Mesleki Astım (Mediko-Legal Yönden 47 Olgunun Retrospektif Olarak İrdelenmesi)

Transkript

1 Mesleki Astım (Mediko-Legal Yönden 47 Olgunun Retrospektif Olarak İrdelenmesi) İbrahim AKKURT SSK Ankara Meslek Hastalıkları Hastanesi, ANKARA ÖZET Son zamanlarda mesleki astım ile ilgili yayınların çoğu mesleki astımın mediko-legal boyutuna yoğunlaşmaktadır. SSK Ankara Meslek Hastalıkları Hastanesi yasal olarak meslek hastalıkları tanı ve takibi konusunda karar verici üç merkezden biri olup, ülkemizde 65 ildeki 2.5 milyondan fazla aktif sigortalı için son karar merkezidir. Bu çalışmanın amacı mesleki astıma mediko-legal yaklaşımı irdelemektir. Bu amaçla 1998 yılında hastanemizde tıbbi olarak mesleki astım tanısı konulan 47 olgu mediko-legal yönden retrospektif olarak incelenmiştir. Hastanemiz göğüs hastalıkları polikliniğine aynı yıl içinde 4450 olgu giriş yapmıştır; bunların içinde mesleki astım sıklığı 47 olgu ile %1.1 olarak bulunmuştur. Aynı yıl içinde hastanemizde değişik meslek hastalığı tanısı alan olgu sayısı 428 olup, bu olguların 212 sini (%49.5) mesleki akciğer hastalıkları oluşturmuştur. Mesleki astımın tanı konulan tüm meslek hastalıklarını11 ini (47 olgu); tüm mesleki akciğer hastalıklarının %22.2 sini (47 olgu) 3. sıklıkta oluşturduğu görülmüştür. Mesleki astım tanısı konulan olguların çoğunluğunu 15 olgu ile (%31.9) oto ve mobilya boyacısı, 6 olgu ile (%12.8) kaynakçılar oluşturmaktaydı. Bu olguların 37 sine (%76.8) uygun mesleki astım kliniği + Reversibilite/Bronş Provokasyon Testi (BPT) ile, 10 una (%21.3) bunlara ilaveten Peak Flowmetre takibi ile tanı konulmuştu. Bürokratik işlemleri biten 6 olgunun tanıları yasal olarak da kesinleşip maluliyet (Meslekte Kazanma Gücü Azalma Oranı-MKGAO) oranları hesaplanmıştı. Takipte, mesleki astım tanısı konulan ve iş değişikliği önerilen olguların çoğunun ya iş değişikliğinin yerine getirilmediği veya uygun iş olmadığı gerekçesi ile işlerinin sonlandırıldığı görüldü. İş değişikliği kararı verilen ancak, bu önerinin yerine getirilmediği olgulardan birinin akut astım atağı ile exitus olduğu saptandı. Sonuçta diğer birçok ülkede olduğu gibi ülkemizde de mesleki astımın mediko-legal tanı ve takibinde ciddi sorunlar olduğu düşüncesine varıldı. ANAHTAR KELİMELER: Mesleki astım, mediko-legal yaklaşım, tanı yöntemleri, mesleki astım prevalansı SUMMARY OCCUPATIONAL ASTHMA (RETROSPECTIVE ANALYSIS OF 47 PATIENTS IN TERMS OF MEDICO-LEGAL APPROACHES) Important issues to be addressed in occupational asthma are medical and medicolegal aspects. Social Security Society (SSK) Ankara Occupational Diseases Hospital is the one of three hospitals that are legally authorized for diagnosis and treatment of occupational diseases. Furthermore, it is also responsible for the last decision on occupational diseases of 65 cities all over Turkey with more than 2.5 million active insured workers. The aim of this study was to investigate the medical and legal approaches on occupational asthma. For this purpose in 1998, 47 patients, who were diagnosed with occupational asthma were examined retrospectively in terms of medico-legal aspects at our Hospital. In 1998, 4450 patients were examined in our out-patient chest clinic and 47 (1.1%) of them were diagnosed with occupational asthma. In the 256

