YEREL TURİZMİN GELİŞTİRİLMESİ AÇISINDAN BOZKIR İÇİN BİR MODEL ÖNERİSİ: YÜRÜYÜŞ ROTALARI

Transkript

1 YEREL TURİZMİN GELİŞTİRİLMESİ AÇISINDAN BOZKIR İÇİN BİR MODEL ÖNERİSİ: YÜRÜYÜŞ Duygu İlkhan SÖYLEMEZ * Öz İnsanoğlu yüzyıllardır doğa ile iç içe bir yaşam sürdürmektedir. Gerek barınma gerekse beslenme gibi tüm ihtiyaçları için doğaya bağımlıdır. Modern toplumların ortaya çıkması ve kentleşmenin hız kazanması ile birlikte ise artık doğa insanoğlu için bir arınma, rahatlama ve stresten kaçış mekânlarına dönüşmüştür. Bu amaçla doğa içerisinde uzun ya da kısa yürüyüşler yapma günümüz modern toplumlarında oldukça revaçtadır. Gelişmiş toplumlarda doğa ile bütünleşilerek yapılan spor ve benzeri faaliyetler zihinsel ve fiziksel sağlığın korunması için çok önemli görülmektedir. Bu nedenle bu tarz etkinlikler yerel ya da merkezi hükümetler eliyle desteklenmektedir. Bu çalışmada doğal alanları, ormanlık bölgeleri diğer yerleşim yerleri ile kıyaslandığında daha fazla olan Bozkır ilçesinin oluşturulacak yürüyüş rotaları sayesinden önemli bir cazibe merkezi olabileceği üzerinde durulmuştur. Ayrıca bu açıdan örnek olabilecek ilçelerden örnekler verilerek Bozkır için örnek olabileceği vurgulanmaktadır. Anahtar Kelimeler Yerel turizm, doğa turizmi, yürüyüş rotası, Konya, Bozkır * Öğr. Gör. Dr. Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu, duyguilkhan@gmail.com.

2 1120 YEREL TURİZMİN GELİŞTİRİLMESİ AÇISINDAN BOZKIR İÇİN BİR MODEL ÖNERİSİ: YÜRÜYÜŞ GİRİŞ Ülkemizde özellikle son yıllarda eko turizmin geliştirilmesine yönelik çabalar hız kazanmaktadır. Kentleşmenin yoğun bir şekilde hissedildiği ve insanların bir nebze olsun kent yaşamından uzaklaşarak doğayla bütünleşme isteklerinden hareketle ekolojik turizm, doğa turizmi gibi alt turizm alanları popülerlik kazanmaktadır. Kırsal turizm olarak ta isimlendirilebilecek bu turizm çeşitleri çiftlik turizmi veya tarım turizmi farklı başlıklar altında yaygınlaşarak hem yerel halkın gelirinin artmasına neden olmakta hem de bu sayede farklı ziyaretçi alternatiflerinin de ülkemizi ziyaret etmesi sağlanabilmektedir. Bu açıdan çeşitli bölgelerin veya yörelerin hangi turizm alanlarına yönelik ne şekilde turizm fırsatlarını değerlendirerek buna göre bir istihdam ve ekonomik faaliyet olanakları ortaya koyabilmesi önem kazanmaktadır. Bozkır bu açıdan doğal alanlarını koruyabilmiş, tarihsel dokusunu muhafaza edebilmiş nadir kentlerimizden birisidir. Ancak, turizm ile ilgili yapılan çalışmalar yetersiz kalmaktadır. Yöre halkının sosyo-ekonomik açıdan gelişmesi yörenin kalkınması açılarından turizmin çeşitlenmesi iyi olacaktır. Sürdürülebilirlik temelli bir eko turizm çalışması Bozkır ın diğer ilçeler için model olmasını sağlayacaktır. Doğanın korunarak oluşturulacak yürüyüş rotaları sayesinde doğasever ziyaretçilerin ilçeye gelmelerinin sağlanması ilçe açısından büyük bir kazanç olarak görünmektedir. 1. EKO TURİZM E DAİR Turizm dünyanın en büyük ve en hızlı büyüyen endüstrilerinden biridir. Yerel halk için gelir ve istihdam oluşturarak ekonominin büyümesine yardımcı olur. Aynı zamanda, çevre ve yerel kültür üzerindeki negatif dış kaynaklı etkileri azaltır. Turizmin gelişmesi, daha sürdürülebilir bir model sağlanması için insan ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik korumacı bir anlayış geliştirir (Cerina ve diğerleri, 2011).

