TÜRKİYE BELEDİYELER BİRLİĞİ

Transkript

1 Dr. Fazıl AYDIN Samsun da(havza)doğmuştur. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye Bölümü nde Lisans, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsünde Yüksek Lisans ve Doktorasını tamamlamıştır. Ankara Üniversitesi nde AT Temel Eğitim Sertifika Programı ile Avrupa Topluluğu Uzmanlık Eğitim Sertifika Programı nı, Harvard Üniversitesi Program on Tax Analysis and Revenue Forecasting sertifika programını tamamlamış, ABD de Kalamazoo Valley Communite College İşletme eğitimi almıştır yılında Maliye Bakanlığı Stajyer Gelirler Kontrolörü, 1989 yılında Gelirler Kontrolörlüğü Yetki Sınavını vererek Yetkili Stajyer Gelirler Kontrolörü, 1990 yılında Gelirler Kontrolörlüğü Yeterlik Sınavını vererek Gelirler Kontrolörü ve 1996 yılında Gelirler Başkontrolörü olmuştur. Gelirler Kontrolörleri Derneği yayın organı olan Vergi Sorunları Dergisi nin Genel Yayın Yönetmenliğini yapmıştır. Gelirler Kontrolörleri Başkanlığı nda Başkan Yardımcılığı, Gelirler Genel Müdürlüğü Daire Başkanlığı, Gelir İdaresi Başkanlığı Grup Başkanlığı, Gelir İdaresi Başkanlığı Gelir Yönetimi Daire Başkanlığı, Gelir İdaresi Başkanlığı Mükellef Hizmetleri Daire Başkanlığı, Gelirler Kontrolörleri Ar-Ge Başkanlığı, Sosyal Güvenlik Kurumu Başkan ve Yönetim Kurulu Danışmanı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Danışmanı görevlerini ifa etmiştir. TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi nde öğretim görevlisidir. Vergi Başmüfettişi görevini ifa etmektedir. Yayımlanmış onaltı kitabı ve çok sayıda makalesi bulunmaktadır. Evli ve iki çocuk sahibi olup İngilizce bilmektedir. Tunus Caddesi No: 12 Kavaklıdere / ANKARA Tel: (0312) Faks: (0312) ISBN: Fatih ACAR Dr. Fazıl AYDIN TÜRKİYE BELEDİYELER BİRLİĞİ Tüm Yönleri ile Belediye Gelirleri Vergiler, Harçlar, Ücretler, Katılım Payları Fatih ACAR Samsun da(ladik)doğmuştur. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye Bölümünde Lisans, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Mali Hukuk Ana Bilim Dalında Yüksek lisans eğitimini tamamlamıştır yılında Maliye Bakanlığı Stajyer Gelirler Kontrolörü, 1990 yılında Gelirler Kontrolörü, 1996 yılında Gelirler Başkontrolörü olmuştur. Gelirler Kontrolörleri Derneği yayın organı olan Vergi Sorunları Dergisi nin Genel Yayın Yönetmenliğini yapmıştır yılında dokuz ay süre ile İngiltere de vergi konusunda inceleme ve araştırmalar yapmak üzere yurtdışında görevlendirilmiştir yılında Bursa Defterdarı, 2004 yılında Adana Defterdarı ve yılları arasında Adana kurucu Vergi Dairesi Başkanlığı görevlerinde bulunmuştur yılında Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı Başkan Yardımcısı ve Yönetim Kurulu Üyesi olarak atanmıştır yılında Sosyal Güvenlik Kurumu Başkan Vekilliği görevini ifa etmiştir yılında Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı ve Yönetim Kurulu Başkanlığı na atanmıştır yılında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Müsteşarlık görevine atanmış olup, Müsteşarlık görevini ifa etmektedir. Petrol mevzuatı ve muhasebesi ile anonim şirketlerde kar dağıtımının vergilendirilmesi konulu iki ayrı tez çalışması, Adana Vergi Dairesi Başkanlığı kalite geliştirme ekibince hazırlanan Toplam Kalite Yönetimine Bakış, Mükellef Hakları ve Ödevleri, Vergi ve İstihdam Politikası Açısından Kayıt Dışı Ekonomi, Hükümet Programları ve Kalkınma Planlarında Sosyal Güvenlik, Hükümet Programları ve Kalkınma Planlarında Tarım, Başarı İçimizde(Yöneticiler İçin Başarının Anahtarları), Türkiye nin Sosyal Güvenlikle İmtihanı konulu kitapları ile vergi ve ekonomi konusunda çok sayıda yayımlanmış makalesi bulunmaktadır. Evli ve üç çocuk sahibi olup İngilizce bilmektedir. Tüm Yönleri İle BELEDİYE GELİRLERİ Vergiler, Harçlar, Ücretler, Katılım Payları Fatih ACAR - Dr. Fazıl AYDIN Ankara 2013

2

3 TÜRKĠYE BELEDĠYELER BĠRLĠĞĠ TÜM YÖNLERĠ ĠLE BELEDĠYE GELĠRLERĠ Vergiler, Harçlar, Ücretler, Katılım Payları Fatih ACAR ÇalıĢma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı MüstaĢarı Dr. Fazıl AYDIN Vergi BaĢmüfettiĢi (E. Gelirler BaĢkontrolü) Aralık, 2013 Ankara TBB i

4 TÜRKĠYE BELEDĠYELER BĠRLĠĞĠ Tunus Caddesi No: 12, Kavaklıdere / ANKARA Tel: (0 312) Faks: (0 312) tbb@tbb.gov.tr ISBN: Tasarım: Bilal BERBER Gizem GÖZ Baskı: Sarıyıldız Ofset Ġvogsan AğaçiĢleri Sanayi Sitesi 523 Sok. No:31 Yenimahalle/ANKARA Tel:(0 312) Faks:(0 312) ii TBB

5 Bu kitapta yer alan tüm görüģ ve değerlendirmeler yazarların Ģahsi görüģ ve değerlendirmeleri olup, hiçbir Ģekil ve surette çalıģtıkları ve mensubu oldukları Kurumları bağlamaz ve iliģkilendirilemez. TBB iii

6 ÖNSÖZ Mahalli yerinden yönetim, hizmet yerinden yönetiminde olduğu gibi hizmetin değil, alanın, yerin önem taģıdığı yönetim biçimidir. Mahalli yerinden yönetim idareleri belli bir yer, alan içinde o bölgede yaģayan insanların mahalli, ortak ve uygar ihtiyaçlarının giderilmesi ile görevlidirler. 1 Onuncu Kalkınma Planında 2 mahalli idareler ile ilgili olarak temel amaç; mahalli idarelerin daha etkin, hızlı ve nitelikli hizmet sunabilen, katılımcı, Ģeffaf, çevreye duyarlı, dezavantajlı kesimlerin ihtiyaçlarını gözeten ve mali sürdürülebilirliği sağlamıģ bir yapıya kavuģturulması olarak açıklanmıģtır. Mahalli idarelerin temel hedefi ise vatandaģlara sunulan hizmetlerden duyulan memnuniyeti en üst düzeye çıkarmak Ģeklinde belirtilmiģtir. Osmanlı Ġmparatorluğunda ilk belediye teģkilatı 1271 (1855) tarihinde Ġstanbul da teģkil olunan Ģehremanetile ile baģlamıģtır. 3 Türkiye de belediye teģkilatı Ġstanbul ve taģraya ait olmak üzere 1293 (1876) yılında yayınlanan iki Kanun a dayanıyordu. 14 Nisan 1930 tarih ve 1580 sayılı Kanun la da Türkiye belediyeciliği en yeni esaslara göre ıslah edilmiģtir. 4 Ülkemizde anayasa düzenleme bakımından yerel yönetim birimleri; il özel idaresi, belediye ve köylerden oluģmaktadır. Bu yerel yönetim birimlerinin idari yapılanma süreci değiģik evrelerden geçerek kendine özgü bir seyir izlemiģtir. 5 Belediyelerin toplum hayatındaki öneminin giderek artmasının esas nedeni, son yıllık devrede Ģehirlerdeki nüfusun önemli ölçüde artmıģ olmasıdır. Çünkü belediyeler, Ģehir yerel yönetimleridir. ġehirlerin büyümesi ve yeni Ģehir merkezlerinin oluģması ile belediyelere düģen görevlerle birlikte belediyelerin sayısı da artmıģtır. 6 1Nuri TORTOP: Mahalli Ġdareler, Türkiye ve Orta Doğu Amme Ġdaresi Enstitüsü Yayınları No: 211, Ankara, 1984,s,11. 2Onuncu Kalkınma Planı( ),s,152.( tarih ve (Mükerrer) sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıģtır.) 3Tevfik KORAL: Mahalli Ġdarelerde Vergi Resim ve Harçlar, Ġstanbul Halk Basımevi, Ġstanbul 1944,s,36. 4 Tevfik KORAL,a.g.e.,s,38. 5 Duran BÜLBÜL: Yerel Yönetimler Maliyesi, Gazi Kitabevi, Ankara,2006,s, Osman PEHLĠVAN: Kamu Maliyesi, Derya Kitabevi, Trabzon, 2005,s,209. iv TBB

