ORMANLARIN SU KAYNAKLARI POTANSİYELİ ÜZERİNE ETKİLERİ, BU ALANLARIN BELİRLENMESİ, KORUNMASI VE DİM PLANLAMA ÖRNEĞİ

Transkript

1 TMMOB 2. Su Politikaları Kongresi 49 ORMANLARIN SU KAYNAKLARI POTANSİYELİ ÜZERİNE ETKİLERİ, BU ALANLARIN BELİRLENMESİ, KORUNMASI VE DİM PLANLAMA ÖRNEĞİ Akın MIZRAKLI Emin GÜZENGE Ş.Armağan YALÇIN Denetim ve Kontrol Başmühendisi Orman Genel Müdürlüğü, Antalya ÖZET Yaşam kaynaklarından biri olan suyun insanlar için hayati önemi olduğu kadar, dünya ve coğrafi konumu nedeniyle ülkemiz açısından da stratejik önemi vardır. Sanayileşme, nüfus artışı ve şehirlere göç sürdükçe kişi başına su tüketimi de giderek artacaktır. İçme ve kullanma suyuna talebin artması, su kaynaklarına olan talebin de artmasına neden olacaktır. Tatlı ve temiz suların ana kaynakları; orman, mera, dağ ve yüksek dağ ekosistemleridir. Ormanların su ve su kaynaklarını koruyucu, toprak koruma fonksiyonu nedeniyle suyu depolayıcı, su rejimini düzenleyici, suyu nitelik ve nicelik olarak iyileştirici, sel ve taşkınları önleyici etkileri vardır. Doğal kaynakların sürdürülebilmesi, bulunmuş oldukları ekosistemlerin (yaşam ortamlarının) korunması, geliştirilmesi ve planlanması ile olanaklıdır. GİRİŞ Hızlı nüfus artışı ve sanayileşme doğal kaynakların aşırı bir şekilde kullanılmasına neden olmuştur. Doğal kaynakların bilinçsizce kullanılması sonucu, insan yaşamının temellerini oluşturan toprak, su ve havanın kirlenmesine neden olunmuştur.. Bütün bunların sonunda ise insanlık günümüzde çeşitli sağlık ve çevre problemleriyle karşı karşıya gelmiştir. Doğal kaynakların devamlılıklarının sağlanabilmesi, bulunmuş oldukları ekosistemlerin (yaşam ortamı) korunması, geliştirilmesi ve planlanmasıyla olanaklıdır. Doğa denilen sistemin içerisinde; orman, maki, mera, sulak alan, kıyı ve deniz, göl, akarsu, dağ, yüksek dağ, bozkır, vb.gibi yaşam ortamları bulunmaktadır. Tüm bu ekosistemler tek tek ve bir bütün halinde birbirleriyle ilişki ve etkileşim içerisindedirler. Dünyadaki tüm canlı ve cansız varlıkların yaşamı, doğa denilen ekosistemin içerisindeki ekosistemlerin devamlı- lığına bağlıdır. Günümüzde insan etkisiyle ekosistemlerdeki bozulmalar hızlanmıştır. Bu hızlanma sonucu canlı türlerindeki yok oluş artmıştır. Yaşam ortamlarındaki bozulmalar kıt ve sınırlı olan doğal kaynakların da nitelik olarak bozulmasına, potansiyel olarak azalmasına ve iklim değişikliklerine neden olmaktadır. Toprak, su ve havanın süratle kirlenmesi ve kaybına neden

2 50 Ormanların Su Kaynakları Potansiyeli Üzerine Etkileri, Bu Alanların olan insanlık, hızlı nüfus artışı ve sanayileşmeyle ilgili olumsuzluklar hakkında gerekli önlemleri almak durumundadır. Ormanların önemi bu olumsuzluklar içinde daha öne çıkmaktadır. Günümüzden yaklaşık yıl önce dünyanın 6,2 milyar hektar alanının ormanlarla kaplı olduğu tahmin edilmektedir (Koch,E.1995). Günümüzde ise bu rakamın 3,8 milyar hektar civarında olduğu belirtilmektedir (FAO,2005). İnsan yaşamının temellerini oluşturan toprak, su ve havanın belli bir denge ve nitelikte olması direkt olarak orman varlığıyla ilgilidir. Orman kaynakları denilince aklımıza bitkisel, hayvansal ve mineral kökenli maddeler gelir. Su