HUKUK T.C. YARGITAY 9. HUKUK DAÝRESÝ

Transkript

1 ESAS NO : 2001/7066 KARAR NO : 2001/9658 KARAR TARÝHÝ : : ÝÞ AKDÝNÝN ÝÞVEREN TARAFINDAN HAKLI NEDENLE FESHÝ Davacý tarihinden itibaren göreve gelmemiþtir. Devamsýzlýk sürekli bir durum arz etmekle beraber, davacý izinsiz ve özürsüz iþe devam etmeyerek, bir anlamda iþini ve iþyerini terk etmiþtir. Bu durumda hizmet akdinin, fesih tarihine kadar devam ettiðini kabul etmek mümkün deðildir. Sürekli olarak iþyerinden ayrýlan kiþiye mahkemenin kabul ettiði gündelik kesim cezasý uygulamak gerçekle baðdaþmamaktadýr. Çünkü davacý iþçi 3 gün iþe gelmeme eylemi dýþýnda sürekli olarak tarihinden fesih tarihine kadar iþe gelmemiþtir. Eyleminin karþýlýðýný gündelik kesme cezasýnýn içinde düþünmek mümkün deðildir. Bu nedenle hatalý olan mahkeme kararýnýn bozulmasý gerekmiþtir. : Davacý, ihbar ve kýdem tazminatý ile izin ücretinin ödetilmesine karar verilmesini istemiþtir. Yerel mahkeme, isteði kýsmen hüküm altýna almýþtýr. Hüküm süresi içinde davalý avukatý tarafýndan temyiz edilmiþ olmakla dosya incelendi, gereði konuþulup düþünüldü: KARARI : Davacý iþçi, iþverenden ücretsiz izin talebinde bulunduðunu ve bu isteðinin kabul edilmesine karþýn iþ akdine son verildiðini belirterek, ihbar ve kýdem tazminatý isteklerinde bulunmuþtur. Davalý iþveren savunmasýnda; davacýnýn izin talebi sonucunu beklemeden iþyerinden ayrýldýðýný ve kendisine ücretsiz izin verilmediðini ileri sürmüþtür. 37

2 Mahkeme, iþyerinde uygulanmýþ olan Toplu Ýþ Sözleþmesi eki ceza cetvelinde öngörülen sýralamanýn atlanýlarak davacýya iþten çýkartma cezasý verilmesinin haklý görülmeyeceðini belirterek, davacý isteklerinin kabulü yönüne gitmiþtir. Davacý tarihleri arasýnda ücretsiz izin kullanmýþ olup, iþverenden göreve baþladýðý tarihte yeniden ücretsiz izin isteminde bulunmuþ ve bu isteðinin sonucunu beklemeden tarihinde iþyerinden ayrýlmýþ ve fesih tarihi olan tarihine kadar iþe gelmemiþtir. Ýþyerinde tarihleri arasýnda yürürlükte bulunan Toplu Ýþ Sözleþmesinin 64. maddesinde "Ýþçinin baþvurmasý üzerine ve mazereti makul görülmek kaydýyla ücretsiz izin verilir..." denilmektedir. Davacý iþçinin ücretsiz izin isteðine iliþkin dilekçesine iþveren kayýtlarýnda rastlanamamýþtýr. Davacý, dava dilekçesinde izin isteðine iliþkin formu puantöre teslim ettiðini ileri sürmüþtür. Ancak asýl olan talepte bulunulmasý olmayýp, bu talebin iþverence kabul edilmesi ve isteðin makul olmasýdýr. Davacý iþçi isteðindeki gerekçeyi yargýlama sýrasýnda da belirtmemiþtir. Yine davacýnýn, isteðinin sonucunu beklemeden iþyerinden ayrýldýðý da tartýþmasýzdýr. Mahkeme de davacýnýn tarihinden itibaren izinsiz ve mazeretsiz olarak göreve devam etmediðini kabul etmiþtir. Ancak Toplu Ýþ Sözleþmesinin eki olan disiplin ceza cetvelinin 11. maddesinde, devamsýzlýk halinde verilecek cezalarýn düzenlendiði ve iþten çýkartma cezasýnýn devamsýzlýðýn 3 defa tekrarýndan sonra verilebileceði ve böyle bir durumunda söz konusu olmadýðý gerekçesiyle fesih iþlemi hatalý kabul edilmiþtir. Davacý tarihinden itibaren göreve gelmemiþtir. Devamsýzlýk sürekli bir durum arz etmekle beraber, davacý izinsiz ve özürsüz iþe devam etmeyerek, bir anlamda iþini ve iþyerini terk etmiþtir. Bu durumda hizmet akdinin, fesih tarihine kadar devam ettiðini kabul etmek mümkün deðildir. Sürekli olarak iþyerinden ayrýlan kiþiye mahkemenin kabul ettiði gündelik kesim cezasý uygulamak gerçekle baðdaþmamaktadýr. Çünkü davacý iþçi 3 gün iþe gelmeme eylemi dýþýnda sürekli olarak tarihinden fesih tarihine kadar iþe gelmemiþtir. Eyleminin karþýlýðýný gündelik kesme cezasýnýn içinde düþünmek mümkün deðildir. Bu nedenle hatalý olan mahkeme kararýnýn bozulmasý gerekmiþtir. SONUÇ : Temyiz olunan kararýn yukarýda yazýlý sebepten BOZULMASINA, peþin alýnan temyiz harcýnýn istek halinde ilgiliye iadesine, gününde oybirliðiyle karar verildi. 