Ekosistem Hizmetleri İç Su Ekosistemleri

Transkript

1 ETKİ, ETKİLENEBİLİRLİK VE UYUM İKİNCİ ULUSAL BİLDİRİM BÖLÜMÜ Ekosistem Hizmetleri İç Su Ekosistemleri Prof.Dr. Meryem Beklioğlu Yerli, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Biyoloji Bölümü, Limnoloji Laboratuvarı, 29 Haziran 2011, Ankara

2

3 2. Ulusal Bildirim Ekosistem Hizmetleri İç Su Ekosistemleri Ekosistem Yapısı (örg: su sıcaklığı, su debisi, seviyesi) Ekosistem Fonksiyonu (birincil üretim, fitoplankton) Ekosistem Hizmeti (balıçılık, içme veya sulama suyu) İklim değişimi (+ diğer antropojenik etkiler)

4 İç Sularda Tehditler Su miktarının azalması Sulu Tarım (75-95%) Su kalitesinin Bozulması: Ötrofikasyon Tarım (N kaynağı) Evsel Atık suyu (P Kaynağı) Küresel Isınma

5 Durdura, S.S Konya Kapalı Havzasında Göller- Sulakalanlar

6 Konya Kapalı Havzasında Yeraltı suyu ve Sulama Yeraltısuyu 50 to 250-m (Bayari, Ozyurt et al. 2009) lerde başlayan yapılan sulu tarım yer altı su seviyesinde en az 1 m/yıl düşüş. Cooperative wells Registered wells Unregistered wells Total 4,332 (5.7%) 18,695 (24.5%) 53,355 (69.9%) 76,382

7 2007: En Kurak Yıl 20 m M. Beklioğlu

8 Göller 950 göl ve gölcük >10,000 km2 Kazancı, 1997 Seçmen ve Leblebici, 2000

9 ÖNEMLİ GELİŞMELER: Göller Eymir ve Mogan 14 yıllık izleme, modelleme ve deneysel araştırmalar Beyşehir: EU_FP7 -REFRESH izleme ve modelleme 110Y125 Gölleri zaman yerine mekan yaklaşımı ile güncel ve paleo-limnolojik araştırma gölleri 105Y332 Gölleri: zaman yerine mekan yaklaşımı ile güncel ve paleo-limnolojik araştırma gölleri : EU_FP7 -REFRESH Paleolimnolojik araģtırma gölleri : EU_FP7 REFRESH Mezocozm deneyi AB-FP7- REFRESH ( ): Avrupa nın Tatlısu Ekosistemlerini Küresel ısınmanın Etkisini Azaltacak Uyum Önlemleri Geliştirme TUBİTAK- ÇAYDAĞ-110Y125- ( ) İklim Değişimi ve Ötrofikasyon- ODTÜ Biyoloji Böl TUBİTAK- ÇAYDAĞ-105Y332- (2007-9) İklim Değişimi ve Ötrofikasyon- ODTÜ Biyoloji Böl

