İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN TATLI SU KAYNAKLARI ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

Transkript

1 ODTÜ, Limnoloji labı ODTÜ İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN TATLI SU KAYNAKLARI ÜZERİNDEKİ ETKİSİ Prof. Dr. Meryem BEKLIOĞLU a Doğu Teknik Üniversitesi, Biyoloji Bölümü, Limnololoji Laboratuvarı meryem@metu.edu.tr İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNE GİRİŞ EKİM 2010

2 İklim değişim Ozon incelmesi Atmosfer Aerosol yüklemesi Biyojeokimyasal döngülerin değişmesi N ve P Okyanus asitleşmesi Biyoçeşitliliğin yok olması Küresel Tatlısu kullanımı Karasal ekosistemlerin değişmesi Kimyasal kirlilik

3 YAġAM EKOSĠSTEMLERĠN SUNDUĞU HĠZMETLERE BAĞLIDIR pt-powerpoint Doğrudan Hizmetler Ekosistemlerce üretilen ve bize sunulan ürünler Düzenleyici Hizmetler Ekosistem işlemleri düzenleyici rolü vardır Kültürel Hizmetler Maddi-değer ötesi faydalar MEA Reports Photo credits (left to right, top to bottom): Purdue University, WomenAid.org, LSUP, NASA, unknown, CEH Wallingford, unknown, W. Reid, Staffan Widstrand

4 Doğrudan Sunulan Hizmetler Ekosistemlerce üretilen veya sunulan Ürünler Gıda Tarım ürünleri Hayvancılık Balıkçılık Su Ürünleri yetiştiriciliği Tarım dışı gıda (orman meyveleri) Lifli/odunsu ürünler Kereste Pamuk, ipek Odun Gen Kaynakları Biyokimyasallar Tatlısu kaynakları Photo credit (top): Tran Thi Hoa (World Bank),

5 Düzenleyici Hizmetleri Ekosistemlerin düzenleyeci hizmetlerinin Faydaları Hava kalitesini Düzenler İklim Düzenler Küresel (CO 2 tecridi) Bölgesel ve yerel Erozyon kontrol eder Suyu temizler Hastalıklara karşı korur Zararlı Böceklere karşı korur Tozlaşma ile biyoçeşitliliği korur Doğal diğer tehlikeler karşı korur MA Reports 2000

6 Kültürel Hizmetler Parasal Değerin ötesindeki Faydalar Ruhsal ve Dinsel değer Bilgi sistemi Eğitim Değeri İlham Değeri Estetik Değeri Sosyal İlişkiler açısından değeri Bir yere aitlik duygusu Rekreasyon ve Ekoturizm MA Reports 2000 Photo credits ( top to bottom): W. Reid, Mary Frost, Staffan Widstrand, unknown.

7 İNSANLIĞIN BİÇİMLENDİRDİĞİ BİR DÜNYA: ANTROPOSEN JEOLOJİK DÖNEMİ Antroposen (Anthropecene Yeni İnsan)

9 Bin yıllık Ekosistem Değerlendirmesi (MEA, 2000) 1. Son 50 yılda insanlık Ekosistemleri dramatik olarak değiştirdi 2. Ekosistemlerin kullanımı bazı kazançlar sağlamakla birlik de neden olduğu zararlar ekonomik gelişmelere ket vuracaktır Ekosistem hizmetlerinin çoğu zarar görmüģtür Ekosistemlerde ani değiģim riskleri artmıģtır Özellikle yoksul kiģiler bu durumda en fazla etkilenecek olanlardır

10 DURUM GELİŞMELER BOZULMALAR KARIŞIK Tarım ürünleri Hayvancılık Kültür balıkçılığı Balıkçılık Yabani meyveler Ağaç Gen kaynakları Tatlısu kaynakları Hava kalitesinin düzenlenmesi Bölgesel ve yöresel iklim düzenlenmesi Erozyonun düzenlenmesi Suyun temizlenmesi Tarım zararlılarının kontrolü Tozlaşma Estetik değerler Kereste Su regülasyonu Hastalık kontrolü Rekreasyon ve Ekoturizm KISACA: EKOSİTEM HİZMETLERİNİN 60% ı ZARAR GÖRMÜŞTÜR

11 Kaynak: NASA Bu muhteşem "mavi mermer" görüntü bugüne kadar elde edilen tüm Dünya'nın en detaylı gerçek renk görüntüsüdür.

