SİYASET NEDİR? Bölüm 1

Transkript

1 SİYASET NEDİR? Bölüm 1

2 Siyasi davranmak Olayı siyasallaştırmak Bir şeyi siyasete alet etmek Siyasi bir çözüm bulmak Siyasi işbirliği Siyasi çekişme Siyasi sorun Sorunun siyasallaşması Beni siyasete bulaştırma! Siyaset yapma. Siyasetle ilgilenmek Ben siyaset yapmıyorum.

3 3 SİYASET KAVRAMI Kız, erkek arkadaşına bana siyaset yapma derken: yalan söyleme diyor. Nasıl bir yalan??? Çok siyasi bakıyorsun lafı ise taraflı bakıyorsun anlamında Her 2si de olumsuz anlamda: yalan ve taraflı bakmak.

4 4 Siyaset Tanımı Kabaca iktidar ilişkileri olarak tanımlanabilir. Hangi düzeyde yönetim olursa olsun siyaset iktidar ilişkilerini düzenleyen kurallar ve işlevlerdir. Siyasetin konusu İKTİDARDIR Siyaset ve politika

5 Siyasetin Tanımlanması 2 ekol üzerinden devam etmektedir: 1) Aristocu yaklaşımla siyasetin devlet olgusu çerçevesinde var olduğu ve devlete ilişkin bir faaliyet alanı olduğu görüşü. Her insan siyaset yapabilir mi? En mükemmel siyasi oluşum nedir? 2- Devletsizde siyaset olabileceği yaklaşımı Siyasetle Politika aynı şeyler mi?

6 6 Politika ve Siyaset Eş anlamlı olarak kullanıyoruz. Kelimelerin ortaya çıktıkları kültür ortamları birbirinden farklı. Politika eski Yunan da şehir devleti anlamına gelen polis kelimesinden türemiştir. Aynı kökten gelen Politika- devlete ait işler Politis- vatandaş Politeia- Anayasa veya cumhuriyet Kelimeleri bulunmaktadır

7 Politika ve Siyaset İnsan doğası gereği politik bir hayvandır. (Zoon Politikon) (Aristoteles, M.Ö. ( ) Siyaset) Kendisi de bir şehir devletinde yaşamış ve politikayı en yüce ve en anlamlı beşeri faaliyet ve insanlığın mutluluğunu gerçekleştirme sanatı olarak olarak adlandırıyor. Soylular ve yöneticilerin iyi çoğunluğun kötü olduğu düzeni ahlaki açıdan yeterli bulur. Fikirleri binlerce yıldır kabul gören ve tartışılan bir filozoftur.

8 Politika ve Siyaset Siyaset/Politika (eş anlamlı kullanılır) Siyaset: Arapça kökenli. Kitabı Mukaddes de geçen ve at anlamına gelen sus kelimesi. Buradan türeyen Siyasa yönetmek, eğitmek anlamında. Spesifik olarak Atların evcilleştirilmesi, eğitilmesi yönetilmesi anlamındadır. Seyis kavramı buradan gelir. Zaman içinde insan topluluklarının yönetilmesi şeklinde geniş bir anlam kazanmıştır. Yönetme işi devletle özdeşleştiğinden zamanla siyasetin kelime anlamı devlet yönetimi ile ilgili meseleler şeklinde yerleşmiştir.

9 9 Türk İslam Geleneğinde Siyaset Devleti yönetme sanatı Devlete yönelik işlenen suçlara karşı verilen cezaları da ifade etmektedir. Ör: Bu kapsamda verilen idam cezaları Siyaseten katl Siyaset çeşmesi/ cellat çeşmesi Siyasetçilerin işin zorluğuna işaret etmek için kullandıkları siyaset gömleğini giydik ifadesi de bu anlam da değerlendirilebilir İslam tarihi-siyasetnameler (Nizamülmülk)

10 10 SİYASET KAVRAMI Siyaset konusunda hepimizin edecek bir çift sözü vardır Tarih, spor, din ve siyaset ortalama her Türk vatandaşının uzmanlığının olduğu bir alandır. )) Genel kanı olarak siyaset kirli bir iştir Siyasi olayların arkasında karanlık ilişkiler, entrikalar vs. bulunur. Ama siyaset iyi olmalı, doğru olmalı çünkü hayatımızı etkiler. Bu çok önemli kirli siyaset kavramını hepimiz duyarız. Yanlışa yol vermemek, ehil ellere teslim etmek bizim görevimiz yoksa bize zarar verir

