İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ. BORÇLAR HUKUKU GENEL HÜKÜMLER BÜTÜNLEME SINAVI Tek Numaralı Öğrenciler

Transkript

1 Bayan (A) ile (M) şirketi, tarihinde, (A) nın maliki olduğu arsa üzerinde bir otel inşaatı yapılması konusunda bu konuda kanunda herhangi bir şekil öngörülmemesine rağmen- noterde düzenleme şeklinde bir sözleşme kurarlar. Sözleşmede inşaatın her türlü işinin bitirilmiş haliyle teslimi tarihi, olarak kararlaştırılır. Sözleşmede ayrıca, teslim tarihinde yaşanacak gecikme durumunda, her iş günü için Euro bedel ödeneceğine yönelik bir hüküm de bulunmaktadır. (M) şirketi, kaba inşaatı tarihinde tamamlar ve iç mimar (İ) ile otelin iç alan tasarım ve inşaatının altı ay içerisinde yapılması için aynı tarihte anlaşır. Ancak (İ), döviz kurunda yaşanan artış sonucunda inşaatı neredeyse bir yıllık bir gecikme ile bitirmiş ve teslim etmiştir. M nin bu yüzden uğradığı zarar TL dir. Diğer yandan, (M) nin tarihinde (S) nin sanat galerisinden satın almış olduğu 19. yüzyılın ünlü ressamlarına ait üç adet tablo ise bir hafta sonra galeride yaşanan su baskını sonucunda tamamen harap olmuştur. Otel işletmesi ile ilgilenmeyen (A), halihazırda inşaatı devam eden oteli (X) şirketine 10 yıl süre ile kiralar. Kira sözleşmesinde ayrıca, (A) nın, inşaatın gereği gibi devam ettirilmesi için bu süreçte gereken her türlü hukuki ve idari işlemi (A) adına ve hesabına yürütmeye (X) şirketini yetkili kılacağını ve bu konuda bir vekaletname düzenleneceğini içeren bir hüküm de yer almaktadır. İnşaatın kararlaştırılan vadede tesliminin yetişmeyeceği anlaşılınca, (M) ile, (A) adına hareket eden (X) arasında, tarihli bir protokol imzalanır. Bu protokol uyarınca, inşaatın teslim tarihi, e ertelenmiştir. Otel inşaatı tarihinde ufak eksiklikler ile teslim alınmıştır. Bunu takiben (X) şirketi, sözleşmede öngörülen bedelin ödenmesi ve eksik inşaata ilişkin bir kısım masraf kalemlerinin tazmini talebi ile kendi adına dava açmıştır. Bu sırada, otelin çatısından düşen bir kiremit tarafından yaralanarak kafa travması yaşayan (M) şirketi çalışanlarından Bay (Ç), bir hafta yatılı olarak tedavi görmüştür. SORULAR 1- a) (A) ile (M) arasındaki sözleşmede yer alan Euro bedel ödeneceğine ilişkin hükmün hukuki niteliğini ve özelliklerini belirtiniz. CEVAP: Bu sözleşme hükmü ile taraflar cezai şart kararlaştırmışlardır. Cezai şart, sözleşme taraflarınca sözleşmeye aykırılık halinde ödenecek götürü usulü tazminatın kararlaştırılması anlamına gelir. Asıl borca bağlı fer i bir borç niteliğindedir. Sözleşmede kararlaştırılan cezai şart, teslim borcunda yaşanacak gecikmeye bağlı olarak günlük olarak belirlendiğinden, TBK m. 179/II ile düzenlemekte olan ifaya eklenen cezai şart niteliğinde olarak değerlendirilmelidir. Zira cezai şart, borcun belirlenen zaman veya yerde ifa edilmemesi durumu için kararlaştırılmıştır. b) (A) nın, otel inşaatının tesliminden sonra, sözleşmede kararlaştırılan gecikme durumunda her iş günü için öngörülen Euro bedelin ödenmesini talep etmesi halinde, bu talebin kabul edilip edilmeyeceğini somut olayın özellikleri çerçevesinde değerlendiriniz. CEVAP: TBK m. 179/II uyarınca; Ceza, borcun belirlenen zaman veya yerde ifa edilmemesi durumu için kararlaştırılmışsa alacaklı, hakkından açıkça feragat etmiş veya ifayı çekincesiz olarak kabul etmiş olmadıkça, asıl borçla birlikte cezanın ifasını da isteyebilir. Somut olayda, otel inşaatının tesliminden sonra cezai şartın talep edilmesinin mümkün olabilmesi için, söz konusu hüküm çerçevesinde (A) nın en geç teslim sırasında, cezai şart alacağını saklı tuttuğuna ilişkin bir irade beyanında bulunmuş olması gerekir.