12 Ekili Alanlar Dünya yüzeyinin 30% i Kaplıyor Ekili alanlar yılları arasındaki 150 yıldakinden daha fazla alan 1950 den sonraki 30 yılda ekili alana dönüştürülmüştür.

13 YERYÜZÜ ORMANSIZLAŞIYOR: özellikle topikal ormanlar GELİŞMEKTE OLAN ORMANLAR BOZULMAMIŞ ORMANLAR ORMAN PARÇACIKLARI ORMANSIZLAŞTIRMA ORMANSIZLAŞTIRMA

14 Tropikal Orman kesimi

15 GDO Soya üretim alanı, Orta Brezilya

16 NEHİRLERDE AKAN AZOT ARTIŞI KAYNAK: Millennium Ecosystem Assessment

17 ÖTROFİKASYON

18 KARASAL BİTKİ ÖRTÜSÜNDEKİ BOZULMA Habitat Loss to 1990 Akdeniz Ormanları Ilıman orman ve bozkır Ilıman yaprak döken orman Tropikal kuru orman Tropikal bozkır Tropikal çam ormanı Tropikal Yağmur ormanı Source: Millennium Ecosystem Assessment Kalan yüzde habitat

19 Biyoçeşitlilik Sıcak Noktaları Source: Myers et al., 2004 Sıcak Nokta: Biyoçeşitlilik bakımından zengin ancak insan tehdidi altında Biodiversity conservation and its implications for human rights 19

20 BiyoçeĢitlilik deki Bozulmalar Bin türde de bir kat artış 1 0,1 Fosil Fossil şimdi Recent gelecek Future Yok oluş/bin yıl Source: Millennium Ecosystem Assessment

21 BALIK STOKLARI YOK EDİLİYOR Stok azalması öncesi Stok azaldığı zamanlar Azalma sonrası Source: Millennium Ecosystem Assessment and Sea Around Us project

22 BALIK STOKLARI YOK EDİLİYOR Stok azalması öncesi Stok azaldığı zamanlar Azalma sonrası Source: Millennium Ecosystem Assessment and Sea Around Us project

23 DENİZLERDEN BALIK STOKLARININ DURUMU 60% 50% Nerdeyse tamamen tüketilmiģ; 47% 40% 30% 20% Az tüketilmiģ; 21% Tamamen tüketilmiģ; 28% 10% tüketilmemiģ 4% 0% -10% Source: FAO 2000

24 ANTROPOSEN de EKOLOJİK KRİZLER ANTROPOGENİK İKLİM DEĞİŞİMİ

26 Küresel Isınma Kaufman, Darrell S., et al Recent Warming Reverses Long-Term Arctic Cooling. Science, September 4, 2009 Steffen, W., et al. 2004

27 Son yıl İnsanlık Tarihi First migration of fully modern humans out of Africa Aborigines arrive in Australia Migrations of fully modern humans from South Asia to Europe Beginning of agriculture Great European civilisations: Greek, Roman Source: GRIP ice core data (Greenland) and S. Oppenheimer, Out of Eden, 2004

28 İKLİM DEĞİŞİMİ ve İÇ SULAR: GÖLLERE ETKİSİ

29 Dünya daki suyun dağılımı (

30 . 304 milyon gölün 90% sığ, küçük (< 0.01 km2) ve besin tuzu bakımından zengin olduğu için biyolojik üretim fazladır Williamson ve ark Science 2009 Downing et al 2006/8

31 Ülkemizde de durum benzerdir: 950 göl ve gölcük >10,000 km2 Kazancı, 1997 Seçmen ve Leblebici, 2000

32 SIĞ GÖL EKOLOJİK DİNAMİKLERİ

33 Sığ Göller, geniş kıyısal bölgeleri ile çok zengin ekosistemlerdir Daha kompleksdir: doğrusal olmayan tepkiler verirler Biyoçeşitlilik çok yüksektir Metobolik aktivite çok yüksektir. Balıkların üremeleri için vazgeçilmezdir Organik madde sağlar Geleneksel yaşam biçimi için vazgeçilmezdir.