2 Mesleki Astım (Mediko-Legal Yönden 47 Olgunun Retrospektif Olarak İrdelenmesi) same year, the number of patients that were diagnosed with different occupational diseases was 428 and 212 (49.5%) of these patients were also suffering from occupational chest diseases. Occupational asthma is observed as third most common disease among all occupational chest diseases with 22.2% (47 cases) and forth most common disease among all occupational diseases with 11% (47 cases). Occupational asthma is observed most commonly among car and furniture painters with 15 patients (31.9%) and followed by welders with 6 patients (12.8%). Thirty seven (78.7%) of these patients were diagnosed using Methacholine challence or reversibility of FEV 1 with beta-adrenergic agonist at a suitable occupational asthma clinic and 10 (21.3%) of these patients were diagnosed using serial peak expiratory flow rate (PEFR) measurement besides these tests at a clinic. Disability rates of 6 patients whose legal process were ended were also calculated. However, it has been observed that for the patients that were recommended to change occupation, neither these changes were done nor their job was terminated. One of the patients, whose occupation was not changed although it was recommended, died due to an asthma attack. It has been concluded that, in Turkey as most of other countries, there are serious problems in medico-legal diagnosis and prognosis of occupational asthma. KEY WORDS: Occupational asthma, medico-legal approaches, prevalance of occupational asthma GİRİŞ Günümüzde birçok ülkede uygun korunma önlemlerinin alınmasıyla pnömokonyozlar başta olmak üzere birçok mesleki akciğer hastalığının sıklığında belirgin azalma görülürken mesleki astım sıklığının giderek arttığı bildirilmektedir (1). Bugüne kadar ülkemizde değişik iş kollarında yapılmış olan çalışmalarda da mesleki astım prevalansı %0.5 ile %13.6 arasında bildirilmiştir (2-9). Tıbbi olarak mesleki astımda belirgin artış olduğunu bildiren bu yayınlara rağmen yasal anlamda batı ülkelerinde de oldukça az sayıda olguya mediko-legal açıdan tanı konulabildiğini göstermektedir (1). Tıbbi ve mediko-legal olarak bildirilen bu rakamlar arasındaki farklılığın birçok nedeni vardır. Bunların başında diğer meslek hastalıklarında olduğu gibi ülkelerin yasal anlamda meslek hastalıklarına sosyal ve sigortacılık yönünden yaklaşmaları, tazminat ve maluliyet değerlendirme uygulamalarının bürokratik birçok basamağının olması ve bunlardan da önemlisi tanının belli kurum ve kuruluşların tekelinde bıraktırılmasıdır. Bu nedenle bu çalışmada son 1 yıl içinde hastanemizde tanı konulan olguların dosyaları retrospektif olarak incelenerek ülkemizde ve dünyada konuya yaklaşımın irdelenmesi amaçlanmıştır. GEREÇ ve YÖNTEM SSK Ankara Meslek Hastalıkları Hastanesi Göğüs Hastalıkları Polikliniği ne başvuran, ayaktan veya yatırılarak tetkik ve tedavi edilip sağlık kurulunca değerlendirilerek karar verilen tüm olguların sağlık kurulu defterindeki tanı ve karar bölümleri incelendi. Bunların içinden Amerikan Toraks Derneği nin (ATS) astım tanı kriterlerine uyan ve mesleki astım düşünülen 47 olgunun dosyası retrospektif olarak değerlendirmeye alındı (10). Buna göre öksürük, nefes darlığı, hışıltılı solunum yakınmalarından biri veya birkaçı bulunan, bu yakınmalara uyan başka patolojisi olmayan kişiler astım ön tanısı ile ileri tetkike alınmıştı. FEV 1 i %70 in altında olanlara kısa etkili beta agonist ile reversibilite yapılmış ve FEV 1 de en az %12 (veya 200 ml) den fazla artış olması