7 Ülkemizde belediye yönetiminde yaģayan nüfus, geliģme sürecine paralel olarak sürekli artıģ göstermektedir. Nitekim 2007 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) sonuçlarına göre belediye yönetiminde yaģayan nüfus yaklaģık 58,6 milyon ve bu nüfusun toplam nüfusa oranı % 83 iken, 2012 yılında bu rakamlar sırasıyla 63,7 milyon ve % 84,3 olmuģtur. Bu çerçevede belediyelerin önemi giderek artmakta, bu durum belediye gelirlerinin önemini de artırmaktadır. Belediye gelirleri tarih ve 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu nda 7 düzenlenerek günümüzde uygulanmaktadır. Belediye Gelirleri Kanunu ile ilgili düzenleme ve uygulamalar Maliye Bakanlığı ve ĠçiĢleri Bakanlığı tarafından yerine getirilmektedir. Belediye gelirleri; 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu nda dört ayrı kısım olarak düzenlemiģtir. Vergiler birinci kısımda, harçlar ikinci kısımda, harcamalara katılma payları üçüncü kısımda, vergi ve harç tarifelerinin tespitine iliģkin düzenlemeleri de içeren çeģitli hükümler ise dördüncü kısımda düzenlenmiģtir. Anayasa nın 127 nci maddesinde mahalli idarelere görevleriyle orantılı gelir sağlanır hükmü yer almaktadır. Belediye gelirlerinin en önemli kaynağını 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu 8 ve 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanunu 9 çerçevesinde tahsil edilen gelirler oluģturmaktadır. Söz konusu kanunlar dolayısı ile elde edilen gelirler belediyelerin öz gelirlerini oluģturmaktadır. Ayrıca 5393 sayılı Belediye Kanunu nun 10 Belediyenin Gelirleri baģlıklı 59 uncu maddesi çerçevesinde elde edilen gelirler de belediyelerin öz gelirleri kapsamındadır. Belediyelerin öz gelirleri dıģında merkezi bütçeden yapılan transferler de diğer gelirlerini oluģturmaktadır. Mahalli idareler açısından elde edilecek olan gelir büyük önem taģımaktadır. Bu neden ile belediye gelirleri sürekli tartıģma konusu olmuģ ve olmaya da devam etmektedir. Söz konusu tartıģma ülkemizin Avrupa Birliği ne üyelik sürecinde ivme kazanarak devam etmektedir tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıģtır tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıģtır tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıģtır tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıģtır. 11Fazıl AYDIN: Belediye Gelirleri ve Belediye Gelirleri ile Ġlgili Kanun Tasarısının Değerlendirilmesi, Vergi Sorunları Dergisi nin Aralık/2010,Sayı:267,s,12. TBB v

8 Vergiler, harçlar ve katılma paylarından oluģan belediye gelirlerinden harcamalara katılma payları; hizmetler dolayısıyla yapılan giderlerin tamamı üzeriden ve Belediye Gelirleri Kanunu nun üçüncü kısmında öngörülen yöntem ve esaslara göre tahakkuk ettirildiğinden belli tarifeye göre alınan belediye gelirleri, vergi ve harçlardan oluģmaktadır. Mükelleflerin büyük bir bölümünü ilgilendiren belediye gelirleri ile ilgili kitabımızın yayımını gerçekleģtirerek okuyuculara ulaģmasını sağlayan Ġstanbul BüyükĢehir Belediye BaĢkanı ve Türkiye Belediyeler Birliği BaĢkanı sayın Dr. Kadir TOPBAġ beyefendiye, kitabın yayımında her daim ilgisini ve desteğini esirgemeyen Türkiye Belediyeler Birliği Genel Sekreteri sayın Hayrettin GÜNGÖR beyefendiye teģekkür ederiz. Mahalli idarelerin artan önemi, belediye gelirlerinin önemine de olumlu Ģekilde yansımaktadır. Belediye gelirleri ile ilgili olarak gerek mükelleflere gerekse uygulamacılara yol göstermek ve ıģık tutmak amacı ile hazırlanan kitabın tüm okuyuculara yararlı olmasını dileriz. Ankara, Fatih ACAR Dr. Fazıl AYDIN vi TBB

9 ĠÇĠNDEKĠLER ÖNSÖZ... iv ĠÇĠNDEKĠLER... vii KISALTMALAR... xvii TABLOLAR... xviii 1.BÖLÜM BELEDĠYE GELĠRLERĠ BELEDĠYE GELĠRLERĠNĠN TARĠHSEL GELĠġĠMĠ BELEDĠYE GELĠRLERĠ TÜRLERĠ Belediyelerin Öz Gelirleri Merkezi Bütçeden Yapılan Transferler BELEDĠYELERĠN SAYISAL GÖRÜNÜMÜ Nüfus Sayımına Göre Türlerine ve Nüfuslarına Göre Belediyelerin Dağılımı Mahalli Ġdarelerin SeçilmiĢ Görevlilerine ĠliĢkin Bilgiler Mahalli Ġdarelerin Personel Sayıları BELEDĠYELERĠN GELĠRLERĠNĠN SAYISAL GÖRÜNÜMÜ Mahalli Ġdarelerin Gelirleri Mahalli Ġdarelerin Gelir Türlerine Göre Gelirleri Mahalli Ġdarelerin Vergi Gelirleri Belediye Türlerine Göre Vergi Gelirleri Mahalli Ġdarelerin Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Aldıkları Paylar Mahalli Ġdare Gelirlerinin Genel Değerlendirmesi ONUNCU KALKINMA PLANINDA MAHALLĠ ĠDARELER Durum Analizi Amaç ve Hedefler Politikalar ORTA VADELĠ PROGRAMDA ( ) MAHALLĠ ĠDARELER YILI PROGRAMINDA MAHALLĠ ĠDARELER TBB vii

10 7.1.Mevcut Durum Politika ve Tedbirler BÖLÜM ĠLAN VE REKLAM VERGĠSĠ ĠLAN VE REKLAM VERGĠSĠNĠN KONUSU ĠLAN VE REKLAM VERGĠSĠNĠN MÜKELLEFĠ VE SORUMLUSU ĠLAN VE REKLAM VERGĠSĠNDE ĠSTĠSNA VE MUAFLIKLAR BELEDĠYE GELĠRLERĠ KANUNU ĠLAN VE REKLAM VERGĠSĠ TARĠFE VE ORANI ĠLAN VE REKLAM VERGĠSĠNĠN TARHI VE ÖDENMESĠ ĠLAN VE REKLAM VERGĠSĠ ĠLE ĠLGĠLĠ ÖZELGELER Ġlan ve Reklam Vergisi Ġle Ġlgili Yargı Kararı BÖLÜM EĞLENCE VERGĠSĠ EĞLENCE VERGĠSĠ KONUSU EĞLENCE VERGĠSĠ MÜKELLEFĠ EĞLENCE VERGĠSĠNDE ĠSTĠSNA VE MUAFLIKLAR EĞLENCE VERGĠSĠNDE MATRAH EĞLENCE VERGĠSĠNĠN ORAN VE TUTARI EĞLENCE VERGĠSĠNĠN ÖDENMESĠ ÖDEME KAYDEDĠCĠ CĠHAZLARLA DÜZENLENEN BĠLETLERDE EĞLENCE VERGĠSĠNĠN HESAPLANMASI VE ÖDENMESĠ EĞLENCE VERGĠSĠ ĠLE ĠLGĠLĠ ÖZELGELER EĞLENCE VERGĠSĠ ĠLE ĠLGĠLĠ YARGI KARARLARI viii TBB

11 4.BÖLÜM HABERLEġME VERGĠSĠ HABERLEġME VERGĠSĠ KONUSU HABERLEġME VERGĠSĠ MÜKELLEFĠ HABERLEġME VERGĠSĠ MATRAHI HABERLEġME VERGĠSĠ ORANI HABERLEġME VERGĠSĠNĠN BEYANI VE ÖDENMESĠ HABERLEġME VERGĠSĠ ĠLE ĠLGĠLĠ ÖZELGELER BÖLÜM ELEKTRĠK VE HAVAGAZI TÜKETĠM VERGĠSĠ ELEKTRĠK VE HAVAGAZI TÜKETĠM VERGĠSĠNĠN KONUSU ELEKTRĠK VE HAVAGAZI TÜKETĠM VERGĠSĠNĠN MÜKELLEFĠ VE SORUMLUSU ELEKTRĠK VE HAVAGAZI TÜKETĠM VERGĠSĠNDE ĠSTĠSNALAR ELEKTRĠK VE HAVAGAZI TÜKETĠM VERGĠSĠNĠN MATRAHI ELEKTRĠK VE HAVAGAZI TÜKETĠM VERGĠSĠNĠN ORANI ELEKTRĠK VE HAVAGAZI TÜKETĠM VERGĠSĠNĠN TARH, TAHAKKUK VE ÖDENMESĠ ELEKTRĠK VE HAVAGAZI TÜKETĠM VERGĠSĠ ĠLE ĠLGĠLĠ ÖZELGELER ELEKTRĠK VE HAVAGAZI TÜKETĠM VERGĠSĠ ĠLE ĠLGĠLĠ YARGI KARARI BÖLÜM YANGIN SĠGORTASI VERGĠSĠ YANGIN SĠGORTASI VERGĠSĠNĠN KONUSU TBB ix

