Sayın Başkan, Ankara Sanayi Odası nın değerli Meclis

Transkript

1 Yılın İkinci Çeyreğinden İtibaren Büyüme Hızında Düşüş Olacak NURETTİN ÖZDEBİR ASO YÖNETİM KURULU BAŞKANI Sayın Başkan, Ankara Sanayi Odası nın değerli Meclis üyeleri, hepinizi şahsım ve Yönetim Kurulu adına saygıyla selamlıyorum. Değerli Meclis üyeleri, ASO ya yaraşır bir düzeyde, ağırbaşlılık içinde çok güzel bir açılış töreni gerçekleştirdiğimize inanıyorum. Açılış törenimize Sayın Başbakanın yanı sıra 10 bakan, DSP Genel Başkanı Sayın Zeki Sezer, Ankara Valimiz, Büyükşehir Belediye Başkanımız, YÖK Başkanımız, birçok oda ve borsa başkanı, meclis başkanları, çok sayıda bürokrat ve konfederasyon başkanı katılmıştır. Bu, Ankara Sanayi Odası nın itibarının ne kadar iyi olduğunun bir göstergesidir. 100 ün üzerinde üst düzey bürokratımız katılmışlardır. Bu yüksek katılım, beni Odamız adına gerçekten gururlandırdı, başka bir odaya da böyle bir açılışın ve böyle bir katılımın olabileceğini de tahmin etmiyorum. Protokol konusundaki bütün hassasiyete rağmen bu tür toplantılarda bazı karışıklıklar, aksaklıklar olabiliyor. Eğer bir aksaklık nedeniyle kırdığımız Meclis üyelerimiz varsa, ben hem şahsım adına hem tüm arkadaşlarım adına onlardan da özür diliyorum. Geçtiğimiz hafta, en büyük 2 Amerikan mortgage şirketinin mali güçlük içinde olduğu söylentisi ve beşinci büyük mortgage şirketinin batmasıyla birlikte, finansal piyasalarda moraller iyice bozuldu. Amerikan Merkez Bankası ve Hazinesi bu kuruluşların mali güçlüklerini çözme garantisi verse de finansal piyasalarda, krizin en kötü döneminin geride kaldığı biçiminde yapılan değerlendirmelere gölge düştü. Bu hafta büyük Amerikan bankalarının bilançoları açıklanıyor. Eğer, bu bilançolar da kötü gelirse kendimizi finansal piyasalarda ikinci bir şok dalgasına hazırlamalıyız. Bu açılış töreni için tüm ASO personeli, başta Yönetim Kurulu üyelerimiz olmak üzere çok çalıştılar; bazıları gece geç saatlere kadar kaldılar. Ben bunun için de hepinizin huzurunda tüm arkadaşlarıma, tüm Oda çalışanlarına çok teşekkür ediyorum. Değerli Meclis üyeleri, yeni hizmet binamızın açılış töreni anısına basımını yaptığımız 1930 Sanayi Kongresi: Raporlar, Zabıtlar adlı kitap açılış töreninde dağıtıldı. Kitap, değişik çevrelerden çok olumlu tepkiler aldı. Sizler de inceleme fırsatı bulduğunuzda, bu kitabın ekonomik tarihimize, ekonomik politika arayışları ve sanayileşme stratejisi oluşturma çabalarına ışık tutan bir yapıt olduğunu göreceksiniz. Bu kitabın, 1930 yılından bu güne sorunlarımızın çok fazla çözülmediğini, ama buna rağmen 80 yılda sanayimizin katettiği mesafeyi görmek açısından da biz sanayicileri onurlandıracak bir yapıt olduğuna inanıyorum. Cumhuriyetimizin ne kadar mütevazı koşullarda kurulduğunu, sanayimizin ne kadar zayıf bir durumda olduğunu görecek ve bugün geldiğimiz noktalar için de her şeye rağmen sevineceğiz. Bizlere ilham ve cesaret kaynağı olan bu kitabın basımını üstlenen, bu güzel eserin ortaya çıkmasını sağlayan Yönetim Kurulu Üyemiz Sayın Celal Koloğlu na katkılarından dolayı huzurunuzda tekrar çok teşekkür ediyorum. Cumartesi günü de Temelli de Temmuz 2008