34 Berrak Su: Ekolojik ve koruma değeri yüksek Bulanık Su: ötrofik Tarım (N), evsel atık suyu (P) ve balık

35 ÖTROFİKASYONA ve Zehirli Alg patlaması

36 Ötrofikasyon arttığında Sazangiller artar (piskivor) (zooplanktivor) turna kızılgöz levrek çapak İyi Karakter Kötü Karakter

37 KÜÇÜK BALIKLAR ARTAR

38 Yukarıdan Aşağıya Kontrol : TROFİK YAPI Kuzey Avrupa Gölleri Ötrofik KA Gölleri Sıcak Bölge Balık yiyen balık Av balık Su piresi Fitoplankton Besin tuzları

39 İKLİM DEĞİŞİMİNİN GÖLLERDEKİ ETKİLERİ

40 Göller iklim değişiminin: 1. GÖZCÜSÜ, 2: TÜMLEYİCİSİ ve 3. DÜZENLEYİCİSDİR Willimson ve diğ L& O, 2009 Gözcü Düzenleyici tümleyici Gözcüsü: çünkü çok hızlı tepki veriyorlar Tümleyici: çünkü sinyalleri dip çamurunda depo ediyorlar ve Geçmişe dönük bilgi sağlıyorlar Düzenleyici: 1.etkiyi alıyor, işlemden geçirip çok yüksek miktarlarda C depoluyor 2. Sera Gazları aktif değişimi yapıyor 3. bölgesel iklimi, ışınım etkisi, bulut oluşumu, yağış ve buharlaşma ile etkiler

41 Sediment Paleolimnolojik Samples Örnekleme Photographed by METU Limnology Lab.

42 Paleolimnoloji Hayvan ve bitki kalıntıları sürekli çökelde birikir diatom cladoceran chironomid Bitki parçaları pollen yumurtalar Yaşlandırma: 14 C & 210 Pb

43 L& O, 2009 Güneş Işınımı İklimi Etkileyen Faktörler İklim tepkileri Sera G. Aerosoler, Ozon UV, PAR, UV Hava sıcaklık Yağışlar Göllerin tepkiler Fiziksel Su Berraklığı Su sıcaklığı ve tabakalaşması Su seviyesi ve buz kaplama Kimyasal anoksik Besin tuzu döngüsü Tuzlanma Biyolojik Balık ve trofik yapı fenoloji Berrak su zamanlaması PAR:Photosynthetically active radiation ( nm)

44 İklim Değişimi: Sıcaklıktaki Değişimler o C Kış o C Yaz

45 Yağıştaki Değişimler Kış Yaz

46 Göl Ekosistemlerin İklim Değişimine Tepkileri L& O, 2009 Güneş Işınımı İklimi Etkileyen Faktörler İklim tepkileri Sera G. Aerosoler, Ozon UV, PAR, UV Hava sıcaklık Yağışlar Göllerin tepkiler Fiziksel Su Berraklığı Su sıcaklığı ve tabakalaşması Su seviyesi ve buz kaplama Kimyasal anoksik Besin tuzu döngüsü Tuzlanma Biyolojik Balık ve trofik yapı fenoloji Berrak su zamanlaması

47 Gözlenen ve Beklenen Etkiler Ekosistem tipi ve Bulunduğu Bölgeye Göre Farklılık Göstermekte: Soğuk Göller Ilıman Göller Sıcak Göller Balık Az, avcı balık (varsa). Yukarıdan-aşağı kontrol kuvvetli veya hiç yok Çok, avcı balık. Kuvvetli yukarıdan aşağı kontrol olması olası Çok, sık yumurtlayan, omnivor balık artar. Yoğun yukarıdan aşağı kontrol Zooplankton Biyokütle az veya çok. Küçük veya büyük vücutlular Bulunan balık topluluğuna bağlı olarak değişir Az sayıda, küçük vücutlu Planktonda Klorofil-a: TP Zooplankton üzerindeki avlanma baskısına bağlı olarak az veya çok sayıda Az sayıda olma eğilimine rağmen balık topluluğuna bağlı olarak değişir Yüksek, sık alg patlamaları Bitkiler Az sayıda, kısa büyüme mevsimi Fitoplanktonun durumuna bağlı olarak değişir Suiçi bitkileri az, yüzen bitkiler baskın olabilir