2 Olayda böyle bir bilgi verilmediği için, (A) nın cezai şart alacağının ifayı çekincesiz olarak kabul etmiş olması sebebiyle sona erdiği söylenebilir. 2-a) (İ) nin inşaatı teslim borcunu ifada gecikmesi sebebiyle olaydaki bilgiler ışığı altında (M) nin hangi hukuki imkana başvurarak ne gibi taleplerde bulunabileceğini açıklayınız. CEVAP: (İ) nin inşaatı teslim borcunu ifada gecikmesi durumunda öncelikle temerrüdünün şartlarının oluşup oluşmadığı ve şayet oluşmuş ise karşılıklı tam iki tarafa borç yükleyen sözleşmelerde alacaklıya tanınan seçimlik haklardan kendisi için en uygunun hangisi olduğu ve bunu kullanıp kullanamayacağı hususu değerlendirilmelidir. Taraflar arasında inşaatın altı ay içerisinde teslim edilmesi kararlaştırılmıştır. Yani taraflarca vade kararlaştırılmış olup, ifa mümkün, alacaklı kabule hazır ve borç muaccel olmuştur. Bu ihtimalde borçlunun temerrüdü gerçekleşir. Ancak sözleşmenin tam iki tarafa borç yükleyen bir sözleşme olduğu durumlarda M nin kendisine tanınan seçimlik haklardan en uygunu seçebilmesi için mehil verilmesinin gerekli olup olmadığı durumu incelenmeli şayet gerekli ise süre verilmelidir. Ancak olayda, teslim vadeden bir yıl sonra gerçekleştirilebilmiştir. Bu durumda TBK m.125 hükmü gereği ya ifadan vazgeçerek olumlu zararını ya da sözleşmeden dönerek olumsuz zararının tazminini talep etmesi söz konusu olmayacaktır. Soruda hangi imkanın en uygun olduğu sorulduğundan ve M nin geç ifa sebebiyle TL zararı bulunduğundan M, artık aynen ifa ve gecikme tazminatı hakkını kullanmakla menfaatine en uygun imkanı seçmiş olur. b) tarihinde ortaya çıkan döviz artışı dolayısıyla (İ) nin inşaatı mevcut şartlarla bitirmesinin beklenememesi ihtimalinde, (İ) nin kullanabileceği bir imkan olup olmadığını şartları dahilinde değerlendiriniz. CEVAP: Somut olayda (İ) nin, döviz artışı sebebiyle sözleşmede kararlaştırılan şartlar ile edimini yerine getirememesi halinde başvurabileceği imkan aşırı ifa güçlüğüdür. Bilindiği üzere sözleşme tarafları, sözleşmede kararlaştırılan edimleri sözleşme koşullarına uygun olarak ifa etmekle yükümlüdür ve ahde vefa prensibi gereği bu kararlaştırılan şartların sonradan tek taraflı olarak değiştirilmesi kural olarak mümkün değildir. Ancak istisnai hallere özgü olarak kabul edildiği üzere değişen şartların sözleşme taraflarından birinin sözleşme ilişkisi içindeki konumunu aşırı bir dengesizliğe uğrattığı hallerde belirli koşullar altında sözleşmenin uyarlanması veya sona erdirilmesini talep imkanı söz konusu olabilmektedir. TBK m. 138 uyarınca; Sözleşmenin yapıldığı sırada taraflarca öngörülmeyen ve öngörülmesi de beklenmeyen olağanüstü bir durum, borçludan kaynaklanmayan bir sebeple ortaya çıkar ve sözleşmenin yapıldığı sırada mevcut olguları, kendisinden ifanın istenmesini dürüstlük kurallarına aykırı düşecek derecede borçlu aleyhine değiştirir ve borçlu da borcunu henüz ifa etmemiş veya ifanın aşırı ölçüde güçleşmesinden doğan haklarını saklı tutarak ifa etmiş olursa borçlu, hâkimden sözleşmenin

3 yeni koşullara uyarlanmasını isteme, bu mümkün olmadığı takdirde sözleşmeden dönme hakkına sahiptir. 