ULUSLARARASI EĞİTİSV3 HAREKETLERİ

Transkript

1 ULUSLARARASI EĞİTİSV3 HAREKETLERİ Fen ve Teknolojisi S{ltlîîîinc 3 Ucuz Araçlar* Sait G. Elgin** U N E S C O nun üstlendiği görevin bir gereği olarak, gelişm ekte olan ülkelerde, eğitimin niteliğini artırm ak am acıyla, birçok çalışm a lar yaptığı bilinmektedir. Bu çalışm alarda, adı geçen örgüt, «fen eğitimi» ne, uluslararası bir a ğ ırlık verm ektedir. Ulusal fen eğitim ini g e liş tirici girişim leri desteklem ekte ve bu amaçla alanla ilgili uzm anların, görgülerini artırıcı, ülkelerarası incelem e gezileri düzenlemektedir Yazar, Ders Aletleri Yapım M erkezinde ç a lış tığı yıllarda, Birmanya, Nijerya ve Pakistan'dan en az bir hafta süreyle m erkezi incelem eye gelen uzmanlarla tanışmış, UNESCO 'nun bu tür etkinliklerine daha önce tanık olmuştur. U N E S C O nun, «fen eğitimi»ni geliştirm e çalışm aları, bu örgütün kuruluş yıllarına gitmek tedir. Bilindiği üzere, İkinci Dünya S a va şı nda Yazarın da katıldığı, Kasım 1980 tarihleri arasında Paris te UNESCO tarafından düzenlenen «Low Cost Equipment For Science And Technology Education» adlı toplantı izlenimidir. Yüksek Teknik öğretmen Okulu Eğitim Teknolojisi öğretmeni ve Ders Aletleri Yapım Merkezi Eski Araç Geliştirme Uzmanı. 43

2 birçok ülkelerde okullar yıkılm ış, ders ara ç ve gereçleri yok olmuş, a r ta kalanlar da iş görm ez duruma gelm işti. Bu ortam da bazı öğretmenler, çevreden sağladıkları basit m ateryalle, deney a ra çla rı yapm ışlar ve oldukça doyurucu so n u çla r elde etm işlerdi. B a zıla rı yayınlanm ış olan bu çalışm alar. U N ESCO tarafından toplanarak «Fen Ö ğretim ine Kaynak Kitap» adı altında, 1956 da yayınlandı, ik in ci baskısı 1962 de yapılan kitabın bugüne kadar 24 kez basıldığı, 30 dile tercüme edildiği, satıldığı, yapıtın sağladığı yararın bir ölçütü olabilir. Adı geçen yapıt, Türkçeye de M. Ölçün ve K. Çilenti tarafından çevrilerek kazandırıldı. (') Toplantının A m acı Kasım 1880 tarihleri arasında, P aris U N E S C O M erkezinde yapılan uzm anlar düzeyindeki toplantının am acı; U N E S C O Eğitim G enel M üdür Y a rdım cısı Mr. H. A. Fce cke'u n da toplantıyı a ça r ken işaret ettiği gibi, 1 Fen ve Teknoloji Eğitim i için U cuz A ra ç lar (ekipmanlar)» ın dizaynı, geliştirilm esi, üretimi, kullanılm ası ve geleceği için önerilerin saptanm ası, 2 Fen a ra çlarında yeni yönelim ler hakkında U N E S C O tarafından İngilizce, Fransızca, İspanyolca ve Arapça olarak yayınlanm ış kaynakların tanıtılm ası, 3 A landaki gelişm e ve uygulam aların, u luslararası boyutta duyurulm asını sağlayacak, bir iletişim ağının belirlenm esi, 4 Alanla ilgili sorunların tartışılm ası. Toplantıya K at'lan Ü lkeler Çin Halk Cumhuriyeti, Pakistan, Bahreyn, Türkiye, M acaristan Ispanya, M aroka, Kolom biya, Nijerya, Kostarika, M ali, İsviçre, B a r bados, M adagaskar. Ayrıca, uluslararası bazı kuruluşların gözlem cileri de. bu toplantıyı başından sonuna dek izlem işler ve tartışm alara katılm ışlardır. Bu gözlem cilerin yanısıro, alanla ilgili yapıt veren A. B. D.'der ve İngiltere den birer rehber uzman bulunmuş ve tartışm aları,grud çalışm aların ı yönlendirm işlerdir. (2) Çilenti, Kamuran ölçün, Mustafa Fen öğretimine Kaynak Kitap. (İstanbul, Millî Eğitim Basımevi, 1964). 2Dr. David Lookard, Director, Science Teaching Çenter, University of Maryland, U. S. A. Mr. Norman Lowe, Editör of UNESCO Publication «New Trends in Schcol Sience Equipment» U. K' 44