48 Sıcak ve kurak bölgeler; Suyun bekleme süresinin uzaması sonucunda ötrofikasyon meydana gelebilir Göllerin zaman zaman kuruması veya tamamen yok olması gibi su seviyesi değişimleri sonucunda doğal yaşam alanları kaybolur ve topluluk yapısı değişir Tuzluluğun artması sonucunda topluluk yapısında ve besin zincirinde değişimler meydana gelir Yaşam alanları arasındaki bağın azalması sonucunda endemik türler yok olur

50 ĠKLĠM DEĞĠġĠMĠNĠN ETKĠLERĠ 1.Sıcaklık/tabakalaĢma değiģimleri 2.Kuraklık Kaynaklı DeğiĢimler: Tuzlanma Tamamen kuruma Fosfor ve Azot Artışıyla Ötrofikleşme Alg patlamaları: toksik siyanobakter 3. Fenoloji DeğiĢimi 4. BiyoçeĢitliliğe etkisi

51 L&O den günümüze Kuzey Avrupa ve Amerika daki bazı göllerin sıcaklığındaki değişimler

52 Sıcaklık C Su Sıcaklığı Artıyor Washington Gölü

54 ĠKLĠM DEĞĠġĠMĠNĠN ETKĠLERĠ 1.Sıcaklık/tabakalaĢma değiģimleri 2. Kuraklık Kaynaklı DeğiĢimler: Tuzlanma Tamamen kuruma Fosfor ve Azot Artışıyla Ötrofikleşme Alg patlamaları 3. Fenoloji DeğiĢimi 4. BiyoçeĢitliliğe etkisi

55 Zaman Serisi : Mogan ve Eymir Gölleri İzleme Programı: Mart 1997 devam etmekte 15 günlük aralıklarla Fiziksel ve kimyasal parametreler: Çözünmüş oksijen, su sıcaklığı, Secchi Derinliği, ph, silikat, AKM, Tuzluluk,alkalinite, NO2+NO3-N, NH4- N, SRP, TP ve klorofil-a Biyolojik: fitoplankton, zooplankton Yaz sonu örneklemesi Suiçi bitki kaplaması (%PVI), balık stok tespiti Örnekleme noktaları Karot alınması Hipotez test edilmesi için mezokozm deneyleri

56 Mogan ve Eymir Gölleri

57 Su seviyesi Tuzluluk ve Su Seviyesi İlişkisi: Mogan Gölü Su seviyesi HBS tuzluluk Su seviyesi Kuraklık Hidrolik Bekleme Süresi Kuraklık Su seviyesi tuzluluk

58 Su seviyesi Tuzluluk ve Su Seviyesi İlişkisi: Eymir Gölü HBR Su seviyesi Tuzluluk Kuraklık Su seviyesi Hidrolik Bekleme Süresi Su seviyesi Tuzluluk

59 Kuraklık: Eymir Gölü Mezokozm Deneyi Muluk ve Beklioğlu, 2000

60 Chronology Depth Mogan Gölü, Geçmiş Tuzlanma Lake Mogan Pelagic assc. taxa Vegetation and Benthic assc. taxa Benthic assc. taxa Salinity tolerant submerged plants Conductivity estimate G

61 Tuzlu Göl Oluşumu Tuzlanma Çıktı yok

62 Akşehir ve Tuz Gölleri

63 Aral Denizi Yılları arasında Aral Denizindeki değişim

64 ĠKLĠM DEĞĠġĠMĠNĠN ETKĠLERĠ 1.Sıcaklık/tabakalaĢma değiģimleri 2. Kuraklık Kaynaklı DeğiĢimler: Tuzlanma Sulu Tarım-Tamamen kuruma Küresel ısınma etkileri için ön prova niteliğinde Fosfor ve Azot Artışıyla Ötrofikleşme Alg patlamaları 3. Fenoloji DeğiĢimi 4. BiyoçeĢitliliğe etkisi

65 Dünya da Tarımda Su Kullanımı Dünyadaki tatlı su kaynaklarından kullanılan suyun %70 i tarım için kullanılmaktadır. Konya Kapalı Havzasında >90% Geri kalan suyun %20 si endüstri ve %10 u yerel yönetimlerce kullanılmaktadır. Comprehensive Assessment of Water Management in Agriculture, 2007