3- (M) şirketi ile (S) arasındaki tablo satımına ilişkinin sözleşmenin akıbetini değerleriniz. CEVAP: (M) nin tarihinde (S) den satın almış olduğu tablolar, sözleşmenin kurulmasından bir hafta sonra harap olmuştur. Tabloların, 19. Yy. ressamları tarafından yapılmış olduğu bilgisi çerçevesinde artık bu tabloların yeniden tedarik edilmesi de mümkün olmayacak ve artık bir imkansızlıktan bahsetmek gerekecektir. Sözleşme kurulduğu sırada tablolar mevcut olduğundan, sözleşmenin kurulması sırasında sözleşme konusunda bir imkansızlığın varlığından bahsedilemez ve sözleşmenin geçerli olarak kurulduğu kabul edilmelidir. Geçerli olarak kurulmuş bir sözleşmede edimin sonradan imkansızlaşma söz konusudur. Bu durumda imkansızlık sözleşmenin geçerliliğine değil devamına etki edecektir. Burada belirleyici olan imkansızlığın borçlunun sorumluluğuna yol açacak olup olmadığı başka bir deyişle borçlunun imkansızlıktan sorumlu olup olmadığıdır. Sözleşmenin kurulmasından sonra sözleşme konusunda meydana gelen imkansızlık ifa imkansızlığı teşkil eder. Bu durumda ise sözleşmenin akıbeti bakımından, imkansızlığın gerçekleşmesinde borçlunun kusurunun bulunup bulunmadığı önem arz eder. Eğer tabloların harap olmasında (S) nin kusurunun bulunmadığı kabul edilecek olur ise, TBK m. 136 uyarınca, borcun ifası borçlunun sorumlu tutulamayacağı bir sebeple imkansızlaşmış olacağından borç sona erecektir. Bu aşamada, karşılıklı borç yükleyen bir sözleşme söz konusu olduğu için (S) tabloları teslim borcundan kurtulacak ise de, karşı taraftan almış olduğu karşı edimi de sebepsiz zenginleşme hükümleri çerçevesinde iade etmek durumunda kalacaktır. Benzer şekilde (S), henüz kendisine ifa edilmemiş olan edimi de talep hakkını kaybeder. Borçlunun imkansızlıktan sorumlu olduğu kabul edilecek olur ise, doktrindeki baskın görüş borcun sona ermeksizin borç içeriğinin değişeceği ve edimin yerini alacaklının zararını TBK m. 112 çerçevesinde tazmin borcunun alacağı yönündedir. Borçlunun sorumlu olduğu ifa imkansızlığı hallerinde borcun sona ereceği görüşü kabul edilecek olur ise, artık borç ilişkisi sona erecek ancak imkansızlıktan sorumlu olan tarafın TBK m. 112 çerçevesinde tazminat sorumluluğu gündeme gelecektir. 4- (a) (X) şirketinin kendi adına açmış olduğu davada kendisine karşı ileri sürülebilecek savunma imkan(lar)ı var mıdır? Açıklayınız. CEVAP: (X) şirketi, (A) ile (M) şirketi arasında kurulmuş olan sözleşmeye ve sonrasında kendisi ile (M) şirketi arasında kurulan protokolü esas alarak alacak talebi ile dava

4 açmıştır. Ancak bilinmektedir ki, kural olarak bir borç ilişkisinden doğan alacak talepleri ancak sözleşme ilişkisi taraflarını bağlamaktadır. (X) şirketi ile (A) arasında kurulan kira sözleşmesinde kendisine tanınacağı öngörülen temsil yetkisi de yalnızca (A) adına ve hesabına bir kısım işlemlerin yürütülmesine imkan verecek niteliktedir. Temsil yetkisi ile bir başkası hesabına işlem yapan kişinin bu alacak talebini kendi adına talep etmesi mümkün değildir. Bu sebeple (X) in açtığı davada kendisine, alacaklı ve taraf sıfatının bulunmadığı savunmasında bulunulabilir. b) Otel inşaatının zamanında bitirilmemesine rağmen henüz teslim alınmadığı ihtimalinde, (X) şirketinin açtığı davadaki taleplerini kendi adına ve hesabına ileri sürebilmesi için (A) ile arasında ne gibi bir hukuki işlem yapılması gerektiğini, bu işlemin şartlarını da belirterek değerlendiriniz. CEVAP: (X) şirketinin kendi adına alacak davası açabilmesi için, (A) ile arasında alacağın temliki işlemi yapılmış olması gerekir. Alacağın temliki işlemi ile bir alacağın alacaklı sıfatı bir kişiden diğerine devredilmektedir. (A), borçlunun rızasına gerek olmaksızın alacağını devir işlemini gereken şekil şartına uymak suretiyle gerçekleştirebilir. Alacağın devri işlemi kanuni şekil şartına tabi tutulmuş işlemlerden olup, işlemin geçerliliği yazılı şekilde yapılmasına bağlıdır. Bu ihtimalde (X) in açmış olduğu davada sözleşmeden doğan alacak taleplerinin alacaklısı sıfatını kazanması mümkün olacaktır. Benzer şekilde fer i nitelikte olan cezai şart alacağı da TBK m. 189/I uyarınca, alacağı devralana geçmiş olacaktır. 