11 11 SİYASET KAVRAMI İnsanlar eşit değillerdir. Dolayısıyla bir arada yaşayabilmek için ortak kurallara ve bu kuralları uygulayacak bir otoriteye ihtiyaç vardır. Bu kuralları kim uygulayacak: OTORİTE Öyleyse ortaya bir iktidar sorunu çıkıyor Bu iktidar halkın seçtiği olabilir, kral olabilir, diktatör olabilir Bu iktidarın amacı iktidarını devam ettirmektir Rakipleri ise iktidarı ele geçirmek için yarışırlar Toplum ise iktidarı seçmek ve kendi için çalıştığından emin olmak için bir dizi faaliyete girişir İşte tüm bu faaliyetler SİYASET olarak tanımlanır Oldukça mücadeleci bir ortam

12 12 SİYASET KAVRAMI Carl Von Clausewitz savaş üzerine adlı eserinde savaşı tanımlarken savaş siyasetin başka araçlarla oluşturulan bir uzantısıdır şeklinde tanımlamaktadır. Dolayısıyla siyaseti potansiyel olarak şiddet içeren bir faaliyet olarak tanımlamaktadır. Weber in devlet yasal güç kullanma yetkisine sahip yegane güçtür tanımlamasından olaya bakarsak bu güç kullanma yetkisini ele geçirmeyi amaçlar siyasi aktörler.

13 13 SİYASET KAVRAMI Franz Oppenheimer Devlet kitabında İnsanın hayatını sürdürmek için 2 yolu vardır: çalışmak ya da soymak 1.yol yani insanın kendi emeğine dayanması ve bu emeğin ürünlerini başkalarının ki ile eşit olarak değiş tokuş yapılmasını ekonomi olarak tanımlamıştır. 2. Yol ise başkalarının ürününe karşılıksız olarak el konulmasını da siyaset olarak tanımlamıştır. Yani iktidarın kişisel amaçlar için kullanımı, suiistimali aklımıza gelmektedir. Oppenheimer devletin kuruluşunu tamamen sömürüye dayalı olarak baskı ve boyun eğdirme yoluyla olduğunu iddia etmiştir. Özgür toplumlarda sınıf sömürüsünü dolayısıyla devletin ortadan kalkacağını ileri sürmüştür. (Marksizm etkileri var mı??)

14 14 SİYASET KAVRAMI Kavramı tanımlamak çok karışık bir iş bazen Taraflar arasında siyasi bir çözüm bulundu derken uzlaşmayı İktidarı ele geçirmek verilen için siyasi mücadele derken çatışmayı Çok siyasi bir cevap verdi derken kurnazlığı Oldukça siyasi bir dil kullandı derken nezaketi Anlatmaya çalışıyoruz

15 15 SİYASET KAVRAMI Siyaseti sadece devlete ait bir işlem olarak yorumlarsak devletsiz toplumlarda siyaset yok diyebilir miyiz? 1- Devletli toplum 2- Devletsiz toplum genellikle akrabalık soy sop bağlarına dayanan ihtiyaç duyulduğunda bir araya gelen sonrasında dağılan toplumlardır (Nuerler). 3- Devletimsi Toplumlar?? Bu tür toplumlarda siyaset var mıdır? Siyaseti temelde iktidar gücünü ele geçirmeye çalışma faaliyeti olarak tanımlarsak karşımıza Makyavelli nin amaca varmak için herşey mübahtır yaklaşımı çıkmaktadır.

16 16 SİYASET KAVRAMI (C. Schmitt) En radikal tanımlardan birisi Carl Schmitt tarafından yapılmıştır bir siyasal sistemde bir hadisenin istisnai bir durum olduğuna kim karar veriyorsa egemen odur Siyasal İlahiyat adını verdiği kitabında Schmitt Çatışma olduğu zaman neyin kamu yararına, neyin devletin çıkarına uygun olduğuna, kamu düzeni ve güvenliğine uygun olduğuna kim karar vermektedir? İstisnai durum ki bu durum hiçbir mevcut hukuk sisteminde tanımlanmamıştır- ileri derecede bir ihtiyaç hali oluştuğu, devletin varlığına kasteden veya buna benzer bir şeyin ortaya çıktığı durumdur işte bu hallerin oluştuğuna kim karar veriyorsa toplumdaki siyasi otorite odur. Halka egemenlik veren yasalar ve anayasal güvenceler bazı şartlarda bir masaldan ibarettir. Neden???? Örn: İstisnai bir durum olan savaşa kim karar verecek?????