38

3 ESAS NO : 2001/9175 KARAR NO : 2001/9903 KARAR TARÝHÝ : : STAJYERLÝK ÝLÝÞKÝSÝ-GÖREVLÝ MAHKEMENÝN TESPÝTÝ Taraflarca düzenlenmiþ bulunan tarihli ve "Ýþ Mukavelesi" baþlýklý belgede davacýnýn stajyer öðrenci olarak faaliyette bulunacaðý açýkça belirtilmiþ olup, bir hizmet akdi söz konusu olmadýðýna göre, bu dava Ýþ Mahkemesinde görülemez. Dava deðerine göre Sulh veya Asliye Hukuk mahkemesi görevli olup, dava dilekçesinin görev yönünden reddi yerine, iþin esasýna girilerek yazýlý þekilde hüküm kurulmasý hatalýdýr. : Davacý, staj ücreti alacaðýnýn ödetilmesine karar verilmesini istemiþtir. Yerel mahkeme, isteði kýsmen hüküm altýna almýþtýr. Hüküm süresi içinde davalý avukatý tarafýndan temyiz edilmiþ olmakla dosya incelendi, gereði konuþulup düþünüldü: KARARI : Dosya içeriðine göre davacýnýn Meslek Yüksek Okulu öðrencisi iken staj yapmak üzere davalý kuruluþa baþvurduðu ve tarihleri arasýnda davalýya ait iþyerinde 40 gün süre ile staj yaptýðý anlaþýlmaktadýr. Davacý staj yaptýðý süre için staj yönetmeliði uyarýnca ücret ödenmesi gerektiðini belirterek alacak isteðinde bulunmuþtur. Mahkemece aradaki iliþkinin hizmet akdine dayandýðý kabul edilerek istek doðrultusunda hüküm kurulmuþ ise de, somut olayda bir stajyerlik iliþkisinin mevcut olduðu konusunda taraflar arasýnda uyuþmazlýk bulunmamaktadýr. Taraflarca düzenlenmiþ bulunan tarihli ve "Ýþ Mukavelesi" baþlýklý belgede de davacýnýn stajyer öðrenci olarak faaliyette bulunacaðý açýkça belirtilmiþ olup, bir hizmet akdi söz konusu olmadýðýna göre, bu dava Ýþ Mahkemesinde görülemez. Dava deðerine göre Sulh veya Asliye Hukuk mahkemesi görevli olup, dava dilekçesinin görev yönünden reddi yerine iþin esasýna girilerek yazýlý þekilde hüküm kurulmasý hatalýdýr. SONUÇ : Temyiz olunan kararýn yukarýda yazýlý sebepten BOZULMASINA, peþin alýnan temyiz harcýnýn istek halinde ilgiliye iadesine, gününde oybirliðiyle karar verildi. 39

4 ESAS NO : 2001/7774 KARAR NO : 2001/10037 KARAR TARÝHÝ : HUKUK : BELÝRLÝ SÜRELÝ HÝZMET SÖZLEÞMESÝNÝN FESHÝ SEBEBÝYLE BOÞTA KALAN SÜREDEKÝ ÜCRETÝN TESPÝTÝ Taraflar arasýnda belirli süreli hizmet akti mevcut olup, bu akit davalý iþverenlikçe bitim süresinden önce fesh edilmiþtir. Davacý iþçi bakiye ücret isteyebilir ancak iþ yapmadýðýndan dolayý tasarruf ettiði yahut diðer bir iþle kazandýðý ve kazanmaktan kasten feragat ettiði þeyi mahsup ettirmeye mecburdur. Mahkemece boþta kalan süreler için ikramiye hükmedilmesi de doðru deðildir. : Davacý, boþta kalan süre ücretinin ödetilmesine karar verilmesini istemiþtir. Yerel mahkeme, isteði kýsmen hüküm altýna almýþtýr. Hüküm süresi içinde davalý avukatý tarafýndan temyiz edilmiþ olmakla dosya incelendi, gereði konuþulup düþünüldü: KARARI : 1. Dosyadaki yazýlara, toplanan delillerle kararýn dayandýðý kanuni gerektirici sebeplere göre, davalýnýn aþaðýdaki bendin kapsamý dýþýnda kalan temyiz itirazlarý yerinde deðildir. 