10 Proje Adı Türü Süresi (BŞK- BTŞ) TAMAMLANAN PROJELER Çoruh Havzası'ndaki Nehir Akımlarının Stokastik Modellenmesi: Küresel Ġklim DeğiĢimin Göl ekosistemlerine Olan Etkileri DEVAM EDEN PROJELER Ġklim DeğiĢikliğinin Etkisinin Azaltılması ve Biyolojik ÇeĢitliliğin Korunması için Türkiye Sulak Alanlarının Korunması ve Sürdürülebilir Kullanımı BirleĢmiĢ Milletler Ortak Programı - MDG-F 1680 Türkiye'nin Ġklim DeğiĢikliğine Uyum Kapasitesinin GeliĢtirilmesi Göl-Yeraltısuyu-Ġklim ĠliĢkisinin Yeraltısuyu Akım Modeli ve Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) Yardımıyla Belirlenerek Gölün Optimum Dinamik ĠĢletme Modelinin Olu turulmasi: BeyĢehir Gölü Modeli Ġklim DeğiĢikliğinin Fırat Nehri Akımlarına Etkisi Tatlısu Ekosistemleri Araştırma Merkezi:Beyşehir Gölü ve Havzası Ekosistem ve Su Kaynaklarının Sürdürülebilir Kullanımının Araştırılması AraĢtırma Projesi AraĢtırma Projesi AraĢtırma/ kapasite geliģtirme ġemsiye AraĢtırma P AraĢtırma Projesi AraĢtırma Projesi AraĢtırma Projesi Dünya su örgütü Su çalıģtayı, Trabzon Belediyesi Toplantı Destekleyen Kurum ve Bütçesi TÜBĠTAL ÇAYDAĞ TÜBĠTAL ÇAYDAĞ Federal Alman Çevre, Doğa Koruma ve Nükleer Güvenlik Bakanlığı, Uluslararası Ġklim GiriĢimi (ICI) Yürütücü ve araştırıcı Kurumlar ATATÜRK Ü. ĠNġAAT MÜH. Böl. ODTÜ, DBE ve Biyoloji Bölümü Çevre ve Orman Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü ve GĠZ - Alman Uluslararası ĠĢbirliği Kurumu Açıklama Su seviyesi değiģimine olan etkiler ĠSPANYA UNDP Çok sayıda alt proje içermektedir TÜBĠTAL ÇAYDAĞ TÜBĠTAL ÇAYDAĞ ODTÜ-BAP DPT K Süleyman Demirel ü. Müh.-Mim. F. ĠnĢaat müh. B. Ġstanbul Teknik Ü.,AYBE ODTÜ, Biyoloji, Sosyoloji, ĠnĢaat ve ġehir ve Böl. Planlama Böl.

11 BULGULAR

12 İç Sularda Tehditler Su miktarının azalması Sulu Tarım (75-95%) Su kalitesinin Bozulması: Ötrofikasyon Tarım (N kaynağı) Evsel Atık suyu (P Kaynağı) Küresel Isınma

13 Küresel Isınmanın Etkilerini Tanımlamak İçin Çoklu Yöntemler Zaman Serisi Zaman Yerine Mekan Yaklaşımı Paleoekoloji Lake 850 Chironomids warm water cold water Deneysel Yaklaşım modelleme Erik Jeppesen den geliştirilmiştir

14 İZLEME: Eymir-Mogan Gölleri HBS Lake Mogan Su Seviyesi Tuzlanma Fosfor

15 Su Seviyesi Tuzlanma Fosfor HBS Lake Mogan Kuraklık tuzlanma ve ötrofikasyonu tetikliyor

16 Eymir Gölü Kuraklık ötrofikasyonu artırıyor fitoplankton (Siyanobakter) artıp, suiçi bitkileri kayboluyor Kurak yıllar Özen et al

17 Eymir Mogan Poyrazlar Taskısıgı Küçük akgöl Büyük akgöl Cubuk Gölcük Yenicaga Abant Chl-a (µg l -1 ) Çok Hızlı Ötrofikleşiyorlar chl-a 2007 Chl-a 2004 DİKKAT Beklioğlu et al. basılmaış veri

18 Küresel Isınmanın Etkilerini Tanımlamak İçin Çoklu Yöntemler Zaman Serisi Zaman Yerine Mekan Yaklaşımı Paleoekoloji Lake 850 Chironomids warm water cold water Deneysel Yaklaşım modelleme Erik Jeppesen den geliştirilmiştir

19 Zaman Yerine Mekan Nordic/NERI New sites 2006 (eurolimpacs/ Danish) Sites 2004/2005 Ecoframe/Bioman TÜBİTAK, Turkey, REFRESH- EU-FP7 Taken from E. Jeppesen

20 Türkiye de Zaman Yerine Mekan Kullanımı : 32 Göl (İğneada dan Burdur a) 18 göl N 14 göl N Destekler: 26 Göl-Tubitak/Çaydag 6 Göl ODTÜ/BAP

