Enerji kaynaklarını verimli kullanmalıyız.

Transkript

1 siz Yapamayız Ana Tema Önerilen Süre Kazanımlar Öğrenciye Kazandırılacak Beceriler Yöntem ve Teknikler Araç ve Gereçler kaynaklarını verimli kullanmalıyız. ders saati Hangi enerji kaynaklarının kullanılmasının doğaya olumsuz etkilerinin olabileceğini açıklar. Yenilenebilir enerji kaynaklarını belirtir. Yenilenebilir enerji kaynaklarının olumlu ve olumsuz özelliklerini fark eder. nin ekonomik ve etkin kullanım yollarını keşfeder. Eleştirel düşünme, sorgulama, çıkarımda bulunma, tartışma, akıl yürütme, gözlem, inceleme, plan yapma Anlatım, tartışma, beyin fırtınası Yeşil Kutu CD ve DVD si Giriş Günlük yaşamımızda gerçekleştirdiğimiz birçok etkinlik için enerji gerekir. kullanarak evlerimizi ısıtır, toprağımızı işler, otomobillerimizi ve diğer makinelerimizi çalıştırırız. kaynaklarından yararlanabildiğimiz için rahat bir yaşam sürdürürüz. Öyle ki enerjisiz bir yaşam düşünemeyiz. siz Yapamayız

2 Dünyada canlılığın sürmesi için gerekli enerjinin büyük bölümü Güneş ten gelir. Bu enerji var olan tüm enerji kaynaklarının temelidir. Günümüzde kullanılan enerji kaynakları şunlardır: Fosil yakıtlar (kömür, doğal gaz ve petrol) Nükleer enerji Yenilenebilir enerji kaynakları (su, rüzgâr, güneş, jeotermal, biyokütle gibi) kaynaklarının kontrolsüz kullanımı doğayı olumsuz etkiler. Fosil yakıtların yakılması sırasında asitli gazlar, küller, is ve kirlilik yapıcı diğer maddeler açığa çıkar. Bunlar, asit yağmurları ve iklim değişikliği gibi küresel boyuttaki çevre sorunlarına neden olur. Bunların yanı sıra, fosil yakıtlar yakın bir gelecekte tükenebilir. Bu nedenle dünya nüfusunun enerji gereksinimini karşılamada sorunlar yaşanabilir. Fosil yakıt elde etmek için başvurulan madencilik uygulamaları yeryüzünün değişmesine ve zarar görmesine yol açabilir. Nükleer enerji santralleriyse risklidir; bu santrallerde ortaya çıkan radyoaktif atıkların kontrollü bir şekilde depolanması ve işlenmesi gerekir. Çevreye daha az zararlı olduğu kabul edilen güneş, rüzgâr, su, jeotermal ve biyokütle gibi yenilenebilir kaynaklarla da enerji üretimi yapılabilir. Ancak bu tip kaynaklardan enerji elde etmek için kullanılan teknolojiler henüz yeterince verimli değildir ve maliyetleri yüksektir. Ayrıca çevreye hiçbir olumsuz etkisi olmayan bir yöntem henüz yoktur. Bu nedenle enerjinin verimli kullanımı günümüzün en önemli konularından biridir. Etkinlikler üretimi çevreyi nasıl etkiler? Öğrencilere aşağıdaki soruları sorun: Yürüme, koşma ya da bisiklete binme gibi etkinlikler için enerjiye gereksinimimiz var. Bu enerji nasıl elde edilir? (Besinlerin vücutta yakılması sonucunda elde edilir.) Hangi enerji kaynaklarını biliyorsunuz? (Bazı örnekler, kömür, petrol, elektrik, odun, su, güneş ve rüzgârdır.) kaynaklarının hepsinin asıl kaynağı nedir? (Güneş) Günümüzde modern yaşamın enerji olmadan düşünülemeyeceğini anlatın. Ancak üretimden tüketime kadar olan süreç içinde tüm enerji çeşitlerinin doğayı olumsuz etkileyebileceğini belirtin. Öğrencilere DVD deki Kaynaklarımız adlı filmi izlettirin. Onlara, enerji üretimi için yapılan bazı etkinliklerin çevre üzerindeki olumsuz etkilerinin neler olduğu konusunda bir beyin fırtınası yaptırın. Ortaya çıkan fikirleri tahtaya yazın ve hep birlikte bunlar üzerinde konuşun. Ardından aşağıdaki konuları ele alın: Bazı madencilik uygulamaları (Yeryüzünün değişmesine ve zarar görmesine yol açar.) Fosil yakıtların yakılması (Asitli gazlar, küller, is ve kirlilik yapıcı diğer maddeler açığa çıkar.) Nükleer enerji santralleri (Çernobil deki gibi kazaların gerçekleşme tehlikesi var; radyoaktif atıkların depolanması ve işlenmesiyle ilgili sorunlar ortaya çıkabilir.) Dev barajlar ve hidroelektrik santralleri (Çok sayıda insanın yer değiştirmesine ve geçim kaynaklarının ortadan kalkmasına neden olur; ormanlık bölgelerin azalmasına ve ekilebilir arazi kaybına yol açar; doğal yaşam üzerinde olumsuz etki yapar, doğayı değiştirir ve ona zarar verir.) siz Yapamayız