2 Geçtiğimiz günlerde açıklanan ekonomik büyüme verileri hepimizi şaşırttı. Bizler ekonomik büyüme hızında ciddi bir yavaşlama beklerken yılın birinci çeyreğinde ekonominin yüzde 6,6 büyüdüğünü öğrendik. Geçen yılın ilk çeyreğindeki yüzde 7,6 büyüme hızına göre bir puanlık bir düşüş olsa da bu büyüme memnuniyet verici, beklemediğimiz olumlu bir gelişmedir. ra dışına da işler yapıyoruz. Birleşmiş Milletler mesela Irak için bizden talepte bulundular ama can güvenliği olmadığı için reddettik; kabul etmedik. Gene hatırlarsanız Kosova Savaşı sırasında NATO güçlerinin uranyum, Amerikan güçlerinin uranyumlu mermiler kullandığı ile ilgili dedikodular çıkmıştı. Bu bölgede yaşayan insanlardan alınan kan numuneleri testlerini, gizlilik kaydı ile bizim laboratuvarımıza yaptırdılar. Bunlar bizim için de ülkemiz adına da son derece onur verici işler. Ben burada da emeği geçen herkese bu vesile ile tekrar teşekkür etmek istiyorum. Değerli Meclis üyeleri, ekonomik değerlendirmelere, küresel ekonomide yaşanan gelişmelerle başlamak istiyorum. Bildiğiniz gibi geçtiğimiz hafta en büyük 2 Amerikan mortgage şirketinin mali güçlük içinde olduğu söylentisi ve beşinci büyük mortgage şirketinin batmasıyla birlikte finansal piyasalarda moraller iyice bozuldu. Bu sabah televizyonda Amerika daki bankaların önündeki kuyrukları, insanların para çekmek için nasıl yarıştıklarını gördüm. Amerikan Merkez Bankası ve Hazinesi bu kuruluşların mali güçlüklerini çözme garantisi verse de, finansal piyasalarda krizin en kötü döneminin geride kaldığı biçiminde yapılan değerlendirmelere gölge düştü. Bu hafta büyük Amerikan bankalarının bilançoları açıklanıyor. Eğer, bu bilançolar da kötü gelirse kendimizi finansal piyasalarda ikinci bir şok dalgasına hazırlamalıyız. D e ğ e r l i Meclis üyeleri, geçtiğimiz günlerde a ç ı k l a n a n ekonomik büyüme verileri hepimizi şaşırttı. Bizler ekonomik büyüme hızında ciddi bir yavaşlama beklerken yılın birinci çeyreğinde ekonominin yüzde 6,6 büyüdüğünü öğrendik. Geçen yılın ilk çeyreğindeki yüzde 7,6 büyüme hızına göre bir puanlık bir düşüş olsa da, bu büyüme memnuniyet verici, beklemediğimiz olumlu bir gelişmedir. Yılın ilk çeyreğinde büyüme; tarımda yüzde 5,6, madencilikte yüzde 8,4, imalat sanayiinde yüzde 7, elektrik, gaz ve su sektöründe yüzde 8,5 olmuştur. Ayrıntılara baktığımızda büyümeyi özel tüketim ve yatırım harcamalarındaki artışın sürüklediğini görüyoruz. Tabii dün, Sayın Başbakanımız 2002 yılıyla 2008 yılını ve 2007 yılını karşılaştıran birtakım rakamlar verdi. Rakamlar gerçekten çarpıcı, işte şu kadar araba üretiyorduk, satılıyordu, yurt içinde şu kadara çıktı, bu kadar bulaşık makinesi satılıyordu bu kadara çıktı, bu kadar buzdolabı vardı bu kadara çıktı. Bunlar mutlaka çok güzel rakamlar ama bizlerin şu anda yaşamakta olduğu sıkıntıları açıklamaya yeterli değil. Bununla ilgili