pozitif olarak kabul edilmiştir. FEV 1 i %70 in üzerinde olanlara ise metakolinle bornş provokasyon testi yapılmış ve FEV 1 de %20 lik düşme sağlayan metakolin konsantrasyonunun (PC 20 ) < 8.0 mg/ml olması durumunda test pozitif kabul edilmiştir. Uygun klinikle beraber bu testleri pozitif olan olgular ise astım olarak kabul edilmiştir (10). Anamnezde çalıştığı işte astım yapıcı faktörlerin bulunması ve bu semptomların işle ilgisinin hasta tarafından tanımlanmış olması mesleki astım lehine kabul edilmiştir. Olanaklı olan durumlarda 1 aylık Peak flowmetre takibi (birinci vardiya öncesi ve sonrası, ikinci vardiya öncesi ve sonrası olmak üzere günde en az 4 defa, 4 çalışma haftası ve hafta sonunu kapsayacak şekilde) de yapılmıştır. Bunlardan mesleki astım tanısı tıbbi olarak kesin olan ancak yasal işlemleri devam ettiği için mesleki şüphesi olarak değerlendirilen olgularda çalışmaya alındı. Bu olguların yaş, cins, sigara alışkanlıkları, fiilen yaptıkları işler ve bu iş sırasında karşılaştıkları ajanlar, çalışma süreleri gibi demografik özellikleri ile tetkik şekilleri, geldikleri şehir ve kurum, semptomatolojik ve fizik muayene bulguları, laboratuvar tetkik sonuçları (eozinofil sayıları, Total IgE değerleri, vs.), SFT bulguları ile tanıya götürücü diğer tetkik sonuçları, tedavi yaklaşımları ile yasal durumlarının tespiti ve takipte ortaya çıkan sorunlarla ilgili belgelerindeki bulgularını gösteren veriler SPSS paket istatistik programı ile değerlendirildi. SONUÇLAR Değerlendirilen olguların en küçüğü 20, en büyüğü 49 yaşında olmak üzere yaş ortalamaları 34.6 ± 6.7 yıldı. Olguların 45 i erkek (%95.7), 2 si (%4.3) ka- 257

3 Akkurt İ. dındı. Bu olguların 37 si (%78.7) ayaktan 10 u (%21.3) hastaneye yatırılarak tetkik ve tedaviye alınmıştı. Olguların 22 si (%47.8) sigara içicisi olup 14.3 ± 6.9 paket/yıl sigara içme anamnezleri vardı, 20 si (%43.5) sigara içmiyordu, 4 ü (%8.7) sigarayı bırakmış, 1 inin sigara durumu ise kaydedilmemişti. Mesleki astım tanısı konulan olguların hastanemize başvurdukları şehirler Tablo 1 de görülmektedir. Olguların hastanemize geliş şekilleri de Tablo 2 de görülmektedir. Bu olguların 23 ü (%49.0) özel sektörde, 12 si (%25.5) resmi ve 12 si de (%25.5) askeri işyerlerinde çalışmaktaydı. Olguların meslekleri Tablo 3 de ve bu mesleklerini yaparken maruz kaldıkları etkenler Tablo 4 de görülmektedir. Tablo 4 de de görüldüğü gibi olguların 38 i (%80.9) kimyasal nitelikteki ajanlara, 9 u (%19.1) ise organik kökenli tozlara maruz kalmaktaydı. Hastanemizde 1998 yılında 428 olguya meslek hastalığı tanısı konulmuş, bunların 212 sini (%49.5) mesleki akciğer hastalıkları oluşturmuştur. Mesleki astım tanısı konulan olguların, hastanemiz Tablo 1. Olguların geldikleri şehirler (n= 47). Şehir Ankara Kayseri Adana Aksaray Konya Erzurum Çankırı Eskişehir Gaziantep Kastamonu Trabzon Tablo 2. Olguların hastanemize geliş şekilleri (n= 47). Hastanelerden sevk Periyodik muayene sonucu ileri tetkik İş yeri hekiminden sevk Sigorta müdürlüğünden sevk göğüs hastalıkları polikliniğine giriş yapan tüm göğüs hastalıkları olguları içindeki sıklığı ile, tanı konulan tüm meslek hastalıkları ve mesleki akciğer hastalıkları içindeki sıklığı Tablo 5 de görülmektedir. Tabloda da görüldüğü gibi 1 yıl içinde mesleki akciğer hastalığı tanısı konulan olguları22.2 sini mesleki astım oluşturmaktadır. Tablo 6 da mesleki akciğer hastalığı tanısı konulan olguların