II. Çalışan Sağlığı ve Meslek Hastalıkları Sempozyumu Kapanış Bildirgesi

Transkript

1 II. Çalışan Sağlığı ve Meslek Hastalıkları Sempozyumu Kapanış Bildirgesi İş ve Meslek Hastalıkları Uzmanları Derneği (İMUD) nin Türkiye Solunum Araştırmaları Derneği (TÜSAD) ve Türk Toraks Derneği (TTD) ile işbirliği içinde düzenlediği Mesleki Akciğer Hastalıkları Sempozyumu nu tamamladık. Öncelikle sempozyumun düzenlenmesinde emeği geçen herkese, sempozyuma destek veren TTD ve TÜSAD derneklerine, Türk-İş sendikasına, İMUD başkanı Cebrail Şimşek e ve sunuları ve katılımları ile sempozyumumuza güç veren değerli katılımcılara, Sempozyum Düzenleme Komitesi adına teşekkürlerimizi sunarız. Sempozyumda iki gün süresince 8 panel ve 4 konferans ile solunumsal meslek hastalıklarının farklı boyutları canlı bir katılım ve tartışma ile sunuldu. Eksik de olsa ana hatları ile sempozyumdaki konuları aktarmak isteriz. Sempozyum Türk Toraks Derneği (TTD) Başkanı Dr. Fuat KALYONCU, Türkiye Solunum Araştırmaları Derneği (TÜSAD) Başkanı Dr. Filiz KOŞAR, İMUD Başkanı Dr. Cebrail ŞİMŞEK ve Türk-iş Genel Başkanı adına Genel Başkan Danışmanı Dr. Naci ÖNSAL ın konuşmalarıyla açıldı. Dr. Naci Önsal konuşmasında Türk-İş in meslek hastalıkları konusundaki eğitime verdiği önemden söz etti, sempozyumun farkındalığı arttırmasını diledi, Türk-iş olarak bu tür etkinliklere destek vermeyi sürdüreceklerini söyledi. Türk-İş Genel Başkanı Ergün ATALAY tarafından gönderilen tebrik telgrafında da bu konuya vurgu yapıldı. Mesleksel hastalıklar özelinde mesleksel solunum hastalıkları- nedeni belli, önlenebilir, ilerleyici, tekrarlanabilir, çalışma gücü kaybı (maluliyetle) ilişkili, tazminat gerektiren, bildirimi zorunlu hastalıklardır. Bu hastalıkların yaygınlığı ve tanınması, bildirilmesi ile ilgili eksiklikler vardır. Ancak farklı birçok araştırmanın ortaya koyduğu bilgiler ışığında, işle ilgili hastalıkların ve meslek hastalıklarının bildirilenin çok üstünde olduğu söylenebilir. ILO nun projeksiyonuna göre Meslek hastalıklarının dünya üzerinde her yıl 160 milyon kişiyi (çalışan nüfusun yaklaşık %5 i) etkilemekte, 2 milyon kişinin ölümüne neden olmaktadır. Bu projeksiyona göre Türkiye de tahmin edilen insidansın aralığında olduğu söylenebilir. Toplum sağlığı ölçütlerinden erken ölüm ve işlev kaybını içeren DALY hesaplamalarına göre ise meslek hastalıkları küresel hastalık yükünün %4 ünü, küresel kronik hastalıkhastalık yükünün ise %8.3 ünü oluşturmaktadır de en sık 3. Ölüm nedeni olması beklenen meslek hastalıklarının tamamen önlenebilir olduğunu vurgulamak gerekir. Sunularda ana başlıkları ile aktarılan bilgi ve yorumlar: a) İşle ilişkili astım işle tetiklenen astım, iritan etkiyle oluşan astım ve iş ortamında duyarlaştırıcılarla gelişen astım (mesleksel astım) tanılarını içeren bir şemsiye tanımdır. Mesleksel etkenlerin erişkin toplumda tanı alan astımın %5-15 gibi bir oranından sorumlu olduğu gösterilmiştir. Olgular eşliğinde yapılan sunularda astım