17 17 SİYASET KAVRAMI (C. Schmitt) Schmitt Hitlerin yönetimi ele geçirmesiyle sona eren Weimar Cumhuriyetinin siyaset yapma/yapamama özelliğini eleştiriyor Devlet ve siyaset birbirinden ayrıdır. Devletin olmadığı durumlarda da siyaset hep var olmuştur. Siyaset iktidar ilişkileri ve mücadelesidir doğru ancak siyasal alanda daha önemli olan dost düşman ilişkisidir. Siyasetin esas özelliği buradadır. Ülke için önemli olan hukuksal açıdan mükemmel bir anayasaya sahip olmak değil önemli olan: Somut sorunları çözme yeteneğine sahip, Toplumsal çatışmaları gidermeyi başaran, Toplum için gerekli değişimleri gerçekleştirmeye müsait olan bir siyasi rejimle donatılmış olmasıdır. Siyaset ancak dost düşman ilişkisi üzerinden yürümekle mümkün olur. Siyasette önemli olan her türlü ahlaki hukuki endişenin üstüne çıkarak düşmanı belirlemektir.

18 18 SİYASET KAVRAMI (C. Schmitt) Kimdir düşman. Halk için tehdit oluşturanlar düşmandır. Bunu kim tanımlayacak???? Tabi ki siyasi iktidar dost düşman ayrım yeteneğini kaybetmiş devlet siyaset yapma olanağını yitirmiş devlettir. Düşmanın illa kötü olmasına veya gerçekten tehdit teşkil etmesine gerek yoktur. Bu şekilde algılanması yeterlidir. Siyasal alanın var olması için önemli olan düşmanın, yabancı veya ötekileştirilmiş olmasıdır. Bu siyasetin devamı için gereklidir. Düşman karşısında sevgi-nefret gereksiz duygular Siyaset, onu topyekün yok etmek, ona diz çöktürmek, belini kırmak içindir. Bu tanımda siyaset çatışma, kavga ve savaşın odağıdır.

19 19 SİYASET ve AHLAK Carl Schmitt Çağımızın siyasi kavramlarının tamamının din kaynaklı olduğunu ileri sürüyor Egemenlik, itaat, hak, kanun, sadakat gibi kavramlar sekülerleşmiş dini terimler Monarşide krala, demokraside halka atfedilen egemenlik kadiri mutlak olan Tanrının egemenlğinin bir kopyasıdır Anayasalar ise Kutsal Tanrı kelamına benzer Bu anlamda siyaseti seküler bir din olarak ele alırsanız bu dinin nefis ve şeytanlarını egemen güç belirler

20 20 Siyaset meslek olarak ve siyasetçilerde kişisel olarak genelde eleştirilir kınanırlar. Ama yinede pekçok insan siyaset mesleğini icra etmek için birbiriyle yarışır? Hatta bedeller öder? Neden? Bizde oy veriken geçici bir siyasetçi olarak siyaseti etkileriz, başka nasıl siyaset yaparız???

21 21 SİYASET ve AHLAK Siyaseti meslek edinmenin 2 yolu var İnsan ya siyaset için yaşar Ya da siyaset sayesinde yaşar Siyasetçiler genelde 2sini de yaşarlar Dava için siyaset yaparlar Bazıları da geçim kaynağı olarak siyaset sayesinde yaşar B. Disraeli: Herkesin saiki farklı siyasette Ben şöhret için yapıyorum Siyaset sadece güce değil maddi zenginliğe de bir kapı olarak görülmüş tarihsel olarak Güç yozlaşır, mutlak iktidar mutlaka yozlaşır Lord Acton

22 22 SİYASET ve AHLAK Bütün eleştirilere rağmen şu gerçeği göz ardı etmeyin: SİYASETÇİYİ TOPLUM BİÇİMLENDİRİR (özellikle demokratik ülkelerde) Siyasetçi toplumun aynası gibidir. Sevdiğimiz eleştirdiğimiz özellikleri de toplumun eseri. Siyasetçi başarılı olmak için topluma duyarlı olmak zorundadır. SİYASETÇİYE YÖNELTTİĞİMİZ ELEŞTİRİLER, aslında BİR BÜTÜN OLARAK TOPLUMUN ELEŞTİRİSİDİR çünkü ayna.