21 Odtü Limnoloji Laboratuvarı

22 Odtü Limnoloji Laboratuvarı

23 Hava Sıcaklığı ve toplam fosfor yoğunluğu: Enlemsel Değişim için Belirteç *** K G *** K G

24 Ötrofikasyon arttığında Sazangiller ve küçük vücutlu balıklar artar (piskivor) (zooplanktivor) turna kızılgöz levrek çapak İyi Karakter Kötü Karakter Erik Jeppesen den alınmıştır

25 Meryem Beklioğlu

26 Göllerde Besin Ağı Bozulmamış Durum Ötrofik Isınma-Kuraklık Balık yiyen balık Av balık Küresel Isınma Ötrofikasyon etkisini artıyor Su piresi fitoplankton Nutrients

27 Hydrology Jeppesen et al. (2009), Özen et al. 2010

28 Küresel Isınma ve Ötrofikasyonun Etkilerini Tanımlamak İçin Çoklu Yöntemler Zaman Serisi Zaman Yerine Mekan Yaklaşımı Paleoekoloji Lake 850 Chironomids warm water cold water Deneysel Yaklaşım modelleme Erik Jeppesen den geliştirilmiştir

29 Mezokozm Deneyi: İklim Değişimi- Besin Tuzları AB-FP7- REFRESH ( ): Avrupa nın Tatlısu Ekosistemlerini Küresel ısınmanın Etkisini Azaltacak Uyum Önlemleri Geliştirme M. Beklioğlu Same experimental setup are conducting concurrently in Sweden, Estonia, Germany, the Chezch Republic, Greece and Turkey from Apr 2011 to December 2011.

30 Beyşehir Gölü İzleme- Modelleme AB-FP7- REFRESH ( ): Aylık İzleme (2010- Nisan Nisan) ODTÜ, Biyoloji Böl. Limnoloji Lab. Balık Stokları ve Suiçi Bitki Kaplama alanı belirlenmesi ve 2011

31 Lake Beyşehir AB-FP7- REFRESH ( ): Küresel ısınmanın etkilerini bölgedeki senoryolar sınanacak Havza arazi kullanımı- SWAT Dinamik göl modeli, DYRESM-CAEDYM SWAT CAEDYM-DYRESM

32 Chlorophyll a (µg/ L) Mogan Gölü Modelleme: DYRESM-CAEDYM Dinamik ekosistem modeli, TUBİTAK- ÇAYDAĞ-110Y125- ( ) Klorofil a (ug/l) T ( C) T (ºC) Ammonium (mg/l) NH4 (mg/l) İklim değişim etkileri senorya sınamaları 2030, 2050 Tuzlanma ve ötrofikasyona etkileri Klorofil a kalibrasyon arazi Field simulasyon Model Sıcaklık Kalibrasyon arazi Field Model simulasyon Amonyum kalibrasyon arazi Field simulasyon Model Haziran 06 Ağustos 06 Ekim 06 Aralık 06 Jun 06 Aug 06 Oct 06 Dec 06 zaman 10 0 Haziran 06 Ağustos 06 Ekim 06 Aralık 06 Jun 06 Aug 06 Oct 06 Dec 06 zaman Haziran 06 Ağustos 06 Ekim 06 Aralık 06 Jun 06 Aug 06 Oct 06 Dec 06 zaman Beklioğlu et al. basılmamış veri

33 ÖNEMLİ GELİŞMELER: AB-FP7- REFRESH ( ): Paleolimnoloji Eymir ve Mogan 14 yıllık izleme, modelleme ve deneysel araştırmalar Beyşehir: EU_FP7 -REFRESH izleme ve modelleme 110Y125 Gölleri zaman yerine mekan yaklaşımı ile güncel ve paleo-limnolojik araştırma gölleri 105Y332 Gölleri: zaman yerine mekan yaklaşımı ile güncel ve paleo-limnolojik araştırma gölleri : EU_FP7 -REFRESH Paleolimnolojik araştırma gölleri : EU_FP7 REFRESH Mezocozm deneyi AB-FP7- REFRESH ( ): Avrupa nın Tatlısu Ekosistemlerini Küresel ısınmanın Etkisini Azaltacak Uyum Önlemleri Geliştirme TUBİTAK- ÇAYDAĞ-110Y125- ( ) İklim Değişimi ve Ötrofikasyon- ODTÜ Biyoloji Böl TUBİTAK- ÇAYDAĞ-105Y332- (2007-9) İklim Değişimi ve Ötrofikasyon- ODTÜ Biyoloji Böl

