KONYA İLİNDE BİTKİSEL ÜRÜN SİGORTASI UYGULAMALARINA ÇİFTÇİLERİN YAKLAŞIMI

Transkript

1 KONYA İLİNDE BİTKİSEL ÜRÜN SİGORTASI UYGULAMALARINA ÇİFTÇİLERİN YAKLAŞIMI D. Ali ÇARKACI 1 Sedat YOKUŞ 1 ali.carkaci@gthb.gov.tr sedat.yokus@gthb.gov.tr Osman ÖLMEZ 1 Çetin PALTA 2 osman.olmez@gthb.gov.tr cetinpalta@comu.edu.tr 1 Toprak Su ve Çölleşme ile Mücadele Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Konya 2 Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Lapseki M.Y.O. Çanakkale ÖZET Bu çalışma ile, Konya ili ekonomisi içerisinde önemli yer tutan ürünlerin yetiştiriciliğini yapan üreticilerden sigorta yaptıran 62 ve yaptırmayan 62 olmak üzere toplam 124 üretici ile anket çalışması yapılarak; tarım sigortasından haberdar olma durumları, tarım sigortasına yönelik eğilimleri, sigorta yaptırma ve yaptırmama nedenleri, karşılaşılan sorunlar ve bunlara yönelik çözüm önerileri belirlenerek, bu sektörün gelişimine ışık tutacak verilerin ortaya konulması amaçlanmıştır. Yapılan saha çalışmasında elde edilen verilere ve gözlemlere göre bitkisel ürün sigortasının yaygınlaşmasında %50 lik devlet desteğinin ve tanıtım toplantılarının payı çok önemlidir. Tanıtım toplantılarına katılım sağlamamış da olsa üreticilerin büyük kısmı devlet destekli tarım sigortasının kapsam ve şartlarını bilmektedir. Genel olarak sigorta yaptırma konusunda kararsızlık yaşayanlar, hisseli arazileri işleyenler ve bulundukları alanlarda önemli bir doğal riskle karşı karşıya olmayanlar tarım sigortası sistemi dışında kalmaktadır. Özellikle çok yıllık bitkilerde hayvan sigortasında olduğu gibi bitki hayat sigortasının da olması talepleri gelmiştir. Don ve dolu zararları nedeniyle bir sonraki yılın meyve gözlerinde oluşan zararın etkisi yalnızca doğal afetin yaşandığı dönemde ortaya çıkan rekolte zararını kapsamaz. Ancak sigorta yıllık yapılmakta ve yalnızca zararın karşılaşıldığı yıl için ürün kaybı sigorta konusunu oluşturmaktadır. Meyveler uzun dönemli yatırım bitkileridir. Ağaçta oluşabilecek hasarlar dikkate alınmamakta, doğal afet yalnız ürüne odaklanmaktadır. Oysaki hayvansal üretimde hayvana yönelik bir hayat sigortası bulunmaktadır. Benzer uygulamanın bitkisel üretimde çok yıllık bitkiler için de yapılması dikkate alınacak bir konudur. Anahtar Kelimeler: Bitkisel üretim, tarım sigortası, çiftçi eğilimi, Konya. 1. GİRİŞ Tarımsal üretimde mevcut olan risk ve belirsizlikler üretici gelirini önemli ölçüde etkilemekte ve bu durum üreticinin üretim faaliyetine devam etmesinde de önemli sorunlar ortaya çıkarmaktadır. Bu risk ve belirsizliklerin bir kısmı makro ve mikroekonomi çevresi içinde gerçekleşirken, diğer tarafta üretim miktarı ve kalitesini etkileyen doğal faktörler 2111

2 sürdürülebilirliği önemli oranda sınırlamaktadır. Bu risk ve belirsizlikler için işletmelerde farklı önlemler alınmaya çalışılsa da özellikle doğal faktörlerin sınırlayıcılığı devam etmektedir. Doğal afetler kaynaklı gelir düşüşünü engellemeye yönelik tedbirlerin başında ise sigorta gelmektedir. Türkiye de tarım sigortası uygulamaları, bitkisel ürünlerin dolu riskine karşı sigortalanması ile başlamış, 1957 yılında Şeker sigorta dolu sigortasını, 1959 yılında Başak sigorta çiftlik hayvanları sigortası uygulamaları gündeme