2. Taraflar arasýnda belli süreli hizmet akti mevcut olup, bu akit davalý iþverenlikçe bitim süresinden önce fesh edilmiþtir. Davacý boþta kalan sürelerin ücretini istemiþ ve mahkemece de bu istek kabul edilmiþtir. Anýlan isteðin hukuki dayanaðý B.K.'nun 325 inci maddesidir. Davacý bakiye ücret isteyebilir ancak iþ yapmadýðýndan dolayý tasarruf ettiði yahut diðer bir iþle kazandýðý ve kazanmaktan kasten feragat ettiði þeyi mahsup ettirmeye mecburdur. Diðer bir deyiþle mahkemece davacýnýn ne kadar sürede iþ bulabileceði, iþ arayýp aramadýðý, arayýpta bulup bulmadýðý hususlarýnda herhangi bir araþtýrma yapýlmamýþtýr. Eksik inceleme ile anýlan isteðin kabulü hatalýdýr. 3. Mahkemece ayrýca boþta kalan süreler için ikramiye hükmedilmesi de doðru deðildir. Zira ikramiye fiilen çalýþýlan günlere göre ve kýstelyevm dikkate alýnarak ödenir. Bu husus dikkate alýnmadan karar verilmesi de bozma nedenidir. 4. Davalý, davacý tarafýndan temerrüde düþürülmediði halde, hükmedilen alacaklar için fesih tarihinden itibaren faize hükmedilmesi de baþka bir bozma nedenidir. SONUÇ : Temyiz olunan kararýn yukarýda gösterilen sebepten BOZUL- MASINA, peþin alýnan temyiz harcýnýn istek halinde ilgiliye iadesine, gününde oybirliði ile karar verildi. 40

5 ESAS NO : 2001/8411 KARAR NO : 2001/10784 KARAR TARÝHÝ : HUKUK : SENDÝKAL TAZMÝNAT Sendikal tazminata hükmedebilmek için mahkemece fesih tarihinde iþyerinde çalýþan iþçi sayýsý ile bunlardan sendikaya üye iþçilerin adedi belirlenerek, kaç iþçinin iþlerine son verildiði, akitleri feshedilen iþçilerden sendikalý iþçi sayýsý ve sendikaya üye olmayan iþçilerden iþine son verilenlerin bulunup bulunmadýðý konularý üzerinde durulmalý ve daha sonra da tüm dosya içeriði bir deðerlendirmeye tabi tutularak feshin haklý olup olmadýðý ve haksýz ise sendikal nedene dayanýp dayanmadýðý sorunlarý çözümlenmelidir : Davacý, sendikal tazminat ile ihbar tazminatýnýn ödetilmesine karar verilmesini istemiþtir. Yerel mahkeme isteði kýsmen hüküm altýna almýþtýr. Hüküm süresi içinde davalý avukatý tarafýndan temyiz edilmiþ olmakla dosya incelendi, gereði konuþulup düþünüldü: KARARI : Davacý iþçi davalýya ait iþyerinde çalýþýrken sendikal nedenle iþine son verildiðini iddia ederek feshe baðlý tazminatla birlikte sendikal tazminat isteðinde de bulunmaktadýr. Mahkemece yapýlan yargýlama sonunda istek doðrultusunda hüküm kurulmuþtur. Öncelikle belirtmek gerekir ki, Bölge Çalýþma Müdürlüðünce konu ile ilgili yapýlan soruþturma evrakýnýn tamamý yani iþ müfettiþince düzenlenen rapor dosyaya celpedilmediði gibi, davalý iþverenin düzenlediði devamsýzlýk tutanaðýnda imzalarý olan iþçiler de tanýk olarak dinlenmiþ deðildir. Bu eksiklikler giderildikten sonra fesih tarihinde iþyerinde çalýþan iþçi sayýsý, bunlardan sendikaya üye iþçilerin adedi, belirlenerek, kaç iþçinin iþlerine son verildiði, akitleri feshedilen iþçilerden sendikalý iþçi sayýsý ve sendikaya üye olmayan iþçilerden iþine son verilenlerin bulunup bulunmadýðý konularý üzerinde durulmalý ve daha sonra da tüm dosya içeriði bir deðerlendirmeye tabi tutularak feshin haklý olup olmadýðý ve haksýz ise sendikal nedene dayanýp dayanmadýðý sorunlarý çözümlenmelidir. Dosyada, iþine davacý gibi son verilen bir tanýk anlatýmý ve eksik belgeler mevcut olduðundan tereddütler giderilmiþ deðildir. Gerçek durumun anlaþýlabilmesi için belirtilen hususlar yerine getirilmeli ve sonucuna göre hüküm kurulmalýdýr. SONUÇ : Temyiz olunan kararýn yukarýda yazýlý sebepten BOZULMASINA, peþin alýnan temyiz harcýnýn istek halinde ilgiliye iadesine, gününde oybirliðiyle karar verildi. 41