66 SULU TARIM 250 mm- yarı-çöl ANADOLU YAYLASINDAKİ SULAKALANLAR

67 Konya Kapalı Havzası İçAnadolu da bulunmaktadır km 2 havza alanı Yarı-kurak İklim Yukarı akım: Beyşehir gölü ve havzası Aşağı akım: Tuz gölü havzası METU

68 Konya Kapalı Havzası Yer altı suyu & Sulama Yer altı suyu m derinliğinde kuyular (Bayari, Ozyurt ve ark. 2009). Yer altı suyu tek güvenilir su kaynağıdır. Sulama nedeniyle 1960 lardan bu yana havzada yer altı sularında yıllık 1 m azalma meydana gelmiştir. Kooperatif Kayıtlı Kayıtsız Toplam (%5.7) (%24.5) (%69.9) (%100)

69 Seviye (m) Hacim DeğiĢimi (hm^3) Tarım Kaynaklı Hidrolojik Değişimler: Kuru(t)ma AKġEHĠR GÖLÜ SU YILI BAġLANGICINA GÖRE SEVĠYE VE BĠR ÖNCEKĠ YILA GÖRE HACĠM DEĞĠġĠMLERĠ 960,00 959,50 959,00 958,50 958,00 957,50 957,00 956,50 956,00 955,50 955,00 954,50 954,00 953,50 953,00 952,50 952,00 Eber-Akşehir sulama regulatörü 600,00 500,00 400,00 300,00 200,00 100,00 0,00-100,00-200,00-300,00-400,00 Akşehir Gölü Yıllar Hacim Değişimi Seviye

70 Akşehir 2007

71 Aylık seviye değiģimleri (m) Akgöl ün arası aylık seviye değişimleri 1001,0 1000,5 1000,0 999,5 999,0 998,5 998,0 997,5 997,0 996,5 996,0 995,5 995,0 Aşırı Kurak Yıl İvriz barajı 230 hm 3 /yıl azalma Gödet baraji: batı tahliye kanalı 25 hm 3 /yıl azalma Su seviyesi eşel sıfırın altına düştüğü için ölçüm yapılamamıştır Ereğli-Akgöl en derin kotu: 995m, 997 m kot: Akgöl alanı: 15 km m kotta ise Akgöl alanı: 192km 2 (Akkuş ve arka., 1991 den alınmıştır).

72 KONYA KAPALI HAVZASI KAYBETTİKLERİMİZ Suğla Gölü ha. Samsam Gölü 830 ha. Tersakan Gölü ha. Yarma Bataklığı ha. Arap Çayırı ha. Hotamış Sazlığı ha Eşmekaya Sazlıkları ha. Karapınar Ovası ha. Ereğli Sazlıkları ha. Toplam ha. Akşehir Gölü 1000 km2 ZARAR GÖRENLER TOPLAM 1000 km2 alan kurumuş durumda Tuz Gölü Kozanlı Gölü Kulu Gölü Bolluk Gölü Çavuşçu Gölü Ereğli Sazlıkları Toplam ha. 650 ha ha ha ha ha.

73 20 m

74 Suyu olmayan Göller 2007!! 3000 km

75 A1B Senaryosuna Göre Yüzey Akışlarındaki Değişimler:

76 ĠKLĠM DEĞĠġĠMĠNĠN ETKĠLERĠ 1.Sıcaklık/tabakalaĢma değiģimleri 2.Kuraklık Kaynaklı DeğiĢimler (kısa dönemli zaman serisi) Tuzlanma Tamamen kuruma Fosfor ve Azot Artışıyla Ötrofikleşme Alg patlamaları 3. Fenoloji DeğiĢimi 4. BiyoçeĢitliliğe etkisi

77 T. Girdi, Yağış, Yeraltısuyu, Çıktı, buharlaşma (mm3) Su Mogan Bütçesi Gölü : Mogan Su Bütçesi Gölü Göl Hacmi Özen et al Çıktı Yer altı Suyu Kuraklık Buharlaşma Yağış Toplam Girdi Göl Hacmi