3 YEREL TURİZMİN GELİŞTİRİLMESİ AÇISINDAN BOZKIR İÇİN BİR MODEL ÖNERİSİ: YÜRÜYÜŞ Yüzotuziki ülkenin Mayıs 2002 de katıldığı Dünya Eko-turizm Zirvesi'nde ilk defa Eko turizm ile ilgili olarak, Quebec Deklarasyonu 1 yayınlanmış ve bu deklarasyonda sürdürülebilir turizm olarak eko turizm hakkında çeşitli hususlar belirlenmiştir (Hillel, 2013: xiii): Doğal ve kültürel mirasın korunmasına aktif olarak katkıda bulunulması; Yerel toplulukları içine alan ve onların refahı için planlama, geliştirme gibi konularda katkıda bulunması Doğal ve kültürel mirasın ziyaretçiler açısından değerlendirmeye tabi tutulması; Bağımsız gezginler ve küçük grupların gezilerine katkıda bulunulması Bunun yanı sıra Uluslararası Eko Turizm Topluluğu nca belirlenen şekilde eko turizmin prensipleri aşağıdaki gibi belirlenmiştir (TIES, 2015): Fiziksel, sosyal, davranışsal ve psikolojik etkileri en aza indirmek Çevresel ve kültürel farkındalık ve saygı oluşturmak Hem ziyaretçiler hem de ev sahipleri için olumlu deneyimler sağlamak Çevrenin korunması için doğrudan mali fayda sağlamak Yerel halk ve özel sektör için mali yararlar sağlamak Ülkelerin, siyasi, çevresel ve sosyal duyarlılığı yükseltmeye yardımcı olarak ziyaretçilere unutulmaz deneyimler sunmak Düşük etkili tesisleri tasarlamak, kurmak ve işletmek Yerel toplulukların inançlarını tanıtıp güçlendirmek için onlarla birlikte işbirliği içinde çalışmak. Turizmde meydana gelen niteliksel değişimlerin başında doğal kaynakların sürdürülebilirliğinin sağlanması amacı yatmaktadır. Gerek doğal kaynakların sürdürülebilirliği gerekse turizmde sürdürülebilirlik arayışı beraberinde alternatif turizm türlerinin yaygınlaşmasını sağlamıştır. Klasik kitle turizmine alternatif olarak ortaya yılında BM Uluslararası Ekoturizm Yılı çerçevesinde, kamu, özel ve sivil toplum kuruluşlarından 132 ülkeden gelen binden fazla katılımcı Kanada nın Quebec kentinde Dünya Eko turizm zirvesini gerçekleştirdi.

4 1122 YEREL TURİZMİN GELİŞTİRİLMESİ AÇISINDAN BOZKIR İÇİN BİR MODEL ÖNERİSİ: YÜRÜYÜŞ çıkan doğa turizmi, çevresel duyarlılığa, doğal kaynakların önemine, turizmin sürdürülebilirliğine dikkat çeken bir turizm çeşididir (Özel, 2010: i). 2. DOĞA TURİZMİ VE YÜRÜYÜŞ Alternatif turizm sosyal, doğal ve kültürel yapıya bağlı olarak gelişme süreci izleyen bir yapıya sahiptir. Alternatif turizm kavramının ortaya çıkmasına sebep olan etkenler; turizmin gittikçe artan çevresel etkilerinin fark edilmesi, yeni turizm çeşitlerini arayan turist sayılarındaki artış, ekonomik ve çevresel etkenlerin önem kazanması, turizm pazarındaki genel eğilimlerdir. Alternatif turizm denince genel olarak soft (çevreye zarar vermeyen) turizm, yeşil turizm, doğa turizmi gibi turizm çeşitleri akla gelmektedir (Özel, 2010: 22). Doğa turizmi ise turizm faaliyetlerinin çevre üzerinde yarattığı olumsuz etkilere karşı alternatif olarak ortaya atılan, sürdürülebilir turizmin alt bölümünü oluşturan bir sürdürülebilirlik yaklaşımı olarak kabul edilmektedir (Özel, 2010: 27). Farklı kaynaklarda doğa temelli turizm türleri birçok başlık altında ele alınmıştır. Doğa turizmi başlığı altına girebilecek turizm aktiviteleri şöyle sıralanabilir (Özel, 2010: 40): 1. Dağ Turizmi 2. Atlı Doğa Yürüyüşü 3. Yayla Turizmi 4. Bisiklet Turizmi 5. Mağara Turizmi 6. Sualtı Dalış Turizmi 7. Trekking / Doğa Yürüyüşü 8. Macera Spor Turizmi 9. Tarım ve Çiftlik Turizmi 10. Balon Turizmi 11. Kuş Gözlemciliği 12. ParapenteYamaç Paraşütü 13. Karayolu Seyahati (Overland Tourism) 14. Bungee Jumping

