Genetiği Değiştirilmiş Bitkiler ve Biyogüvenlik (Tarımsal Üretime Etkileri)

Transkript

1 Genetiği Değiştirilmiş Bitkiler ve Biyogüvenlik (Tarımsal Üretime Etkileri) Sebahattin Özcan Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü

2 Yeşil Devrim Bitkilerin insan ve hayvan beslenmesinde kullanımı amacıyla iyileştirilmesi çalışmalarında iki önemli dönem göze çarpmaktadır. Yeşil Devrim, Klasik bitki ıslahı ve ticari gübreler ile diğer agronomik tekniklerin gelişiminin etkili olduğu dönemdir. Ürünlerin verim ve kalitesinde çok önemli artışlar gözlenmiştir. Yüksek verim ve kaliteye sahip bitki çeşitleri çoğu zaman hastalıklar ile böceklere karşı dayanıksız olmuşlardır. Bu dayanıksızlık genelde uygulanan ıslah metotlarından kaynaklanmaktadır. Islah programlarında seleksiyon yapılırken ürün kalitesi ve miktarı gibi bitkisel özellikler ön planda tutulduğundan, hastalık ve zararlılara karşı dayanıklılık her zaman ikinci planda kalmıştır.

3 Klasik bitki ıslahında karşılaşılan sınırlamalar Aralarında melezlemenin yapılabildiği tür sayısının azlığı, Türler arasında melezlemelerde istenen karakterlerle birlikte istenmeyen özelliklerin de birlikte geçişinin önlenememesi, İstenmeyen karakterlerin geri melezleme ıslahıyla elimine edilmesinin çok uzun zaman alması Melezleme ve seleksiyon teknikleriyle sonuca ulaşmanın yavaş olması, Klasik ıslah yöntemleriyle bitkilerde hastalıklara ve zararlı böceklere karşı dayanıklı çeşit geliştirilemediğinden dolayı yıllardan beri bitkiler bu etmenlere karşı kimyasal ilaçlar kullanılarak korunmuşlardır. Ancak, bu kimyasal ilaçların toprakta ve besin zincirinde ayrışmadan uzun süre kalabilmesi insan ve hayvan sağlığı açısından giderek artan bir endişe kaynağı olmaktadır.

4 Biyoteknoloji Devrimi Biyoteknoloji devriminde geliştirilen çok etkili ve yeni teknikler sayesinde verimi ve kalitesi yüksek bitki çeşitlerine bir ya da bir kaç gen, yeni özellikler kazandırmak amacıyla kolayca aktarılabilmektedir. Bu işlem sonucunda da bitki çeşitlerinin diğer özelliklerinde hiçbir değişiklik olmamaktadır. Biyoteknolojik tekniklerinin kullanılmasıyla, ıslah süresinin kısaltılmasının yanında; melezlemede karşılaşılan engeller, genetik bağlılık sorunları ve gen havuzlarından yararlanmadaki sınırlamalar kolayca ortadan kaldırılabilmektedir.

5 Biyoteknoloji Devrimi İki önemli genetiği değiştirilmiş bitkilerin temelini oluşturmuştur. Bunlardan ilki tek bitki hücrelerinden laboratuar şartlarında doku kültürü (in vitro) tekniklerini kullanarak ve hücrenin genetik yapısını değiştirmeksizin yeni bitkilerin elde edilmesidir. İkincisi ise bitkilerde kök boğazı uruna neden olan Agrobacterium tumefaciens bakterisinden bitki kromozomlarına yapılan doğal gen aktarımın mekanizmasının keşfedilmesidir. Bu iki buluşun birlikte kullanılmasıyla son 25 yıl içerisinde hemen hemen tüm kültür bitki türlerine gen aktarımı mümkün hale gelmiştir.