78 T. Girdi, Yeraltısuyu, Çıktı(g/m2 yr) Fosfor ve Azot Bütçesi : Mogan Gölü T. Girdi, Yeraltısuyu, Çıktı(g/m2 yr) Göl-içi TP Göl-içi DIN Çıktı Gözlenen TP Kuraklık Yer altı Suyu Tahmin edilen TP Toplam Girdi Özen et al Çıktı Yağış Toplam Girdi Kuraklık Göl içi DIN Yer altı Suyu

79 T. Girdi, Yağış, Yeraltısuyu, Çıktı, buharlaşma (mm3) Su Bütçesi : Eymir Gölü Göl Hacmi Özen et al Çıktı Yeraltı suyu Kuraklık Buharlaşma Yağış Toplan girdi Göl Hacmi

80 Fosfor ve Azot Bütçesi : Eymir Gölü Özen et al. 2010

81 ĠKLĠM DEĞĠġĠMĠNĠN ETKĠLERĠ 1.Sıcaklık/tabakalaĢma değiģimleri 2.Kuraklık Kaynaklı DeğiĢimler (kısa dönemli zaman serisi) Tuzlanma Tamamen kuruma Fosfor ve Azot Artışıyla Ötrofikleşme Alg patlamaları ve küçük vücutlu sazangil balıkların artması 3. Fenoloji DeğiĢimi 4. BiyoçeĢitliliğe etkisi

82 Türkiye de Zaman Yerine Mekan Kullanımı : 30 Göl (İğneada dan Burdur a) 18 göl N 12 göl N Destekler: 26 Göl-Tubitak/Çaydag 4 Göl ODTÜ/BAP

83 Odtü Limnoloji Laboratuvarı

84 Odtü Limnoloji Laboratuvarı

85 40 L Fiziksel parametreler Kimyasal ve biyolojik parametreler Filtre (20 μm) Su kimyası analizleri Göl yüzey çökeli ve kısa karot Batimetri En derin nokta Zooplankton ve fitoplankton Sayım ve teşhisleri Bitki türleri ve kaplama haritaları 12 farklı göz açıklığına sahip solungaç ağları CPUE (balık/ağ) Makro omurgasızlar

86 Hava Sıcaklığı ve toplam fosfor yoğunluğu: Enlemsel Değişim için Belirteç *** K G *** K G

87 Klorofil-a Askıdaki katı madde Güney Gölleri Daha Ötrofik Secchi disk Berraklığı Suiçi bitki kaplama hacmi K G

88 Balık Biyolokütlesindeki Değişiklikler Avcı Toplam balık K Kuzey Güney G

89 Eymir Mogan Poyrazlar Taskısıgı Küçük akgöl Büyük akgöl Cubuk Gölcük Yenicaga Abant Chl-a (µg l -1 ) Çok Hızlı Ötrofikasyon chl-a 2007 Chl-a 2004

90 Ötrofikasyon arttığında Sazangiller artar (piskivor) (zooplanktivor) turna kızılgöz levrek çapak İyi Karakter Kötü Karakter

91

92 Kuzey ve Güney EnlemleriArasındaki Balık Tür Kompozisyonu Esocidae Salmonodiae Avcı balık kontrolü Percidiae mugilidae Aternidae Cobidae Gobitidae Cyprinidae S N

93 δ15n Poyrazlar Gölünde 13 C & 15 N Besin Ağı Yapısı Poyrazlar Gölü 10 9 R.rutilus (l) P.fluviatilis(l) 8 P.fluviatilis(l) P.fluviatilis (s) R.rutilus(l) 7 R.rutilus (s) E.lucius P.fluviatilis(s) Chaoborus 6 T. tinca Balık A.leptodactylus R.rutilus(s) 5 Diptera Cyclopoid Hydrachnella T.tinca Amphipoda 4 Chironomidae Odonata Notonectidae 3 Cladocera Nematoda Decopoda Chironomidae 2 Bentik alg Isopoda Ephemeroptera 1 Fitoplankton V.spiralis Gastropoda 0 Perifiton N.alba -1 Epifit Ceratophyllum spp. M.spicatum -2 P.perfoliatus -3 T.natans Pelajik δ13c Litoral Beklioğlu ve ark., 2007