12 2. YANGIN SĠGORTASI VERGĠSĠNĠN MÜKELLEFĠ YANGIN SĠGORTASI VERGĠSĠNĠN MATRAHI YANGIN SĠGORTASI VERGĠSĠNĠN ORANI YANGIN SĠGORTASI VERGĠSĠNĠN BEYANI VE ÖDENMESĠ YANGIN SĠGORTASI VERGĠSĠNDE ĠSTĠSNA YANGIN SĠGORTASI VERGĠSĠ ĠLE ĠLGĠLĠ ÖZELGE BÖLÜM ÇEVRE TEMĠZLĠK VERGĠSĠ ÇEVRE TEMĠZLĠK VERGĠSĠ ĠLE ĠLGĠLĠ TANIMLAR ÇEVRE TEMĠZLĠK VERGĠSĠNĠN KONUSU VE KAPSAMI ÇEVRE TEMĠZLĠK VERGĠSĠNE TABĠ OLMAYAN BĠNALAR ÇEVRE TEMĠZLĠK VERGĠSĠNĠN MÜKELLEFĠ BĠLDĠRĠM, TAHAKKUK VE ÖDEME Çevre Temizlik Vergisi Bildirimi Çevre Temizlik Vergisinin Tahakkuku ve Ödenmesi ÇEVRE TEMĠZLĠK VERGĠSĠ UYGULANMASINDA BĠNA GRUPLARI ĠNDĠRĠMLĠ ÇEVRE TEMĠZLĠK VERGĠSĠ ÇEVRE TEMĠZLĠK VERGĠSĠ TARĠFESĠ Yılı Çevre Temizlik Vergisi Yılı Çevre Temizlik Vergisi Yılı Çevre Temizlik Vergisi Yılı Çevre Temizlik Vergisi Tarifesi Yılı Çevre Temizlik Vergisi Yılı Çevre Temizlik Vergisi ÇEVRE TEMĠZLĠK VERGĠSĠ ĠLE ĠLGĠLĠ ÖZELGELER BÖLÜM ĠġGAL HARCI x TBB

13 1. ĠġGAL HARCININ KONUSU ĠġGAL HARCININ MÜKELLEFĠ ĠġGAL HARCI ĠSTĠSNALARI ĠġGAL HARCININ MATRAHI (Belediye Gelirleri Kanunu Madde 55) ĠġGAL HARCI TARĠFESĠ ĠġGAL HARCININ ÖDENMESĠ ĠġGAL HARCI ĠLE ĠLGĠLĠ DÜZENLEMELER ĠĢgal Harcı Ġle Ġlgili Özelgeler ĠĢgal Harcı Ġle Ġlgili Yargı Kararları BÖLÜM TATĠL GÜNLERĠNDE ÇALIġMA RUHSATI HARCI TATĠL GÜNLERĠNDE ÇALIġMA RUHSATI HARCININ KONUSU TATĠL GÜNLERĠNDE ÇALIġMA RUHSATI HARCININ MÜKELLEFĠ TATĠL GÜNLERĠNDE ÇALIġMA RUHSATI HARCI TARĠFESĠ TATĠL GÜNLERĠNDE ÇALIġMA RUHSATI HARCININ MÜKELLEFĠYET DÖNEMĠ VE ÖDENMESĠ ADĠ ORTAKLIKLARDA TATĠL GÜNLERĠNDE ÇALIġMA RUHSATI HARCININ MUHATABI TATĠL GÜNLERĠNDE ÇALIġMA RUHSATI HARCI ĠLE ĠLGĠLĠ ÖZELGELER BÖLÜM KAYNAK SULARI HARCI KAYNAK SULARI HARCININ KONUSU KAYNAK SULARI HARCININ MÜKELLEFĠ KAYNAK SULARI HARCI TARĠFESĠ TBB xi

14 4. KAYNAK SULARI HARCININ ÖDENMESĠ KAYNAK SULARI HARCI ĠLE ĠLGĠLĠ ÖZELGE BÖLÜM TELLALLIK HARCI TELLALLIK HARCI ĠLE ĠLGĠLĠ TANIMLAR TELLALLIK HARCININ KONUSU TELLALLIK HARCININ MÜKELLEFĠ TELLALLIK HARCI MATRAHI TELLALLIK HARCI ORANI TELLALLIK HARCININ ÖDENMESĠ VERGĠ DAĠRESĠ ARACILIĞI ĠLE YAPILAN SATIġLARDA TELLALIK HARCI UYGULAMASI TELLALLIK HARCI ĠLE ĠLGĠLĠ ÖZELGELER TELLALLIK HARCI ĠLE ĠLGĠLĠ YARGI KARARLARI BÖLÜM HAYVAN KESĠMĠ MUAYENE VE DENETLEME HARCI HAYVAN KESĠMĠ MUAYENE VE DENETLEME HARCI KONUSU HAYVAN KESĠMĠ MUAYENE VE DENETLEME HARCI MÜKELLEFĠ HAYVAN KESĠMĠ MUAYENE VE DENETLEME HARÇ TARĠFESĠ HAYVAN KESĠMĠ MUAYENE VE DENETLEME HARCININ ÖDENMESĠ HAYVAN KESĠMĠ MUAYENE VE DENETLEME HARCI ĠLE ĠLGĠLĠ ÖZELGELER xii TBB

15 13.BÖLÜM ÖLÇÜ VE TARTI ALETLERĠ MUAYENE HARCI ÖLÇÜ VE TARTI ALETLERĠ MUAYENE HARCININ KONUSU ÖLÇÜ VE TARTI ALETLERĠ MUAYENE HARCI TARĠFESĠ ÖLÇÜ VE TARTI ALETLERĠ MUAYENE HARCININ ÖDENMESĠ BÖLÜM BĠNA ĠNġAAT HARCI BĠNA ĠNġAAT HARCININ KONUSU VE VERGĠYĠ DOĞURAN OLAY BĠNA ĠNġAAT HARCI ĠSTĠSNALARI BĠNA ĠNġAAT HARCI MÜKELLEFĠ BĠNA ĠNġAAT HARCI MATRAHI BĠNA ĠNġAAT HARCININ ÖDENMESĠ BĠNA ĠNġAAT HARÇ TARĠFESĠ BĠNA ĠNġAAT HARCI ĠLE ĠLGĠLĠ ÖZELGELER BĠNA ĠNġAAT HARCI ĠLE ĠLGĠLĠ YARGI KARARI BÖLÜM ĠMAR ĠLE ĠLGĠLĠ HARÇLAR ĠMAR ĠLE ĠLGĠLĠ HARÇLARA ĠLĠġKĠN TANIMLAR ĠMAR ĠLE ĠLGĠLĠ HARÇLAR ĠMAR ĠLE ĠLGĠLĠ HARÇLAR ĠSTĠSNASI ĠMAR ĠLE ĠLGĠLĠ ÇEġĠTLĠ HARÇLARIN TARĠFESĠ ĠMAR ĠLE ĠLGĠLĠ HARÇLAR ĠLE ĠLGĠLĠ ÖZELGELER TBB xiii

16 16.BÖLÜM ĠġYERĠ AÇMA ĠZĠN HARCI ĠġYERĠ AÇMA ĠZĠN HARCI ĠġYERĠ AÇMA ĠZĠN HARCI TARĠFESĠ ĠġYERĠ AÇMA ĠZĠN HARCININ HESAPLANMASI FAALĠYET TÜRÜNÜN VEYA MÜSTECĠRĠN DEĞĠġMESĠ DURUMUNDA ĠġYERĠ AÇMA ĠZĠN HARCI UYGULAMASI ĠġYERĠ AÇMA ĠZĠN HARCI ĠLE ĠLGĠLĠ ÖZELGELER ĠġYERĠ AÇMA ĠZĠN HARCI ĠLE ĠLGĠLĠ YARGI KARARI BÖLÜM SAĞLIK BELGESĠ HARCI SAĞLIK BELGESĠ HARCI SAĞLIK BELGESĠ HARCI TARĠFESĠ BÖLÜM HARCAMALARA KATILMA PAYI KATILMA PAYLARI ÇEġĠTLERĠ Yol Harcamalarına Katılma Payı Kanalizasyon Harcamalarına Katılma Payı Su Tesisleri Harcamalarına Katılma Payı YOL HARCAMALARINA KATILMA PAYI, KANALĠZASYON HARCAMALARINA KATILMA PAYI VE SU TESĠSLERĠ HARCAMALARINA KATILMA PAYI UYGULAMASI Katılma Paylarının Hesaplanma ġekli Katılma Paylarının Üst Sınırı Katılma Paylarında Ġstisna Katılma Paylarının Tahakkuku Katılma Paylarının Tahakkuk Zamanı Katılma Paylarının Ġlanı Katılma Paylarının Tahsili Katılma Paylarına Ġtiraz HARCAMALARA KATILMA PAYLARI ĠLE ĠLGĠLĠ ÖZELGELER. 166 xiv TBB

