FABRİKA YERLEŞTİRME DÜZENİ

Transkript

1 FABRİKA YERLEŞTİRME DÜZENİ

2 Üretim araçlarının, yardımcı tesislerin veya iş istasyonlarının ve taşıma, depolama, kalite kontrolü gibi üretimle ilgili faaliyetlerin fiziksel konumları açısından bir bütün olarak koordinasyonuna Fabrika Düzenleme denir. Bu tanımın, bürolar gibi hizmet üretiminin yapıldığı yerleri de kapsaması halinde İş Yeri Düzenleme deyiminin kullanılması daha doğru uygundur. Fabrika düzenlemenin ana amacı fabrika içinde üretime yönelik faaliyetlerde yer alan canlı ve cansız varlıkların tümünün hareket miktarlarını minimum düzeye indirmektir.

3 Yerleştirme düzeninin hatalı kurulması her şeyden önce sabit tesis maliyetlerini yükseltir. Fakat bundan da önemlisi, kötü yerleştirmenin; enerji kaybı, kargaşa, yüksek ıskarta oranı, gecikme, kontrol ve yönetim güçlüğü gibi üretimle beraber süren ve maliyetleri olumsuz yönde etkileyen bir neden olmasıdır. Kötü yerleştirme düzeni fabrikanın üretim kapasitesinden yaralanma oranını düşürür, hatta bir şehrin kötü trafiği gibi faaliyetlerin tamamen felce uğramasına dahi neden olabilir. Fabrika düzenleme yeni inşa edilen bir üretim sistemi veya eskiden beri mevcut bir fabrika için söz konusu olabilir.

4 Bazı tip üretim sistemlerinde sonradan değişiklik yapmak çok masraflı ve hatta imkansızdır. Örneğin; çimento, petrol rafinerisi, kağıt, şeker vb. endüstrilerde sonradan düzenleme pek düşünülemez. Bu gibi endüstrilerde makine ve cihazlar ve fabrika daha baştan dikkatle planlanır. Diğer endüstri dallarında, özellikle çeşitli mal üreten seri imalat endüstrilerinde, baştaki planlama ne kadar dikkatle yapılırsa yapılsın, zaman zaman yeniden düzenleme ihtiyacı ile karşılaşılır. Bunun nedeni ya daha önce yapılan düzenleme hatalarıdır veya üretim faaliyetlerinde kapasite artışı, yeni mamul eklenmesi gibi değişiklikler meydana gelmesidir.

5 Yerleştirme düzeninden doğan aksaklıkların belirtileri şöyle sıralanabilir: Malzeme, parça ve yarı mamullerin gereksiz yerlerde yığılması. İş akışının, işçinin ve malzemelerin kontrolünde etkisiz kalınması. İşçinin normal iş yükünü kaldıramaması, bedensel veya zihni yorgunluk şikayetleri. Üretim periyodunun uzaması, sipariş tesliminde gecikmeler. Kalifiye işçilerin gereksiz taşıma işlerini yapması ve boş beklemesi. İş akışında; tıkanmalar, gecikmeler, parça beklemeler, tezgahların boş durması veya aşırı yüklenmesi durumları ile sık karşılaşılması. Fabrika alanında bir telaş veya kargaşalık havasının hakim olması. Fabrika alanından tam yararlanamama. Bu belirtilerin sadece yerleştirme düzeninin etkisi ile ortaya çıktığı düşünülmemelidir. Bunlardan herhangi birinde ÜPK nın diğer aşamalarındaki pek çok hatanın payı bulunması doğaldır. Araştırıcı için önemli olan, yerleştirme düzeninin fazla ağırlık taşıdığı belirtileri bulabilmektir.

6 YERLEŞTİRME DÜZENİNİN ÜRETİM SİSTEMİNE ETKİLERİ Bir fabrikanın yerleştirme düzeni, bir sistem olarak fiziksel yapıyı oluşturan unsurlardan biridir. İşletme de tesis, makine ve faaliyetlerin yer aldığı konumlar görünür ve görünmez maliyetleri etkiler. Örneğin, yönetim faaliyetlerinin, gözlem ve kontrolün, üretim yöntemlerinin, sabit ve değişken maliyetlerin ve işçi moralinin yerleştirme düzeninden etkilendiği söylenebilir. Üretim sistemlerinde fiziksel yapı ve faaliyetlerin yerleştirme biçiminden etkilendiği noktalar şunlardır: Üretim departmanları arasındaki uzaklıklar. Alan veya hacimden yaralanma oranı, kullanma verimliliği.