3 Toplantıda T artışılan K onular 1. Fen vs Teknoloji Eğitim inde Labora.uvar Çalışm aları ve Pratik Etkinlikler 1.1 A ra ç ve Program : Bu toplantıda, araç geliştirm e ile, program geliştirm e arasındaki yakın ilişki vurgulanm ış ve çeşitli ülkelerdeki uygulam alar belirlenm iştir. Örneğin, bazı ülkelerdeki program ların, ayrı kom isyonlarca hazırlanıp, araçların sonradan geliştirildiği, bazılarında da, aracın prcgram bütünlüğü içinde ele alındığı vurgulanm ıştır. Bu arada, program ile araç arası ilişkilerin anahtarının öğretmen olduğu, öğretmenin niteliği ve motivasyonu, bu ilişkinin en iyi şekilde kurulm asını sağlayacak bir yeterlikte bulunduğu takdirde, mevcut sorunların ortadan kalkacağı, bunun için da öğretm enlerin hizmet öncesi ve hizm et-içi eğitim lerine önem vermek gerektiği kanısına varılm ıştır Lcbc:'atuvarın Rolü : Söz konusu toplantıda, ilkokul düzeyinde, laboratuvar yerine fen odaları, fen köşeleri, fen m asaları ya da fen dolaplarının am aca daha uygun görüldüğü, laboratuvar kavram ının ise, daha çok ortaöğretim düzeyinde söz konusu o labileceği üzerinde durularak ortak kanıya varıldı. A yrıca eğitim a ra ç larının güvenliği ve depolanm asının, bir sorun olduğu belirtildi. Kit biçimindeki araçların, bir sınıftan diğerine geçerek birçok öğretmen tarafından kullanılm alarının mümkün olduğu savlandı. Laboratuvar ve pratik çalışm alar terimlerine açıklık getirmek ve bu kavram ları tanımlam ak gereksinimi olduğu pratik çalışm anın doğası ve pratik çalışm adan m üfettişlerin, öğretm enlerin, öğrencilerin ne anladıklarının belirlenmesi gerektiği, «dış dünya laboratuvarı değe laborctuvarı» kavram ının tüm eğitim düzeyleri için önem li bulunduğu vurgulandı. Bir laboratuvarda, tüketim maddelerinin fiyatının, okul ve üst eğitim yöneticilerince kabul edilip edilmemesi, araç ve gereçlerin am bar m em urlcrınm sorum luluğunda bulunm ası gibi sorunlar, birçok ülkedeki alan uzm anlarını gerçek anlam da kaygılandırm aktadır. A n cak böyle küçük sorunların, konunun önem ine inanan öğretmenleri, laboratuvar ve araç kullanm aktan alıkoyam ayacağı kanısına varıldı İlköğretim : İlkokul fen bilgisi etkinlikleri için, kitler ç yararlı olm akla birlikte, eğer depolama kolaylıkları yoksa ve İleride doğacak gereksinm eler için ödeme olanakları bulunm azsa, öğretmenler ilgilerini yitirm ekte ve a ra çla r bir kenarda kalabilm ektedir. 45