dağı- Tablo 3. Mesleki astım tanısı konulan olguların meslekleri (n= 47). Meslek Boyacı Kaynakçı Fırıncı Plastik-kauçuk imalatçısı Tekstil imalatçısı Dökümcü Marangoz Tohum ilaçlama işçisi Eksozcu Motorcu Mobilyacı Oto bakım ustası Laborant Fındık kırma işçisi Akü imalat işçisi Matbaacı Madenci Torna-tesfiye işçisi Tablo 4. Mesleki astım tanısı konulan olguların maruziyetleri (n= 47). Birden çok kimyasal ajana maruziyet Kaynak dumanı Kimyasal ajanlar + metaller Tahıl (un) tozu* Pamuk tozu* Ağaç tozu* İsosiyanatlar Pestisidler Eksoz dumanı Alüminyum Klor Fındık kabuğu tozu* *Organik toz maruziyeti olan toplam 9 kişi (%19.1) 258

4 Mesleki Astım (Mediko-Legal Yönden 47 Olgunun Retrospektif Olarak İrdelenmesi) lımı görülmektedir. Tabloda da görüldüğü gibi mesleki astım 3. sıklıkta saptanmıştır. Mesleki astım tanısı konulan olgularda en sık görülen semptom nefes darlığı olup 46 olguda (%97.9) vardı; hışıltılı solunum 44 olguda (%93.6), öksürük 43 olguda (%91.5) vardı. Bu semptomların işe başladıktan sonra ortaya çıkma süreleri en düşük 1, en yüksek 10 yıl olmak üzere 2.3 ± 2.0 yıldı. Fizik muayenede olguların 22 sinde (%46.8) solunum sisteminde patolojik oskültasyon bulgusu (ekspiryum uzaması, ral, ronküs) vardı. Olguların 3 üne (%6.3) rinit tanısı da konuldu. Başvuru anındaki basit Solunum Fonksiyon Testleri (SFT) bulguları Tablo 7 de görülmektedir. Tablo 5. Mesleki astım tanısı konulan 47 olgunun genel dağılım içindeki sıklığı. n Mesleki astım % oranı Göğüs hastalıkları poliklinik sayısı Tüm meslek hastalıklarının sayısı Tüm mesleki akciğer hastalıkları sayısı Tablo 6. Mesleki akciğer hastalığı tanısı konulan olguların dağılımı (n= 212). Silikosis Kronik bronşit Mesleki astım Kömür işçisi pnömokonyozu Spesifiye edilemeyen interstisyel akciğer hastalığı KOAH Bissinosis Asbestosis Siderosis Mesleki astım tanısı konulan 47 olgudan FEV 1 i uygun olan 38 ine (%80.9) metakolinle bronş provokasyon testi (BPT), FEV 1 i uygun olmayan 9 olguya (%19.1) sadece reversibilite testi yapılmıştır. Reversibilite testi yapılan tüm olgularda reversibilite pozitif olarak bulunmuştur. BPT yapılan 38 olgunun 36 sında (%95) BPT pozitif olarak bulunmuştur. BPT pozitif olan olgularda PC 20 değeri en düşük 0, en yüksek 6.0 mg/ml olmak üzere ortalama 1.55 ± 1.61 mg/ml olarak bulundu. BPT si negatif olup da mesleki astım tanısı konulan 2 olgu (%5) dan birinde (boyacı) kısa etkili beta-2 agonistle reversibilite pozitif olduğu gibi 1 aylık Peak Flowmetre (PEFR) takibi de pozitif olarak bulundu. BPT negatif olan diğer olguda (kaynakçı) ise iş yeri gözlemlerinde işe bağlı sık astım atakları (wheezing), BPT den sonra ronküslerin gelişmesi ve reversibilitenin pozitif olması sonucu mesleki astım tanısı konulmuştu. Peak Flowmetre takibi ancak 10 olguda (%21.2) uyumlu olarak (olguların çoğunda ya yapılmamış, ya uyumsuz olarak sonuçlanmış) gerçekleştirilebilmiştir. Böylece 47 olgunun 37 sinde (%76.8) uygun mesleki astım kliniği + Reversibilite/Bronş Provokasyon Testi (BPT) ile, 10 una (%21.3) bunlara ilaveten Peak Flowmetre takibi ile mesleki astım tanısı konulmuştu. Meslek hastalıkları konusunda referans ve yasal olarak son karar veren bir merkez olmasına rağmen hastanemizde birçok ileri tetkik yapılamamaktadır. Bu nedenle retrospektif olarak incelenen 47 dosyada 12 olguda total IgE bakılmış olunduğu görüldü. Bu olguların 7 sinde (%58.3) total IgE nin yüksek olduğu (> 183 