girmiştir yılında tarım sigortaları vakfı kurulmuş, 2005 yılında ise Tarım Sigortaları Kanunu çıkarılarak devlet destekli tarım sigortası uygulamalarına yeni bir yön verilmiştir (Kutlar, 2010; Özçatalbaş ve Turhanoğulları, 2008). Tüm bu yasal çalışmaya rağmen üreticilerin tamamı sigorta havuzu içine dahil olmamıştır tarihli ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 5363 sayılı tarım sigortaları kanunun amacı, 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunun 1316 ila maddelerinde belirtilen sigortalar ile tarım sigortaları kanunu kapsamına giren sigortalar içeriğinde üreticilerin doğal afet ve zararlılardan kaynaklanan mağduriyetlerini gidermek tarım sigortaları uygulamasına ilişkin usul ve esasları belirlemektir. Kanun uyarınca bir havuz sistemi oluşturulmuş ve belli sayıdaki sigorta şirketi bir araya gelerek havuzu işletecek Tarım Sigortaları Merkezi A.Ş. (TARSİM) kurulmuştur. İklim değişikliği senaryolarına göre kuraklık ve benzeri doğal afetlerin sayısı ve şiddetinin artacağı ve bunların sonucunda da daha fazla ürünün zarar göreceği ifade edilmektedir. Tarımda risk ve belirsizliklerden oluşacak zararların ödenmesini esas alan ve tarım sigortaları olarak tanımlanan risk transferi programları çerçevesinde yürütülen araştırmalar sonucunda doğa olaylarının büyük ölçüde afet olmaktan çıkarılması amaçlanmaktadır. Tarım sigortalarının önemi de burada ortaya çıkmaktadır (Dinler ve ark., 2005). Çetin (2007) e göre tarım sigortası, tarımsal üretim sürecinde her türlü doğal risk, hastalık ve kazalar sonucunda bitkisel ve hayvansal ürünler ile tarımsal varlıklarda oluşabilecek zarar ve kayıpların teminat altına alınması ve böylece sigortalının varlığının devamlılığının sağlanması olarak tanımlanmıştır (Gül Yavuz, 2011). Ancak farklı ülkelerde sigorta kapsamının da farklı uygulandığı görülmektedir. Türkiye de 2006 yılından bu yana uygulanmakta olan devlet destekli tarım sigortasında da kapsam giderek genişlemektedir. Ancak doğal afet sonucu ortaya çıkan hastalık ve zararlılar sigorta kapsamına dahil değildir yılı için bitkisel ürünlerde tarım sigortası, tüm bitkisel ürünler için dolu, fırtına, yangın, deprem, heyelan, sel ve su baskını risklerinin neden olduğu miktar kaybını kapsamaktadır. Miktar kaybına ilave olarak sigorta poliçesinde belirtilmesi şartı ile meyvelerde don riskinin neden olduğu miktar kaybı ile meyveler, yaş sebzeler ve kesme çiçeklerde dolu riskinin neden olduğu kalite kaybı da sigorta kapsamında bulunmaktadır (Anonim, 2012). Boz (1993), genel olarak Türkiye de tarım sigortası ve sigortanın Ankara ili Polatlı ilçesinde yayılması ve benimsenmesi konularını incelemiştir. Araştırma yöresinde tabakalı örnekleme yöntemiyle 31 tarım sigortası yaptıran ve 39 tarım sigortası yaptırmayan çiftçiyle anket çalışması yapılmıştır. Bu iki grup çiftçi tarım sigortasının benimsenmesine etki etmesi olası görülen ölçütlere göre karşılaştırılmış ve ortak nitelikleri tespit edilmiştir. Daha sonra her iki grup çiftçinin konu hakkındaki tutum ve davranışları incelenerek, tarım sigortasının benimsenmesi ve yayılmasındaki mevcut sorunlar ortaya konulmuştur. Çiftçilerin ekonomik olanaklarının sınırlılığı ve sigortanın etkili bir yayım ağına sahip olmayışı, sigortanın kırsal alana yayılışını etkileyen en önemli faktörler olduğu araştırmada tespit edilmiştir. Özdemir Nacak (1995), Türkiye ve İzmir de tarım sigortalarına ürün ve yöre bazında bir yaklaşım getirmiş, seçilmiş bazı ürünlerde tarım sigortaları uygulamalarının sorunları ve çözüm yollarını araştırmıştır. Tarım sigortası yaptırmış olan üreticilerle yapılan görüşmelerde 2112