4 46 İlkokul öğretmeni, bir uzman olmamanın eksikliğini duyabilir, bunun sonucu olarak da fenden korkar. Oysa öğretmenin kendine güven duym ası, yaratıcılığını artırm aktadır. İlkokul düzeyinde eğitici oyunlar ve oyuncaklar, çok önem li o l m akla birlikte, bazı ülkelerde, dejenere edilm iş oyuncakların k u lla nılm ası, yarar yerine za rar getirm ektedir. Toplantıda bu görüşler, tartışm a cıla rca özellikle belirtilerek, konu üzerine dikkat çekildi Ortaöğretim : Ortaöğretim düzeyindeki eğitim araçlarının iyi dizayn edilmesi, sadeliğe önem verilm esi, istendik bir tutumdur. Ayrıca öğretm enlerin m otivasyonu ve katılımı, ilkokul düzeyinde belitildiği gibi bu düzeyde de önem li bir etkendir. Çünkü gösteri deneyleri, geniş bir alanın kavranm asına yardım eden temel deneylerin yapılm ası, öğretm enlerin bireysel yetenekleriyle ilgilidir. Y a ra tıcı öğretm enler, sın ırlı kaynaklarla, büyük başarılar elde edebilm ektedirler. Yetenekli ve uzman fen öğretm enlerinin okuldan okula dolaşarak rehberlik yapm aları mümkün olduğu gibi, gezici fen laboratuvarlarm ın da kurulabileceği öneriler arasında yer alm aktadır Çevre Kaynaklarının Kullanılm ası : Çevre kaynaklarından yararlanm a, fen ve teknoloji eğitim i için koşuldur. Ö ze llik le biyoloji öğretim inde bu zorunludur. A ncak öğretm enlerin, radyo yoluyla ve hizm etiçi eğitim etkinlikleriyle, bunu nasıl yapabilecekleri, kendilerine öğretilm elidir. Örneğin okul bahçesinden yararlanm a konusu. başlangıç olarak ele alınabilir O kul ve Okul D ışı E tkin likle r : Ders dağıtım çize lg e le rin den ötürü, incelem e gezilerinin zorluğu sözkonusu ise de, biyoloji ve fizik alanlarında, çok zengin m ateryale sahip olan çevreden yararlanılm alıdır. Fakat bu anlayış, tam anlam ıyla okullara girm iş değildir. Çevre kaynaklarıyla geliştirilm iş araçlardan fen sergileri, fen fuarları, fen kulüpleri geliştirmede, fen öğretmenleri, fen öğretmen leri birlikleri, fen m erkezleri, okul dışı etkinliklerde önemli rol oynarlar. 2. C k u l Fen ve Teknoloji A ra çla rın ı Üretmek, G eliştirm ek Program G eliştirm e Grubu ve A raç Cizayncısı : Birçok ke için, ucuz eğitim aracı üretimi, hem eğitim ve hem de ekonomik nedenler yüzünden esastır. A ra ç dizayncıları ile program ge liştir