6 ESAS NO : 2001/8503 KARAR NO : 2001/11049 KARAR TARÝHÝ : HUKUK : ÝHBAR TAZMÝNATI-ÝZÝN ÜCRETÝ Davalýlardan...Limited Þirketi iþçisi olarak çalýþan davacýnýn adý geçen taþeron þirket nezdindeki çalýþmasýnýn tarihinde sona erdiðinden ve bu tarihten itibaren davacýnýn asýl iþveren olan davalý... Üniversitesi Rektörlüðü iþçisi olarak çalýþmasýný sürdürdüðünden, davalý... Limited Þirketinin ihbar tazminatýndan sorumlu tutulmasý doðru deðildir. Diðer taraftan izin ücretinden de, taþeronken iþyerini tarihinde devralan asýl iþveren... Üniversitesi Rektörlüðü 1475 s. Yasanýn 53/2. maddesi gereðince sorumlu olduðundan... Limited Þirketinin izin ücretinden de sorumlu tutulmasý hatalýdýr. : Davacý, ihbar ve kýdem tazminatý ile yýllýk izin ücretinin ödetilmesine karar verilmesini istemiþtir. Yerel mahkeme isteði kýsmen hüküm altýna almýþtýr. Hüküm süresi içinde, davalý...üniversitesi ve dahili davalý...temizlik Ýnþ.Taah... Hiz.Ltd.Þti. avukatý tarafýndan temyiz edilmiþ olmakla dosya incelendi gereði konuþulup düþünüldü: KARARI 1. Dosyadaki yazýlara, toplanan delillerle kararýn dayandýðý kanuni gerektirici sebeplere göre, davalýlarýn aþaðýdaki bendin kapsamý dýþýnda kalan temyiz itirazlarý yerinde deðildir. 2. Davalýlardan...Limited Þirketi iþçisi olarak çalýþan davacýnýn adý geçen taþeron þirket nezdindeki çalýþmasýnýn tarihinde sona erdiði, bu tarihten itibaren davacýnýn asýl iþveren olan davalý... Üniversitesi Rektörlüðü iþçisi olarak çalýþmasýný sürdürdüðü, baþka bir anlatýmla tarihinde hizmet akdinin sona erdirilmediði anlaþýldýðýndan, davalý... Limited Þirketinin ihbar tazminatýndan sorumlu tutulmasý doðru deðildir. Diðer taraftan izin ücretinden de taþeronken iþyerini tarihinde devralan asýl iþveren... Üniversitesi Rektörlüðü 1475 s. Yasanýn 53/2. maddesi gereðince sorumlu olduðundan... Limited Þirketinin izin ücretinden de sorumlu tutulmasý hatalýdýr. 3. Ýhbar tazminatý ve izin ücreti faizinin dava tarihinden itibaren hüküm altýna alýnmasý gerektiði halde, hakediþ tarihinden faiz yürütülmesine karar verilmesi de hatalý olup, bozmayý gerektirmiþtir. SONUÇ : Temyiz olunan kararýn yukarýda gösterilen sebepten BOZUL- MASINA, peþin alýnan temyiz harcýnýn istek halinde ilgiliye iadesine, gününde oybirliði ile karar verildi. 42

7 ESAS NO : 2001/11019 KARAR NO : 2001/12517 KARAR TARÝHÝ : : SENDÝKAL TAZMÝNAT Fesih tarihinde sendika üyesi olmayan davacýnýn sendika üyesi olduðu için akdinin sona erdirildiði iddiasýný kabul etmek mümkün deðildir. Dosya içeriðinde fesihten önce davacýnýn sendikal bir faaliyette bulunduðu hususunda delil de mevcut bulunmadýðýndan davacýnýn hizmet akdinin sendikal nedenlerle sona erdirildiði kabul edilmez. Mahkemenin yanlýþ deðerlendirme ile sendikal tazminatý kabul etmesi hatalýdýr. : Davacý, ihbar, kýdem ve sendikal tazminat, ücret, fazla çalýþma, yýllýk ücretli izin ile vergi iadesi alacaðýnýn ödetilmesine karar verilmesini istemiþtir. Yerel mahkeme, isteði kýsmen hüküm altýna almýþtýr. Hüküm süresi içinde, davalý avukatýnca temyiz edilmiþ olmakla dosya incelendi, gereði konuþulup düþünüldü: KARARI : 1. Dosyadaki yazýlara, toplanan delillerle kararýn dayandýðý kanuni gerektirici sebeplere göre, davalýnýn aþaðýdaki bendin kapsamý dýþýnda kalan temyiz itirazlarý yerinde deðildir. 