3 üreticilerin çoğu sigortalı oldukları süre içinde herhangi bir fayda görmediklerini ve sigorta şirketlerinin üreticilere gereken ilgiyi göstermediklerini belirtmiştir. Araştırmada sigorta yaptırmış olan üreticilerin %76,5 i tekrar sigorta yaptırmayı düşünmediklerini belirtmişlerdir. İncelenen işletmelerde tarım sigortası yaptırmamış olan üreticilerin %59,3 ü tarım sigortaları hakkında bilgi sahibi olmadıkları ya da eksik veya yanlış bilgi sahibi oldukları tespit edilmiştir. Bu üreticilerin %18,5 i güven duymadıkları için, %18,5 i ise gelirlerinin düşük olması sebebiyle sigorta yaptırmadıklarını ifade etmişlerdir. Araştırma bölgesinde mevcut tarım sigortası uygulamaları üreticilerin ihtiyaçlarını karşılamaya yetmemektedir. Gelir düzeyi yüksek, üretim kapasitesi fazla, belirli bir eğitim seviyesine ulaşmış üreticilere hitap eden mevcut sigorta sisteminde etkin bir gelişme kaydedilmediği tespit edilmiştir. Akdemir ve ark (2001), Adana, Konya ve Şanlıurfa illerinde tarım işletmelerinde işletmecilerin bölge bazlı tarım sigortasına talepleri ve bu taleplerin karşılanabilirliğini, irdelemişlerdir. Arıca işletmelerde en büyük yıkıcı etkiye sahip iklim olayının ne olduğu, hangi sıklıkla oluştuğu, bu risklere karşı alınan önlemler ve bu risklere karşı bir sigortanın olması durumunda ne kadar sigorta primi ödemeye gönüllü oldukları da araştırılmıştır. Araştırma sonucunda üreticilerin gelirlerinin yüksek olması ve sigorta priminin düşük olması durumunda sigortaya talebin artacağını gelecekte sigorta talebi için önemli bir potansiyeli olduğunu belirtmişlerdir. Birinci ve ark (2004) tarafından yapılan çalışmada, Erzurum-Merkez ilçede çiftçilerin tarım sigortası ile ilgili eğilimleri belirlenmiştir. Çiftçilerin tarım konusunda bilgili olup olmamasını; köyüm merkez ilçeye olan uzaklığı, çiftçinin yaşı, bakmakla yükümlü olduğu kişi sayısı ve sahip olduğu arazi miktarının negatif yönde, çiftçinin gelirinin ve tarımdan elde ettiği toplam gelirinin ise pozitif yönde etkilediğini belirlemişlerdir. Çiftçilerin tarım sigortası konusunda eğitim almak isteyip istememelerine, köy hane sayısı ve çiftçinin sahip olduğu hayvan sayısı negatif yönde buna karşın çiftçinin eğitimi, gelirinin tamamının tarımdan sağlanması ve sahip olduğu arazi miktarının pozitif yönde etkili olduğunu ortaya koymuşlardır. Araştırma sonuçlarına göre, tarım sigortası konusunda çiftçilerin bilgilendirilmesinin, genel eğitim seviyesinin yükseltilmesinin ve yaşam standardının iyileştirilmesinin tarım sigortasına olan eğilimi artıracağını belirlemişlerdir. Karahan Uysal (2005) çalışmasında, İzmir ili Bergama ilçesinde pamuk üreticilerinin karşı karşıya oldukları risklere yönelik davranışları, sergilenen risk tutumu üzerinde etkili olan faktörlerin neler olduğu ve bu faktörlerin etki derecelerini ve ayrıca yöredeki üreticilerin tarımsal sigorta