6

7 Genetiği Değiştirilmiş (GD) Bitkiler Birinci Nesil GD Bitkiler: Herbisit, böcek, hastalık ve çevresel stres koşullarına dayanıklılık gibi özelliklerinin kazandırıldığı bitkiler (üretim aşamasında). İkinci Nesil GD Bitkiler: Verim ve besleme kalitesinin artırıldığı bitkiler (araştırma ve geliştirme aşamasında). Üçüncü Nesil: insan tedavisinde kullanılan çok pahalı aşı ile ilaçların üretildiği ve biyo-yakıt üretimine daha yatkın GD bitkiler (araştırma ve geliştirme aşamasında).

8 Herbisitlere Dayanıklı GD Bitkiler Yabancı otlar son derece yayılıcı ve mücadelesi zor olan zararlılardır. Özellikle yabancı ot mücadelesinin yapılmadığı alanlarda bu zarar %60-70 seviyelerine ulaşabilmektedir. Ayrıca, yabancı ot tohumları dane ürünlerine karışarak kaliteyi de etkilemektedirler. Yabancı otlarla mücadele yapılmasına rağmen, tarım alanlarında yabancı otlar verimi %15 oranında düşürmektedir. Yabancı ot mücadelesi büyük oranda herbisit kullanımı, çapalama veya elle yolma şeklinde olmakta ve çok büyük işgücü gerektirmektedir. Son yıllarda geliştirilen glifosat ve phosfinotrisin gibi geniş spektrumlu total herbistlerin toprakta daha hızlı parçalanabilmektedir. Streptomyces hygroscopicus bakterisinde klonlanan tek bir gen (bar) kültür bitkilerine aktarıldığında elde edilen bitkiler fosfinotrisn-nasetil transferaz (PAT) enzimini üretmekte ve bu enzimde geniş spektrumlu fosfinotrisin (PPT) herbisitini parçalayarak herbisitlere tam dayanıklı bitkiler elde edilebilmektedir.

9 Herbisitlere Dayanıklı GD Bitkilerin Getirdiği Yenilikler Bu bitkilerin üretildiği alanlarda bitkiler toprak yüzeyine çıktıktan sonraki aşamalarda yabancı ot yoğunluğuna göre az bir herbisit uygulamasıyla %100 yabancı ot kontrolü yapılabilmektedir. GD bitkiler herbisite tam dayanıklı olduğundan dolayı gelişmelerinde de herhangi bir yavaşlama veya gerileme olmamakta ve herbisit uygulaması için geniş bir zaman aralığı da bulunabilmektedir. Etkili yabancı ot kontrolü sayesinde hasat masrafları azaltıldığı gibi daha temiz ve kaliteli ürün elde edilebilmektedir. Bu durumda işcilikten önemli tasarruf sağlanabildiği gibi yabancı ot kontrolünün tam yapılması sonucu verimde de önemli artışlar gözlenmektedir. Ayrıca, toprak işlemenin azaltılması sonucunda toprak mikroflora ve faunasının korunmasına yardımcı olunduğu gibi erozyonda azaltılabilmektedir.

10 Böceklere Dayanıklı GD Bitkiler Verimli ve kaliteli kültür bitki çeşitleri çoğunlukla böceklere dayanıksızdır. Günümüzde zararlı böcekler bitkisel üretimi tehdit eden en büyük etmen haline gelmiştir. Zararlı böceklerle mücadele yapılmadığında bazı bitkilerde oldukça yüksek sayılabilecek kayıplar oluşabilmektedir. Zararlı böceklerle yapılan mücadelelere rağmen dünya genelinde böceklerden kaynaklanan ürün kayıplarının yaklaşık %20 civarındadır. Ayrıca, böcekler birçok hastalığın yayılmasında ve gelişmesinde de önemli rol oynamaktadırlar. Zararlı böceklerle mücadelede kültürel ve biyolojik savaş yöntemleri kullanılsa da, en etkili ve yaygın olanı kimyasal ilaç (insektisit) kullanımıdır. Zararlı böceklere karşı kullanılan insektsitlerin olumsuz etkileri acil olarak böceklere dayanıklı bitkilerin geliştirilmesi zorunluluğunu doğurmuştur. Modern bitki biyoteknolojisinin kullanımı sonucunda Bacillus thuringiensis (Bt) bakterisinden kopyalanarak verimli kültür çeşitlerine aktarılan tek bir gen (cry) sayesinde önemli zararlı böceklere karşı %100 dayanıklı GD bitkiler üretilebilmiştir.