2. Davacý sendika üyesi olduðu için iþten çýkarýldýðýný iddia ederek sendikal tazminat talebinde bulunmuþ, mahkemede davacýnýn sendikal nedenlerle iþten çýkarýldýðýný kabul ederek anýlan istek hüküm altýna alýnmýþtýr. Davacýnýn hizmet akdi tarihinde sona erdirilmiþ olup, fesihten sonra günü sendika üyeliði için sendikaya baþvuruda bulunduðu, gününde üyeliðe kabul edildiði anlaþýldýðýndan fesih tarihinde sendika üyesi olmayan davacýnýn sendika üyesi olduðu için akdinin sona erdirildiði iddiasýný kabul etmek mümkün deðildir. Dosya içeriðinde fesihten önce davacýnýn sendikal bir faaliyette bulunduðu hususunda delil de mevcut bulunmadýðýndan davacýnýn hizmet akdinin sendikal nedenlerle sona erdirildiði kabul edilmez. Mahkemenin yanlýþ deðerlendirme ile sendikal tazminatý kabul etmesi hatalýdýr. SONUÇ : Temyiz olunan kararýn yukarýda gösterilen sebepten BOZUL- MASINA, peþin alýnan temyiz harcýnýn istek halinde ilgiliye iadesine, gününde oybirliði ile karar verildi. 43

8 21. HUKUK DAÝRESÝ ESAS NO : 2000/7329 KARAR NO : 2000/8193 KARAR TARÝHÝ : : ÝÞ KAZASI - BÝLÝRKÝÞÝ RAPORUNDA KUSURUN AÝDÝYETÝNÝN VE ORANIN SAPTANMASI Hükme dayanak alýnan bilirkiþi raporunda; bilirkiþinin Ýþ Kanunu'nun 73. maddesinin öngördüðü koþullarý gözönünde tutarak ve özellikle iþyerinin niteliðine göre, iþyerinde uygulanmasý gereken Ýþçi Saðlýðý ve Ýþ Güvenliði Tüzüðünün ilgili maddelerini incelemek suretiyle, iþverenin iþyerinde almasý gerekli önlemlerin neler olduðu, hangi önlemleri aldýðý, hangi önlemleri almadýðý, alýnan önlemlere iþçinin uyup uymadýðý gibi hususlar ayrýntýlý bir biçimde incelemek suretiyle kusurun aidiyeti ve oraný hiç kuþku ve duraksamaya yer vermeyecek biçimde, saptamadýðý anlaþýlmaktadýr. Mahkemece yapýlacak iþ; iþçi saðlýðý ve iþ güvenliði konularýnda 3 kiþilik uzman bilirkiþilere konuyu yeniden yukarýda açýklandýðý biçimde inceletmek, kazalýnýn kusurunu belirlemek içinverilen raporu dosyadaki bilgi ve belgelerle birlikte deðerlendirilmek, B.K. 43. maddesini uygulamak ve sonuca göre karar vermekten ibarettir. : Davacý, iþ kazasý sonucu maluliyetinden doðan maddi ve manevi tazminatýn ödetilmesi davasýnýn yapýlan yargýlamasý sonunda, ilamda yazýlý nedenlerle gerçekleþen liranýn davalýdan alýnarak davacýya verilmesine iliþkin hükmün süresi içinde temyizen incelenmesi taraf vekillerince istenilmesi ve davalý vekilince de duruþma talep edilmesi üzerine dosya incelenerek iþin duruþmaya tabi olduðu anlaþýlmýþ ve duruþma için Salý günü tayin edilerek taraflara çaðrý kaðýdý gönderilmiþti. Duruþma günü davalý vekili Av... ile karþý taraf vekili Av... geldiler. Duruþmaya baþlanarak hazýr bulunan avukatlarýn sözlü açýklamalarý dinlendikten sonra duruþmaya son verilerek ayný gün Tetkik Hakimi... tarafýndan düzenlenen raporla dosyadaki kaðýtlar okundu, iþin gereði konuþulup düþünüldü ve aþaðýdaki karar tespit edildi. KARARI: 1. Dosyadaki yazýlara, toplanan delillere, hükmün dayandýðý gerektirici nedenlere göre davacýnýn tüm, davalýnýn aþaðýdaki bendin dýþýnda kalan sair temyiz itirazlarýnýn reddi gerekir. 44