ise, mineral kökenli yan ürünler içerisinde olup; akarsu, pınar, göl, gölet, bent ve maden suları, gibi değişik şekillerde karşımıza çıkar. Ormanın fonksiyonel değerleri ise; odun ve odun dışı yan ürün üretimi, hidrolojik, erozyonu önleme, iklim koruma(klimatik), toplum sağlığı, doğayı koruma, estetik, rekreasyon, ulusal savunma ve bilimsel fonksiyonlardır. Tatlı ve temiz suların ana kaynakları; orman, mera, dağ ve yüksek dağ ekosistemleridir. Ormanların su ve su kaynaklarını koruyucu, toprak koruma fonksiyonundan ötürü de suyu depolayıcı, su rejimini düzenleyici, suyu nitelik ve nicelik olarak iyileştirici, sel ve taşkın önleyici etkileri vardır. Ormanlar değeri parayla ölçülemeyecek ürün ve hizmetleri de vermektedir. Bir yaklaşıma göre, ormanın ekolojik işlevleri dediğimiz değer, odun hammaddesi değerinin 2000 katına ulaşmaktadır. Bunlar özellikle insan yaşamının temellerini oluşturan ürün ve hizmetlerdir yılında Helsinki de toplanan ve Avrupa ormanlarının korunması amacıyla yapılan Orman Bakanları Konferansında Rio Kararları nın uygulanmasına yönelik olarak karar alınmıştır. Helsinki sürecinde, sürdürülebilir orman planlanması ve işletmeciliği ormanların ve orman alanlarının yerel, ulusal ve global düzeylerde biyolojik çeşitliliğini, verimliliğini, kendini yenileme (gençleşme) yeteneğini ve yaşama enerjisini, şimdi ve gelecekte, ekolojik, ekonomik ve sosyal fonksiyonlarını yerine getirebilme potansiyelini koruyacak ve diğer ekosistemlere zarar vermeyecek bir şekil ve derecede kullanılması ve düzenlenmesi şeklinde ilk defa tanımlanmıştır. Bu tanıma göre ormanların üç temel fonksiyonunun olduğu da kabul edilmiştir. Bunlar ormanın; ekonomik, ekolojik ve sosyal fonksiyonlarıdır. Yeryüzündeki orman kaynakları toplumların ürün ve hizmet yönünden çeşitli gereksi-nimlerini karşılamaktadır. Ülkeler orman kaynaklarını bilgi birikimleri, deneyimleri ve teknolojileri ölçüsünde çok değişik şekillerde planlamış ve işletmişlerdir. Ülkemiz ormanlarının yönetim ve işletilmesi devlet tarafından orman amenajman planları ile yapılmaktadır. Orman amenajman planlarımız, 1917 yılından bu tarafa ülkemiz ve dünyadaki değişim ve taleplere yanıt verecek şekilde değişik planlama modelleri göstermiştir. Bu süreç; düzensiz faydalanma, en yüksek odun hasılatı üretimi, çok amaçlı faydalanma ve ekosistem planlaması şeklinde gelişmektedir. Orman amenajman planları, planlı dönemle birlikte 1963 yılından başlayarak günümüze kadar uzanan ve devam eden bir süreci yaşamaktadır. Ormanlarımızda 70 li yılların ortalarına kadar sadece Bakanlar Kurulu Kararı alınarak ayrılmış olan Milli Park larımızla, Muhafaza Ormanları koruma amaçlı olarak, kalan tüm ormanlarımız ise görecekleri hiç bir işlev dikkate alınmadan odun hammaddesi üretim ormanı olarak planlanmış ve işletilmiştir. 80 li yılların başından itibaren de amenajman heyetleri tarafından Muhafaza Karakterli Alanlar ayrılarak koruma özelliği gösteren ormanlar (su, toprak, doğa koruma, vb.gibi) bu işletme sınıfı adı altında gösterilmiştir. Ormanlarımız m. yükseltiler arasında, değişik topoğrafik yapıdaki alanlarda bulunmaktadır. Orman Ame- najman planları, İşletme Şefliği bazında