5- (X) şirketinin açmış olduğu davada taleplerini, vadenin ertelenmesine ilişkin protokolün noterde düzenleme şeklinde yapılmadığı iddiası ile kararlaştırılan ilk vade tarihini esas alarak hesaplamış olması durumunda bu iddiaya karşı ne tür savunma(lar) ileri sürülebilir? CEVAP: (A) ile (M) şirketi arasında kurulan tarihli inşaat sözleşmesi, bu sözleşmenin geçerliliği için öngörülen bir kanuni şekil şartı bulunmamasına rağmen noterde düzenleme şeklinde kurulmuştur. Demek ki taraflar iradi şekil ile sözleşmeyi kurmuştur. (X) şirketi ise, (M) ile arasındaki protokolün asıl sözleşmenin şekline uyulmadığı gerekçesi ile alacak taleplerindeki vade hesabını önceki tarihli inşaat sözleşmesinin tarihini esas alarak hesaplamak isteğindedir. (X) şirketinin bu talebine karşı ileri sürülebilecek ilk savunma, taraflarca kararlaştırılan iradi şekil söz konusu olduğunda, bu sözleşmenin değiştirilmesinde de aynı şekle uyulması gereğinin bulunmadığıdır. TBK m. 13/I uyarınca, kanunda yazılı şekilde yapılması öngörülen bir sözleşmenin değiştirilmesinde de yazılı şekle uyulması zorunluluğu öngörülmektedir. Ancak bu kural yalnızca, hakkında yasal şekil öngörülen hukuki işlemler bakımından geçerlidir. Yani taraflarca iradi olarak şekle tabi tutulan bir sözleşmenin değiştirilmesinde bu şekle uyulması şart değildir. Dolayısıyla somut olayda, (X) şirketi ile (M) şirketi arasında kurulan protokolde asıl sözleşmenin şekline uyulması zorunluluğu bulunmamaktadır. İkinci savunma ise, TBK m. 13 çerçevesinde sözleşmenin değiştirilmesinde de yazılı şekle uyulması zorunluluğu esasen, bu sözleşmenin esaslı unsurlarında gerçekleşecek

5 değişiklikler için söz konusudur. Somut olayda ise protokol ise, sözleşmenin esaslı unsurlarında bir değişiklik içermemekte yalnızca vadenin ertelenmesinden ibaret bir niteliktedir. Dolayısıyla, bu sözleşme yasal şekle tabi bir sözleşme olsaydı dahi, bu içerikteki bir protokolün bu şekle uyulmaksızın geçerli olarak kurulması da mümkün olurdu. Son olarak (X) şirketine karşı, şekle ilişkin geçersizlik iddialarının hakkın kötüye kullanılması yasağı sınırları çerçevesinde dürüstlük kuralına aykırılık (TMK m. 2) teşkil etmeyecek şekilde kullanılması gerektiği savunmasında da bulunulması mümkündür. 6- Yaşadığı kazadan Bayan (A) ve (X) şirketini sorumlu tutan (Ç) nin bu kişilere başvurmasına imkan tanıyan herhangi bir sorumluluk dayanağının bulunup bulunmadığını, bu sorumluluğun türünü ve şartlarını da belirterek değerlendiriniz. CEVAP: Çatıdan düşen kiremit ile yaralanan (Ç) nin (A) ve (X) şirketini sorumlu tutabilmesi açısından değerlendirilmesi gereken hukuki kurum, yapı malikinin kusursuz sorumluluğudur. Bu sorumluluk türü, bina veya yapıdan en üst düzeyde yararlanan kimsenin sorumlu olması esasına dayanmaktadır. Ancak doktrinde, bu sorumluluk türünün tehlike esasına dayandığı görüşünde bulunduğunu kabul eden yazarlar da bulunmaktadır. TBK m. 69/I uyarınca; Bir binanın veya diğer yapı eserlerinin maliki, bunların yapımındaki bozukluklardan veya bakımındaki eksikliklerden doğan zararı gidermekle yükümlüdür. Sorumluluğun gündeme gelmesi için, bir kimsenin maliki bulunduğu bir bina veya diğer bir yapının inşaat bozukluğu veya bakım noksanı yüzünden bir üçüncü şahsın zarara uğramış olması gerekir. (A), binanın maliki olduğundan kendisinin sorumluluğuna başvurulması mümkündür. (X) şirketi ise binanın kiracısı sıfatına sahiptir. TBK m. 69/II çerçevesinde intifa ve oturma hakkı sahiplerinin de, binadaki bakım eksikliklerinden doğan zararlardan malikle beraber müteselsilen sorumlu olacakları öngörüldüğünden, bu sıfata sahip olmayan kiracı (X) şirketinin bu kusursuz sorumluluk hali açısından sorumluluğuna gidilmesi mümkün değildir.