34 ÖNEMLİ GELİŞMELER: TUBİTAK- ÇAYDAĞ- 110Y125 Eymir ve Mogan 14 yıllık izleme, modelleme ve deneysel araştırmalar Beyşehir: EU_FP7 -REFRESH izleme ve modelleme 110Y125 Gölleri zaman yerine mekan yaklaşımı ile güncel ve paleo-limnolojik araştırma gölleri 105Y332 Gölleri: zaman yerine mekan yaklaşımı ile güncel ve paleo-limnolojik araştırma gölleri : EU_FP7 -REFRESH Paleolimnolojik araştırma gölleri : EU_FP7 REFRESH Mezocozm deneyi AB-FP7- REFRESH ( ): Avrupa nın Tatlısu Ekosistemlerini Küresel ısınmanın Etkisini Azaltacak Uyum Önlemleri Geliştirme TUBİTAK- ÇAYDAĞ-110Y125- ( ) İklim Değişimi ve Ötrofikasyon- ODTÜ Biyoloji Böl TUBİTAK- ÇAYDAĞ-105Y332- (2007-9) İklim Değişimi ve Ötrofikasyon- ODTÜ Biyoloji Böl

35 AKARSULAR ve İKLİM DEĞİŞİM Fırat ve Dicle Nehirlerinin debisinde NAO ile doğrudan etkin olduğu gözlenmiştir (Cullen & demenocal, 2000). 25 su toplama havzasında 96 akarsu gözlem istasyonunda (Berkant & Evrendilek, 2007; Odemiş & Evrendilek, 2008) su sıcaklığında (0.05 o C yr -1 ) artış Debi 4 m 3 s 1 olmak üzere 16% azalma

36 AKARSULAR ve İKLİM DEĞİŞİM Fırat ve Dicle Nehirlerinin debisinde NAO ile doğrudan etkin olduğu gözlenmiştir (Cullen & demenocal, 2000). 25 su toplama havzasında 96 akarsu gözlem istasyonunda (Berkant & Evrendilek, 2007; Odemiş & Evrendilek, 2008) su sıcaklığında (0.05 o C yr -1 ) artış Debi 4 m 3 s 1 olmak üzere 16% azalma Yeşil Irmak havzasında nitrat yoğunluğunun yıllarında en yüksek kaydedilen seviye olan 7.5 mg N/l olacağı belirlenmiştir (Hadjikakou et al. 2011). Arazi kullanımı + İD

37 Öngörülen Etkiler Akış debisi azalması ve sıcaklığın artması birincil üreticileri artıracağı için biyolojik oksijen ihtiyacı (BOD) artar ve oksijen azalır, kirleticiler ve besin tuzları yoğunlu artar Omurgasız ve balık biyoçeşitliliği azalır, istilacı ve yayılımcı yabancı türler artar

38 UYUM: ATIKSU YÖNETİMİ ve BİYOMANiPÜLASYON Sewage effulient diversion ( ) 1st Biomanipulation ( ) 2nd Biomanipulation ( ) 50% removal of carp and tench improved trophic conditions for pike growth Shift in transparency macrophyte coverages developed 40 90% Altınbilek et al., 1995 ; Beklioglu et al., 2003 ; Beklioglu &Tan 2008 Beklioğlu et al. basılmamış veri

39 UYUM Su kısıtı havzalarda Akılcı su kullanımı Akılcı Atıksı Yönetimi Yayılımcı- istilacı yabancı tür aşılanmasının önüne geçilmesi Sazangiller AB-Su Çerçeve Direktifi (WFD, 2000), NATURA- 2000, Tarımsal Kaynaklı Azot Kontrolü Direktifi