11 Böceklere Dayanıklı GD Bitkilerin Getirdiği Yenilikler Verimde %50 lere varan verim artışı. İnsektisit kullanımında azalma. İnsektisit ve ilaçlama maliyetinde azalma. Kocan ve kütlüde oluşan, kaliteyi doğrudan etkileyen böcek zararları ve buna bağlı olarak gerçekleşen mikotoksin üretiminin azalması. Çiftçi sağlığında gelişme

12 Çukurova Bölgesinde GD mısır denemeleri Adana koşullarında yıllarında yürütülen 2. ürün denemelerinde Bt mısır ve geleneksel çeşitlerin birim alan verimleri. Dane verimi (ton/ha) Çeşit İlaçlı (3 defa) İlaçsız GD 33P67 Bt 11,39 11,28 33P66 8,04 4,86 TTM 815 7,82 4,42 Cerit vd dan alınmıştır Aynı çalışmada hedef olmayan Zaralı böcekler, predatör böcekler ve örümcekler de GD Bt mısır çeşitlerinden negatif olarak etkilenmediği belirtilmiştir (Güllü vd Cerit vd. 2006).

13 Çukurova Bölgesinde GD mısır denemeleri Yine, Çukurova bölgesinde mısır dane ürününde yaygın olarak (%69) bulunan Fusarium moniliforme nin neden olduğu kanserojen mikotoksin fumonisin üretimi GD mısır çeşidinde, klasik mısır çeşitlerine göre 2001 yılında 6 7 kat ve 2002 yılında ise kat daha düşük bulunmuştur (Tatlı vd. 2004). Bölgede Bt mısır çeşitlerinin üretilmesiyle 2. üründe verim geleneksel hibrit çeşitlerine göre %30 daha fazla olmuştur Yapılan ekonomik analizlerde ikinci ürün mısır üreticilerinin kg başına ilave olarak net %22 daha fazla kazanç sağlayabilecekleri ifade edilmiştir. (Koç 2003; Aktaş ve Yurdakul 2005; Aktaş 2006).

14 Dünya Genelinde GD Bitkilerin Ekim Alanları Yıl Ekim Alanı % Artış (Milyon Hektar) Kaynak:

15

16

17

18 25 Mısır <0.1 Mısır yılında GD bitkilerin üretildiği ülkeler Sıra Ülke E. Alanı (M. Hektar) Genetiği Değiştirilmiş Bitkiler Kaynak: 1 ABD 62.5 Soya (%94), Mısır (%80), Pamuk (%86), Kolza, Papaya, Yonca, Ş. pancarı (%59) 2 Arjantin 21.0 Soya (%99), Mısır (%65), Pamuk (%60) 3 Brezilya 15.8 Soya (%60), Pamuk 4 Kanada 7.6 Kanola (%95), Mısır (%60), Soya (%65) 5 Hindistan 7.6 Pamuk (%81) 6 Çin 3.8 Pamuk (%69), Domates, Kavak, Petunya, Papaya, Biber 7 Paraguay 2.6 Soya (%93) 8 Güney Afrika 1.8 Mısır (%30), Soya (%65), Pamuk (%95) 9 Uruguay 0.7 Soya (%100), Mısır 10 Bolivya 0.6 Soya 11 Filipinler 0.4 Mısır 11 Avustralya 0.2 Pamuk 12 İspanya 0.1 Mısır 13 Meksika 0.1 Pamuk, Soya 14 Kolombiya <0.1 Pamuk, Karanfil 15 Şili <0.1 Mısır, Soya, Kanola 16 Fransa <0.1 Mısır 17 Burkina Faso <0.1 Pamuk 18 Honduras <0.1 Mısır 19 Çek Cum. <0.1 Mısır 20 Portekiz <0.1 Mısır 21 Almanya <0.1 Mısır 22 Slovakya <0.1 Mısır 23 Romanya <0.1 Mısır 24 Polonya <0.1 Mısır