23 23 SİYASET ve AHLAK Siyasal iktidar ve siyaset, bir amacın gerçekleştirilmesi için araçtır. Siyasetin ahlaki değeri: hangi amaca hizmet ediyorsa ona göre belirlenir diyenler var. Bu görüş, siyasetçi için bir can simidi gibidir ve sık sık kullanılır. Diğer taraftan ahlaki amaçlara ancak ahlaki araçlarla gidilir diyenler de var. Ya siz? Demokratik toplumlarda bile bir liderin başarısı Çok iyi, ahlaklı, erdemli kişi olmasına göre belirlenmez İktidarı ele geçirmekte ve elinde tutmaktaki maharet ve ustalığına göre belirlenir. Diğeri sadece iyi bir parti başkanı olarak kalır. Bu nedenle siyaset zaman zaman ilkesizlikle itham edilebilir.

24 24 SİYASET ve AHLAK Makyavelli Hükümdarlar Sözlerini Nasıl Tutmalıdırlar Büyük işler yapmış hükümdarlar verdikleri sözleri fazla dikkate almamış İnsanları ustalıkla aldatmışlardır Mücadelenin 2 yolu var İnsanca Hayvanca Birincisi yeterli olmayınca 2.sine başvurulabilir Bu nedenle hükümdar insanca yaşamayı da hayvanca davranmayı da bilmelidir İhtiyatlı hükümdar kendine zararı dokunuyorsa verdiği sözü tutmaz Hükümdar, tilki ve aslanın niteliklerini bilmeli ve ona göre davranmalıdır Hükümdarın saydığı tüm niteliklere sahip olmasına gerek yoktur ama öyle görünmesi gerekir Hükümdar öyle davranmalı ki onu görenler; merhametin, bağlılığın, insanlığın, doğruluğun ve dindarlığın ta kendisi sansınlar Dindarlığa sahipmiş gibi görünmek kadar gerekli bir şey yoktur Hükümdar, sadece hayatını ve devletin varlığını sürdürmeyi amaçlar Halk sadece görünüşe bakar

25 25 SİYASET, TOPLUM ve BİREY Siyaset ve toplum arasındaki ilişki nasıldır? Tabiatı kontrol edebiliyoruz bize zarar vermesin diye Ya siyaseti? Tarih boyunca siyasi kavgalarda ölenler tabii afetlerde ölenlerden daha fazla Genelde normal vatandaşlar devleti idaresinin meşakkatlerini göz önüne alarak ya kenara çekilip siyaset işine karışmamakta veya siyasetin herkes tarafından yapılamayacak bir iş olduğunu düşünerek bir lidere veya bir partiye kayıtsız şartsız bağlanıp sorumluluğu ona devrederiz.

26 26 SİYASET ve BİLİM Siyasi pratik bilimsel düşünceden çıkar fikri bir yanılgıdır. Pratik düşüncenin önünde gelmektedir. Siyasiler karar vermeden önce siyasi fikirleri okumuyor, danışmıyorlar. Genel olarak siyasetçiler kitap okumaz Eleştirilmekten hoşlanmazlar. Kendi kararlarına uygun bir fikir, görüş bulur ve benimserler. Karar vermek zorundadırlar, istisnai durumu hatırlayın o nedenle siyaset baskı altında doğru karar verebilme yeteneğidir.

27 27 SİYASET ve BİLİM En iyi yönetim hangisi? Demokraside profesör ile okumamış birinin aynı tutulması??? Öyle bir yönetim kuralım ki iktidarın kötüye kullanımı asgariye insin Platon toplum bilgeler tarafından yönetilmeli S.Simon yöneticilerin teknotratlar olması gerektir Siyasete bulaşan düşünürler genelde başarısız olmuş Bir siyasal sistemde ortaya çıkabilecek yanlışlıkları, kötülükleri düzeltme yeteneği sadece demokraside mevcut

28 28 BATIDA SİYASET KAVRAMI Tecrübe farklarından dolayı batı ve doğuda siyaset farklı kavramsallaşmıştır. Batı, parçalı iktidar yapıları geliştirmiştir. (İtalya, Almanya prenslikler) Asırlarca, kral, kilise ve feodal beyler ararsında iktidar mücadelesi olmuştur ( yıl savaşları) 1648 Vestfalya Anlaşması Bu da teorilerle desteklenen zengin ve verimli bir siyaset dünyası oluşturmuş Machiavelli İtalyan prensliklerini laboratuar olarak değerlendirmiş ve yazmıştır.