3 A. Mızraklı, E. Güzenge, Ş. A. Yalçın 51 yapılmaktadır. Plan ünitesi içerisinde; ormanlık alanlar, meralar, yerleşim yerleri, su ve tarım alanları gösterilmektedir. Planlama sırasında ağırlıklı olarak ormanlık alanlarda çalışmalar yapılmakta olup, diğer ormansız alanlarda (yerleşim yerleri ve tarım alanları hariç) ekosistem bütünlüğü açısında çeşitli çalışmalar önerilmektedir. Bunlar, ağaçlandırma, erozyon kontrol,mera ıslah, koruma ve iyileştirme (rehabilitasyon) gibi çalışmalardır. AMAÇ Amacımız, ormanlarımızı sadece odun hammaddesi üreten alanlar olarak görmekten vazgeçip, görebilecekleri diğer fonksiyonları da ön plana çıkartmaktır. ORMAN EKOSİSTEMİNİN SU KAYNAKLARINA ETKİLERİ Doğada su üretimi; orman, mera dağ ve yüksek dağ ekosistemlerinde olmaktadır. Bu ekosistemlere düşen yağış şekilleri, yağmur ve kar şeklinde olmaktadır. Ormanlık bir havzanın su verimi; havza üzerine düşen yağış, intersepsiyon, gövdeden akış, infiltrasyon, yüzeysel akış, transpirasyon ve evaporasyon gibi faktörlerin denge ve karşılıklı etkileşimleriyle şekillenmektedir (USLU,1969, ÇEPEL 1986). İntersepsiyon, transpirasyon ve evaporasyon su verimini olumsuz yönde etkileyen faktörlerdir. Orman örtüsü bir taraftan evaporasyonu azaltıp, infiltrasyon koşullarını geliştirmek suretiyle düzenli ve devamlı su verimini olumlu yönde etkilerken, diğer taraftan intersepsiyon ve transpirasyon yoluyla su kaybına neden olmaktadır. Orman ekosistemlerinin bir havzadaki su verimi üzerindeki bu etkisi ağaç türüne, meşcere sıklığına, tepe boyutlarına ve yaprak miktarına göre değişmektedir (ASAN,1987) Orman ağaçlarının altında ölü örtü dediğimiz bir tabaka bulunmaktadır. Bu örtü yaprak, ibre, dal, kozalak, kabuk, vb.gibi maddelerin çürümesiyle oluşmuş ve toprağın hemen üzerinde süngerimsi bir tabaka oluşturmuştur. Yağmur ve kar suları ölü örtü tabakası içinden süzülerek mineral toprağa ulaşır. Mineral toprağa ulaşan yağmur sularının bir kısmı infiltrasyonla toprağa girip taban suyuna ulaşırken kalan kısmı da yüzeysel akış halinde derelere ulaşır. Toprak yüzeyini kaplayan iyi bir ölü örtü tabakası, hem toprak yüzeyinin strüktürünü muhafaza etmesi, hem de bu örtü tabakasının çok yüksek su tutma kapasitesi nedeniyle yüzeysel akışın azalmasına, buna karşılık infiltrasyonla toprağa giren suyun miktarının artmasına sebep olmaktadır. Ayrıca ölü örtü tabakasının su kalitesini arttırıcı bir filtre etkisi yaptığı da bilinmektedir. Ana amacı su üretimi olan havzalardaki meşcere kuruluş amacı, su verimine en fazla etki yapan, toprağın gerek intersepsiyon, gerek su tutma kapasitesini iyileştiren, gerekse transpirasyon yoluyla bizzat kendileri az su tüketen orman kuruluşlarıdır. Ülkemiz koşullarında bu amacı en iyi yerine getiren orman kuruluşları maalesef saptanabilmiş değildir. Salt su verimi açısından değerlendirilirse aynı yaşlı ormanlar. değişik yaşlı ormanlara oranla daha avantajlı gözükmektedir. Keza kızılçam hariç tutulursa yapraklı ağaçların su veriminin ibrelilerden daha fazla olduğu, ibreli ağaçlar içinde ise, ışık ağaçlarının daha avantajlı konumda bulundukları anlaşılmaktadır. Bu sonuç, su verimi ile yaprak miktarı arasındaki ilişkiyi göstermektedir (KALIPSIZ,1982).