için ödemeye hazır oldukları risk primini belirlemeye çalışmıştır. Çalışmada gözlenen ekonomik davranış GED yöntemi ile üreticilerin riskten kaçınma katsayıları belirlenmiş ve buna göre üreticiler riskten kaçınan, riske kayıtsız ve riski tercih eden şeklinde sınıflandırılmıştır. Riskten kaçınma katsayısı ile bazı faktörler arasındaki ilişkileri regresyon analizi ile incelemiş; eğitim, tarım tecrübesi, yeni çeşitleri deneme, mülk arazi yüzdesi, minimum yeterli gelir ve dekara değişken masraflar ile riskten kaçınma arasında anlamlı istatistiksel ilişkiler saptamıştır. Akçaöz ve ark. (2006a), Antalya ilinde tarımsal üretimde risk kaynakları ve risk stratejilerini belirlemeye çalışmışlardır. Araştırmaya göre en önemli risk unsurunun girdi maliyetlerindeki değişiklikler ve risk stratejisinin ise borçlanmayı azaltmak olduğunu belirlemişlerdir. Çalışmada elde edilen verilere faktör analizi uygulanmış ve sonucunda risk kaynakları doğal afet, hastalık ve zararlılar, ekonomi ve politika, iklim koşulları, borçluluk ve teknoloji, finans, kişisel faktörler, yağış ve üretim maliyeti olarak, risk stratejileri ise borç yönetimi, pazarlama yönetimi, çeşitlendirme, işletme dışı iş ve sermaye yönetimi olarak adlandırılmıştır. Akçaöz ve ark. (2006b), Antalya ilinde çiftçilerin risk davranışlarına göre tarım sigortası ile ilgili tutumlarını incelemişlerdir. Araştırmaya göre işletmelerin %77 sinde düzenli olarak tarım sigortası yapılmadığını, sigorta yaptırmama nedenlerinin ise işletmelerde gelir yetersizliği, primlerin yüksekliği ve zarar ödemelerindeki düzensizlikler olduğu 2113

4 belirlenmiştir. Şahin ve Miran (2007) çalışmalarında çiftçi algılarına göre bitkisel ürünlerde karşılaşılan en önemli risk faktörlerini tespit ederek ürün risk haritalarını elde etmişlerdir. Çiftçilerin atfettikleri riskleri dikkate alarak ürün risklerini çok boyutlu ölçekleme analizi ile konumlandırmışlardır. Daha sonra kümeleme analizi ile ürünlerin risk haritalarını elde etmişlerdir. Üreticilerin algıladıkları en yüksek risk %51 ile pazar riski ve en düşük risk %0,1 ile finans riskidir. En riskli ürünün ise %15 ile domates ve en az riskli ürünün %1,6 ile yonca olduğunu belirlemişlerdir. Çukur ve ark. (2008), Malatya ilinde kayısı üreticilerinin karşılaştıkları risk faktörlerini ve bu risklerin transferinde tarım sigortasına bakış açılarını irdelemişlerdir. Çalışmada risk kaynakları arasında en önemli olanları sırasıyla iklim koşulları (don, dolu, sel) tek bir ürüne dayalı üretim yapılması ve girdi fiyatlarının yüksek olduğunu tespit etmişlerdir. Buna karşın üreticilerin risk kaynaklarına karşı oluşturdukları stratejiler arasında birden fazla ürüne yer verilmesi ve tarımsal sigortaya öncelik verdiklerini belirlemişlerdir yılında çıkarılan yeni sigorta yasası hakkında üreticilerin büyük bir çoğunluğunun haberdar olduğunu ancak yeni sigorta yasası sonrası sigorta yaptıran üretici sayısının yok denecek kadar az olduğunu belirtmişlerdir. Bu noktada üreticilerin tarımsal sigorta sistemine güveninin sağlanması gerekliliğini ön plana çıkarmışlardır. İpekçioğlu ve ark. (2010) GAP bölgesinde yaptıkları çalışmada, bitkisel ürün sigortası yaptıran üreticilerin %62.0 si, bitkisel ürün sigortası yaptırmayan üreticilerin