19 ABD de GD değiştirilmiş bitkilerin ekiliş oranları (%) GD Bitkiler Toplam GD (HD) Soya Sadece BD Pamuk Sadece HD Pamuk BD ve HD Pamuk Toplam GD Pamuk Sadece BD Mısır Sadece HD Mısır BD ve HD Mısır Toplam GD Mısır KAYNAK: Amerikan Tarım Bakanlığı Ekonomik Araştırmalar Servisi (

20 ABD nin mısır ihraç ettiği başlıca ülkeler (bin ton) Ülke Japonya Meksika Tayvan Güney Kore Mısır Kolombiya Kanada Suriye Dominik Cum Cezayir İsrail Guatemala Fas Kosta Riko El Salvador Küba Venezüella Tunus Kaynak: ABD Ticaret Bakanlığı

21 SOYA İTHALATIMIZ (TON) ROMANYA UKRAYNA A.B.D KANADA BREZİLYA PARAGUAY URUGUAY ARJANTİN Kaynak: DTM

22 SOYA YAĞI ÜRETİMİNDEN ARTA KALAN KÜSPE VE KATI ATIK İTHALATIMIZ (TON) HOLLANDA İNGİLTERE YUNANİSTAN A.B.D BREZİLYA PARAGUAY URUGUAY ARJANTİN Kaynak: DTM

23 SOYA YAĞI İTHALATIMIZ (TON) FRANSA BELÇİKA-LÜKS HOLLANDA ALMANYA İTALYA İNGİLTERE YUNANİSTAN PORTEKİZ İSPANYA BELÇİKA ROMANYA A.B.D BREZİLYA ARJANTİN Kaynak: DTM

24 MISIR İTHALATIMIZ (TON) FRANSA İTALYA İSPANYA MACARİSTAN ROMANYA BULGARİSTAN UKRAYNA MOLDOVYA HIRVATİSTAN SIRBİSTAN GÜNEY AFRİKA CUM A.B.D BREZİLYA ŞİLİ ARJANTİN AFGANİSTAN AVUSTRALYA Kaynak: DTM TOPLAM

25 İnsan ve Hayvan Sağlığı Açısından Riskler Allerjik etki Örn: Methionince zengin soya Toksik etki

26 Ratların 90 gün boyunca Cry1Ab proteini üreten çeltikle beslenmesi sonucunda davranış ve ağırlık kazanma bakımında kontrole göre herhangi bir fark bulunamamıştır. Kanda yapılan tüm hematolojik ve biyokimyasal parametreler normal sınırlar içerisinde olmuştur. Çok sayıda organ üzerinde yapılan ağırlık, mikroskopik ve histokimyasal analizlerde çok minor değişiklikler gözlenmiştir. 90 günlük besleme sonucunda Bt çeltiğin toksik veya yan etkisine rastlanmamıştır.

27 Üç generasyon boyunca uzun süre Bt mısır ile beslenen rat karaciğer ve böbreklerinde minimal histopatolojik değişiklikler olurken, organ ağırlıklarında bir faklılık ve önemli bir sağlık problemi olmamıştır. Ayrıca, kan örneklerinin biyokimyasal analizinde tüm parametrelerde kontrole göre istatistiki olarak fark bulunmazken, sadece erkek ratlarda kreatimin seviyesi kontrole göre düşük bulunmuştur (0.47/0.41).

28 Farklı AB ülkelerinden 39 bilim adamının ortak raporu: GD mısır patates, çeltik, soya ve domatesle beslenen rat ve farelerin besin tüketimi, kan kimyası, organ ağırlıkları, histopatolojik bulgular üzerine çok sayıda araştırma yapılmıştır. Bu çalışmaların büyük çoğunluğunda önemli klinik bulgular ile organ ve dokularda anormalliklere rastlanmamıştır. Bazı durumlarda yan etkiler gözlenmiş olup, bunların GD bitkilerden kaynaklandığını söylemek zordur. Yine GD bitkilerle beslenen koyun, domuz, tavuk, sığır ve balıklarda da GD olmayan bitkilerle beslenenlere göre önemli bir fark bulunmamıştır.