2 tanısı konan bir hastada mesleksel astım tanısını değerlendirmek için izlenecek yol anlatıldı. Öyküde işte gelişen semptomlar ve bu semptomların tatil günlerinde düzelmesinin önemi vurgulandı. İşte ve iş dışı günlerde yapılacak PEF izlemi, nonspesifik bronkoprovakasyon testi ile çoğu olguda tanı konabileceği; gerekli durumlarda spesifik bronkoprovakasyon testine başvurulabileceği belirtildi. Mesleksel astımın tedavisinin astım tedavisinden farklı olmadığı, iş değişikliği ile ilgili önerilerin uygulanmasında diğer ülkelerde de zorluklar yaşandığı, araştırmalarda tanı alan kişilerin iş ve gelir kaybına uğradıkları belirtildi. b) Astım kadar iyi bilinmese de kronik obstrüktif akciğer hastalığının (KOAH) işle ilişkisi birçok araştırmada ortaya konmuştur. KOAH için astıma benzer oranda (%15) işle ilişkili etkenlerin sorumlu olduğu saptanmış, riskli iş kollarında %30 a varan oranlardan söz edilmiştir. KOAH da sigara içmenin başat rolü bilinmektedir. Gerek iş ortamındaki kirleticilerin kimyasal içerik ve etki açısından benzerliği gerek sigara içmeyenlerde işle ilişkili KOAH oluşturucu etkilerinin gözlenmiş olması önemlidir. Sigara içen işçilerde mesleksel maruziyetlerden daha belirgin etkilenme olduğunu gösteren araştırmalar vardır. c) Pnömokonyozların Türkiye de önemli bir mesleksel solunum hastalığı olduğu; maden, döküm, tünel işçiliği dışında metalleri içeren farklı işkollarında, kumlama yapılan seramik ve kot kumlamacılığı gibi iş kollarında bu tanının akılda tutulması gerektiği belirtildi. Pnömokonyoz etkenleri içinde fibrozise yol açan ve açmayan örnekler anlatıldı. Tanı sürecinde yaşanan zorluklar belirtildi. Tanıdan şüphelenmenin, koruyucu önlemlerin, radyolojiye dayalı tanı sistemi yerine klinik ve fonksiyonel değerlendirmenin önemi, bu hastalıkların tedavi edilemez olduğu önemli olanın önlemek olduğu vurgulandı. d) Farklı iş kollarındaki sağlıksız çalışma koşullarını çarpıcı görüntülerle örnekleyen sununun ardından işyerinde risk tanımı, risk değerlendirmesi, risk düzeyleri konusunda bilgi verildi. Risk analizinde o işyerinde çalışan kişiler ve sağlık çalışanlarının katılımının önemli olduğu dile getirildi. İşyeri hekiminin işe giriş muayenesinden başlayarak aralıklı muayene, tarama çalışmalarında yaşadıkları sorunlardan söz edildi. Tanı yöntemlerinin standart uygulanması, işyerindeki toz ölçümleri, tanı testlerinin değerlendirilmesi, meslek hastalığından şüphelenme durumunda başvurulacak kaynakların ve işbirliğinin eksiklikleri vurgulandı. e) Toksik inhalasyonların solunum yollarında, akciğerlerde ve dolaşıma geçerek sistemik anlamda yol açtığı zararlar, bu tür kazaların sıkça görülebildiği işyerleri, bu zararların ve etkilerin değerlendirilmesi, uzun dönemde izlenmesinin öneminden söz edildi. Madenlerde yaşanan iş kazaları özelinde kurumsal yönetimi içeren acil durum planı ve hazırlıklarının eksikliğinden söz edildi. Önleyici girişimler, koruyucu donanım ve riskle ilgili olarak çalışan ve işveren duyarlılığı ve farkındalığın önemi vurgulandı. Bu konuda, işçilere gereken pratik eğitimin yeterince verilmediği bildirildi. f) Meslek hastalıkları tanı koyma ve bildirim sürecinde, hukuksal boyutuyla birlikte yaşanan sorunlar tartışıldı. Meslek hastalığı tanısının sigortacılık kapsamında