ise %48 i çevrelerinde yenilikleri benimseyip uygulayan ilk kişi olarak tanımlanmış, üreticilerin %50 sinin 6 yıldan fazla süredir sigorta yaptırdığı belirlenmiştir. Gül Yavuz (2011) tarafından Polatlı ilçesinde yapılan çalışmada üreticilerin %84.5 i prim desteğinden etkilenmediği belirtilmektedir. İlçede, sigorta yaptıran üreticilerin %80.2 si, sigorta yaptırmayanların ise %71.8 i yaş aralığında olduğu, sigorta yaptıran üreticilerin %22.5 inin, yaptırmayanların %29.1 inin 4 kişilik aile bireyine sahip olduğu belirlenmiştir. 2. MATERYAL VE METOT 2.1. Materyal Çalışmanın materyalini Konya ilinde devlet destekli tarım sigortası yaptıran 62 üretici ile yaptırmayan 62 üreticilerden anket yolu ile elde edilen veriler oluşturmuştur. Ayrıca konu ile ilgili ikincil kaynaklar incelenmiştir Metot Yapılan anket çalışmasına ait örneklemenin belirlenmesinde üreticilerin sigorta yaptırıp yaptırmadıkları dikkate alınarak, basit tesadüfi örnekleme yöntemi kullanılmış ve sigorta yaptıran 62, yaptırmayan 62 olmak üzere toplam 124 üretici ile anket çalışması yapılmıştır. Anket yapılacak üreticilerin belirlenmesinde, ili temsil edebilecek ilçe ve köylerin seçilmesine özen gösterilmiştir. Verilerin değerlendirilmesinde % ve ortalamalar kullanılmıştır. 3. BULGULAR VE TARTIŞMA Bu çalışmada yaş durumlarına göre sigorta yaptıran üreticilerin % 70,97 si, sigorta yaptırmayan üreticilerin % 50 si yaşlıdır. Üreticilerin eğitim durumlarına göre dağılımında sigorta yaptıran üreticilerin % 67,74 ü, sigorta yaptırmayan üreticilerin ise % 56,45 i ilkokul mezunudur. Üreticilerin ailedeki birey sayısına göre dağılımında sigorta yaptıran üreticilerin % 45,16 sı, sigorta yaptırmayan üreticilerin ise % 46,77 si 4-5 bireylidir. 2114

5 Üreticilerin mesleki deneyimlerine göre dağılımında sigorta yaptıran üreticilerin % 83,87 si, sigorta yaptırmayan üreticilerin ise % 56,45 i 21 yıldan fazla deneyime sahiptir. Üreticilerin İkamet Ettikleri Yere Göre Dağılımda sigorta yaptıran üreticilerin ve sigorta yaptırmayan üreticilerin %54,84 ü kasabalarda yaşamaktadır. Üreticilerden sigorta yaptıranlardan % 88,71 inin sigorta yaptırmayanlardan ise % 91,94 ünün tarım dışı işi olmadığı belirtilmektedir. Tarım dışı işi olup sigorta yaptıran üreticilerden % 42,86 sı esnaf olduğunu, % 57,14 ü ise serbest meslek sahibi olduğunu belirtmiştir. Sigorta yaptırmayan üreticilerin ise % 80 i esnaf, % 20 si serbest meslek sahibi olduğunu belirtmiştir. Sigorta yaptıran üreticilerin % 100 ü sosyal güvencesinin olduğunu belirtmiştir. Sigorta yaptırmayan üreticilerden ise %91,94 ü sosyal güvencesinin olduğunu % 8,06 sı ise sosyal güvencesinin olmadığını belirtmiştir. Üreticilerden sigorta yaptıranlardan % 69,35 i sigorta yaptırmayanlardan %79,03 ü sigorta uygulamalarını 2005 ten sonra duyduklarını belirtmişlerdir. Sigorta yaptıran üreticilerden % 35,48 i köye gelen sigorta elemanlarından, sigorta yaptırmayan üreticilerden % 64,20 si TV., Radyo, İnternet ve köye gelen sigorta elemanlarından ilk tarım sigortası uygulamalarını duyduklarını belirtmişlerdir. Doğal afete karşı tarım sigortası uygulamasına sigorta yaptıran üreticilerin % 96,77 si, sigorta yaptırmayan üreticilerin % 90,32 si gerekli olduğunu belirtmişlerdir. Sigorta