17 4. HARCAMALARA KATILMA PAYLARI ĠLE ĠLGĠLĠ YARGI KARARLARI BÖLÜM ÜCRETE TABĠ ĠġLER ÜCRETE TABĠ ĠġLER BELEDĠYELERCE ÜCRET UYGULAMA ESASLARI ÜCRETE TABĠ ĠġLER ĠLE ĠLGĠLĠ ÖZELGELER ÜCRETE TABĠ ĠġLER ĠLE ĠLGĠLĠ YARGI KARARLARI BÖLÜM MÜZE GĠRĠġ ÜCRETLERĠ ĠLE MADENLERDEN BELEDĠYELERE PAY MÜZE GĠRĠġ ÜCRETLERĠ ĠLE MADENLERDEN BELEDĠYELERE PAY MÜZE GĠRĠġ ÜCRETLERĠ ĠLE MADENLERDEN BELEDĠYELERE PAY ĠLE ĠLGĠLĠ YARGI KARARI BÖLÜM BELEDĠYE GELĠRLERĠ ĠLE ĠLGĠLĠ OLARAK DĠĞER KANUNLARDA YER ALAN ĠSTĠSNA VE MUAFĠYETLER BÖLÜM BELEDĠYE GELĠRLERĠNDE UZLAġMA MÜESSESESĠ KANUNĠ DÜZENLEMELER UZLAġMANIN KAPSAMI Genel Olarak UzlaĢmanın Kapsamı UzlaĢma Kapsamındaki Belediye Gelirleri UZLAġMA KOMĠSYONU UZLAġMA KOMĠSYONU YETKĠSĠ UZLAġMA SÜRECĠ TBB xv

18 5.1.UzlaĢma Talebi UzlaĢma Daveti UzlaĢmaya Katılım UZLAġMANIN SONUÇLARI UzlaĢmanın Sağlanması UzlaĢmanın Sağlanamaması UzlaĢmanın Vaki Olmaması UzlaĢmanın Ertelenmesi EKLER EK 1: BELEDĠYE GELĠRLERĠ KANUNU BAKANLAR KURULU KARARLARI EK 2: BELEDĠYE GELĠRLERĠ KANUNU GENEL TEBLĠĞLERĠ EK 3: BELEDĠYE GELĠRLERĠ KANUNU SĠRKÜLERĠ EK 4: BELEDĠYE GELĠRLERĠ KANUNU UYGULAMASINA ĠLĠġKĠN YÖNETMELĠKLER EK 4/1: 2464 SAYILI BELEDĠYE GELĠRLERĠ KANUNU NUN ÇEġĠTLĠ HARÇLARLA ĠLGĠLĠ HÜKÜMLERĠNĠN UYGULANMASINA ĠLĠġKĠN YÖNETMELĠK EK 4/2: 2464 SAYILI BELEDĠYE GELĠRLERĠ KANUNU NUN HARCAMALARA KATILMA PAYLARI ĠLE ĠLGĠLĠ HÜKÜMLERĠNĠN UYGULANMASINA ĠLĠġKĠN YÖNETMELĠK. 204 EK 5: BELEDĠYE GELĠRLERĠ UZLAġMA MEVZUATI xvi TBB

19 KISALTMALAR a.g.e. : Adı geçen eser BGK: Belediye Gelirleri Kanunu ÇSGB: ÇalıĢma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı GĠB: Gelir Ġdaresi BaĢkanlığı Ġ.Ġ.B.F.: Ġktisadi ve Ġdari Bilimler Fakültesi Md : Madde MĠGM: Mahalli Ġdareler Genel Müdürlüğü RG: Resmi Gazete VUK: Vergi usul Kanunu TBB xvii

20 TABLOLAR Tablo 1: Belediyelerin Öz Gelirleri... 2 Tablo 2: Belediyeler Tarafından Tahsil Edilen Vergiler... 3 Tablo 3: Belediyeler Tarafından Tahsil Edilen Harçlar... 4 Tablo 4: Belediyeler Tarafından Tahsil Edilen Paylar... 5 Tablo 5: Nüfus Sayımına Göre Türlerine ve Nüfuslarına Göre Belediyelerin Dağılımı (2012)... 6 Tablo 6: 6360 ve 6447 Sayılı Kanunlar Uyarınca Türlerine Göre Belediye Sayıları... 7 Tablo 7: Mahalli Ġdarelerin SeçilmiĢ Görevlilerine ĠliĢkin Bilgiler( )... 8 Tablo 8: Türleri Ġtibarıyla Mahalli Ġdarelerin Personel Sayıları (2012)... 9 Tablo 9: Mahalli Ġdarelerin Türlerine Göre Gelirleri ( )... 9 Tablo 10: Gelir Kalemlerine Göre Mahalli Ġdarelerin Gelirleri ( ) Tablo 11: Mahalli Ġdarelerin Türlerine Göre Vergi Gelirleri ve Toplam Gelirler (2012) Tablo 12: Belediye Türlerine Göre Vergi Gelirleri ve Toplam Gelirler (2012) Tablo 13: Mahalli Ġdarelerin Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Aldıkları Paylar ( ) Tablo 14: Mahalli Ġdare Gelirlerinin Genel Değerlendirmesi (2012).. 15 Tablo 15: Mahalli Ġdarelerin Gelirlerine Toplu BakıĢ ( ) Tablo 16: Belediyeler Bütçe Dengesi ( ) Tablo 17: 2013 Yılı Tüm Belediyelerinin Gelirlerinin Ekonomik Sınıflandırılması Tablo 18: Mahalli Ġdarelerin Gelir ve Harcamalarına ĠliĢkin GeliĢmeler ve Hedefler Tablo 19: Ġlan ve Reklam Vergisi Tarifesi Tablo 20: Eğlence Vergisi Oran ve Tutarı Tablo 21: Elektrik ve Havagazı Tüketim Vergisi Oranı Tablo 22: Çevre Temizlik Vergisi Uygulamasına Esas Bina Grupları Tablo 23: ĠĢyeri ve Diğer ġekillerde Kullanılan Binalara Ait Ġndirimli Çevre Temizlik Vergisi (2013) Tablo 24: Tablo XXIV Yılı Çevre Temizlik Vergisi Tarifesi xviii TBB

21 Tablo 25: 2013 Yılı BüyükĢehir Belediyeleri Çevre Temizlik Vergisi Tarifesi Tablo 26: 2012 Yılı BüyükĢehir Belediyeleri DıĢındaki Belediyelerde Uygulanacak Olan Çevre Temizlik Vergisi Tarifesi Tablo 27: 2012 Yılı BüyükĢehir Belediyeleri Çevre Temizlik Vergisi Tarifesi Tablo 28: 2012 Yılı ĠĢyeri ve Diğer ġekillerde Kullanılan Binalara Ait Ġndirimli Çevre Temizlik Vergisi Tarifesi Tablo 29: 2011 Yılı BüyükĢehir Belediyeleri DıĢındaki Belediyelerde Uygulanacak Çevre Temizlik Vergisi Tablo 30: 2011 Yılı BüyükĢehir Belediyelerinde Uygulanacak Olan Çevre Temizlik Vergisi Tablo 31: 2011 Yılı ĠĢyeri ve Diğer ġekillerde Kullanılan Binalara Ait Ġndirimli Çevre Temizlik Vergisi Tarifesi Tablo 32: 2010 Yılı BüyükĢehir Belediyeleri DıĢındaki Belediyelerde Uygulanacak Olan Çevre Temizlik Vergisi Tablo 33: 2010 Yılı BüyükĢehir Belediyelerinde Uygulanacak Çevre Temizlik Vergisi Tablo 34: 2010 Yılı ĠĢyeri ve Diğer ġekillerde Kullanılan Binalara Ait Ġndirimli Çevre Temizlik Vergisi Tarifesi Tablo 35: 2009 Yılı BüyükĢehir Belediyeleri DıĢındaki Belediyelerde Uygulanacak Olan Çevre Temizlik Vergisi Tarifesi Tablo 36: 2009 Yılı BüyükĢehir Belediyeleri Çevre Temizlik Vergisi Tarifesi Tablo 37: 2008 Yılı BüyükĢehir Belediyeleri DıĢındaki Belediyelerde Uygulanacak Olan Çevre Temizlik Vergisi Tarifesi Tablo 38: 2008 Yılı BüyükĢehir Belediyeleri Çevre Temizlik Vergisi Tarifesi Tablo 39: ĠĢgal Harcı Tarifesi Tablo 40: Kaynak Suları Harcı Tarifesi Tablo 41: Belediye Grupları Ġtibarıyla Kaynak Suları Harç oranları Tablo 42: Belediye Grupları Ġtibarıyla Kaynak Suları Harç oranları 112 Tablo 43: Hayvan Kesimi Muayene ve Denetleme Harcı Tarifesi Tablo 44: Belediye Grupları Ġtibariyle KüçükbaĢ Hayvan Kesimi Muayene ve Denetleme Harcı Oranları Tablo 45: Belediye Grupları Ġtibariyle BüyükbaĢ Hayvan Kesimi Muayene ve Denetleme Harcı Oranları Tablo 46: Ölçü ve Tartı Aletleri Muayene Harcı Tarifesi TBB xix