5 YEREL TURİZMİN GELİŞTİRİLMESİ AÇISINDAN BOZKIR İÇİN BİR MODEL ÖNERİSİ: YÜRÜYÜŞ 15. Kano ve Rafting Turizmi 16. Termal Turizm 17. Olağanüstü Doğa Olaylarını İzleme 18. Av Turizmi 19. Buharlı Lokomotif Turizmi 20. Botanik Turizmi 21. Yaban Hayatı (Fauna) Gözlemciliği Dünyadaki hızlı gelişmelere paralel olarak, turizm anlayışında son zamanlarda önemli değişimler gözlenmektedir. Turizmdeki bu değişmeler insanların kitle turizminden farklı turizm şekillerine doğru yöneldiğini 3S olarak adlandırılan (sea, sand, sun) üçlünün değişerek 3E (exciting, educational, entertaiment) olarak adlandırılan turizm türlerine doru yöneldiini göstermektedir. Dolayısıyla doayla iç içe yürüyü yapmanın keyfini alan modern ehir insanı için bu tür yürüyüler giderek bir tutkuya dönüşmektedir. Ormanlarda yapılan yürüyüşler, spor olduğu kadar bir psikolojik stres atma ve tedavidir. Yurt dışında da benzer örnekleri mevcuttur. Güney Kore de ormanda gezinti yapmak veya zaman geçirmek insan sağlığı ve yaşam kalitesini arttırmaya yönelik popüler faaliyetler arasında yer almaktadır. Japonya da Orman Araştırma Enstitüsü tarafından 2004 yılından bu yana Ulusal Orman Terapi Projesi yürütülmektedir. Finlandiya da Orman Terapisinin sağlık üzerindeki etkisine yönelik birçok araştırma yapılmaktadır. Finlandiya daki araştırmalar Hastalık ve Sosyal Problemlerin Tedavisi ile Hastalıklardan Korunma ve Sağlığın Arttırılması konu başlıklarında yürütülmekle beraber 2010 yılı içerisinde sağlık temalı Orman Patikası faaliyete sokulmuştur. İngiltere ise Yeşil Jimnastik başlığı altında, insanlara yeşil alanlarda bahçe işlerinin yaptırılması yoluyla zihinsel ve fiziksel sağlıklarının iyileştirilmesine çalışılmaktadır. Norveç ve İsveç ise Yeşil Adımlar başlığı altında ormanlarda gezinti, balıkçılık, yüzme, ağaca tırmanma, piknik alanları oluşturma, doğayı öğrenme, oryantasyon ve grup tartışmaları gerçekleştirmektedir. Yalova ve çevresinde yaşayanlar olarak elimizin altında olan bu olanakları bizler de değerlendirmeliyiz (Yalova Doğa Koruma ve Milli Parklar Şube Müdürlüğü, 2011: 3). 1123