biraz çalışma da yapıyoruz. Yani makroekonomik verilere bakarsanız, şu anda hepimizin yüzlerinde gülücükler olması, çok mutlu olmamız gerekir. Ancak, diğer taraftan pitoplu fabrika temel atma törenimiz var, lütfen katılmanızı rica ediyorum. Ayın 6 sında da ASO-KOSGEB Çevre Laboratuvarının Sanayi ve Ticaret Bakanımız Zafer Çağlayan ın katılımıyla TÜRKAK tarafından akredite edilişi ile ilgili bir tören düzenlenecek. Türkiye deki tüm deney laboratuvarları içerisinde -ki bunların büyük 35 tanesi kamu ve özel sektör- TÜBİTAK tan sonra en çok parametrede akredite olmuş tek deney laboratuvarı. Bu, gerçekten bizim için gurur verici bir şey. Bu laboratuvarın bugüne kadar gelmesinde emeği geçen herkese, en çok da daha önce beraber çalışmış olduğumuz Niyazi Başkanıma çok teşekkür ediyorum; bölgemize ve tüm sanayicilerimize hizmet edebilecek bir laboratuvar kazandırdı. Bu emisyon izinlerinin alınmasında yapılması gereken deneyler daha önce maalesef birkaç kişinin tekelinde fahiş fiyatlarla yapılmaktaydı. Bu laboratuvarımız piyasayı düzenleyici bir rol de üstlenmiş oldu. Yani şu andaki fiyatlar bundan sene öncesi fiyatlardan daha düşük, bu da sanayicimiz için çok ciddi bir hizmet. Ayrıca, yalnız Ankara ya değil Anka- 17 Temmuz

3 yasada herkesin sıkıntısı var. Şimdi bunda en önemli nedenlerden bir tanesi, 98 yılını baz alırsak 2008 yılı itibariyle gayrisafi yurtiçi milli hasıla yüzde 10,5 büyümüş. Buna bağlı olarak birçok sektör ise bunun altında büyüme göstermiş, yani gayrisafi yurtiçi hasılanın içerisindeki payları, katkıları azalmış; burada katkısı en çok düşen de imalat sanayii. Tabii bu enteresan bir durum. Burada konut sektörü, yılları arasındaki 10 yıllık süre içerisinde yüzde 27 ler civarında bir artış ile en yüksek artışı gösteriyor. Diğer taraftan inşaat sektörüne bakarsak, orada büyümeye çok yakın yüzde 9,9 luk bir gelişme var. Bu grafikleri şu anda vermiyorum çünkü daha üzerinde çalışılması gerekiyor. Ama, inşaat yüzde 9,9 büyürken, konut sektöründe yüzde 27 lik bir artış açıklaması ancak, ilk bakışta lokasyondan, doğal olan şeylerden, yerine üretimle konulamayacak, yani toprak gibi, arazinin konumu, imara açılan yerlerin az olması gibi şeylerden kaynaklanan bir rant balonu olduğu söylenebilir. Bunun dışında, madencilik sektöründe bir artış var; taşımacılıktan başlayıp sanayi üretimine kadar diğer bütün üretimi ilgilendiren sektörlerin hepsinde milli gelir artışından daha az bir büyüme var ve milli gelirin içerisindeki katkılarında düşme var. Muhtemeldir ki bunun doğurmuş olduğu sonuçlar gereği bizim şikayetlerimiz var. Yılın ilk çeyreğinde iç tüketimde artış yüzde 7,1, yatırımlarda ise yüzde 9,5 olmuştur. Ancak, maalesef bu yüksek büyüme hızının sürdürülemeyeceği ve yılın ikinci çeyreğinden itibaren de büyüme hızında düşüş olacağını düşünüyorum. Umarım yanılıyoruzdur ve ekonomi, içinde bulunduğumuz tüm belirsizlik ortamına rağmen büyümeye devam eder. Haziran ayı enflasyonu yüzde 0,36 olurken, yıllık enflasyon da yüzde 10,74 ten