29 Denemeler 90 gün 4 generasyon boyunca yürütülmüştür. NK603 EPSPS: (5-enolpyruvyl-shikimate-3-phosphate sythase) geni Taşımakta ve glyphosate herbisitine toleransı sağlamaktadır. MON810: CryAb geni taşımakta ve Lepidopter takımındaki böceklere Dayanıklılığı sağlamaktadır. Denemeler hem serbest, hem de akraba çiftleşmesi yapılan farelerle Kurulmuştur. Araştırmada Yavru üretimi, ana-baba ve yavru farelerin ağırlıkları Organ ağırlıkları ve histolojileri, immunehistokimyaları, moleküler analizler, Mikroarray ve q-rt-pcr yapılmıştır., Araştırmada serbest çiftleşen farelerde GD mısır ve normal mısır ile beslenen Fareler arasında çalışılan konular bakımından istatistiksel olarak önemli bir fark bulunmamıştır. Kendine döllenen farelerde önemli farklılıklar gözlenmiştir. 1. GD mısır ile beslenen farelerde 3. ve 4. yavru döneminde yavru sayısında azalma olmuştur. 2. Ancak Normal mısırla beslenen farelerde ölüm oranı daha fazla olmuştur. 3. GD mısır ile beslenen farelerin ağırlıkları 3. ve 4. yavrulama döneminde Daha düşük olmuştur. 4. GD mısır ile beslenen F2, F3 ve F4 dişi farelerin ve F3 erkek farelerin böbrek ağırlıkları daha düşük bulunmuştur. 3. RNA mikroarray ve q-rt-pcr çalışmaları gen eksprasyonunda az da olsa Farklılıkların olduğunu göstermiştir. Ancak, araştırıcılar kesin bir hükme varabilmek için araştırmaların farklı hayvan gruplarını da içine alacak şekilde tekrarlanması gerektiğini ifade etmişlerdir.

30 Velimirov vd. 2008

31 Kontrol ile karşılaştırıldığında MON810 GD mısır çeşidi 30 ve 90 gün boyunca beslenen yaşlı ve sütten kesilen farelerin bağırsak ve periferal bölgelerindeki T ve B hücre oranlarında ve CD4+, CD8+, ỐTץ ve άßt alt populasyonlarında değişikliğe neden olmuştur. Ayrıca Serum IL-6, IL-13, IL-12p70 ve MIP-1ß seviyelerinde de artış olmuştur. Bu değişikliklerin bağışıklık siteminde herhangi bir zayıflamaya neden olabileceği açık olmamakla birlikte, biyogüvenlik değerlendirmelerinde yaş ile bağırsak ve periferal bağışıklık sistemi tepkisinin de değerlendirilmesi gerektiği ifade edilmektedir.

32 Finemore vd 2008

33 Finemore vd 2008

34 Ratların 90 gün boyunca Cry1Ab protein veya PHA-E lektin (positif kontrol) üreten çeltikle beslenmesi Sonucunda total immunoglobulun seviyeleri, mutasyon ile teşvik edilen hücre çoğalması, kırmızı kan hücrelerinin T-bağımlı antikor tepkisi ve serumda antijene özel antikor tepkisine bakılmıştır. Cry1Ab geninin yan etkisine rastlanmamıştır. Ancak hem PHA-E lektin hem de Cry1Ab proteini özel bir savunma sistemi tepkisine (antikor üretimine) Neden olmuştur

35 Farelerin CP4 EPSPS herbisitlere direnç genini içeren soya ile beslenmeleri neticesinde hepatocyte metabolizması, stres tepkisi, kalsiyum sinyali ve mitokondriye ait genlerin ekspresyonlarında değişiklik gözlenirken, yaşlanma markörlerinde artış olmuştur. Mekanizma bilenmemesine rağmen, bu çalışma GD soyanın yaşlanma sırasında karaciğerin bazı özelliklerini etkileyebileceğini göstermiştir. Daha uzun süreli araştırmalar yapılmalıdır.