94 Toplam tür sayısının yüzdesi Nehir ve göllerdeki balıkların trofik grupları ve bulundukları enlemler arasındaki ilişki Omnivores Avcı Piscivores balık Kuzey Enlemler

95 Balık Büyüklüğü URUGUAY /m 2 Meschiatti et al Meerhoff et al,2003 source M. Meerhoff

96 Yukarıdan Aşağıya Kontrol : TROFİK YAPI Kuzey Avrupa Gölleri Ötrofik KA Gölleri Sıcak Bölge Balık yiyen balık Av balık Su piresi fitoplankton Besin Tuzları

97 Küresel ısınma Sıcaklık Hidrolojik Baskı Fosfor Daha fazla toksik ve daha fazla mavi yeşil alg Jeppesen et al dan uyarlanmıştır.

98 ĠKLĠM DEĞĠġĠMĠNĠN ETKĠLERĠ 1.Sıcaklık/tabakalaĢma değiģimleri 2.Kuraklık Kaynaklı DeğiĢimler (kısa dönemli zaman serisi) Tuzlanma Tamamen kuruma Fosfor ve Azot Artışıyla Ötrofikleşme Alg patlamaları 3. Fenoloji DeğiĢimi: EĢleĢememe 4. BiyoçeĢitliliğe etkisi

99 miktar Trofik Eşleşme bitki hayvan zaman

100 miktart Trofik eşleşmeme zooplankton fitoplankton zaman

101 Trofik Eşleşmeme mismatch

102 ĠKLĠM DEĞĠġĠMĠNĠN ETKĠLERĠ 1.Sıcaklık/tabakalaĢma değiģimleri 2.Kuraklık Kaynaklı DeğiĢimler (kısa dönemli zaman serisi) Tuzlanma Tamamen kuruma Fosfor ve Azot Artışıyla Ötrofikleşme Alg patlamaları 3. Fenoloji DeğiĢimi: EĢleĢememe 4. BiyoçeĢitliliğe etkisi

103 Biyoçeşitlilik Yaşayan canlı ve ortam çeşitliliği Ekolojik Çeşitlilik Farklı habitatlar, nişler vb. Tür çeşitliliği Farklı tür canlılar Genetik Çeşitlilik Farklı genler ve gen toplulukları 16 June 2010 Biodiversity.ppt 103

104 Potansiyel Biyoçeşitliliğin Faydaları Bitkiler Hayvanlar Bakteriler Sucul canlılar Ekosistem hizmet ve ürünleri Tarım, ormancılık, balıkçılık, peyzaj Biyoteknoloji ürünleri Farmakoloji Kozmetik, bitki özleri Endüstriyel ürünler Ekoturizm

105 Biyoçeşitlilik Ne kadar tür var? milyon tür biliniyor Hesaplanan tür sayısı 100 milyon 16 June 2010 Biodiversity.ppt 105

106 Biyoçeşitliliği Etkileyen Faktörler Alan yağış: Enlem/boylam Rakım İzalasyon Tarihsel önemli değişimler

107 Tatlısu Ekosistemleri Çok zengin Biyoçeşitliliğe Sahiptir Omurgasızlar Sayı Tatlısu ile ortak Balıklar %42 Amfibiler 5700 %70 Sürüngenler 8200 %5 Kuşlar %9 Memeliler 5400 %6 Omurgasızların 1/3 ü ekolojik olarak tatlısulara bağımlıdır. Ayrıca tatlısularda yaşayan omurgasızlar ve mikroorganizmalar için bilgi eksikliği vardır.

108 Toplam amfibi türlerinin sayısı Çok fazla endemizm tatlısu ekosistemlerinin biyoçeşitliliğinin kanıtıdır Toplam amfibi türlerinin sayısı ülke/km2 Endemik amfibi türlerinin sayısı

109 Biyoçeşitlilik Kaybının Nedenleri Dolaylı Nedenler ekonomik nüfus Sosyopolitik Kültürel ve dinsel Bilim & teknoloji Direk Etkiler Habitat bozulması İklim Değişimi Egzotik tür Aşırı avlanma Ötrofikasyon ve kirlenme Biyoçeşitlilik Kaybı