3 5 kullanımının çevre üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmanın şunlara bağlı olduğunu belirtin: Yenilenebilir enerji kaynaklarının daha yaygın kullanımı Ekonomik ve verimli enerji kullanımı Öğrencilere Giriş bölümündeki bilgileri aktarın. Siz hangi enerji kaynağını seçerdiniz? Hazırlık yapalım Dersten bir hafta önce sınıfa, ülkemizde daha çok hangi yenilenebilir enerji kaynaklarından yararlanılabileceğine ilişkin bakış açılarını ortaya koyacak bir açık oturum düzenleyeceğinizi açıklayın. Bu açık oturum için sınıftaki öğrencileri altı gruba ayırın. İlk dört gruba Yenilenebilir Kaynakları başlıklı bilgi sayfasını dağıtın. Grupların her biri, bu metindeki dört yenilenebilir enerji kaynağından (rüzgâr, güneş, jeotermal ve biyokütle) birini seçsin. Grupların görevi; halkı ve ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı nı, savundukları enerji kaynağının kullanımı için yatırım yapmanın gerekliliğine inandırmak, buna bağlı olarak da ülkenin enerji stratejisini belirlemektir. Açık oturum sırasında düşüncelerini daha iyi ortaya koyabilmeleri için öğrencileri önceden kapsamlı bir araştırma yapmaya yönlendirin. Son iki gruptan birini Çevre ve Orman Bakanlığı nın, diğeriniyse bir doğa koruma örgütünün görüşlerini savunmak üzere görevlendirin. Doğa koruma örgütünü temsil eden grubun görevinin, kullanılmakta olan enerji kaynaklarını yenilenebilir olanlarıyla değiştirmenin gerekliliğini destekleyen veriler sunmak olduğunu belirtin. Bakanlığı temsil edenlerin görevininse gerçekçi ve kalıcı bir enerji stratejisi benimsemek olduğunu anlatın. Yenilenebilir Kaynaklarının Olumsuz Etkileri başlıklı bilgileri, bakanlığı ve doğa koruma örgütünü temsil eden öğrencilere aktarın. Grupları, açık oturum sırasında kullanmak üzere bilgilendirme ve tanıtım malzemeleri (logolar, resimler, fotoğraflar) hazırlamaya yönlendirin. Açık oturum zamanı Açık oturum günü geldiğinde, sınıftaki sıraları daire şeklinde dizin. Öğrencilere açık oturum sırasında birbirlerine saygılı davranmaları gerektiğini hatırlatın. Grupların sunuş sırasını kurayla belirleyin. Sunumlar için her gruba beşer dakika süre verin. Sunumlar tamamlandıktan sonra bakanlığı ve doğa koruma örgütünü temsil eden gruplar diğer dört gruba soru sorabilirler. Yanıtların kısa ve öz olması gerektiğini öğrencilere hatırlatın. Bakanlığı ve doğa koruma örgütünü temsil edenleri, öteki dört grubun önerilerini oylamaya yönlendirin. Ülkenin farklı bölgelerinde farklı yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanılmasının uygun olabileceğini belirtin. Öğrencileri, farklı enerji kaynaklarının birlikte kullanılabileceği düşüncesine de yöneltin. Güneş ve rüzgâr enerjisi bakımından ülkemizdeki olanakların zengin olduğunu söyleyin. tasarrufu neden önemli? Öğrencilere evlerinin hangi yöntemle ısıtıldığını sorun. Hep birlikte farklı ısıtma yöntemlerinin listesini yapın. Ardından onlara aşağıdaki soruları sorun: Farklı ısıtma yöntemlerinin yararları ve zararları nelerdir? Evinizin ve sınıfınızın ısıtma masrafı çok mu? Evinizde ve sınıfınızda ısı yalıtımı var mı? siz Yapamayız 5