4 52 Ormanların Su Kaynakları Potansiyeli Üzerine Etkileri, Bu Alanların Özellikle içme suyu üretiminin söz konusu olduğu durumlarda elde edilen suyun kalite ve sürekliliği en az kantite kadar önemli olduğundan, yapı ve kuruluşları durağan olan değişik yaşlı ormanlar avantajlıdır. Nitekim gençleştirme amacıyla traşlama kesim yapılan ormanlık alanlarda kaliteli kaynak suyu veriminin % 20 ile % 65 arasında azaldığı belirtilmektedir (MEYER,1976). Diğer taraftan, ormanlarda sürdürülen yol yapım ve üretim etkinlikleri de içme suyu kalitesini önemli ölçüde düşürmektedir (GÖRCELİOĞLU,1984). Ormanların, suyun kalitesi, miktarı ve rejimi üzerinde bir çok etkileri vardır. Örneğin; yapılan araştırmalarda, ormanlık alanların, çevresindeki alanlara oranla % 15 - % 50 daha fazla yağış aldığı saptanmıştır. Ormanlar, aldıkları yağışın % 44 ünü kullanılabilir dere akışı yani su ürünü haline getirirken, orman dışındaki alanlarda bu oran % 14 olarak belirlenmiştir. Bitki kökleri çıkardıkları CO2 ile toprak suyunun çözündürme gücünü artırarak ve ağaç köklerinin kayaların çatlakları arasına girerek kayaları parçalaması sonucu toprak derinliğini artırır. Böylelikle toprakta tutulan su miktarı da artar (ÇEPEL,N.1986). Ayrıca orman ekosistemleri su rejimini düzenlemesi yanında, suyun depolandığı toprağı erozyondan koruması, su havzalarında önemli can ve mal kayıplarına neden olan sel ve taşkını oluşumlarını da büyük ölçüde azaltmaktadır. Orman ekosistemlerinde su ve toprak koruma fonksiyonları birbirinden ayrı olarak düşünülemez. Toprağın erozyonla yok olması demek; bitki örtüsünün yok olması, toprakların su depolama güçlerinin azalması, verimsizleşmesi, su kalitesinin bozulması, baraj göllerinin taşıntı materyallerle dolması, sel ve taşkınların oluşması demektir. Tüm bu olumsuzluklar canlılar ve onların yaşam ortamlarının bozulmasına neden olur. Yurdumuzda toprakların erozyonla taşınması konusunda en etkili ve yaygın olanı su erozyonudur. Su erozyonunun etkilediği alan yaklaşık 66,9 milyon hektar civarındadır. Ülke yüzeyinden bir yılda kaybedilen toprak miktarı yaklaşık 1,4 milyar tondur. Sadece tarım alanlarından kaybedilen verimli toprak miktarı ise yaklaşık 500 milyon ton/yıldır. Erozyonla kaybedilen bir başka değer ise su dur. Kaybedilen toprak yüzünden her yıl yaklaşık 50 milyar m3 yağış depolanamamaktadır. Barajlar ve yeraltı suları da erozyonun etkilerinden nasibini almaktadır. Yerinden kopup giden topraklar, baraj göllerini doldurarak su depolama hacimlerini azaltmakta ve baraj kullanım ömürlerinin kısalmasına neden olmaktadır. Dolan barajlarda ise su yerine toprak tutulmuş olur ( / erozyon kontrolu). Hidrolojik