yaptıran üreticilerden % 98,39 u, sigorta yaptırmayan üreticilerden ise % 77,42 si tarım sigortalarında devletin prim desteği olduğunu bildiklerini belirtmişlerdir. Devlet destekli tarım sigortalarının başladığı yılı sigorta yaptıran üreticilerden %87,10 u, sigorta yaptırmayan üreticilerden %77,42 si bilmiştir. Sigorta yaptırmayan üreticiler sigorta yaptırmama nedenlerini gereksiz bir maliyet unsuru olarak görme % 38,71, gelir yetersizliği ve primlerin yüksek oluşu % 19,35 arazilerin hisseli oluşu (tapu sorunu) % 11,29, hasar bedelinin ödeneceğine dair inancın olmayışı % 9,68, arazi azlığı % 9,68, dini inanç örf ve adetlerle örtüşmemesi % 4,84 olarak belirtmişlerdir. Sigorta yaptıran üreticilerden devlet destekli tarım sigortası, sigorta yaptırma isteğimde etkili oldu diyenlerin oranı ise % 77,42 dir. Sigorta yaptıran üreticilerden tarım sigortası prim fiyatlarını % 69,35 i normal karşılamıştır. Tarım sigortalarının tanıtımı ile ilgili herhangi bir toplantı, eğitim, seminer vb. sigorta yaptıran üreticilerden katılan %75,81, sigorta yaptırmayan üreticilerden katılanlar % 79,84 dir. Üreticilerden tarım sigortaları ile ilgili eğitim almak isteyenler sigorta yaptıranlarda % 43,55, sigorta yaptırmayanlarda ise % 24,19 dur. Gelecek yılda tarım sigortası yaptırmak ister misiniz sorusuna sigorta yaptıran üreticilerden % 98,39 u, sigorta yaptırmayan üreticilerden ise % 11,29 u evet demiştir. Sigorta yaptıran üreticiler tarım sigortası uygulamaları konusunda karşılaştığınız sorunları sorun yok % 22,58 primler yüksek % 20,97, sigorta kapsamı yeterli değil (çatlama vs.) % 20,97, hasar ödemesi zamanında yapılmıyor % 16,13, devlet desteği yetersiz % 8,06, hasar tespiti (ekspertiz) uygun yapılmıyor % 6,45, sigorta kapsamının zamanlaması uygun değil % 3,23, prosedür fazla % 1,61 olarak belirtmişlerdir. 4. SONUÇLAR % 50 devlet desteği bitkisel ürün sigortasının yaygınlaşmasında önemli paya sahiptir. Benzer şekilde banka kredisi kullanımında sigorta zorunluluğu olması da bitkisel ürün sigortası yapımını artırmıştır. Genel olarak sigorta yaptırma konusunda kararsızlık yaşayanlar, hisseli arazileri işleyenler ve bulundukları alanlarda önemli bir doğal riskle karşı karşıya 2115

6 olmayanlardır. Özellikle çok yıllık bitkilerde hayvan sigortasında olduğu gibi bitki hayat sigortasının da olması gerektiği düşünülmektedir. Don ve dolu zararları nedeniyle bir sonraki yılın meyve gözlerinde oluşan zararın etkisi yalnızca doğal afetin yaşandığı dönemde ortaya çıkan rekolte zararını kapsamaz. Ancak sigorta yıllık yapılmakta ve yalnızca zararın karşılaşıldığı yıl için ürün kaybı sigorta konusunu oluşturmaktadır. Meyveler uzun dönemli yatırım bitkileridir. Ağaçta oluşabilecek hasarlar dikkate alınmamakta, doğal afet yalnız ürüne odaklanmaktadır. Banka kredileri alımları sırasında yapılan sigorta içeriğinden çoğunlukla haberdar olmadıkları belirlenmiştir. Bitkisel ürün sigortasının içerik ve uygulamaları konusunda daha ayrıntılı bilgilendirme yapılması gerekmektedir. Üreticilerin sigorta kapsamı hakkında yeterli tecrübe ve bilgisi olmadığından sigorta poliçesinin oluşturulması sırasında bazı teknik ifadelerin yanlış yazılması, zarar ortaya çıktığında karşılarına sorun olarak çıkmaktadır. Örneğin, nektarin