29 29 BATIDA SİYASET KAVRAMI Platon (Eflatun): Devlet 1. Tarım ve ziraatle uğraşanlar 2. Koruyucular ve askerler 3. Yöneticiler Filozof Kral-Platon: Hem fiziksel hem de zihinsel olarak eğitilmiş Hakikatin peşinden gitmeyi amaç edinmiş Erdemli kişiler DEVLET YÖNETİMİNİ BAŞARABİLİR. Toplumlar, filozofların kral ya da kralların filozof olduğu güne kadar, rahat huzur yüzü görmeyeceklerdir

30 30 DOĞUDA SİYASET KAVRAMI Doğuda ise böyle bir iktidar mücadelesi sözkonusu değil Hükümdar rakip tanımadan iktidarını paylaşmadan yönetir Osmanlı yönetim yapısını etkileyen gelenekler Eski Türk devlet yapısı Sasani bürokrasisi Bizans toprak düzeni İslam Şeriatı Cengiz yasaları Ortaasyadan gelen Çin etkisi

31 31 DOĞUDA SİYASET KAVRAMI Osmanlı yönetim yapısı Devlet kudretinin her vasıta ile pekiştirilmesi Merkeziyetçi bir yönetim kurulması Ordunun-eğitimin-din görevlilerinin-adli sistemin merkezi bir hiyerarşiye ve bürokratik usullere bağlanması Sosyal düzenin, yöneten-yönetilen ilişkilerinin ve sosyal statülerin bir haklar ve sorumluluklar düzenine göre kurumlaşması Sistemi yaşatan ana unsur: DEVLET GEREKLERİNİN HER ALANDA, HERŞEYİN ÜZERİNDE TUTULMASI Hikmet-i Hükümet : Devlet icabı. Devlet herkesten padişahtan bile bağımsız bir yapıdır. İslam toplumlarında Kurallar, Şekli olarak İslam Hukukuna bağlı görünüyor Ama büyük ölçüde seküler felsefi yaklaşımlardan besleniyor iktidar Bu kurallar amme maslahatina dayandırılıyordu

32 32 DOĞUDA SİYASET KAVRAMI Farabi, Aristo nun zoon politkonuna hayvanat-ı medeni diyor ve ekliyor: toplum hayatının temelinde insanın tabii eğilimleri bulunur Hatta Aristo, İslam Dünyası siyaset bilimcileri ararsında Muallimi Evvel diye bilinir. Siyaset ilmini mükemmelliğe ulaşmak için gerekli beşeri faaliyetleri ve alışkanlıkları araştıran bir ilim

33 33 DOĞUDA SİYASET KAVRAMI İbn-i Sina: El Kanun Fit Tıb ve Kitabül Şifa İslam toplumundaki siyaset kuramcıları, Platon un takipçileri olarak görülebilir Siyasi tezleri büyük ölçüde Platonun siyasi felsefesinin yorumlarıdır İbni Sina, Platonun filozof kral tarzı bir yaklaşım benimsiyor İbni Sina ilahi sistem ile dünyevi sistem ararsında bir senteze girişiyor Bu sentez Osmanlı nın siyaset tarzının temelini oluşturmuştur İbni Sina: beşeri otorite tarafından toplumun refahını emniyet altına almak için konulan kanunlar zaruridir Yöneticiler, Esnaf ve Koruyucular olarak üçe ayırıyor

34 34 DOĞUDA SİYASET KAVRAMI 9. asırdan itibaren siyasetnameler yazılmış Nizamülmülk- siyasetname Yusuf Has Hacib-Kutadgu Bilig Keykavus-Kabusname Hiçbir şeyin anarşiden kötü olmadığı düşüncesiyle yönetime isyan yaygın değil. Mevcut iktidara karşı kurumlaşmış muhalefet yok Osmanlının sihirli düsturu olan adalet ancak merkezi bir devletin elinde anlam ifade eder Fiili uygulamalar çelişse bile adalet her zaman bir pusula gibi doğruyu gösteriyor

35 35 SİYASET - özet Siyaset: hem çatışma hem uzlaşma anlamına geliyor Siyasette nedensellik ilişkileri kurmakta zorlanılabilir Ancak sistematik bilgilere ulaşmak ve makul varsayımlar geliştirmek mümkün Siyasetçiler nadiren siyasi kurumlara müracaat etmekte Siyasetin bilimi, bizim siyaset alanda olanları anlamamıza yardımcı olabilir, kolaylaştırabilir Türk toplumunda siyaset anlayışı Batı dakinden farklı gelişmiş zira tecrübeler farklı Genelde iyi yönetim anlayışı ve adalet arayışı etrafında tartışmalar var Siyasetname geleneği bunu somutlaştırıyor