yüzde 10,61 e geriledi. Burada her zaman görmüş olduğumuz grafiğe dönersek 2004 ten itibaren yükselme eğilimine girmiş olan enflasyonumuz aşağıyukarı zikzaklar çizerek devam ediyor. İşsizlik, Nisan döneminde yüzde 9,6 olmuştur. Geçen sene aynı dönemde işsizlik yüzde 9,8 idi, burada çok ufak bir iyileşme gözüküyor. Ancak ben, organize sanayimize baktığım zaman sanayimizin bir kesiti olan burada böyle bir gelişmeyi göremiyorum. Orada bizim temsil ettiğimiz sektörlerin dışında birtakım gelişmeler var. Turizm mevsiminin gelmesiyle beraber belki turizm firmalarındaki istihdam artışının burada etkisi olabileceğine inanıyorum. Buna bağlı olarak işgücüne katılım oranında geçen yıla göre hafif bir artış gerçekleşiyor. Geçen yılın Nisan döneminde yüzde 47,9 olan işgücüne katılım oranı bu yılın Mart döneminde yüzde 48,1 olarak gerçekleşmiş, yani yaklaşık bir puanlık bir iyileşme var. Kadınlar arasında işgücüne katılım oranı ise geçen yılın aynı dönemine göre 0,5 puan artarak yüzde 25,6 ya yükselmiştir. Değerli Meclis üyeleri, sanayi üretimi hız kesmekle Sanayi sektöründe sıkıntılar olduğunu, artan küresel rekabetin kar marjlarını daralttığını, bunun da sermaye birikim sürecini yavaşlattığını sürekli söylüyoruz Temmuz 2008

4 birlikte artmaya devam ediyor. Aylık sanayi üretim endeksi, Mayıs ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 2,37 arttı. Nisan ayında üretim, madencilik sektöründe yüzde 2,56 artarken, imalat sanayi sektörü endeksi yüzde 1,9, elektrik, gaz ve su sektöründe yüzde 6,62 arttı. Yılın ilk beş ayında üretim, toplam sanayi sektöründe 5,8, madencilik sektöründe yüzde 6,4, imalat sanayiinde yüzde 5,4, elektrik gaz ve su sektöründe ise yüzde 8,6 arttı. Tüm bu veriler bize, ülkemizin yaşamış olduğu her türlü çalkantıyı, dış ekonomide dünya konjonktüründeki yaşamış olduğu her saplantıyı gösteriyor. Tabii mutlaka bunlar daha önceki yıllarda çok daha derin etkiliyordu. Türkiye nin dünya ile entegrasyonuyla buradaki salınımlar belki düşmekle birlikte, bizim kendi iç sıkıntılarımızla beraber dünya konjoktöründeki etkilenmelerden dolayı da darbeler gelmekte. Yaşanan mortgage krizinin etkilerinin -gazetelerde, basında çıkan haberleri takip ettiğimizde- birbiri ile son derece uyumlu hareketler içerisinde olduklarını görmekteyiz. Gönlümüz ister ki bu eğri yukarıya doğru olsun ve ulusal normlar daha az olsun Çünkü bir ay bakıyorsunuz işler çok iyi, ona göre mobilize oluyorsunuz, öbür ay bakıyorsunuz işler kötü. Tabii tüm bunların işletmelerimize, üretim yapan işletmelere, çok ciddi masrafları var. Bu masraflar firmalarımızın verimliliklerini, karlılıklarını azaltmakta, bu da dünya rekabetine entegre olan ülkemizde, özellikle sanayi üretiminde, kar marjlarının çok daralmasına neden oluyor. Çünkü sanayi malını alan insanlar ya birincil alıcılar, toptancılar veya bizim gibi işadamları. Bunlar bilinçli alıcılar; dünya fiyatlarını, herşeyi gözden geçirip alıyorlar. Ayşe teyze gibi pazara çıkıp neyi beğenirse, hangi mağazada neyi beğenirse