6 1124 YEREL TURİZMİN GELİŞTİRİLMESİ AÇISINDAN BOZKIR İÇİN BİR MODEL ÖNERİSİ: YÜRÜYÜŞ Yürüyüşün, kuralları, zorluk dereceleri, özellikleri ve alt türleri vardır. Yürüyüşler yalnız olabildiği gibi ekip olarak da yapılır buradaki katılımcı sayısı güzergâhın durumuna bağlı olarak belirlenmektedir. Doğada yapılan herhangi bir yürüyüşte uyulacak temel kurallardan en önemlisi ekip düzeninin sağlanmasıdır. Buna göre bir ekipte 3 farklı gurup bulunmaktadır. alınır. 1-Ekip başı (Lider): Ekibe liderlik eden kişidir ve tüm kararlar lider tarafından 2-Ekip sonu (Artçı): Ekip başının yardımcısıdır, ekibin sonunda yer alır, ekiptekileri izler, davranışlarını kontrol eder gerekirse uyarır ve lider ile devamlı iletişim içerisinde bulunur. 3-Katılımcılar (Turistler): Aktiviteye katılan diğer kişilerdir (Gürsoy, 2015: 196). 3. DOĞA YÜRÜYÜŞÜ UYGULAMALARINDAN ÖRNEKLER Karabük Yenice ilçesi bu açıdan Bozkır için önemli bir örnek olarak ele alınabilir. Bu ilçenin ormanları tropik bölgeler dışında dünyanın ender coğrafyalarında rastlanan çok çeşitli ağaç türlerinin bir arada bulunması, bunların dünyada ender görülen çap ve boya ulaşmış olmaları bilim ve eğitim bakımından önem arz eden nadir rastlanan, kaybolmaya yüz tutmuş ekosistemler ve türlerin seçkin örneklerini ihtiva ettiği için Tabiatı Koruma Alanı olarak ayrılmıştır. Ayrıca, genetik özelliklerinin devamlılığını sağlamak, bilimsel araştırmalar yapmak, doğanın nadir parçalarını gelecek nesillerin istifadesine milli bir miras olarak bırakmak amacıyla oluşturulan bu alanlar nesli tükenmeye yüz tutmuş yaban hayatı bakımından da çeşitlilik gösterdiğinden görülmeye değer yerlerdendir. Geyik, karaca, ayı, domuz, sansar, kurt, tavşan gibi yaban hayvanları, çulluk, güvercin, tahtalı güvercin, alakarga, atmaca, doğan ile çeşitli kuşlar mevcuttur. İlçede akarsu ve derelerinde kırmızı benekli alabalık ta bulunmaktadır (yenice.gov.tr, ). O dönemin valisinin gayretleri neticesinde madencilik dışında herhangi bir geliri olmayan ilçenin bu doğal güzelliklerinin ülkenin diğer insanları tarafından da görülüp ziyaret edilebilmesi amacıyla değişik tarzda yürüyüş rotaları belirlenmiştir. Bu yürüyüş rotalarının her biri farklı uzunluklarda ve farklı zorluk derecelerine sahiptir.

7 YEREL TURİZMİN GELİŞTİRİLMESİ AÇISINDAN BOZKIR İÇİN BİR MODEL ÖNERİSİ: YÜRÜYÜŞ Örnek vermek gerekirse; Kısa parkurlar 4 kilometreden başlamakta uzun parkurlar ise 63 kilometreye kadar ulaşmaktadır. Bunun yanı sıra bisiklet sporu yapanlar için farklı güzergâhlar da belirlenmiştir. Güzergâhlar üzerinde mola yerleri belirlenmiş bu mola yerleri doğa yürüyüşçülerinin dinlenmelerine olanak vermektedir. Yenice Kaymakamlığı tarafından bastırılan Yenice Ormanları Doğa Yürüyüş Parkurları isimli kitap elektronik olarak kaymakamlık web sitesinde bulunmaktadır. Bu açıdan herhangi bir ziyaretçi kolaylıkla kitaba ulaşıp kendine bir rota belirleyip buna göre Yenice ilçesini doğa yürüyüşü yapabilmektedir. Yalova ili ilgili olarak yapılan bir çalışmada ise trekking parkurlarının belirlenmesi ve buna yönelik bir parkur güzergâhı çıkarılmıştır. Doğu Marmara Kalkınma Ajansı (MARKA) tarafından finanse edilen ve Yalova Doğa Koruma ve Milli Parklar Şube Müdürlüğü tarafından yürütülen bu proje ile on yürüyüş güzergâhı belirlenmiş ve bu güzergâhlar harita üzerinde ziyaretçilerin istifadesine sunulmuştur. Söz konusu bilgilere internet ortamında ulaşmak mümkündür. Parkurların anlatımında GPS 2 kayıtları için tercih edilen rotalar esas olarak alınmıştır. Parkur seçiminde; kolaylık, seyir zevki, parkurun eğiminin zorlayıcı olmaması, değişik potansiyeldeki grupların gerçekleştirebilmesi, bir yerleşim yerinde son bulması, katılımcıların köyleri ve kültürleri tanıması, yollar üzerinde su kaynaklarının olması, kişisel araçlarla gidilebilmesi ve parkur başlangıcına ulaşımın kolay olması gibi seçenekler esas alınmıştır. (Yalova Doğa Koruma ve Milli Parklar Şube Müdürlüğü, 2011: 327). Öncelikle ilgili yayında doğa yürüyüşü hakkında ayrıntılı bilgi verilerek doğa yürüyüşünün faydaları sıralanmıştır. Ardından bir doğa yürüyüşçüsü için önem arz eden giyim ve aksesuarlar ile sağlık için alınması gereken önlemler ve belli başlı sağlık terimleri açıklanmıştır Küresel Yer Belirleme Sistemi