fonksiyon gören orman, taban suyunun, akarsu, tatlı su gölü, gölet ve barajlardaki suların temiz tutulmasını, su kaynaklarının sürekli ve düzenli olmasını sağlayan ormandır. Aslında ormanlık alanlar, ormansız alanlara göre su verimini olumsuz yönde etkilemektedir. Orman örtüsünün yoğunluğu arttıkça su verimi de buna bağlı olarak azalmaktadır. Ancak bu konuda ormanın en önemli fonksiyonu, su rejimini düzenlemesi, suyun az olduğu dönemlerde su kaynaklarının beslenmesinin garanti altına alınması ve suyun temizlenerek kalitesinin arttırılmasıdır. Çoğu zaman aynı alanda yer almaları gereken hidrolojik fonksiyonla, toprak koruma fonksiyonunun genellikle çatışma halinde oldukları dikkat çekicidir. Su kaynakları, akarsu su toplama havzaları, göl, gölet ve barajlarda bir yandan daha çok su olması arzu edilirken, bir yandan da ülkemizin topoğrafik şartları dikkate alındığında toprak erozyonundan olumsuz yönde etkilenmelerinin önlenmesi de çok önemlidir. Hidrolojik fonksiyon gören bir ormanda daha az göğüs yüzeyi bulunması arzu edilirken, toprak koruma fonksiyonu gören bir ormanda da aksine daha fazla göğüs yüzeyinin bulunması istenilmektedir. Keza, toprak koruma

5 A. Mızraklı, E. Güzenge, Ş. A. Yalçın 53 ormanında tabakalı bir yapı istenirken, su üretimi açısında da maktalı bir yapı daha uygun olmaktadır. (OGM,291 sayılı tebliğ). SU KAYNAKLARI VE SU KORUMA ALANLARININ BELİRLENMESİ İçme suyu temin edilen ve gelecekte temin edilmesi planlanan alanlar, ilgili kurum, kuruluş ya da uzmanlarca belirlenmiş, önerilmiş, içme suyu toplama havzaları, taban suyu rezerv alanları olarak belirlenen alanlar, baraj, göl ve göletlerin etrafındaki ve su toplama havzaları içindeki ormanlık alanlar, sulak alanların etrafındaki ormanlar, uzmanlarca sağlık açısından belirlenmiş ılıca, kaplıca ve içmece alanlarının etrafındaki ormanlar, hidrolojik fonksiyon görecek ormanlar olarak seçilirler. Plan ünitesindeki su koruma ormanlarını ayırırken; Orman İşletme Müdürlüğü, DSİ Bölge Müdürlüğü, Köy Hizmetleri İl Müdürlüğü ve Belediyelerle ilişkiye geçerek, mevcut baraj ve göletlerin yerleriyle, ileride yapılması düşünülen baraj ve gölet alanlarının yerleri, birikmesi sağlanan suyun kullanım amacının ne olduğu (içme-sulama), sel tehlikesine açık akarsu ve havzaların isimleri gibi bilgiler elde edilmeye çalışılır. Hidrolojik fonksiyon görecek ormanlar sınırlandırılırken su toplama havzaları dikkate alınarak sınırlandırma sırtlardan geçecek şekilde yapılmalıdır. Su toplama havzası plan ünitesi sınırlarını aşıyorsa komşu plan ünitelerindeki havzalar da hidrolojik fonksiyonlu ormanlar olarak ayrılmalıdır. Toplumların bilinç