3 yapılmasının, denetimlerde mevzuata bağlı kalınarak bilgi ve danışma eksikliği ile yapılan değerlendirmelerin eksikliğinden, sürecin uzun olmasının getirdiği sağlık ve hak kayıplarından örneklerle birlikte söz edildi. Mevzuatın güncellenmesi, sigorta bakışı yerine iş sağlığı bakışının hakim olması gerektiği belirtildi. Bu konuda ilgili uzmanlıkların, İMUD un da içinde olduğu derneklerin katılımı ile güncelleme ve düzenleme yapılması isteği ve gereksinimi belirtildi. g) Tarım sektörünün ülkemizde genelde ayrı bir iş olarak tanımlanmaması sebebiyle yeterince bilinmediğini ancak birçok araştırmada astım, KOAH başta olmak üzere solunumsal hastalıklarla ilişkili bulunduğu vurgulandı. Tarım alanında uygunsuz ve yoğun şekilde kullanılan pestisit ve insektisitlerden, kronik etkilerinden söz edildi. Konuyla ilgili yorumlarda mevsimlik işçilerin yaygınlığından ve bu işçilerin yaşadıkları sağlık sorunlarından, bu sorunların yeterince bilinmediğinden söz edildi. h) İnterstisyel akciğer hastalıkları (sunuda diffüz parankimal akciğer hastalıkları tanımının daha doğru olduğu belirtildi) içinde önemli bir grubu oluşturan hipersensitivite pnömonisi ve pnömokonyozlar gibi mesleksel hastalıklar dışında sarkoidoz, idiyopatik interstisyel akciğer hastalığı başta olmak üzere birçok interstisyel hastalıkta mesleksel maruziyetlerin önemli etkenler olabileceği; dolayısıyla interstisyel akciğer hastalığı tanısında meslekle ilgili öykünün ayrıntılı şekilde alınmasının önemi vurgulandı. Ancak öyküye dayalı olan etkilenmelerin ölçülmesi ve hastalıkla ilişkilendirilmesi ile ilgili zorlukların olduğu belirtildi. Konuya ilişkin yorumda hekimlerin mesleksel etkilenmeye ilişkin duyarlılığının önemli olduğu, çeşitli örneklerde bir olgu ile başlayarak aynı işyerinden yeni mesleksel interstisyel akciğer hastalığı olgusu/olguları tanısı konabileceği, böylelikle bu duyarlılığın hastalıkların gelişmesini engellemek için önlemlerin alınmasına öncü olacağı vurgulandı. i) Sağlıktaki eşitsizliklerin, sosyal belirleyicilerinin meslek hastalıklarının oluşması ve bu hastalıklarla ilgili koruyucu önlemlerden başlayarak tanı ve rehabilitasyon sürecindeki sorunlardaki payı vurgulandı. j) Greenpeace ve temiz hava hareketi adına sunu yapan konuşmacı, hava kirliliğinin sağlık etkilerini, ekolojik etkilerini, sorunun yapımı planlanan 80 termik santralle birlikte ulaşacağı boyutu, termik santrallerden etkilenen halkın anlatımlarıyla aktardı. Binlerce kilometre öteye taşınabilen PM 2.5 partiküllerinin etki alanını ve etkinin düzeyini arttıracağı