8 1126 YEREL TURİZMİN GELİŞTİRİLMESİ AÇISINDAN BOZKIR İÇİN BİR MODEL ÖNERİSİ: YÜRÜYÜŞ SONUÇ YERİNE Yukarıdaki örneklerden de görüleceği üzere denizden yüksekliği 1162 metre, olan ve yüzölçümü 1949 kilometrekare olan Bozkır ilçesi Torosların en yüksek kısımlarını kendi toprakları içerisinde barındırmaktadır. Geniş ve yüksek yaylalar da bölgeye hâkimdir. Bu açıdan birçok nokta da belirlenecek yürüyüş parkurları çevre iller başta olmak üzere birçok ziyaretçiyi ilçeye çekmeyi başaracaktır. Öncelikle ilk yapılması gereken bir proje ekibi oluşturarak bu rotaların belirlenmesi olmalıdır. Ardından ilgili yürüyüş rotalarının haritalandırılması, mola yerlerinin belirlenmesi ve ulaşım imkânlarının çeşitlendirilmesi ile ilgili olarak finansal desteğin sağlanması önemlidir. Finansal destek için öncelikle Mevlana Kalkınma Ajansı na proje destek başvurusu yapılabilir. Ardından bir rehber kitap oluşturulması ile ilgili olarak akademisyenlerden ve profesyonel/amatör gezginlerden destek alınmalıdır. Orman güzergâhları ile ilgili ise gerekli izinler için Orman ve Çevre Bakanlığı nezdinde girişimler başlatılmalıdır. Böyle bir alternatif doğa turizmi çeşidi ile yöre halkı farklı ziyaretçilerle tanışacak ve kendi yetiştirdiği tarım ürünleri ile kendi ürettiği yöresel el sanatlarını onlarla buluşturabilecektir. Böyle bir uygulamanın başarıya ulaşması Konya nın diğer ilçeleri için de önemli bir model olacaktır.

9 YEREL TURİZMİN GELİŞTİRİLMESİ AÇISINDAN BOZKIR İÇİN BİR MODEL ÖNERİSİ: YÜRÜYÜŞ 1127 KAYNAKÇA CERİNA, Fabio; MARKANDYA, Anil; MCALEER, Michael; Economics of sustainable tourism(ed: Fabio Cerina, Anil Markandya, Michael McAleer.), 2011, Routledge, Oxon, UK. GÜRSOY, Yüksel, Giresun da Yürüyüş Turizminin Çeşitlendirlmesi, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 8 Sayı: 37 Volume: 8 Issue: 37 Nisan HILLEL, Oliver; Foreword, Case studies in ecotourism (Ralf Buckley),CAB International, 2003, Oxon, UK. KARABÜK YENİCE KAYMAKAMLIĞI, Doğa ve Turizm, (Erişim Tarihi: ) ÖZEL, Mehmet Ali; Turizmin Çeşitlendirilmesi Bağlamında Doğa Turizmi: Ankara İli Örneği, Uzmanlık Tezi, Kültür ve Turizm Bakanlığı Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü, Şubat, 2010 Ankara. THE INTERNATİONAL ECOTOURİSM SOCİETY (TIES), TIES Announces Ecotourism Principles Revision, 07 JANUARY 2015, (Erişim Tarihi: ) YALOVA DOĞA KORUMA VE MİLLİ PARKLAR ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ, Yalova Ekoturizminde Trekking Parkurları, Eylül, YENİCE KAYMAKAMLIĞI, Yenice Ormanları Doğa Yürüyüş Parkurları(Editör: Ersin Demirel), Karabük.

10 1128 YEREL TURİZMİN GELİŞTİRİLMESİ AÇISINDAN BOZKIR İÇİN BİR MODEL ÖNERİSİ: YÜRÜYÜŞ