22 Tablo 47: Ölçü ve Tartı Aletleri Muayene Harcı Tarifesi (Tartı Ağırlıklarının Her Birinden) Tablo 48: Ölçü ve Tartı Aletleri Muayene Harcı Tarifesi (Uzunluk Ölçülerinin Her Birinden) Tablo 49: Ölçü ve Tartı Aletleri Muayene Harcı Tarifesi (Akıcı ve Kuru Daneli Maddelerin Hacim Ölçeklerinin Her Birinden) Tablo 50: Ölçü ve Tartı Aletleri Muayene Harcı Tarifesi (El Terazilerinden) Tablo 51: Ölçü ve Tartı Aletleri Muayene Harcı Tarifesi (Normal Masa Terazilerinden) Tablo 52: Ölçü ve Tartı Aletleri Muayene Harcı Tarifesi (Otomatik (Ġbreli) Terazilerden) Tablo 53: Ölçü ve Tartı Aletleri Muayene Harcı Tarifesi (Elektronik Terazilerden) Tablo 54: Ölçü ve Tartı Aletleri Muayene Harcı Tarifesi (Kantar ve Basküllerden) Tablo 55: Bina ĠnĢaat Harcı Tarifesi (Konutlar Ġçin) Tablo 56: Bina ĠnĢaat Harcı Tarifesi (ĠĢyerleri Ġçin) Tablo 57: Belediye Grupları Ġtibariyle Bina ĠnĢaat Harcı Tarifesi (Konutlar Ġçin) Tablo 58: Belediye Grupları Ġtibariyle Bina ĠnĢaat Harcı Tarifesi (ĠĢyerleri Ġçin) Tablo 59: Ġmar Ġle Ġlgili Harçların Tarifesi Tablo 60: Ġlk Parselasyon Harcı Tarifesi (Beher m 2 Ġçin) Tablo 61: Ġfraz ve Tevhit Harcı Tarifesi (Beher m 2 Ġçin) Tablo 62: Plan ve Proje Tasdik Harcı Tarifesi (Beher m 2 Ġçin) Tablo 63: Zemin Açma Ġzni ve Toprak Hafriyatı Harcı Tarifesi (Beher Metreküp ve Metrekare Ġçin) Tablo 64: Yapı Kullanma Ġzin Harcı Tarifesi (Beher ĠnĢaat m 2 Ġçin) Tablo 65: ĠĢyeri Açma Ġzni Harcı Tarifesi Tablo 66: Sağlık Belgesi Harcı Tarifesi Tablo 67: Sağlık Belgesi Harcı Tarifesi Tablo 68: Diğer Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Yer Alan Muafiyet ve Ġstisnalar xx TBB

23 BELEDĠYE GELĠRLERĠ 1.BÖLÜM BELEDĠYE GELĠRLERĠ 1. BELEDĠYE GELĠRLERĠNĠN TARĠHSEL GELĠġĠMĠ 12 Belediyelerin gelirlerine iliģkin ilk temel düzenleme 1914 yılında Rüsumu Belediye Kanunu ile yapılmıģtır yılında 423 sayılı Belediye Vergi ve Resimleri Kanunu yla mali yapı yeniden düzenlenmiģtir yılında 5237 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu yürürlüğe girmiģtir sayılı Belediye Gelirleri Kanunu ile 5237 sayılı Kanun yürürlükten kaldırılmıģtır. Söz konusu 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu nun uygulamasına günümüzde devam edilmektedir. Belediye gelirleri açısından önemli bir düzenleme olan 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanunu tarihinde yürürlüğe girmiģ ve uygulamasına devam edilmektedir. Belediye gelirleri ile ilgili diğer önemli bir düzenleme olan 2380 sayılı Belediyelere ve Ġl Özel Ġdarelerine Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Pay Verilmesi Hakkında Kanun tarihinden itibaren yürürlükten kaldırılarak, söz konusu Kanun yerine 5779 sayılı Ġl Özel Ġdarelerine ve Belediyelere Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Pay Verilmesi Hakkında Kanun 14 uygulanmaya baģlanmıģtır. 2. BELEDĠYE GELĠRLERĠ TÜRLERĠ Belediye gelirleri; Öz Gelirler ve Merkezi Bütçeden Yapılan Transferler olmak üzere iki kaynaktan oluģmaktadır Belediyelerin Öz Gelirleri Belediyelerin öz gelirleri aģağıdaki Ģekilde sınıflandırılır. i Sayılı Emlak Vergisi Kanunu na Göre Alınan Emlak Vergisi ii Sayılı Belediye Gelirleri Kanunu na Göre Alınan Vergiler, Harçlar, Harcamalara Katılma Payları, Ücretler ve Madenlerden ve Müze GiriĢ Ücretlerinden Aktarılan Paylar ve Diğer Öz Gelirler 12Fazıl AYDIN: Belediye Gelirleri ve Belediye Gelirleri ile Ġlgili Kanun Tasarısının Değerlendirilmesi, Vergi Sorunları Dergisi nin Aralık/2010,Sayı:267,s, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıģtır tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıģtır. TBB 1

24 iii sayılı Belediye Kanunu nun Belediyenin Gelirleri baģlıklı 59 uncu maddesinde, taģınır ve taģınmaz malların kira, satıģ ve baģka suretle değerlendirilmesinden elde edilen gelirler ile her türlü giriģim, iģtirak ve faaliyetler karģılığı elde edilen gelirler 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu nda belediyeler için altı adet vergi ve on üç adet harç öngörülmüģtür. Vergi ve harçlardan maktu olarak düzenlenenler için alt ve üst limitler konulmuģ, bu limitler arasında miktar tespit etme yetkisi; vergiler ve harçlarda Bakanlar Kuruluna verilmiģtir. 15 Anayasa Mahkemesinin tarih ve Esas Sayı 2010/62, Karar Sayı 2011/175 sayılı Kararı ile anılan Kanun un 96 ncı maddesinin (B) fıkrasında belediye meclislerine tanınan yetki Anayasaya aykırı olduğu gerekçesiyle iptal edilmiģtir. Anayasa Mahkemesi Kararı çerçevesinde 6487 sayılı Bazı Kanunlar ile 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Kanun da yapılan düzenleme ile Belediye Gelirleri Kanunu nda yer alan bütün vergi ve harçlar için, Kanun da en az ve en çok miktarları gösterilen vergi ve harç tarifelerinin Bakanlar Kurulunca tespit edilmesi sağlanmıģtır. Emlak Vergisi Kanunu na göre tahsil edilen emlak vergisi ve Belediye Gelirleri Kanunu nda belediyeler için ön görülmüģ olan öz gelirlerin ayrıntısı aģağıdaki tabloda yer almaktadır. Tablo 1: Belediyelerin Öz Gelirleri VERGĠLER HARÇLAR PAYLAR ÜCRETLER Harcamalara Katılma Payı Emlak Vergisi ĠĢgal Harcı -Yol Harcamalarına Katılma Payı -Kanalizasyon Harcamalarına Katılma Payı -Su Tesisleri Harcamalarına Katılma Payı 15 Kitap yayımı esnasında Bakanlar Kurulu Kararı yayımlanmamıģ olduğundan kitapta yer almamktadır. 2 TBB