IU/mL) görüldü. Yine periferik kanda total eozinofil bakılmış olan 8 olgunun 6 sında (%75) total eozinofil oranını4 den yüksek olduğu görüldü. Tıbbi verilerle mesleki astım düşünülen bu 47 olgunun 6 sının resmi işlemleri bitmiş ve mesleki astım tanısı yasal olarak da kabul edilerek Meslekte Kazanma Gücü Azalma Oranları (MKGAO-maluliyet) hesaplanmıştır. MKGAO hesaplanan bu 6 olguda en düşük %0 (sıfır), en yüksek %11 olarak bulunmuştur (1.83 ± 4.49). Mesleki astım tanısı tıbbi olarak düşünülen bu olguların hepsine hastalığın derecesine göre uygun tedavi yanında iş değişikliği resmi olarak önerilmiştir. Tablo 7. Olguların SFT bulguları (n= 47). Normal Obstrüktif etkilenme Küçük hava yolları obstrüksiyonu bulgusu olan Kombine etkilenme

5 Akkurt İ. Ancak geçen 1 yıllık süre içinde değişik kanallarla (dilekçeyle, sigorta müdürlüğüne şikayet yolu, kontrollerle) 10 kişinin durumu hastanemize yansımıştır. Bu 10 kişiden 6 kişinin iş değişikliği durumunun iş yerince hiç göz önüne alınmadığı, 2 kişinin iş değişikliğinde ısrarı sonucu işten atıldığı, 1 kişiye iş değişikliği yapılmadığı için sık tekrarlayan astım atakları sonucu eksitus olduğu öğrenildi. Bir kişinin de hastanemizdeki ilk değerlendirmelerinde mesleki astım tanısı tıbbi olarak kesinleşmişken iş yeri müfettiş incelemesinde işten atılma korkusu ile mevcut durumunun işi ile ilgili olmadığını ısrarla söylemesi nedeniyle mesleki şüphesi ön tanısı yasal anlamda mesleki değildir son şekline dönüştürülmüştür. TARTIŞMA Mesleki astım kişinin çalışma koşulları sonucu ortaya çıkan, çalışma koşulları dışında tamamen veya kısmen düzelen hava yollarının reversibl obstrüksiyonu veya aşırı duyarlılığı ile karakterize bir hastalığıdır (11). Mesleki astım meslek hastalıkları arasında giderek artış gösteren fakat yasal tanı konulmasının da sorunlu olduğu bir patolojidir (1,12). Bu gün için 250 den fazla ajanın mesleki astıma yol açtığı bildirilmektedir (13). Bronşiyal astım hastalarının kaçında mesleksel etkenlerin yol açtığı kesin olarak bilinmemekle beraber Japonya ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD) nde bunu15-20 ye, Avrupa ülkelerinde de %15 e kadar çıktığı, tüm mesleki akciğer hastalıklarının %26-52 sini mesleki astımın oluşturduğu bildirilmektedir (13-15). Retrospektif incelememizde tanı konulan mesleki astımlı 47 olgunun 1 yıl içinde müracat eden tüm poliklinik başvurularının %1.1 ini, tanı konulan tüm meslek hastalıklarının %11 ini, tüm mesleki akciğer hastalığı olgularının da %22.2 sini oluşturduğunu saptadık. Tıbbi olarak mesleki astım tanısı alan bu 47 olgunun 6 sında bürokratik işlemler bittiği için tanı yasal anlamda da kesinleşmiştir. Yasal anlamda meslek hastalıklarına tanı konulma süreci ve koşulları ülkemizde olduğu gibi dünyada da birçok bürokratik işlemi gerektirmektedir. Örneğin Kanada da bir mesleki astım olgusuna yasal anlamda tanı konulma sürecinin ortalama 8 ay aldığı bildirilmektedir (1). Ülkemizde yaşadığımız pratikte ise bu süre 1-2 yıl arasında değişmektedir. Çünkü tıbbi anlamda tanı konulan bir olgunun ilgili sigortacılık kolu tarafından tanınması, tazmini için objektif hukuki dayanaklar da gerekmektedir. Bu nedenle değişik ülkelerde bildirilen yasal mesleki astım olgularının görülme sıklığı da milyonda payda ile ifade edilmektedir. Örneğin Finlandiya da yasal anlamda mesleki astım sıklığının aktif çalışan sigortalılar içinde milyonda 140, İngiltere de arasında