yerine şeftali yazılması, olası verim hesabının uygun yapılmayışı gibi. Bu ve benzer nedenler ile üreticilerin tarım sigortaları poliçelerinde dikkat etmeleri gereken konular ve eksper uygulamalarının bununla paralel gitmesi konusunda çeşitli seminerler ve eğitimlere ihtiyaç duyulduğu düşünülmektedir. KAYNAKLAR Anonim, ( Erişim tarihi: Mayıs Akçaöz H., Özkan, B., Karadeniz C.F. ve Fert, C. 2006a. Tarımsal Üretimde Risk Kaynakları ve Risk Stratejileri: Antalya İli Örneği. Akdeniz Üniv. Ziraat Fakültesi Dergisi 19(1): Akdemir, Ş., Binici, T., Şengül, H., Akçaöz, H., Karlı, B., Aktaş, E., Gizir, M., Bölge Bazlı Tarım Sigortasının Türkiye de Seçilmiş Bölgeler İçin Potansiyel Sigorta Talebinin Ve Talebin Karşılanabiliriğinin Belirlenmesi, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ve Tarımsal Ekonomi Araştırma Enstitüsü, Proje Raporu , Yayın No:60 ISBN: , Ankara. Birinci, A., İtikat, Tümer, E., Erzurum Merkez ilçe Köylerindeki Çiftçilerin Tarım Sigortası İle İlgili Eğilimlerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma, Türkiye IV. Tarım Ekonomisi Kongresi, s: , Tokat. Boz, İ., Tarım Sigortalarının Polatlı İlçesinde Yayılması ve Benimsenmesi Üzerine Bir Araştırma. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara. Çukur, F., Saner, G. Çukur T. ve Uçar, K Malatya İlinde Kayısı Üreticilerinin Riskin Transferinde Tarım Sigortalarına Bakış Açılarının Değerlendirilmesi: Doğanşehir İlçesi Polatdere Köyü Örneği. Ege Üniv. Ziraat Fakültesi Dergisi 45(2): Dinler T., Yaltırık, A. Çetin, B. Özkan, B. Gülçubuk, B.. Sürmeli, E Ekmen, E. Saner, G. Akçaöz, H. Karahan Uysal, Ö. Karaaslan S. ve Kıymaz, T Tarımda Risk Yönetimi ve Tarım Sigortaları. Türkiye Ziraat Mühendisliği VI. Teknik Kongresi, Bildiriler Kitabı 2. Cilt, s: , TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası, Ankara. Gül Yavuz, G., Polatlı İlçesinde Üreticilerin Tarım Sigortası Yaptırmaya Karar Verme Sürecinde Etkili Olan Faktörlerin Analizi. Tarımsal Ekonomi Araştırma Enstitüsü, Yayın No:188, 64 s. Ankara. İpekçioğlu, Ş., Işgın, T. Monis, T. Saner G. ve Bilgiç, A Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Devlet Destekli Bitkisel Ürün Sigortası Yaptırma İstekliliğinin Belirlenmesi. Türkiye IX. Tarım Ekonomisi Kongresi, Eylül 2010, Bildiriler Kitabı 1. Cilt, s: Karahan Uysal, Ö., Tarımda Üreticilerin Risk Karşısındaki Davranışları: Ege Bölgesinden Bir Örnek Olay. Ege Üniv. Ziraat Fakültesi Dergisi 42(3): Kutlar, İ Türkiye de Tarım Sigortalarının Yayılmasını ve Benimsenmesini Etkileyen Faktörler. Türktarım, 196:73-77 Özçatalbaş, O. ve Turhanoğulları, Z Antalya İlinde Tarım Sigortalarının Yaygınlaştırılmasında Yetkili Şirketlerin Faaliyetlerinin İncelenmesi. VIII. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi, Gıda İşletmeciliği Bildiriler Kitabı, s: Özdemir Nacak, P.İ., İzmir Yöresinde Seçilmiş Bazı Ürünlerde Tarım Sigortaları Uygulamaları, Sonuçları, Sorunları ve Çözüm Yolları Üzerine Bir Araştırma. Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi (Yayınlanmamış), İzmir. Şahin, A., Miran, B., Çiftçi Algılarına Göre Bitkisel Ürünlerin Risk Haritası: Bayındır İlçesi Örneği, Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi, (3):59-74, ISSN: , İzmir. 2116