25 BELEDĠYE GELĠRLERĠ Ġlan ve Reklam Vergisi Eğlence Vergisi HaberleĢme Vergisi Elektrik ve Havagazı Tüketim Vergisi Yangın Sigortası Vergisi Tatil Günlerinde ÇalıĢma Ruhsatı Harcı Kaynak Suları Harcı Tellallık Harcı Hayvan Kesimi Muayene ve Denetleme Harcı Ölçü ve Tartı Aletleri Muayene Harcı Madenlerden ve Müze GiriĢ Ücretlerinden Aktarılan Pay Çevre Temizlik Vergisi Bina ĠnĢaat Harcı Kayıt ve Suret Harcı Ġmar ile Ġlgili Harçlar -Parselasyon Harcı -Ġfraz ve Tevhit Harcı -Plan ve Proje Harcı -Zemin Açma Ġzni ve Toprak Hafriyat Harcı -Yapı Kullanma Ġzni Harcı ĠĢyeri Açma Ġzin Harcı Muayene, Ruhsat ve Rapor Harcı Sağlık Belgesi Harcı Belediyeler tarafından Belediye Gelirleri Kanunu ve Emlak Vergisi Kanunu na göre tahsil edilen vergiler aģağıdaki tabloda yer almaktadır. Tablo 2: Belediyeler Tarafından Tahsil Edilen Vergiler Vergi Kanun No./Madde No. Ġlan ve Reklam Vergisi 2464 /12-16 Eğlence Vergisi 2464/17-22 HaberleĢme Vergisi 2464/29-33 Elektrik ve Havagazı Tüketim Vergisi 2464/34-39 Yangın Sigorta Vergisi 2464/40-44 Çevre Temizlik Vergisi 2464/ mükerrer 44 TBB 3

26 Belediyeler tarafından Belediye Gelirleri Kanunu na göre tahsil edilen harçlar aģağıdaki tabloda yer almaktadır. Tablo 3: Belediyeler Tarafından Tahsil Edilen Harçlar Harç Kanun No./Madde No. ĠĢgal Harcı 2464/52-57 Tatil Günlerinde ÇalıĢma Ruhsatı Harcı 2464/58-62 Kaynak Suları Harcı 2464/63-66 Tellallık Harcı 2464/67-71 Hayvan Kesimi Muayene ve Denetleme Harcı Ölçü ve Tartı Aletleri Muayene Harcı Bina ĠnĢaat Harcı 2464/ / /Ek Md.1-Ek Md.6 Kayıt ve Suret Harcı 2464/79 Parselasyon Harcı 2464/80 Ġfraz ve Tevhit Harcı Ġmar ile Ġlgili Harçlar Plan ve Proje Harcı Zemin Açma Ġzni ve Toprak Hafriyat Harcı Yapı Kullanma Ġzni Harcı ĠĢyeri Açma Ġzin Harcı 2464/81 Muayene, Ruhsat ve Rapor Harcı 2464/82 Sağlık Belgesi Harcı 2464/83 Belediyeler tarafından Belediye Gelirleri Kanunu na göre tahsil edilen paylar aģağıdaki tabloda yer almaktadır. 4 TBB

27 BELEDĠYE GELĠRLERĠ Tablo 4: Belediyeler Tarafından Tahsil Edilen Paylar Paylar Harcamalara Katılma Payı Madenlerden ve Müze GiriĢ Yol Harcamalarına Katılma Payı Kanun No./Madde No. Kanalizasyon Harcamalarına Katılma Payı 2464/ Su Tesisleri Harcamalarına Katılma Payı Ücretlerinden Aktarılan Pay 2464/ Merkezi Bütçeden Yapılan Transferler 5779 sayılı Ġl Özel Ġdarelerine ve Belediyelere Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Pay Verilmesi Hakkında Kanun ile belediyelere genel bütçe vergi gelirleri tahsilatı toplamı üzerinden pay verilmektedir. Merkezi bütçe vergi gelirlerinden belediyelere yapılan transferler belediye gelirlerinin önemli bir kısmını oluģmaktadır. Merkezi idareden yerel yönetimlere yapılan transfer sistemi Türkiye de pay ayırma yöntemine göre yapılmaktadır. Merkezi bütçe vergi gelirlerinden bu idarelere yapılan transferler, genel bütçe vergi gelirleri tahsilâtı toplamının; %2,85 i büyükģehir dıģındaki belediyelere, % 2,50 si büyükģehir ilçe belediyelerine ve % 1,15 i ise il özel idarelerine ayrılmaktadır. Bu ayırma yöntemi tarihinden itibaren uygulanmaktadır. BüyükĢehir belediye sınırları içinde yapılan genel bütçe vergi gelirleri tahsilatı toplamının %5 i ile genel bütçe vergi gelirleri tahsilatı toplamı üzerinden büyük- Ģehir ilçe belediyelerine ayrılan payların %30 u büyükģehir belediye payı olarak ayrılmaktadır. 3. BELEDĠYELERĠN SAYISAL GÖRÜNÜMÜ 3.1. Nüfus Sayımına Göre Türlerine ve Nüfuslarına Göre Belediyelerin Dağılımı 2012 yılı itibarıyla nüfus sayımına ülkemizdeki belediyelerin türleri ve nüfuslarına göre dağılımı aģağıdaki tabloda yer almaktadır. TBB 5

28 Tablo 5: : Nüfus Sayımına Göre Türlerine ve Nüfuslarına Göre Belediyelerin Dağılımı(2012) 6 TBB TOPLAM BÜYÜKġEHĠR ĠL BÜYÜKġEHĠR ĠLÇE ĠLÇE BELDE BELEDĠYELER Nüfusu Arası Olan Belediyeler Nüfusu Arası Olan Belediyeler Nüfusu Arası Olan Belediyeler Nüfusu Arası Olan Belediyeler Nüfusu Arası Olan Belediyeler Nüfusu Arası Olan Belediyeler Nüfusu Arası Olan Belediyeler Nüfusu Arası Olan Belediyeler Nüfusu Arası Olan Belediyeler Nüfusu Dan Büyük Olan Belediyeler Kaynak: Mahalli Ġdareler Genel Müdürlüğü: 2012 Yılı Mahalli Ġdareler Genel Faaliyet Raporu, Ankara, Haziran, 2013,s,12.(TÜĠK ADNKS 2012 nüfus sayımı verilerine dayanılarak hazırlanmıģtır, 2013) Yukarıdaki tabloda görüldüğü üzere; nüfusu in altında 1.009, in altında 2.050, in altında 2.375, belediye bulunmaktadır. Nüfusu in altındaki belediyelerin toplam belediye sayısına oranı % 80,50 dir. Nüfusu in üzerinde 166 belediye

29 BELEDĠYE GELĠRLERĠ bulunmaktadır. Ülkemizdeki nüfusun ( ) % 84 ü ( ) belediye sınırları içerisinde, % 16 sı ( ) belediye sınırları dıģında yaģamaktadır. Belediye sınırları içerisinde yaģayanların % 55,6 sı ( ) büyükģehir belediyesi, % 44,4 ü ise diğer belediye sınırları içerisinde bulunmaktadır ve 2013 yıllarında yapılan düzenlemelerle büyükģehir belediye sayısı 30 a yükselmekte, büyükģehir belediye sınırları il mülki sınırları ile bütünleģtirilmekte, büyükģehirlerdeki il özel idareleri ile büyükģehir sınırları içerisindeki belde belediyeleri ve köyler kaldırılmaktadır. Ayrıca, 2011 yılı ADNKS sonuçlarına göre büyükģehir belediyesi dıģındaki illerde nüfusu 2 binin altındaki belediyeler köye dönüģtürülmekte ve genel bütçeden belediyelere aktarılan paylar yeniden düzenlenmektedir yılı mahalli idare seçimleri sonrasında toplam belediye sayısının e düģmesi ve toplam nüfusun yüzde 90 ından fazlasının belediye sınırları içerisinde kalması beklenmektedir. 17 Tablo 6: 6360 ve 6447 Sayılı Kanunlar Uyarınca Türlerine Göre Belediye Sayıları Mevcut Durum (2013) Ġlk Yerel Seçimlerde Esas Alınacak Durum 1 (2014) BüyükĢehir Belediyesi BüyükĢehir Ġlçe Belediyesi Ġl Belediyesi Ġlçe Belediyesi Belde Belediyesi Toplam Belediye Kaynak: Onuncu Kalkınma Planı( ),s,152.(ĠçiĢleri Bakanlığı) (1) Haziran 2013 itibarıyla (2) 6360 Sayılı Kanun gereğince bazı belediyelerin birleģme veya katılma yoluyla nüfusu in üzerine çıkabileceğinden tüzel kiģilikleri korunacak ve bu listede yer alan belediye sayısı artabilecektir. 16 Mahalli Ġdareler Genel Müdürlüğü: 2012 Yılı Mahalli Ġdareler Genel Faaliyet Raporu, Ankara, Haziran, 2013,s, Onuncu Kalkınma Planı( ),s,150.( tarih ve (Mükerrer) sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıģtır.) TBB 7