yılda milyonda 12 ile 43, Kanada da milyonda 25, ABD de değişik eyaletlerde milyonda 3-18 arasında olduğu bildirilmektedir (15). Mesleki astım tanısında her hastalıkta olduğu gibi anamnezin önemi büyüktür. Kişinin yapmakta olduğu işe girmeden önce astımı düşündürecek bir semptomunun olmaması, mevcut astım semptomlarının işle (maruziyetle) ilgisinin olması, hava yollarında aşırı duyarlılık veya reversibilitenin görülmesi, bunun işle ilgisinin ortaya konması (PEF takibi veya spesifik provokasyon testleri) gerekmektedir (1,11,15,16,18). Retrospektif incelememizde tıbbi olarak tanı konulan 47 olgunun hepsinde uygun anamnez, klinik ve fonksiyonel bulgularla tanı konulmuştur. Bu olgulardan ancak 6 tanesinde bürokratik işlemler tamamlandığından tanı yasal olarak da teyid edilmiştir. Diğer birçok ülkede olduğu gibi ülkemizde tanının yasal anlam kazanması için kişinin bağlı olduğu Sosyal Güvenlik Kurumunun İş Kazaları ve Meslek hastalıkları sigortacılık kolu tarafından da işle ilgisinin iş yeri bilgi ve belgeleri incelenerek (işe giriş raporları, periyodik muayeneleri, fiilen yaptığı iş, sigortalı olduğu iş kolunun risk derecesi vb.) ortaya konulması gerekmektedir. Bu anlamda mesleki astım başta olmak üzere tüm meslek hastalıklarında yasal tanı ve getirileri ancak sigortalı işçi için geçerlidir (17,18). Yasal tanıları kesinleşen 6 olgunun maluliyet oranları (MKGAO) da mevcut yasal tüzüğe göre hesaplanmıştır (17). Bu 6 olgunun 5 inde MKGAO %0, birinde %11 olarak bulunmuştur. Çünkü mevcut tüzük astım dahil olmak üzere pnömokonyozlar dışında kalan akciğer hastalıklarındaki değerlendirmeyi SFT değerlerine göre ele almaktadır. Bu nedenle 5 olgunun SFT değerleri normal olduğundan maluliyet oranları %0 olarak saptanmıştır, bir olguda ise hafif derecede obstrüksiyon olduğundan yaşına da uyarlanarak %11 olarak saptanmıştır. Oysa son on yılda astım kliniği ve fizyopatolojisinin de göz önüne alınması ile dünyadaki profesyonel tıbbi organizasyonlar astımda maluliyet değerlendirmesi için ayrı kriterlerin uygulanması gerektiğini bildirmektedirler (1,10). Örneğin Kanada da geliştirilen astım maluliyet değerlendirme şeması bu ol- 260

6 Mesleki Astım (Mediko-Legal Yönden 47 Olgunun Retrospektif Olarak İrdelenmesi) gulara uygulanmış olsa 5 olgunu20 oranında; 6 olgunu50 civarında bir maluliyet oranının (MKGAO) olması gerekirdi (1). Diğer mesleki akciğer hastalıklarında olduğu gibi mesleki astımda da tanı konulduğunda kişinin irritan ortamlardan uzaklaştırılması tedavi ve takibin ana kurallarından biridir. Yapılan çalışmalarda mesleki astım tanısı konulan olgularda ortamdan uzaklaştırma ile zamanla astım şiddetinin azaldığı, ilaç kullanım maliyetinin düştüğü ancak bunun yanında kişinin sosyoekonomik durumunun kötüleştiği bildirilmektedir (19). Çalışmamızda tıbbi olarak mesleki astım tanısı konulan 47 olgudan 10 unun iş değişikliği ile ilgili son durumlarını öğrenebildik ve çoğunda iş değişikliğinin yapılmadığı veya işten atıldığı görüldü. Oysa Kanada da mesleki astım tanısı Çalışma Bakanlığınca da onaylanan kişi işveren tarafından irritan olmayan bir işte çalıştırılmakta ve bu yeni işinde alacağı gelirin de eski işinde aldığının %90 ından az olmaması kuralı getirilmektedir (1). İrritan ortamlardan uzaklaştırılsa bile mesleki astımlı olgularda ölüm olaylarının görülebileceği bildirilmektedir (20). Retrospektif incelememizdeki 47 olguluk seride 1 olgunun astım atağı