4 İnşaatlarda yaygın olarak kullanılan malzemelerin neler olduğuna ilişkin bir beyin fırtınası başlatın. Ortaya çıkan fikirleri tahtaya yazın ve bunların neler olduğunu konuşun. Daha sonra öğrencilere aşağıdaki soruları sorun: Hangi inşaat malzemeleri ısıyı yalıtır? (ahşap, plastik, kumaş) Hangi inşaat malzemeleri ısıyı iletir? (beton, tuğla, cam) Aşağıdaki soruları ele alın: Aralarında hava bulunan çift camlı pencereler ne amaçla kullanılır? Perde neden kullanılır? Sınıfınızda ısı kaçağı olan yerler var mı? Isı kaçağı olan yerlerde nasıl daha iyi yalıtım yapılabilir? Öğrencilere 5 Öğrencilere DVD deki Isı Tasarrufu Nasıl Yapılır? ve Elektrik Tasarrufu Nasıl Yapılır? adlı çizgi filmleri izlettirin. Öğrencilere, bu filmlerin ana fikrinin ne olduğunu sorun. CD nin bölümünde bulunan Biz neler yapabiliriz? başlıklı bilgileri aktarın. Ardından enerji tasarrufu için evlerinde neler yapabileceklerini sorun. Öğrencilere daha fazla bilgi aktarmak için CD nin bölümünden yararlanabilirsiniz. Tamamlayıcı Çalışmalar Öğrencilerden evlerinde ısı tasarrufu yapmak ve ısı yalıtımını iyileştirmek için ailece bir plan hazırlamalarını isteyin. Her öğrencinin kendi planını gösteren bir poster hazırlamasını sağlayın. Hazırlanan plan ve önerileri sınıfta ele alın. Bu posterlerin tümünü okulda sergileyin. Yenilenebilir Kaynaklarının Olumsuz Etkileri Yenilenebilir enerji kaynaklarının yararlarının yanında, bazı olumsuz etkileri de vardır. Bu kaynakların kullanılacağı üretim santralleri için çok geniş alanlar gerekebilir. Örneğin, rüzgâr jeneratörleri ya da güneş panelleri doğal görünümü bozabilir. Rüzgâr jeneratörleri gürültüye de neden olabilir. Jeotermal ve biyokütle enerjilerinin kullanımıysa havanın niteliğinin bozulmasına neden olabilir. 6 siz Yapamayız

5 Yenilenebilir Kaynakları Rüzgâr enerjisi Mekanik bir enerjidir ve asıl kaynağı Güneş tir. Rüzgâr enerjisiyle çalışan santrallerde mekanik enerji elektrik enerjisine dönüştürülür. Bu santrallerde elde edilen elektrik, termal enerji santrallerinde üretilenden biraz daha pahalıdır. Rüzgâr türbinleri havayı kirletmez ancak çok gürültülüdür. Çok sayıda türbinin yan yana yerleştirilmesi rüzgârdan daha çok yararlanmayı sağlar ve üretimin verimini artırır. Rüzgârın hızlı estiği yerlerde rüzgâr türbinlerinden daha çok yararlanılır. Ancak rüzgâr türbinleri kasırga hızındaki rüzgârlarda zarar görebilir. Güneş enerjisi En güçlü enerji kaynağıdır. Güneş enerjisinden yararlanmanın bir yolu, güneş kazanları kullanmaktır. Bu kazanlarda Güneş in etkisiyle kaynayıp buharlaşan su, buhar türbinlerini hareket ettirir. Bu sayede enerji elde edilir. Ancak güneş kazanları için geniş alanlar gerekir. Güneş enerjisinden yararlanmanın bir diğer yoluysa güneş panelleri kullanmaktır. Bu panellerle toplanan güneş enerjisi elektriğe dönüştürülür. Bu şekilde enerji elde etmek çevreyi kirletmez. Ancak panellerin kullanım süreleri dolduğunda atık haline gelerek bir başka çevre sorununun ortaya çıkmasına neden olurlar. Güneş panelleri için geniş alanların gerekmesi güneş enerjisinden yararlanmayı zorlaştırır. Güneş panelleri, sıcak mevsimlerin uzun yaşandığı bölgelerde daha çok kullanılır. Jeotermal enerji Yer kabuğunun farklı derinliklerinde bulunan sıcak su, buhar ve gazlar da yenilenebilir bir enerji kaynağıdır. Türbinlerin hareket ettirdiği jeneratörler aracılığıyla sıcak sudan elektrik enerjisi elde edilebilir. Sıcak su, borularda aşınmaya neden olur. Bu nedenle bu enerji kaynağının kullanımı pahalıya gelebilir. Türkiye jeotermal enerji kaynakları bakımından dünyanın en zengin ülkelerinden biridir. Jeotermal kaynakların tükenmesi söz konusu değildir. Öğrenci Bilgi Sayfası Biyokütle enerjisi Bitkisel maddelerin yakılmasıyla elde edilir. Bu yöntem, çevre için zararlı değildir; çünkü biyokütle yakılması sonucunda atmosfere salınan karbon dioksit miktarı önemsizdir. Bitkisel maddeler, doğrudan yakılmak yerine çürütülebilir. Bunun sonucunda gaz (metan) elde edilir. Bu gazdan enerji kaynağı olarak yararlanılabilir. Bu yöntem, daha çok tarımsal atıkların bol olduğu bölgelerde kullanılabilir. Biyokütleden fermantasyonla üretilen metanol ve etanol gibi alkollerse otomobil yakıtı olarak kullanılabilir. 7