9 2. Zararlandýrýcý olaya maruz kalan iþçinin, olay günü iþyerinde nezaretçi olarak görevlendirilen sigortalý, sisleme bacada çalýþan iþçileri kontrol etmek ve gaz ölçümü yapmak istediði sýrada Martopiköre baðlý basýnçlý hava hortumunun baðlý bulunduðu yerden kurtulmasý sonucu, basýnçlý havanýn hortumu ve kömür tozlarýný harekete geçirerek kazalýnýn yüzünün yaralanmasý ile iþ kazasý sonucu %46 oranýnda meslekte kazanma gücünü yitirmiþtir. Ýnsan yaþamýnýn kutsallýðý çevresinde iþveren, iþyerinde iþçilerin saðlýðýný ve iþgüvenliðini saðlamak için gerekli olaný yapmak ve bu husustaki þartlarý saðlamak ve araçlarý noksansýz bulundurmakla yükümlü olduðu Ýþ Kanunu'nun 73. maddesinin açýk buyruðudur günlü bilirkiþi raporunda; olayda iþverenin %70, Martopiker baðlantýsýný yapan kiþinin ise % 30 oranýnda kusurlu olduðu belirtilmiþtir. Kazanýn oluþ þekline ve mevcut delillere göre ve özellikle hükme dayanak alýnan kusur raporunda bu tür olaylarý denetleyecek olan ayaðýn nezaretçisi konumunda bulunan kazalý olduðu açýkça vurgulanmýþ bulunmasýna karþýn sonuçta kazalýya kusur verilmemesi, gerekçe ile sonuç arasýnda illiyet bulunmamasý nedeniyle kusur raporuna dayanýlamaz. Oysa, hükme dayanak alýnan bilirkiþi raporunda; bilirkiþi, Ýþ Kanunu'nun 73. maddesinin öngördüðü koþullarý gözönünde tutarak ve özellikle iþyerinin niteliðine göre, iþyerinde uygulanmasý gereken Ýþçi Saðlýðý ve Ýþ Güvenliði Tüzüðünün ilgili maddelerini incelemek suretiyle, iþverenin iþyerinde almasý gerekli önlemlerin neler olduðu, hangi önlemleri aldýðý, hangi önlemleri almadýðý, alýnan önlemlere iþçinin uyup uymadýðý gibi hususlar ayrýntýlý bir biçimde incelenmek suretiyle kusurun aidiyeti ve oraný hiç kuþku ve duraksamaya yer vermeyecek biçimde, saptanmadýðý anlaþýlmaktadýr. Hal böyle olunca, kusur raporunun Ýþ Kanununun 73. maddesinin öngördüðü koþullarý içerdiði giderek hükme dayanak alýnacak nitelikte olduðu söylenemez. 3. Taraflarýn hal ve mevkiine, kusur oranlarýna, olayýn oluþuna ve olay tarihinden itibaren yürütülecek yasal faiz ile birlikte hükmedilen maddi tazminat miktarýna göre, olayda Borçlar Kanununun 43. maddesinin hakkaniyete uygun bir indirim yoluna gidilmesi gerekirken, kazalýnýn kusursuz olduðundan bahisle B.K. 43. maddesi uygulanmayarak hüküm kurulmuþ olmasý da isabetsizdir. Mahkemece yapýlacak iþ; iþçi saðlýðý ve iþ güvenliði konularýnda 3 kiþilik uzman bilirkiþilere konuyu yeniden yukarýda açýklandýðý biçimde inceletmek, kazalýnýn kusurunu belirlemek verilen rapor dosyadaki bilgi ve belgelerle birlikte deðerlendirilmek, B.K. 43. maddesini uygulamak ve sonuca göre karar vermekten ibarettir. Mahkemece bu maddi ve hukuki olgular gözönünde tutulmaksýzýn ve özellikle inandýrýcý güç ve nitelikte olmayan 73. maddenin öngördüðü koþullarý içermeyen kusur raporunu hükme dayanak almak suretiyle yazýlý þekilde hüküm kurulmasý usul ve yasaya aykýrý olup bozma nedenidir. O halde, davalýnýn temyiz itirazlarý kabul edilmeli ve hüküm bozulmalýdýr. SONUÇ : Hükmün yukarýda açýklanan nedenlerle BOZULMASINA, davalý yararýna takdir edilen lira duruþma avukatlýk parasýnýn karþý tarafa yükletilmesine, temyiz harcýnýn istek halinde davalýya iadesine, gününde oybirliðiyle karar verildi. 45