onu almıyorlar. Çünkü sanayi malları, zevkten çok akılla karar verilen işler olduğu için fiyata olan hassasiyeti yüksek ürünler. Dünya rekabeti ile beraber artık mallara sınır kalmadı. İnsanların dünyanın neresinde olursa olsun internet üzerinden görüp, bulup, fiyatını alıp mukayese edebilme imkanı var. Tabii bu, rekabetten dolayı en çok sanayi üretimindeki karlılığı azaltmakta. Burada kar marjlarının daralmasıyla beraber, bu tip dalgalanmalar o firmalar üzerindeki sermaye birikiminin azalmasından dolayı çok derin etkiler yapabilmekte. Muhtemeldir ki bizim piyasalarda yaşadığımız, hepimizin şikayet etmiş olduğu bu para yok, ödeme ve tahsilat yapamıyoruz gibi sıkıntılar da buralardan kaynaklanıyor olsa gerek. İhracattaki artış da devam etmektedir. Mayıs ayında ihracat yüzde 36,5 oranında artarak 12,5 milyar dolara, ithalat ise yüzde 29 oranında artarak 19,3 milyar dolara ulaşmıştır. Burada her ne kadar ithalatımız ihracatın artış hızından düşük olsa da, ithalatla ihracat arasındaki fark, ithalatımız. İhracatımız yıllık olarak 125 milyar dolara ulaşmıştır, ancak şu aradaki fark bir türlü kapanmıyor; aksine açılarak devam ediyor. Burada da yine her zaman söylediğim gibi aşırı değerli Türk lirası nedeniyle Türkiye de bazı işler yapılamaz hale geldi. Halbuki kurlar biraz daha yukarılarda bir dengeye ulaşsaydı birçok işletmemiz üretimlerine devam edecek veya üretimlerini karlı satabileceklerdi. Bu da aşırı rekabette, haksız rekabete uğramış firmalarımızın pazar paylarını, gerek yurtiçi gerek yurt dışı pazar paylarını kaybetmemek için zararına satışlar yapmalarına sebebiyet vermekte. Selçuk beyin söylemiş olduğu gibi özellikle demir çelikte yaşanan zamlarla, sattığı malı tekrar yerine koyamama gibi bir riskle de karşı karşıya. Gizli iflas dediğimiz, sermayenin durduğu yerde erimesi, sattığınız her malın hammaddesini, sattığınız malın neredeyse tamamını parasıyla yerine koyamamanız gibi bir durumu da yaşıyoruz. Yani içinde bulunduğumuz dönemde birçok arkadaşım aynı şeyi söylüyorlar; çalışırken batıyoruz. Yani çok iş yapıyoruz, çok satış yapıyoruz, ama ay sonunda mizanınıza baktığınız zaman eksi bakiye verebiliyor. Bu kar marjlarının daralması, bizlerin daha bilinçli, daha dikkatli çalışmamızı gerektiriyor. Ama siz istediğiniz kadar dikkatli olmaya çalışın, Çin gibi büyüyen bir ekonomi ve korkunç sübvansiyonlar sizin rekabet edebilme, oyununu kuralına göre oynayabilme şansınızı yok ediyor. Özellikle imalat sektöründe ve diğer bazı alanlarda madeni nere- Aşırı değerli Türk lirası nedeniyle Türkiye de bazı işler yapılamaz hale geldi. Halbuki kurlar biraz daha yukarılarda bir dengeye ulaşsaydı birçok işletmemiz üretimlerine devam edecek veya üretimlerini karlı satabileceklerdi. 17 Temmuz