düzeyinin yükselmesi, orman ürün ve hizmetlerine olan taleplerin çeşitlenmesi ve orman kaynaklarının sürdürülebilirliğinin uluslar arası boyutlarda da önem kazanmasıyla birlikte ormanlardan faydalanma anlayışında köklü değişmeler olmuştur. Yurdumuzda ilk defa 1989 yılında, İstanbul-Bahçeköy Fonksiyonel Orman Amenajman Planlarıyla su kaynakları ve baraj havzaları Hidrolojik Fonksiyon adı altında ayrılarak planlanmıştır. Orman amenajman planları 2000 yılından itibaren, su kaynakları ve baraj havzalarını Su Koruma Ormanı adı altında 2005 yılından itibaren de bu ormanlar; içme suyu, kullanma suyu ve su kaynaklarını koruma işletme amaçlarıyla planlanmaktadır. Plan ünitelerinde çok amaçlı faydalanma ilkeleri doğrultusunda işletme amaçları ayrılırken, bütün amaçların birbirini desteklemesi, birbirleriyle çelişmemesi gerekir. Hidrolojik fonksiyon (su koruma ormanları) zaman zaman erozyonu önleme (toprak koruma ormanı) fonksiyonu ile çelişmektedir. Su koruma ormanlarında suyun miktarının arttırılması yanında, suyun depolandığı baraj alanının taşıntı maddelerle dolmasını önlemek de önemlidir. Büyük maliyetlerle yapılan baraj göllerinin taşıntı maddelerle dolması sonucu, su depolama hacimleri azalmakta ve barajların ekonomik ömürlerinin kısalmasına neden olmaktadır. SU KORUMA ORMANLARINDA UYGULANACAK SİLVİKÜLTÜREL ÖNLEMLER VE FAYDALANMANIN DÜZENLENMESİ Sadece su veriminin önemli ve ön planda olduğu yerlerde aynı yaşlı, maktalı ormanlar oluşturulmalı, gerek su verimini artırmak, gerekse ham humus oluşumunu engellemek için meşcere kapalılığı kırılmalıdır. Bu nedenle gerekli olan yerlerde erozyon koruma tedbirleri de alınmalıdır. Suyun kalite ve sürekliliğinin önemli olduğu yerlerde tabakalı ve değişik yaşlı bir yapı tercih edilmelidir. Hidrolojik ve toprak koruma fonksiyonlarının aynı zamanda

6 54 Ormanların Su Kaynakları Potansiyeli Üzerine Etkileri, Bu Alanların görülebilmesi için karışık meşcereler yetiştirilmeli, bakım müdahaleleriyle karışım teşvik edilmelidir. Büyük alanlarda traşlama yapılmamalıdır. Su koruma alanlarında idare süreleri ağaç türlerine göre değişim göstermekle birlikte kızılçam ağaç türünde yıla, karaçam ağaç türünde yıla çıkabilmektedir. Eskiden bu alanlardaki idare süreleri kızılçamda 60, karaçamda yıllar arasındaydı. Su koruma ormanlarında eskiye nazaran (göreceği hizmete göre) daha az bakım etaları kararlaştırılmaktadır (amaç bol su üretimi ise eta fazla verilebilmektedir). Su Koruma ormanlarında traşlama alanları en fazla üç hektara kadar verilirken bu alanlarda eskiden hektar traşlama yapılabilmekteydi. Ormansız alanlarda ise su kaynakları potansiyelini arttırıcı bitki