36 Gıda kalitesi/güvenliği Bitkinin fonksiyonal genomunda aktarılan DNA parcasından kaynaklanan mutasyonlar Protein biyosentezi veya düzenleyici genlerdeki mutasyonlar (Wilson vd. 2004)

37 Çevre Açısından Riskler Vertikal gen kaçışı Super weed Yabancı Döllenmeyle Gen Kaçış Oranı Bitki Çeşitten çeşide Yabani akrabalara Kolza Yüksek Yüksek Şeker Pancarı Orta-yüksek Orta-yüksek Mısır Orta-yüksek Orta-yüksek Patates Düşük Düşük Buğday Düşük Düşük Arpa Düşük Düşük

38 Çevre Açısından Riskler Horizontal gen kaçışı Acinetobacter calcoaceticus Plasmodiophora brassicae Hedef dışı organizmaların etkilenmesi Örn: Kıral kelebekleri (Losey vd Nature; Stanley-Horn vd PNAS, Sears vd PNAS Arılar

39 Bitkilerden diğer çok hücreli ve tek hücreli canlılara gen geçişi son derece düşüktür. Virüslere gen geçişi potansiyel olarak daha yüksek olmakla birlikte, gen geçişi sıkı seleksiyon baskısı ile sınırlıdır. Çoğu zaman GD bitkilerden diğer organizmalara gen geçiş oranı background (arka plan) oranından daha düşük olacağı beklenmektedir. Bundan dolayı GD bitkilerden diğer organizmalara Horizontal Gen Transferi dikkate değer bir risk oluşturmamaktadır.

40 Yapılan çalışmalarda genel olarak Bt genlerini içeren bitkilerin kuşlar, akarlar, toprak kurtları, namatodlar ve protozalar ile topraktaki çok sayıda enzim üzerine etkisi ya olmamış veya düşük olmuştur. Ancak bu etkinin Cry proteinlerinden değil de coğrafya, sıcaklık, bitki çeşidi ve toprak tipi gibi etmenlerden kaynaklandığı belirtilmiştir.

41 Farklı parasitoid ve predatorlar Cry1AC9 veya cry9aa2 genlerini içeren patates bitkileri üzerinde gezinen larvalar ve yetişkin böceklerle muamele edildiklerinde kontrole göre gelişmelerinde önemli bir farklılık gözlenmemiştir.

42 Tarımsal Açıdan Riskler Hedef organizmların dayanıklılık kazanması İkinci derecedeki zararlıların artması Gen havuzunun daralması Tekel oluşumu Pahalı tohum Terminatör teknolojisi

43 RR SS SS SS SS SS SS SS SS RS SS SS RR SS SS SS Bt bitkiler Normal Bitkiler SS SS SS RS SS SS Barınak stratejisi ile Bt bitkilere dayanıklı böceklerin gelişiminin geciktirilmesi. Dr. Ruud A. de Maagd (Plant Research International, Hollanda) ın VI. Ankara Biyoteknoloji Günleri sunusundan izin alınarak kullanılmıştır (de Maagd, 2007)

44 Teksas da F1 ve F2 bitkileri üzerine yapılan araştırmalarda şeker kamışı kurdunda major Bt dirençli allellerin frekansının 9 yıl sonra son derece düşük olduğu belirlenmiştir.

45 Genel Riskler Tarımda yüksek maliyet Hukuki ve ahlaki konular Etiketleme

46 En kötü senaryo olarak Bt mısır yapraklarının öğütülerek yüksek oranlarda toprağa karıştırılması toprak solucanının yaşama, gelişme, büyüme ve çoğalmasını etkilememiştir. Bt mısır kalıntıları kozadan çıkışı az da olsa negatif olarak etkilemiştir.