30 3.2. Mahalli Ġdarelerin SeçilmiĢ Görevlilerine ĠliĢkin Bilgiler 2009 ve 2013 yılları mahalli idarelerin seçilmiģ görevlilerine iliģkin bilgiler aģağıdaki tabloda yer almaktadır. Tablo 7: Mahalli Ġdarelerin SeçilmiĢ Görevlilerine ĠliĢkin Bilgiler ( ) Türü Belediye BaĢkanı Belediye Meclis Üyesi Ġl Genel Meclis Üyesi Erkek Oran (%) Kadın Oran (%) Mevcut Durum Seçim Sonrası Durum , , , , , , Köy Muhtarı , , Köy Ġhtiyar Meclis Üyesi Mahalle Muhtarı Mahalle Ġhtiyar Heyeti Üyesi , , , , , , Toplam , , Kaynak: Mahalli Ġdareler Genel Müdürlüğü: 2012 Yılı Mahalli Ġdareler Genel Faaliyet Raporu, Ankara, Haziran, 2013,s,15. (MĠGM verilerine dayanılarak hazırlanmıģtır, 2013) 3.3. Mahalli Ġdarelerin Personel Sayıları 2012 yılına ait, türleri itibarıyla mahalli idarelerin personel sayıları aģağıdaki tabloda yer almaktadır. 8 TBB

31 BELEDĠYE GELĠRLERĠ Tablo 8: Türleri Ġtibarıyla Mahalli Ġdarelerin Personel Sayıları (2012) Mahalli Memur İdare Türü Sözleşmeli Personel İşçi (Sürekli) ĠĢçi (Geçici) Toplam İl Özel İdaresi Belediyeler Belediye Bağlı Ġdareleri Mahalli Ġdare Birlikleri Toplam Kaynak: Mahalli Ġdareler Genel Müdürlüğü: 2012 Yılı Mahalli Ġdareler Faaliyet Raporu, Ankara, Haziran, 2013,s,15. (MĠGM verilerine dayanılarak hazırlanmıģtır, 2013) 4.BELEDĠYELERĠN GELĠRLERĠNĠN SAYISAL GÖRÜNÜMÜ 4.1. Mahalli Ġdarelerin Gelirleri Mahalli idarelerin gelirleri 2008 ve 2012 yılları itibarıyla türlerine göre aģağıdaki tabloda yer almaktadır. Tablo 9: Mahalli Ġdarelerin Türlerine Göre Gelirleri ( ) (1.000 TL) Türü Belediyeler Belediye Bağlı Ġdareleri Ġl Özel Ġdareleri Mahalli Ġdare Birlikleri* Toplam** * Muhasebat Genel Müdürlüğünce Mahalli Ġdare Birliklerine ait bilgiler 2009 tarihinden itibaren yayınlanmaya baģlanmıģtır. **Muhasebat Genel Müdürlüğünce hesaplanan konsolide toplam esas alınmıģtır. Kaynak: Mahalli Ġdareler Genel Müdürlüğü: 2012 Yılı Mahalli Ġdareler Genel Faaliyet Raporu, Ankara, Haziran, 2013,s,97.(Muhasebat Genel Müdürlüğü, ) TBB 9

32 4.2. Mahalli Ġdarelerin Gelir Türlerine Göre Gelirleri Mahalli idarelerin gelirlerinin gelir türleri itibarıyla dönemi gerçekleģme sonuçları aģağıdaki tabloda yer almaktadır. Tablo 10: Gelir Kalemlerine Göre Mahalli Ġdarelerin Gelirleri ( ) (1.000 TL) Türü Vergi Gelirleri TeĢebbüs ve Mülkiyet Gelirleri Alınan BağıĢ ve Yardımlar ile Özel Gelirler Faizler, Paylar ve Cezalar Sermaye Gelirleri Alacaklardan Tahsilâtlar Toplam Gelirler *Muhasebat Genel Müdürlüğünce hesaplanan konsolide toplam esas alınmıģtır. Kaynak: Mahalli Ġdareler Genel Müdürlüğü: 2012 Yılı Mahalli Ġdareler Faaliyet Raporu, Ankara, Haziran, 2013,s,101.(Muhasebat Genel Müdürlüğü, ) 2012 yılı itibarıyla mahalli idarelerin gelirleri TL dir. Vergi gelirleri TL, teģebbüs ve mülkiyet gelirleri TL, alınan bağıģ ve yardımlar ile özel gelirler TL, faizler, paylar ve cezalar TL, sermaye gelirleri TL ve alacaklardan tahsilâtlar TL dir yılına ait gelire mahalli idare birliklerinin geliri dâhil değildir Mahalli Ġdarelerin Vergi Gelirleri Vergi gelirleri, ilgili mahalli idarece alınan emlak (bina, arsa, arazi) vergisi, çevre temizlik vergisi, haberleģme vergisi, elektrik ve havagazı tüketim vergisi, eğlence vergisi, yangın sigorta vergisi, ilan ve reklam vergisi ile bina inģaat harcı, iģyeri açma izni harcı, yapı kullanma izni harcı, ölçü ve tartı aletlerinin muayene harcı, hayvan 18 Mahalli Ġdareler Genel Müdürlüğü: 2012 Yılı Mahalli Ġdareler Genel Faaliyet Raporu, Ankara, Haziran, 2013,s, TBB

33 BELEDĠYE GELĠRLERĠ kesimi muayene ve denetleme harcı, iģgal harcı, kaynak suları harcı, tatil günlerinde çalıģma ruhsat harcı, tellallık harcı, toptancı hali resmi ve diğer harçlardan oluģmaktadır. Belediyelerin topladığı vergiler Belediye Gelirleri Kanunu nda ve Emlak Vergisi Kanunu nda düzenlenmiģtir. Yerel vergiler nispi ve maktu olmak üzere iki Ģekilde belirlenmektedir. Nispi vergiler, enflasyon dönemlerinde reel olarak kendilerini korumaktadır. Maktu vergiler ise enflasyon karģısında aģınmaktadır. Türkiye de Bina Vergisi, Arazi Vergisi, Eğlence Vergisi gibi vergiler nispi olarak hesaplanırken, Ġlan ve Reklam Vergisi, Çevre Temizlik Vergisi ve harçların tamamına yakını (Tellallık Harcı hariç) maktu olarak hesaplanmaktadır. BüyükĢehir belediyelerinde büyük- Ģehir sınırları ve mücavir alanları içinde belediyelerince tahsil edilen emlak vergisi tutarının tamamı ilgili ilçe ve ilk kademe belediyeleri tarafından alınır. Bunlardan büyükģehir belediyesine veya özel idareye ayrıca pay kesilmez. Ġl özel idarelerine ait vergi gelirleri yok denecek kadar azdır. Çünkü özel idarelere belediyelerde olduğu gibi vergi ve harç toplama konusunda henüz yetki verilmemiģtir yılı itibarıyla türlerine göre mahalli idarelerin vergi gelirleri ve toplam gelirler aģağıdaki tabloda yer almaktadır. Tablo 11: Mahalli Ġdarelerin Türlerine Göre Vergi Gelirleri ve Toplam Gelirler (2012) (1.000 TL) Türü Vergi Gelirleri Toplam Gelir % Belediyeler ,03 Belediye Bağlı Ġdareleri ,00 Ġl Özel Ġdareleri ,12 Mahalli Ġdare Birlikleri ,09 Toplam ,36 Kaynak: Mahalli Ġdareler Genel Müdürlüğü: 2012 Yılı Mahalli Ġdareler Genel Faaliyet Raporu,Ankara, Haziran, 2013,s,103.(Muhasebat Genel Müdürlüğü, ) Yukarıdaki tabloda görüldüğü üzere; 2012 yılında vergi gelirleri olarak belediyeler TL, il özel idareleri TL ve mahalli idare birlikleri TL gelir elde etmiģtir. 19 Mahalli Ġdareler Genel Müdürlüğü: 2012 Yılı Mahalli Ġdareler Genel Faaliyet Raporu, Ankara, Haziran, 2013,s, TBB 11