örtüsü oluşturma ve erozyon kontrol çalışmaları yapılmaktadır. Yerleşim yerleri ve ziraat alanları hariç, geri kalan ormansız alanlarda; ağaçlandırma, erozyon kontrol, mera ıslah, koruma ve iyileş- tirme (rehabilitasyon) çalışmaları yapılmaktadır. DİM PLANLAMA ÖRNEĞİ Bu bildiri ile orman ekosistemlerinin su kaynakları potansiyelleri üzerine etkileri, su koruma alanlarının belirlenmesi ve planlanmasının ne şekilde yapıldığı konularında çalışmalar anlatılmıştır. Bu bağlamda Antalya Orman Bölge Müdürlüğü, Alanya Orman İşletmesinin Dim Orman İşletme Şefliğine ait orman amenajman planının yapımında fonksiyonel işletme amaçları kullanılmıştır. Dim planı yılları için yapılan planda Kızılçam, Karışık (karaçam+göknar+sedir) ve Muhafaza Karakterli olmak üzere üç işletme sınıfı olarak planlanmıştır yılları için IV.yenilemesi yapılan plan ünitesi (plan ünitesinin sınırları değişmemiştir) Kızılçam üretim, Karaçam+Göknar+Sedir üretim, Doğayı koruma, Kızılçam toprak koruma, Kızılçam+Meşe su koruma ve Karaçam+Karışık su koruma ormanı, olmak üzere altı işletme amacına ayrılarak planlaması yapılmıştır. Planlama esnasında bu ana işletme amaçları yanında, Yaban Hayatını Koruma ve Geliştirme alanları, Rekreasyon alanları yan amaçlar olarak değerlendirilmiştir. Plan ünitesinde hidrolojik fonksiyon dışındaki diğer fonksiyonlarda da faydalanma düzenlenirken hidrolojik fonksiyonu destekleyecek şekilde düzenleme yapılmıştır. Aşağıdaki iki tabloda ile yıllarına ait planların rakamsal değerleri karşılaştırılmış ve her iki plan dönemine ait orman fonksiyon haritaları tebliğin sonuna eklenmiştir.

7 A. Mızraklı, E. Güzenge, Ş. A. Yalçın 55 Dim plan ünitesinin, iki planlama dönemindeki gençleştirme alanı ve faydalanılan eta açısından karşılaştırılması tablosu (Tablo 1) Plan Dönemi Genç.etası (Son hasılat ) m3 Bakım etası (ara hasılat) m3 Toplam eta M3 Gençleştirme alanı Ha , ,8 Farklar ,2 Farklar % si - 74,0-47,4-61,4-74,6 Tablo 2- Dim plan ünitesinin iki planlama dönemindeki ormanlık alanın orman fonksiyonları açısından karşılaştırılması tablosu (Tablo 2) Plan dönemi Üretim ormanı Ha. Koruma ormanı Ha. Top. orm.alan Ha ,0 3576, , , , ,6 Farklar , ,9 + 24,1 Farklar % si - 82, ,7 + 0,2 Eski plan döneminde Kızılçam için 60 yıl, karışık işletme sınıfı için 100 yıl idare süresi kararlaştırılmışken, bu plan döneminde kızılçam üretim 80 yıl, Karışık üretim 160 yıl, Doğayı koruma 300 yıl, toprak koruma 150 yıl, kızılçam su koruma 150 yıl ve Karışık su koruma işletme amaçlı ormanlarda da 200 yıl idare süreleri kabul edilmiştir. Dim Barajının (foto 1,2) yapılış amacı; sulama, enerji, içme-kullanma suyu ve sanayi suyu teminidir.