vurgulandı. Termik santrallerin yapılması durumunda artabilecek solunumsal ve kardiyovasküler hastalıklar başta olmak üzere sağlık sorunları ve ölüm sayılarına dikkat çekildi. Ülkemizde hava kirliliğinin etkilerine ilişkin bilgilerin kısıtlı olduğundan; hava kirliliği ile ilgili olarak kabul edilen sınırların Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından önerilen sınırlardan (aslında güvenli bir sınırı olmayan bu toksik etkilenmenin) en az iki kat yüksek olduğundan; birçok kentte bu zararlı sınırın alarm düzeyinde aşılmasına karşın yetkili kurumlarının gerekli önlemleri almayıp gerekli etkinlikte bulunmadığından söz edildi. Konuşma sonrası söz alan oturum başkanı olumlu bir gelişme olarak hava kirliliğinin yüksek düzeylere ulaşması durumunda

4 eylem planı oluşturmak için İstanbul da bir izleme ve kurumlar arası işbirliği çalışması başlatıldığını bildirdi. k) Kentsel dönüşümün ülkede yaklaşık sayıyla 7 milyon konutun yıkımı ve yeni konutların yapılması ile birlikte başta büyük şehirlerde (İstanbul) olmak üzere, yıkım işinde çalışanları ve çevrede yaşayan halkı etkileyen önemli bir sorun olduğu belirtildi. Çok farklı büyüklükteki firmalar aracılığıyla daha çok geçici işçilerin, kontrolsüz şekilde çalıştığı bu ortamın yıkılan inşaatlardaki asbest kullanımı bilgisi yıkımın ne koşullarda yapıldığı gibi bilinmezlerle dolu olduğu, ancak asbest, dizel, ozon, kimyasal maddeler, mantar başta olmak üzere birçok zararlıyı barındırdığı belirtildi. l) IARC nin (International Agency for Research on Cancer: IARC: Uluslararası Kanser Araştırma Ajansı) mesleksel etkenleri akciğer kanseri için risk etkeni olarak kabul ettiği bildirildi. Bu etkenlerin sigara ile aditif ve sinerjistik bir etkileşim içinde olduğu söylendi. Asbest ve radon başta olmak üzere grup 1 kanserojenler ve ilgili işkolları anlatıldı. Dünyada ve Türkiye de asbest maruziyeti ve mezotelyoma ilişkisini ortaya koyan çalışmalar özetlendi. Türkiye de yaygın olarak bilinen çevresel asbest maruziyeti yanında mesleksel asbest maruziyetinin de ülkemizde mezotelyoma gelişiminde önemli risk etkeni olabileceği belirtildi. m) Nanopartiküller teknolojideki gelişmelerle birlikte günlük yaşama giderek artan şekilde giren ultra-ince nanometre boyutunda partiküllerdir. Savaş, ilaç, kozmetik, tanı tedavi teknolojileri nanopartiküllerin kullanıldığı başlıca örneklerdir. Nanopartiküllerin inflamasyon, genotoksisite, nörotoksisite etkileri deneysel çalışmalarla gösterilmiştir. Yaygınlığı ve endüstride sağladığı kolaylıkları yanında akciğerde fibrozis, granulom, alerjik duyarlanmayı kolaylaştırma etkileri, olası nörotoksik ve kardiyovasküler sistem etkileri, kanser oluşturucu potansiyel etkileri söz konusudur. Dizel eksoz partikülleri iyi bilinen ve araştırmalarda sıkça kullanılan nanopartiküllerdir. Bu konuda araştırmalara gereksinim vardır. Uygulanacak koruyucu önlemler olası etkileri azaltmaya yardımcı olabilir.