sonucu öldüğünü saptadık. Sonuçta dünyada olduğu gibi ülkemizde de mesleki astımnın tanı ve takibinde ciddi sorunların olduğu, sosyal ve yasal uygulamaların hastalığın son zamanlarda daha da netlik kazanan klinik ve fizyopatolojik özellikleri doğrultusunda yeniden gözden geçirilmesi gerektiği, bunun yapılabilmesi için başta üniversitelerimiz olmak üzere konu ile ilgili kurum ve kuruluşlarca geniş serili çalışmalara gereksinim olduğu açıktır. Bunun yanında diğer meslek hastalıklarında olduğu gibi yasal anlamda da tanı koyma, takip ve maluliyet değerlendirme kriterlerinin düzeltilmesi, yasal tanı koyma yetkisinin üniversiteler dahil konu ile ilgili hastaneleri de kapsayacak şekilde genişletilmesi ciddi bir zorunluluk olarak gözükmektedir. KAYNAKLAR 1. Dewitte JD, Chan-Yeung M, Malo JL. Medicolegal and compensation aspects of occupational asthma. Eur Respir J 1994;7: Kılıçaslan Z, Erkan F, Ece T ve ark. Baker s asthma and flour sensization in a modern bakery. Eur Respir J 1991;4 (Suppl 14): Ardıç S, Özdemir N, Cingi Mİ ve ark. Toz morfine bağlı yeni bir mesleksel astım. Solunum Hastalıkları 1990;1: Güven K, Özesmi M, Demir R, Gülmez İ. Yün tozu ve meslek astması. Solunum 1992;17: Erdoğan S, Gülmez İ, Ünlühızarcı K ve ark. Odun tozuna maruz kalan işçilerde solunum fonksiyonları ve meslek astması prevalansı. Solunum 1995;19: Görgüner M, Mirici A, Girgiç YM ve ark. Atatürk Üniversitesi Halıcılık Eğitim Merkezi çalışanlarında solunum semptomları ve meslek astması prevalansı üzerine bir araştırma. Solunum 1995;20: Akpınar M, Çelikten E, Çımrın AH ve ark. İzmirdeki kuaförlerde mesleksel astım prevalansı ve risk faktörleri. Solunum Hastalıkları 1998;9: Uçgun İ, Özdemir N, Metintaş M ve ark. The prevallence of occupational asthma in automobile and furniture painters in the centre of Eskişehir. Eur Respir J 1998;12 (Suppl 28): Fişekçi F, Özkurt S, Başer S. Bayan kuaförlerinde solunum sistemi yakınmaları ve meslek astması. Toraks Derneği II. Kongresi Özet kitabı, 1998: American Thoracic Society Medical Section of American Lung Association. Guidelines for the evaluation of impairment/disability in patients with asthma. Am Rev Respir Dis 1993;147: Venables KM, Chan-Yeung M. Occupational asthma. Lancet 1997;349: Malo JL. The case for confirming occupational asthma: why, how, how much, how far? (revisited) (Editorial). Eur Respir J 1999;13: Chan-Yeung M, Malo J. Etiologic agents in occupational asthma. Eur Respir J 1994;7: Blanc P. Occupational asthma in a national disability survey. Chest 1987;92: Meredith S, Nordman H. Occupational asthma: Measures of frequency from four countries. Thorax 1996;51: Gannon PFG, Newron DT, Belcher J et al. Development of OASYS-2: A system for the analysis of serial measurement of peak expiratory flow in workers with suspected occupational asthma. Thorax 1996;51: Sosyal Sigortalar Sağlık İşlemleri Tüzüğü. SSK Genel Müdürlüğü Yayın No. 425, Ankara, Sayılı SSK Kanunu Ek ve Değişiklikleri. SSK Genel Müdürlüğü Yayın No. 406, Ankara, Moscato G, Dellabianca A, Perfetti L et al. Occupational Asthma. A Longitudinal Study on the Clinical and Socioeconomic Outcome After Diagnosis. Chest 1999;115: Liss GM, Tarlo SM, Blanks D et al. Preliminary report of mortality among workers compensated for work-related asthma. Am J Ind Med 1999;35: Yazışma Adresi İbrahim AKKURT Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı Kampüs/SİVAS 261