8 56 Ormanların Su Kaynakları Potansiyeli Üzerine Etkileri, Bu Alanların DİM BARAJI Barajın yeri Alanya-Antalya Location Akarsuyu Dim River Amacı İnşaatın başlama yılı Sulama,enerji,içmekullanma ve sanayii suyu temini 1996 Irrigation,energy, domestic and industrial water supply Purpose Construction starting year Tipi Concrete face Type Beton yüzlü kayadolgu rockfill Gövde hacmi m3 Dam volume Yükseklik (talvegden) 123,5 m Height (from river bed) Normal su kotunda göl hacmi Normal su kotunda göl alanı 250,63 hm3 Reservoir volume at normal water surface elevation Reservoir area at normal water surface elevation 4,70 km2 Sulama alanı ha ırrigation area Güç 38 MW Capacity Yıllık üretim 127 GWh Annual generation Barajın kuruluş amacı sadece bol su ya da kaliteli su temini olmadığından, su koruma ormanlarında uygulanacak silvikültürel uygulamalar, barajın tesis amacına uygun olmalıdır. Yani sadece bol su üretimi amaçlansaydı bakım etaları arttırılıp, suyun baraja daha bol miktarda ulaşması sağlanabilirdi. Ancak yapılacak bu müdahale hem kaliteli su üretimini engelleyici ve hem de yörenin topoğrafik şartları nedeniyle erozyonu artırıcı sonuçları doğurabilirdi. Yapılan planlama ile tüm amaçları gerçekleştirecek tedbirler alınmıştır. SONUÇ Sonuç olarak ormancılık çalışmalarına bir bütün olarak bakmalıyız. Orman ekosistemi içerisinde yapacağımız her türlü çalışmada, sistem elemanlarının birbirini etkilediğini, birbirleri arasında hassas bir dengeye oturduğunu asla unutmamalıyız. Önümüzdeki süreç doğadaki ekosistemlerin birlikte değerlendirilerek, doğal kaynakların planlanmasına doğru gitmektir. Su kaynakları ve erozyon olaylarına havza bazında bakıp, farklı sektörlerin aynı amaç için yaptıkları planların katılımcı bir anlayışla, uygulama planları halinde ortaya konulması daha doğru olur. Ortak çalışmaları protokollere değil, konuyla ilgili yasal temellere dayandırmak kalıcı ve etkin olmalarını sağlayacaktır.

9 A. Mızraklı, E. Güzenge, Ş. A. Yalçın 57 KAYNAKÇA 1. ASAN,Ü. Orman Kaynaklarının Çok Amaçlı Kullanımı ve Fonksiyonel Planlama. İ.Ü.Orman Fakültesi Dergisi, Seri B, Cilt 40, Sayı 3, ASAN,Ü.ŞENGÖNÜL,K. Orman Formlarının Fonksiyonel Açıdan Karşılaştırılması. İ.Ü.Orman Fakültesi Dergisi, Seri B, Cilt 37, Sayı 4, ÇEPEL,N. Barajların Yukarı Yağış Havzaları İçin Arazi Kullanım Planlamasının Ekolojik Esasları. İ.Ü.Orman Fakültesi Dergisi,Seri b, Cilt 36, Sayı 2, FAO State of the World s Forest GÖRCELİOĞLU,E. İ.Ü.Orman Fakültesi Dergisi, Seri B, Cilt 36,Sayı 2, KOCH,E. Ursachen und Hintergründe der Walderstörung (İn:HERKENDELL,J) GERAY,U. Ormanlar ve Su Politikaları Çekülvakfı.org.tr 8. OGM.SİLVİKÜLTÜR YÖNETMELİĞİ Ormanlarımızda Uygulanacak Silvikültürel Esas ve İlkeler, Tebliğ no 291, / erozyon kontrolu

10 58 Ormanların Su Kaynakları Potansiyeli Üzerine Etkileri, Bu Alanların

11 A. Mızraklı, E. Güzenge, Ş. A. Yalçın 59 ABSTRACT Water is not only vital for human life; but it is also of strategic importance for both the world and our country because of Turkey s geographic location. Water consumption per head increases over time due to the factors such as industrialization, population growth and migration from villages to cities. This growth in the demand for drinking and non-drinking water will increase the pressure on water resources. The ecosystems including forests, grasslands, mountain and alpine are the mail sources of fresk and clear water. Forest have an important role in conservation of water resources, water catchment, regulation of water regime, improvement or water quality and precaution of flood and overflowing. Sustainable use of natural sources can be achieved by preseving, improving and planning the ecosystems where they located.

12