47 Sonuç ve Öneriler Ürün verimini artırmak için zararlı böcekler, hastalıklar ve yabancı otlarla mücadelede kullanılan kimyasal ilaçların ekolojik denge ile insan ve hayvan sağlığına verdiği zararlar gibi, GD bitkilerin üretime girmesiyle dikkatli olunmadığında bazı risklerin oluşması da muhtemeldir. Bilimsel temeli olmayan nedenlerle bu teknolojinin tamamen kullanımını engellemek yerine, ülkemizin kendi şartları da dikkate alınarak bilimsel veriler ve yaygın olarak üretildiği ülkelerdeki sonuçlar esas alınmalıdır. GD bitkilerin üretimi ile gıda ve yem olarak tüketimi konusunda yasal düzenlemeler AB tarafından yapılmış olup, birçok AB ülkesinde GD bitkiler sınırlı da olsa üretilmeye başlanmıştır. Ülkemizin, GD bitkilerin üretim ve tüketimi konusunda da yasal düzenlemeler yapması kaçınılmaz hale gelmiştir. Özellikle yasal düzenlemeler bu bitkilerin üretim ve tüketimlerinin kontrol altına alınması için önemli olacaktır.

48 Sonuç ve Öneriler Ürün verimini artırmak için zararlı böcekler, hastalıklar ve yabancı otlarla mücadelede kullanılan kimyasal ilaçların ekolojik denge ile insan ve hayvan sağlığına verdiği zararlar gibi, GD bitkilerin üretime girmesiyle dikkatli olunmadığında bazı risklerin oluşması da muhtemeldir. Bilimsel temeli olmayan nedenlerle bu teknolojinin tamamen kullanımını engellemek yerine, ülkemizin kendi şartları da dikkate alınarak bilimsel veriler ve yaygın olarak üretildiği ülkelerdeki sonuçlar esas alınmalıdır.

49 BİYOGÜVENLİK YASA TASARISI Kanunun amacı; modern biyoteknoloji kullanılarak elde edilen genetik yapısı değiştirilmiş organizmalar ve ürünlerinden kaynaklanabilecek riskleri engellemek, insan, hayvan ve bitki sağlığı ile çevrenin ve biyolojik çeşitliliğin korunması, sürdürülebilirliğinin sağlanması amacıyla biyogüvenlik sisteminin kurulması ve uygulanması, bu faaliyetlerin denetlenmesi, düzenlenmesi ve izlenmesi ile ilgili usul ve esasları belirlemektir. Bu Kanun; GDO ve ürünleri ile ilgili olarak araştırma, geliştirme, işleme, piyasaya sürme, izleme, kullanma, ithalat, ihracat, nakil, taşıma, saklama, paketleme, etiketleme, depolama ve benzeri faaliyetlere dair hükümleri kapsar.

50 Gıda ve yem ile araştırma amaçlı GDO başvuru Tarım Bakanlığı Büyogüvenlik Kurulu (9 Kişi: TKB 4,ÇOB 1, SB 1, SDTB 1, DTM 1) Bilimsel komiteler (11 Kişi: Üniversite, TÜBİTAK, ilgili alanlardan) Değerlendirme İnsan, hayvan ve bitki sağlığı çevre ve biyoçeşitlilik Sosyo-ekonomik Etiketleme ve Pazara Sunum

51 BİYOGÜVENLİK YASA TASARISI Araştırma yapmaya yetkili kuruluşlar tarafından bilimsel araştırma amacıyla ithal edilecek GDO ve ürünleri için Bakanlıktan izin alınır. Araştırma amaçlı yapılacak faaliyet ve sonucundan Bakanlığa bilgi verilmesi zorunludur.

52 BİYOGÜVENLİK YASA TASARISI Yasaklar a) GDO ve ürünlerinin, Kurul kararlarına aykırı olarak kullanılması veya kullandırılması. b) Genetiği değiştirilmiş bitki ve hayvanların üretimi. c) GDO ve ürünlerinin Kurul tarafından piyasaya sürme kapsamında belirlenen amaç ve alan dışında kullanımı.