5 Sonuç ve Öneriler: 1. Mesleksel akciğer hastalıkları sık görülen, çalışabilme gücünü, sağlığı, yaşam kalitesini etkileyen hastalıklardır. 2. Endüstrideki değişmelerle birlikte yeni etkenler, yeni riskler tanımlanmaktadır. 3. Bugün için herhangi bir mesleksel etkenin tamamen masum/zararsız olduğunu söylemek zordur. 4. Bir çok mesleksel etken bir çok farklı hastalık ve semptom tablosuna yol açmakta, bu hastalıklar kronikleşebilmekte, ölüme ve sakatlığı yol açabilmektedir. Astım, Pnömokonyoz, Hipersensitivite Pnömonisi ile birlikte KOAH, kanser, interstisyel akciğer hastalıkları, çeşitli havayolu hastalıklarını da bu grup içinde saymak gereklidir. 5. Meslek hastalıklarını tanımlayan, sigortacılık bakış açısının belirleyici olduğu mevzuat ve düzenlemelerin güncellenmesi, yenilenmesi gereklidir. 6. Meslek hastalığı tanısının konması ve bildirilmesi sistemi iş sağlığı ve güvenliği bakışıyla yenilenmelidir. 7. Meslek hastalığı tanı ve bildirimi konudaki başta işyeri hekimleri ve ilgili uzmanlar olmak üzere tüm hekimler arasında farkındalığı arttırılmak gereklidir. 8. Meslek hastalıklarına yaklaşım açısından mesleksel hastalıklardan şüphelenmek ve ayrıntılı meslek öyküsü almak temel önemdedir. 9. Tamamen önlenebilir olan meslek hastalıklarında işyerinde alınması gereken koruyucu önlemler, risk değerlendirmesi, hastalığın gelişmesi durumunda erken tanı ve rehabilitasyonla birlikte işçiye ve işyerine yönelik düzeltici, meslek hastalığının gelişmesi önleyici girişimler önemlidir. 10. Öngörülebilir olması göz önüne alındığında kaza demekte zorlanacağımız iş kazalarının ülkemizdeki yaygınlığı çarpıcıdır. Bu konudaki duyarlılığımız ve farkındalığımızla birlikte IMUD olarak, hiç yaşanmamasını istediğimiz iş kazalarının önlenmesi için risk analizi, uygun çalışma ortamının sağlanması ve çalışan sağlığının gözetimi uygulamalarının takipçisi olacağız. 11. Meslek hastalığı tanısı sürecinde uzman hekimlerin ve ikinci üçüncü basamak sağlık merkezlerinin işyeri hekimleri ile işbirliği içinde çalışması etkin bir tanı tedavi sürecinin gereğidir. 12. İşçilere, çalışanlara işle ilgili riskler ve koruyucu önlemlerle ilgili gerekli pratik eğitimin verilmesi çalışmaları desteklenecektir. 13. Meslek hastalıklarının değerlendirilmesinde pratiğe yönelik olarak hazırlanacak tanı, tarama, aralıklı muayene ve hukuksal süreci kapsayan eğitim etkinlikleri, başvuru

6 kaynakları ve algoritmalar önemli bir gereksinimdir. Bu konuda çalışmalar yapılacaktır. 14. Yeni gelişen teknolojilerle birlikte günlük yaşama, tanı ve tedavi pratiğine giren nanopartiküllerin inflamasyon ve genotoksisite oluşturucu etkileri, solunum kardiyovasküler ve sinir sistemleri üzerinde olası zararları ve toksik düzeyleri üzerinde araştırmalara ihtiyaç vardır. Toksisiteye karşı koruyucu önlemler uygulanmalıdır. Uzun dönemli toksik etkiler hakkında yeterli bilgi yoksa da, çocuklar ve gebelerin bu vb., risklere daha duyarlı olduğu akılda tutulmalı, bu vb, risk altındaki gruplar için gereken koruyucu önlemler alınmalıdır. 15. Solunumu etkileyen acil toksikasyon ve iş kazası durumları için hazırlıklı olmak, eylem planına sahip olmak önemlidir. Bu konuda farkındalığı arttırıcı eğitim etkinlikleri ve eylem planı hazırlamak öncelikli görevlerden biridir. 16. Yakın dönemde artan düzeyde yaşanacağını öngördüğümüz kentsel dönüşüm ve termik santrallerin hava kirliliğini arttırıcı etkileri ile gelişecek sağlık sorunlarının izlenmesi ve önlenmesi konusunda ilgili sivil toplum kuruluşları ile işbirliği içinde çalışılacaktır. Sempozyum Başkanları: Dr. Ahmet Uğur Demir, Dr. Arif Keleşoğlu Sempozyum Sekreterleri: Dr. Ayşe Coşkun Beyan, Dr. Mehmet Erdem Alagüney, Dr. Sevtap Gülgösteren