5 de varsa oradan çıkartabilirsiniz. İnşaatı nerede ihtiyaç varsa orada yapıyorsunuz, bir başka yerden binayı ithal etmeniz söz konusu değil. Ancak, imalat sektörü -özellikle sanayi ürünlerirekabete son derece duyarlı, hassas ve rekabetin en hızlı yaşandığı, dolayısıyla da kar erozyonunun, verimliliğinin en çok dikkat edilmesi gereken alanlardan bir tanesi. Böylece Mayıs ayında dış ticaret açığı yüzde 17,2 oranında artarak 5,8 milyar dolardan 6,8 milyar dolara yükselmiştir. Bu, hep anlattığım sebeplerden, kur politikası faiz politikasıyla bugünlere geldik. Gönlümüzden geçen, bu eğrinin, eksenin öbür tarafı da tam tersi şeklinde tezahür etmesi, inşallah onları da görürüz Mayıs ayında yüzde 61,2 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı, 2008 Mayıs ayında yüzde 64,8 olarak gerçekleşmiştir. Yılın ilk beş ayında ise ihracatımız yüzde 40,4 artarak 57 milyar dolar, ithalat ise yüzde 36,9 artarak 86,3 milyar dolar oldu. Geçen yılın ilk beş ayında 22,4 milyar dolar olan dış ticaret açığı, bu yıl yüzde 30,5 oranında artarak 29,3 milyar dolara yükseldi. Değerli Meclis üyeleri, sanayi sektöründe sıkıntılar olduğunu, artan küresel rekabetin kar marjlarını daralttığını, bunun da sermaye birikim sürecini yavaşlattığını söylüyoruz. Şimdi, izninizle size bazı veriler sunmak istiyorum. Bu tabloda sektörel bazda 1998 yılının ilk çeyreği ile 2008 yılının ilk çeyreğinde sektörlerde fiyatların kaç kat arttığı gösterilmektedir. Örneğin fiyatlar, konutta 27,3 kat, madencilikte 15,4 kat, elektrik, gaz ve su sektöründe 10 kat artmışken imalat sanayiinde artış 6,9 katta kalmıştır. Bakmakta olduğunuz grafik ekonomideki tüm mal ve hizmetlerin fiyatındaki ortalama artışı imalat sanayiindeki fiyat artışları ile karşılamaktadır. Bu artışları şöyle de yorumlayabiliriz yılında bir bi- Açıklanan büyüme, işsizlik, ihracatın ithalatı karşılama oranı gibi verilerde bir iyileşme görülmektedir. Umarım bu iyileşmeler kalıcı olur. Ancak, hem küresel ekonomideki gelişmeler hem de içerideki belirsizlik ortamı nedeniyle bu iyileşmelerin geçici olma olasılığı yükselmektedir. rim imalat sanayii ürünü ile bir birim madencilik ürünü alabilirken, 2008 yılında bir birim imalat sanayii ürünü ile ancak 0,45 birim madencilik ürünü alabiliyoruz. Diğer bir ifadeyle, imalat sanayi mallarının alım gücü madenler karşısında neredeyse yarı yarıya düşmüştür. İmalat sanayiinde fiyat artışlarını sınırlayan tabii ki yoğun rekabet ve aşırı değerli YTL dir. İmalat sanayiinde yaşanan sıkıntıların önemli bir bölümü bu fiyat hareketlerinden kaynaklanmaktadır. Değerli meclis üyeleri açıklanan büyüme, işsizlik, ihracatın ithalatı karşılama oranı gibi verilerde bir iyileşme görülmektedir. Umarım bu iyileşmeler kalıcı olur. Ancak, hem küresel ekonomideki gelişmeler hem de içerideki belirsizlik ortamı nedeniyle bu iyileşmelerin geçici olma olasılığı yükselmektedir. Büyük bir olasılıkla bu yıl ekonomik büyüme yüzde 4 ya da onun biraz altında gerçekleşebilir. Dünyada enflasyon tehlikesi nedeniyle faizler yükselmeye başlamıştır. Bunun Türkiye üzerinde etkisinin olumsuz olacağı açıktır. Sözlerime son verirken hepinize işlerinizde başarılar diliyor, tatil yapabilecek arkadaşlarıma iyi tatiller diliyor, hepinizi saygıyla selamlıyorum Temmuz 2008