7 Malzeme ve insan hareketleri, taşıma uzaklığı veya taşınan toplam ağırlık, taşıma süreleri ve maliyetleri. Taşıma işlerinde kullanılan araç ve gereçlerin tipleri ve maliyetleri. İş istasyonları arasında beklenen yarı mamul miktarları, toplam üretim süresi, yani üretim periyodu uzunluğu. Fabrika içindeki ana ve ara depoların yerleri ve büyüklükleri. Tezgahlardan yaralanma oranı, yatırım ve işçilik maliyetleri açısından verimlilik. İşçinin genel çalışma verimi. Gereksiz taşımalar, yorgunluk, yardımcı görevler gibi verimi etkileyen faktörler. Makine ve tesislerin bakım planları, tamirleri ve yenilenmeleri. Gözlem sıklığı ve posta başı, usta başı gibi amirlerin nitelikleri. Üretim planlama ve kontrol işlemleri. İş seyri, tezgah yükleme, iş dağıtımı ve kalite kontrolü. Kontrol ve düzeltici karar arasında geçen süre, yönetimin etkinliği.

8 FABRİKA DÜZENLEMENİN AMAÇLARI Makine, araç ve gereçler her şeyden önce mantığa ve basit kurallara uygun bir düzen içinde yerleştirilmeli ve etkin bir üretim sistemi içinde entegre edilmelidir. Malzeme ve insan hareketleri basit, az ve kolay kontrol edilebilecek biçimde yapılmalıdır. Yardımcı tesisler mantığa uygun, ihtiyacı karşılayacak yerlerde bulunmalıdır. Gelecekteki genişleme veya değişiklik isteklerini karşılayacak esnek bir yerleştirme düzeni kurulmalıdır.

9 Üretim faaliyetlerinin ve yardımcı hizmetlerin ihtiyacı olan alanlar dengeli biçimde dağıtılmalıdır. İşçiler rahat ve emniyetli çalışabilmeli, gözlemciler az yorularak etkili bir kontrol yapabilmelidir. Bu amaçların hepsini aynı anda ve en iyi biçimde gerçekleştirmek çok güçtür. Bunlardan biri en iyi biçimde gerçekleştirmek istense diğerlerinden fedakarlık yapmak gerekir. Örneğin, esnek bir düzen taşıma uzaklıklarının minimum yapılmasını engelleyici niteliktedir. Dolaysı ile en uygun yerleştirme planı, çeşitli yan amaçların uygun derecelerde karışımını veren bir optimal çözüm olmalıdır.

10 FABRİKA BİNASI Malzeme, yarı mamul ve parçaların fabrika içindeki akış biçimi, mevcut yerleştirme düzeninin incelenmesinde veya yenisinin dizaynında önemli bir rol oynar. İş akışı bazen bir veri olarak kabul edilir, bina ve tesisler buna göre düzenlenir. Bazı hallerde bina ve tesisler veridir, makinaların yerlerinin ve iş akışının nasıl olması gerektiği araştırılır. Çatı şekillerine göre fabrika binası tiplerinden örnekler

11 Üretilen mamulün cinsi bu açıdan bina tipini derhal belirler. Örneğin, ağır makine fabrikaları ve dökümhaneler ortası yüksek üçgen, tekstil fabrikaları testere dişli çatı tipi binalardır. Ancak inşaat malzeme ve konstrüksiyon tekniğinde sağlanacak gelişmelerle bu tiplerin gelecekte değişmesi mümkündür. Fabrika içindeki iş akışının kolay planlanması ve taşımaların minimum düzeyde tutulabilmesi için binanın tek kat üzerine inşa edilmesi şarttır. Üretim yöntemleri veya arazi sınırlamaları zorlamadıkça çok katlı binaya gidilmez. Çimento,rafineri, yapay gübre vb. endüstri dallarında fabrika binaları üretim prosesinin bir gereği olarak çok katlı olurlar. Ağır makinaların kullanıldığı üretim faaliyetlerinde çok katlı binalar hem inşaat hem taşıma masraflarının yüksekliği dolayısı ile sakıncalıdır. Modern fabrika binalarının inşaatında genel eğilim; tek kat üzerine penceresiz, yapay aydınlatmalı, çelik iskeletli sistemlerin tercih edilmesi şeklindedir.

12 Fabrika düzenleme mevcut bir bina içinde yapılacaksa, bu binaya ve tesislere ait ayrıntılı bilgilerin toplanıp analiz edilmesi gerekir. Örneğin; Binanın kapı, ölme, pencere,merdiven,asansör vb. ayrıntılarını gösteren mimari planlar, Isıtma,buhar,basınçlı hava,elektrik sistemlerine ait yerleşme,kapasite ve boyutları gösteren tesisat planları, Mevcut makine ve gereçlerin yerleşme durumları, Bina çevresinin durumu, Binanın çeşitli noktalarından alınmış kesit resimleri, Zemin çatı,duvar ve kolonların mukavemet durumları vb. konularda toplanan bilgiler düzenlemede kullanılırlar.