5 me uzm anlarının birlikte çalışm aları gerekir. Ulusal Eğitim Kuruluşlarında hem program geliştirme, hem de araç geliştirm e üniteleri birlikte bulunabileceği gibi, koordineli bir bütün oluşturm ak koşuluyla, ayrı-ayrı da bulunabilirler. A yrıca, ülkelerin Eğitim Bakanlıkları, uzm anlığı gerektiren a ra ç ların yapım ında, yerel endüstrilerle de 'işbirliği yapabilir. Ote yandan, küçük ülkelerde, ulusal m erkezler kurma işi, yüksek m aliyet ve talep yetersizliği nedeniyle uygun görülmemekte, bu ülkelerin gereksinim leri, diğer ülkelerle işbirliği yolu ile sağlanabileceği düşünülmektedir. (Yazarın görüşü odur ki, Türkiye, eğitim araç ları bakım ından, bu tür ülkelerin gereksinim lerini karşılayabilir.) 3. Okul Fen ve Teknoloji Eğitiminde Laboratuvar Çalışm aları P ratik Etkinlikler için Öğretm en ile Teknisyenlerin Yetiştirilm esi Öğretm enlerin Y e iştirilm esi : Üniversite ve Yüksek Ö ğre men O kullarında, öğretm en adaylarına, ileride görecekleri pratik ç a lışm alara ilişkin çok az yaşantı sağlanm aktadır. Daha çek kuram sal çalışm alara yer verilm ektedir. Yüksek Öğretm en O kulları ve Üniversite öğretm enlerinin, yeterli alan bilgilerine sahip olm alarına karşın, öğretmen adaylarının, ileride görev yapacakları alan hakkında deneyim leri yoktur. Öğretmenlerin mesleksel gelişm elerini sağlam ak için : hizmetiçi eğitim, müfettişler, uzmanlar, okul yöneticileri, iyi öğretmenler, önem li roller oynayabilir. K ırsal bölgelerdeki öğretm enlerin yetiştirilmesi için de, radyo ve televizyondan yararlanılabilir Teknisyenlerin Yetiştirilm esi : Laboratuvarların düzenlenm e si, işleyişi, araç ve gereçlerin hizmete hazır bulunması teknisyenler sayesinde mümkün olm aktadır. A ncak iyi teknisyen bulmak, her za man olası değildir. Bazı ülkelerde, nitelikli personelden, iş başında yetiştirme yolu ile bu sorun çözümlenmektedir. (Bizde bu am açla An kara Ağaç ve M etalişleri Endüstri M eslek Lisesi bünyesinde bir teknisyen okulu açılm ıştır. İlk mezunlarını, bu öğretim yılı sonunda verecektir.) Eğitim Araçlarının Dağıtım. Bakım ve Onarımı : Dağıtım işleri, birçok ülkede, kara yolu ile, yerel ulaştırma olanaklarından da yararlanılarak yapılm aktadır. Ancak, bu iş, bazı güçlüklerle sürdürülmektedir. Basit bakım ve onarım işleri, öğretm enlerce ve teknisyenler kullanılarak yapılabilir. Bu am açla öğretm enlerin, gezici uzman tek- 47

6 nisyenler tarafından eğitilm eleri elasıdır. Büyük çaptaki onarımlar için, yerel endüstri kurum larından yararlanılabilir. Yazarın Görüş ve Önerileri Yukarıda özetlemeye çalıştığım tartışma konuları ve sorunlar üzerinde düşünülm eli, araştırm alar yapılm alı, U N E S C O tarafından yayınlanm ış bulunan kitap ve diğer doküm anlar tercüme edilmeli ve yayılm alıdır. A yrıca fen kulüpleri, fen öğretm enleri birlikleri kurulmalı, yurt içinde fen öğretim i gelişm elerini ve uluslararası düzeydeki ça lışm a ları duyuracak yayın organı çıkarılm alıdır. Eğitim ve Bilim Dergisi YAYIN İLKELERİ 1. Yazı hacm i, sayfada 200 sözcük hesabıyla 10 daktilo sa yfa sını geçem ez. 2. Dergide yazım birliğinin sağlanabilm esi için Türk Dit Kurumu Yazım K ılavuzu ilkelerine uyulm ası gerekm ektedir. 3. Yazının daha anlaşılır olm ası için, yazılarda yabancı kökenli terim lerin hem Türkçe, hem de yabancı dildeki karşılıkları birlikte yazılabilir. 4. G üncel eğitim sorunlarına ilişkin yazılara öncelik verilir. 5. Yazılar, iki kopya gönderilm elidir. 6. Telif, çeviri ve derlem e yazılara, telif ücreti ödenir. Telif ya zılara, 200 sözcük için 200 TL., çeviri yazılara 200 süzcük için 150 TL., derlem e yazılara 200 sözcük için 100 TL. ödenir. 7. Yayım lanm ayan yazılar geri gönderilm ez. 48