34 4.4. Belediye Türlerine Göre Vergi Gelirleri 2012 yılı itibarıyla belediye türlerine göre vergi gelirleri ve toplam gelirler karģılaģtırmalı olarak aģağıdaki tabloda yer almaktadır. Tablo 12: Belediye Türlerine Göre Vergi Gelirleri ve Toplam Gelirler (2012) (1.000 TL) Türü Vergi Gelirleri Toplam Gelir % BüyükĢehir Belediyeleri ,49 Ġl Belediyeleri ,76 Ġlçe ve Belde Belediyeleri ,79 Toplam ,03 Kaynak: Mahalli Ġdareler Genel Müdürlüğü: 2012 Yılı Mahalli Ġdareler Genel Faaliyet Raporu, Ankara, Haziran, 2013,s,104.(Muhasebat Genel Müdürlüğü, ) Yukarıdaki tabloda görüldüğü üzere; 2012 yılında vergi gelirleri olarak; büyükģehir belediyeleri TL, il belediyeleri TL, ilçe ve belde belediyeleri TL gelir elde etmiģtir Mahalli Ġdarelerin Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Aldıkları Paylar 2008 yılında yapılan düzenlemeyle mahalli idarelere merkezi bütçeden aktarılacak payların oranları ve dağıtım esasları değiģtirilmiģ, nüfus kriterinin yanı sıra geliģmiģlik endeksi ile özel idareler için illerin yüzölçümü, köy sayısı, kırsal alan nüfusu gibi yeni kriterler eklenmiģ ve böylece belediyeler ve il özel idarelerinin genel bütçe vergi paylarında artıģ sağlanmıģtır. 20 Yerel yönetim kuruluģlarının ihtiyaç duydukları fonları; vergi ve benzeri uygulamalardan yeterli ölçüde sağlayamamaları, mali, iktisadi, sosyal ve diğer faktörler; ticari giriģimlerde bulunmalarını, mülk geliri elde etmeye çaba göstermelerini ve bazı durumlarda borçlanmaya baģvurmalarını gerekli hale getirmektedir. Yerel yönetim kuruluģlarının, kanunların belirlediği sınırlar içerisinde merkezi yönetim tarafından kendilerine verilmiģ olan görevleri gerçekleģtirebilmeleri, sistemli bir mali paylaģım (tevzin) ile sağlanabilir. Söz konusu kuru- 20 Onuncu Kalkınma Planı( ),s,153.( tarih ve (Mükerrer) sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıģtır.) 12 TBB

35 BELEDĠYE GELĠRLERĠ luģların görevlerini gerçekleģtirebilmeleri, merkezi yönetimin destek ve yardımını zorunlu bir hale getirmektedir sayılı Ġl Özel Ġdarelerine ve Belediyelere Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden pay Verilmesi Hakkında Kanun a göre Genel Bütçe vergi gelirleri tahsilatının yüzde 1,15 i il özel idare payı olarak ayrılır ve bu payın; yüzde 50 lik kısmı illerin nüfusuna, yüzde 10 luk kısmı illerin yüzölçümüne, yüzde 10 luk kısmı illerin köy sayısına, yüzde 15 lik kısmı illerin kırsal alan nüfusuna, yüzde 15 lik kısmı ise illerin Devlet Planlama TeĢkilatı MüsteĢarlığınca tespit edilen en son geliģmiģlik endeksindeki grubuna göre dağıtılır. BüyükĢehir Belediyeleri: 5779 sayılı Ġl Özel Ġdarelerine ve Belediyelere Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Pay Verilmesi Hakkında Kanun hükümleri uyarınca; büyük- Ģehir belediye sınırları içinde yapılan genel bütçe vergi tahsilâtı toplamının yüzde 5 i ile genel bütçe vergi gelirleri tahsilâtı toplamının yüzde 2,5 u olarak büyükģehir ilçe belediyelerine ayrılan ve bu belediyelere nüfus esasına göre dağıtılan payın yüzde 30 u büyükģehir belediye payı olarak ayrılır. BüyükĢehir sınırları içerisindeki genel bütçe vergi gelirleri tahsilâtı toplamından ayrılan yüzde 5 lik payın yüzde 70 i doğrudan ilgili büyükģehir belediyesine aktarılır, kalan yüzde 30 luk kısmı ise ortak bir havuzda toplanarak tüm büyükģehir belediyelerinin nüfuslarına göre dağıtılır. Genel bütçe vergi gelirleri tahsilatı toplamının yüzde 2,5 u olarak ayrılan büyükģehir ilçe belediye payı nüfusa göre dağıtılarak yüzde 30 luk büyükģehir belediye payı ve 2560 sayılı Kanun un 13 üncü maddesi gereğince dağıtılacak yüzde 10 luk büyükģehir belediyesi bağlı su ve kanalizasyon idaresi payı ayrıldıktan sonra geri kalan kısmı büyükģehir ilçe belediyelerine nüfusa göre dağıtılır. Ġl, ilçe ve Belde Belediyeleri: 5779 sayılı Ġl Özel Ġdareleri ve Belediyelere Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Pay Verilmesi Hakkında Kanun a göre; genel bütçe vergi gelirleri tahsilâtı toplamının yüzde 2,85 i büyükģehir dıģındaki belediyelere ayrılır. Bu yüzde 2,85 lik belediye payının; yüzde 80 lik kısmı belediyelerin nüfusuna, yüzde 20 lik kısmı ise belediyelerin Devlet Planlama TeĢkilatı MüsteĢarlığı tarafından tespit edilen en son geliģmiģlik endeksi verileri esas alınarak, en az geliģmiģ ilçeden en çok geliģmiģ olana doğru, eģit sayıda oluģturulan beģ gruptan dâhil oldukları grubun aldığı paydan nüfuslarına göre dağıtılır. Belde belediyeleri bağlı bulundukları ilçenin geliģmiģlik endeksindeki grubunda değerlendirilir. DenkleĢtirme Ödeneği ise; kesinleģmiģ en son genel bütçe vergi gelir- 21 Abdurrahman AKDOĞAN: Kamu Maliyesi, 14. Baskı, Gazi Kitabevi, Ankara, 2011,s,422. TBB 13

36 leri tahsilâtı toplamının binde biri oranında her yıl Maliye Bakanlığı bütçesine belediyeler denkleģtirme ödeneği olarak konan ödenek olup, Maliye Bakanlığınca, mart ve temmuz aylarında iki eģit taksit halinde dağıtılmak üzere bu ödenek Ġller Bankası hesabına aktarılır. Bu ödeneğin yüzde 60 ı, nüfusu e kadar olan belediyelere, yüzde 40 ı ise nüfusu arasında olan belediyelere eģit Ģekilde dağıtılır. 22 Mahalli idarelerin genel bütçe vergi gelirlerinden aldıkları paylar dönemi gerçekleģme sonuçları aģağıdaki tabloda yer almaktadır. Tablo 13: Mahalli Ġdarelerin Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Aldıkları Paylar ( ) (1.000 TL) Belediyeler Türü Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Alınan Pay (2011) Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Alınan Pay (2012) Belediye Bağlı Ġdareleri Ġl Özel Ġdareleri Mahalli Ġdare Birlikleri Toplam Kaynak: Mahalli Ġdareler Genel Müdürlüğü: 2012 Yılı Mahalli Ġdareler Genel Faaliyet Raporu, Ankara, Haziran, 2013,s,121.(Muhasebat Genel Müdürlüğü, ) 2012 yılı genel bütçe vergi gelirlerinden mahalli idarelere aktarılan pay TL olup; bu gelirin toplam mahalli idare gelirleri içindeki payı % 38,93 dır. Toplam bütçe gelirleri içerisindeki genel bütçe vergi gelirleri payı il özel idarelerinde % 25,07, belediyeler genelinde % 51,94, büyükģehir belediyelerinde % 68,92, il belediyelerinde % 47,03, ilçe ve belde belediyelerinde % 40,18, belediye bağlı idarelerinde ise % 6,57 dir Mahalli Ġdareler Genel Müdürlüğü: 2012 Yılı Mahalli Ġdareler Genel Faaliyet Raporu, Ankara, Haziran, 2013,s, Mahalli Ġdareler Genel Müdürlüğü: 2012 Yılı Mahalli Ġdareler Genel Faaliyet Raporu, Ankara, Haziran, 2013,s, TBB

37 BELEDĠYE GELĠRLERĠ 4.6. Mahalli Ġdare Gelirlerinin Genel Değerlendirmesi 2012 yılında mahalli idarelerin toplam gelirleri TL olarak gerçekleģmiģtir. Bu miktarın gelir kalemlerine göre yüzde olarak dağılımı aģağıdaki tabloda yer almaktadır. Tablo 14: Mahalli Ġdare Gelirlerinin Genel Değerlendirmesi (2012) Gelirler Yüzde (%) Vergi Gelirleri % 10,36 TeĢebbüs ve Mülkiyet Gelirleri % 22,93 Alınan BağıĢ ve Yardımlar ile Özel Gelirler % 15,32 Faizler, Paylar ve Cezalar % 46,51 Sermaye Gelirleri % 4,36 Alacaklardan Tahsilatlar % 0,52 Kaynak: Mahalli Ġdareler Genel Müdürlüğü nün 2012 Yılı Mahalli Ġdareler Genel Faaliyet Raporundan yararlanılarak Yazarlar tarafından hazırlanmıģtır. Mahalli idarelerinin gelirlerindeki geliģme ve değiģimler dönemi itibarıyla aģağıdaki tabloda yer almaktadır. Tablo 15: Mahalli Ġdarelerin Gelirlerine Toplu BakıĢ ( ) Mahalli Ġdareler (Bin TL) Vergiler Vasıtasız Vasıtalı Servet Vergi DıĢı Normal Gelirler Faktör Gelirleri Transferle- Sermaye ri(net) TOPLAM GELĠR Cari Giderler Yatırım Harcamaları Sabit Sermaye Stok DeğiĢmesi Cari Transferler KamulaĢtırma S.Değer Ar. ve TBB 15