10 ESAS NO : 2000/ KARAR NO : 2000/751 KARAR TARÝHÝ : : YAÞLILIK AYLIÐI-SOSYAL GÜVENLÝK KURUMLARINA PRÝM VE KESENEK ÖDEMELERÝ Sigortalýnýn yaþlýlýk aylýðýnýn, bir baþka sosyal güvenlik kanunlarýna tabi olarak çalýþmaya baþlamasý ile kesileceði, 2926 sayýlý Yasanýn 20. maddesinin açýk hükmü gereðidir. Ne var ki, sigortalýnýn yaþlýlýk aylýðýnýn kesilmesi için, baþka sosyal güvenlik kanunlarýna tabi olarak çalýþmasý yeterli olmayýp anýlan kuruluþlara prim ödemesi ve böylece çalýþtýðý kurumun aktif sigortalýsý olmasý da gerekmektedir. Baþka, bir anlatýmla, sigortalý, baþka sosyal güvenlik kuruluþlarýna tabi olarak çalýþmasýna karþýn, sosyal güvenlik kuruluþlarýnýn yasa gereði sigortalý sayýlmýyorsa, yaþlýlýk aylýðýnýn kesilmesine yasaca ve hukukça olanak olmadýðý tartýþmasýzdýr. Taraflar arasýndaki "tesbit" davasýndan dolayý yapýlan yargýlama sonunda;...ýþ Mahkemesince davanýn kabulüne dair verilen gün ve 1999/166 E. 1999/194 K. sayýlý kararýn incelenmesi davalý vekili...tarafýndan istenilmesi üzerine, Yargýtay 21. Hukuk Dairesinin gün ve 1999/5732 E. 1999/5933 K. sayýlý ilamýyla; (...Dava, nitelikçe zorunlu Bað-Kur sigortalýsý olmadýðýnýn tespiti ile bu nedenle istenilen primlerin iptali ile 2926 sayýlý yasa gereðince baðlanan ve zorunlu Bað-Kur lu sayýlmasý nedeniyle kesilen yaþlýlýk aylýðýnýn yeniden ödenmesi istemine iliþkindir. Davacýnýn tarým Bað-Kur sigortalýsý olmasý nedeniyle yaþlýlýk aylýðýna hak kazandýðý ve bu nedenle kendisine yaþlýlýk aylýðý ödendiði uyuþmazlýk konusu deðildir. Uyuþmazlýk; 2926 sayýlý yasa gereðince yaþlýlýk aylýðý almakta olan bir kimsenin zorunlu Bað-Kur sigortalýsý sayýlýp sayýlmayacaðý, giderek, zorunlu Bað-Kur sigortalýsý olarak çalýþmaya baþlamasý durumunda yaþlýlýk aylýðýnýn kesilip kesilmeyeceði noktasýnda toplanmaktadýr. Bu yönüyle davanýn yasal dayanaðý 1479 sayýlý yasanýn 24/c ve 2926 sayýlý yasanýn 20. maddeleridir. Anýlan 24/c maddeye göre, Sosyal Güvenlik Kuruluþlarýndan yaþlýlýk aylýðý almakta olanlar 46

11 zorunlu Bað-Kur sigortalýsý sayýlmazlar. Bu nedenle, mahkemenin davacýyý zorunlu Bað-Kur sigortalýsý saymamasý ve primlerin iptaline iliþkin kararý doðrudur ve buna iliþkin davalý kurumun temyiz isteminin reddi gerekir. Ne var ki, 2926 sayýlý yasanýn 20. maddesine göre, diðer Sosyal Güvenlik Kanunlarýna tabi olarak çalýþmaya baþlayanlarýn yaþlýlýk aylýklarý çalýþmaya baþladýklarý tarihi takip eden ay baþýndan itibaren kesilir. Somut olayda davacý Sosyal Güvenlik Kanunlarýna tabi olarak çalýþmaya baþladýðý sabit olduðundan, 2926 sayýlý yasa gereðince ödenmekte olan yaþlýlýk aylýðýnýn kesilmesi gerektiði açýk-seçiktir. Mahkemece, bu maddi ve hukuki olgular gözönünde tutulmaksýzýn yazýlý þekilde hüküm kurulmasý usul ve yasaya aykýrý olup, bozma nedenidir. O halde davalýnýn bu yönleri amaçlayan temyiz itirazlarý kabul edilmeli ve hüküm bozulmalýdýr...) gerekçesiyle bozularak dosya yerine geri çevrilmekle, yeniden yapýlan yargýlama sonunda; mahkemece önceki kararda direnilmiþtir. TEMYÝZ EDEN : Davalý Bað-Kur Genel Müdürlüðü vekili HUKUK GENEL KURULU KARARI: Hukuk Genel Kurulu'nca incelenerek direnme kararýnýn süresinde temyiz edildiði anlaþýldýktan ve dosyadaki kaðýtlar okunduktan sonra gereði görüþüldü: Dava nitelikçe zorunlu Bað-Kur sigortalýsý olmadýðýnýn tespiti ile 2926 sayýlý yasa uyarýnca baðlanan ve zorunlu Bað-Kur sigortalýsý sayýlmasý nedeniyle kesilen yaþlýlýk aylýðýnýn ödenmesi gerektiðinin saptanmasý ve Kurum sataþmasýnýn giderilmesi istemine iliþkindir. Davacýnýn, tarýmda kendi adýna ve hesabýna