110 Türler ve toplulukları ve yayılımları hızla Azalıyor Populasyon indeksi Deniz türleri Karasal Türler Tatlısu türleri Tüm omurgalı türleri

111 LPI zaman içindeki omurgasız populasyonu trendlerini ölçer. BİYOÇEŞİTLİLİK AZALIYOR

112 Habitat Kaybı, Tatlısu Ekosistemlerin de biyoçeşitlilik kaybında en önemli faktördür

113 ÖTROFİKASYONA ve TUZLANMA Biyoçeşililik Kaybı

114 Küresel ısınma Egzotik Tür yayılımını Artırıyor istilacı tür Avrupa tatlısularındaki istilacı türler Karasal %90 Tatlısu %7 Karasal %52 Tatlısu %28 Deniz %7 Deniz %35

115 Ülkemizde Biyoçeşitlilik çok yüksek 34% endemics >3000 species

116 BĠYOÇEġĠTLĠLĠK SICAK NOKTA 1.4% toplam ananın, 40-50% biyoçeģitlilik Many of the ecosystems vulnerable to climate change are hot spots and in some areas, north<>south and east<>west migration will not be possible

117 Türkiye, Çin ve Güney Afrika ile birlik de 25 Biyoçeşitlilik Sıcak Noktasından 3 ü ne ev sahipliği yapmaktadır. Myers, 2000, Nature

118 Biyoçeşitliliği Etkileyen Faktörler Alan yağış: Enlem/boylam Rakım İzalasyon Tarihsel önemli değişimler

119 1500 km 550 km Toplam alan: km 2... enlem: 36 00' : 7 boylam: 26 00' ' : 19

120 REGIONAL VARIABILITY OF SEASONAL PRECIPITATION OVER TURKEY (Kadıoğlu M, 2000) >2000 mm 800 mm 400 mm 250 mm 480 mm The mean seasonal totals of precipitation(mm) received during the seasons over Turkey

121

122 Tür Dağılımında Dağ bariyerleri Anotolian plato: 1000m Anatolian Diagonal Koswing, 1955, Ecology

123 Tarihsel Değişimler: Kuaterneri Periyot buzul çağları During Glacial Periods: Anatolia was a big refugia Koswing, 1955, Ecology

124 Isınma Dönemi Koswing, 1955, Ecology

125 Number Genera & Taxa Number of Genera & taxa phytoplankton Aquatic plants * Zooplankton invertebrates Genera Taxa fish about 20 piscivores species 250 Farklı Gruplardaki Cins ve Taksalar Genera Taxa Rotifera Cladocera Copepoda

126 Kuzey ve Güney Göllerinin Kıyaslanması Balık et al min max Area (ha): Depth (m): 2 35 Altitude (m): EC(uS/cm): Latitude: Longitude: n: 12 Kazancı ve et al min max Area (ha): Depth (m): 2 25 Altitude (m): EC(uS/cm): Latitude: Longitude: n: 11

127 Phytoplankton Genus Count Fitoplankton Türleri Zenginliği ve Elektriksel İletkenlik Northern Lakes Southern Lakes ,5 3 3,5 4 4,5 Log EC (us/cm)

128 Zooplankton Richness (Genus) Zooplankton Tür Zenginliği ve Konduktivite Northern Lakes Southern Lakes ,5 3 3,5 4 4,5 Log EC (us/cm)

129 Zooplankton Türleri Tür Zenginliği Zooplankton Richness (Genus) Northern Lakes Southern Lakes Kuzey Gölleri Güney Gölleri ,5 3 3,5 4 4,5 Log EC (us/cm)

130 Invertebrate Species Richness Omurgasız Türleri Tür Zenginliği Northern Lakes Souther lakes 0 2 2,5 3 3,5 4 4,5 5 Log EC (us/cm)

131 Küresel Isınma İç Sularda Su Sıcaklığı artışı Anoksikleşme Ötrofikleşmesi Zehirli siyanobakter artışı Balık Ölümleri Tuzlanması Küçük vücutlu Sazangillerin artışı Fenoloji değişimi Tür çeşitliliğinin azalması Neden oluyor. Sonuç olarak işlev ve değerlerinin kaybolmasına neden oluyor

132 Integrated catchment biophysical modelling: assessment of adaptation, mitigation and restoration options