çalýþanlar, Sosyal Sigortalar Kanununa tabi olarak çalýþtýðý ve yaþlýlýk aylýðý yönünden anýlan Yasanýn öngördüðü koþullara sahip olmasý nedeniyle, davacýya yaþlýlýk aylýðý baðlandýðý, uyuþmazlýk konusu deðildir. Uyuþmazlýk, 2926 sayýlý Yasa gereðince yaþlýlýk aylýðý almakta olan bir kimsenin zorunlu Bað-Kur sigortalýsý sayýlýp sayýlmayacaðý, giderek zorunlu Bað-Kur sigortalýsý sayýlmamasý durumunda, yaþlýlýk aylýðýnýn kesilip kesilmeyeceði noktasýnda toplanmaktadýr. Bu yönü ile davanýn yasal dayanaðý, belirgin olarak 2926 sayýlý Kanunun 20. ve 1479 sayýlý Kanunun 24/II-c maddeleridir. Anýlan 20. maddeye göre, yaþlýlýk aylýðý almakta iken, bu Kanun kapsamýna tabi çalýþanlar hariç, diðer Sosyal Güvenlik Kanunlarýna tabi olarak çalýþmaya baþlayanlarýn, yaþlýlýk aylýklarý, çalýþmaya baþladýklarý tarihi takip eden aybaþýndan itibaren kesilir sayýlý Yasanýn 24/II-c bendine göre de; Kanunla veya Kanunlarýn verdiði yetkiye dayanýlarak 47

12 kurulu sosyal güvenlik kuruluþlarýna prim veya kesenek ödeyenlerle, bu tür kuruluþlardan, malullük veya yaþlýlýk aylýðý ile daimi tam iþ göremezlik geliri almakta olanlar, sigortalý sayýlamazlar. Gerçekten sigortalýnýn yaþlýlýk aylýðýnýn, bir baþka sosyal güvenlik kanunlarýna tabi olarak çalýþmaya baþlamasý ile kesileceði, 2926 sayýlý Yasanýn 20. maddesinin açýk hükmü gereðidir. Ne var ki, sigortalýnýn yaþlýlýk aylýðýnýn kesilmesi için, baþka sosyal güvenlik kanunlarýna tabi olarak çalýþmasý yeterli olmayýp anýlan kuruluþlara prim ödemesi ve böylece çalýþtýðý kurumun aktif sigortalýsý olmasý da gerekmektedir. Baþka, bir anlatýmla, sigortalý, baþka sosyal güvenlik kuruluþlarýna tabi olarak çalýþmasýna karþýn, sosyal güvenlik kuruluþlarýnýn yasa gereði sigortalý sayýlmýyorsa, yaþlýlýk aylýðýnýn kesilmesine yasaca ve hukukça olanak olmadýðý tartýþmasýzdýr. Öte yandan, 1479 sayýlý Yasanýn 38 ve 506 sayýlý Yasanýn 63. maddelerinde; yaþlýlýk aylýðý almakta olanlarýn, sosyal güvenlik kuruluþlarýna tabi olarak çalýþmasý durumunda, yaþlýlýk aylýklarýnýn kesileceði ve bu kiþilerin çalýþtýklarý kurumca sigortalý sayýlacaðý ve ödedikleri primlerin iþten ayrýlmalarýndan sonra, yaþlýlýk aylýðýnýn arttýrýmýnda kullanýlacaðý açýkça vurgulanmýþtýr. Þu duruma göre, sigortalýnýn yaþlýlýk aylýðýnýn kesilmesi; baþka sosyal güvenlik kurumlarýna tabi olarak çalýþmaya baþlamasý ile deðil, sosyal güvenlik kurumlarýna prim ve kesenek ödemeleri durumunda söz konusu olduðu açýk-seçiktir. Somut olayda yaþlýlýk aylýðý almakta bulunan Tarým Bað-Kur sigortalýsý 1479 sayýlý Yasaya tabi olarak çalýþmakta ise de, ayný Yasanýn 24/II-c maddesi gereðince zorunlu Bað-Kur sigortalýsý olmasýna olanak olmadýðýndan, giderek 1479 sayýlý Yasaya tabi olarak prim ödemesi mümkün bulunmadýðýndan, yaþlýlýk aylýðýnýn kesilmesine olanak olmadýðý söz götürmez. Tersinin kabulü, Ýþ ve Sosyal Güvenlik Yasalarýnda öngörülen hükümlerin, sigortalýlar lehine yorumlanmasýna iliþkin temel hukuk ilkesine uygun düþmeyeceði hukuksal gerçeði de ortadadýr. Açýklanan nedenlerle yerel mahkemenin direnme kararý usul ve yasaya uygun olup onanmasý gerekir. SONUÇ : Davalý vekilinin temyiz itirazlarýnýn reddi ile, direnme kararýnýn yukarýda açýklanan nedenlerle ONANMASINA, 1479 sayýlý Bað- Kur Kanununu deðiþtiren 3165 sayýlý Kanun gereðince kurumdan harç alýnmasýna gerek olmadýðýna, gününde oybirliðiyle karar verildi. 48