mîhaber trafo altına kurulu yaşamlar Bizans ın son dermen Marmara üniversitesi İletişim Fakültesi r^oer - ansı Yavın Organı > YıkJa Oırnez yayımlanır.

Transkript

1 mîhaber M armara Üniversitesi İletişim Fakültesi Haber Ajansı A ğustos trafo altına kurulu yaşamlar Bizans ın son dermen Marmara üniversitesi İletişim Fakültesi r^oer - ansı Yavın Organı > YıkJa Oırnez yayımlanır.

2 I. f l " V N. *1 ' V ^ X I X X 2 ^ 2 ^ \ Z \ *8 î î f içindekiler- 4 Ö lü m «G id e n " S u s k u n G ü n l e r G aye G ü ze la y - F iliz K a ra a ta 6 H o r Ö lü m E r k e n Ö l ü m d ü r... " G ü le r E m e k ta r - G ö kçe Ç iç e k Ç e tin - Ö z g ü r Ç ile k 2 0 T r a f o A l l t ı ı * K u r u l u Y a ş a m l a r A ylin Ü n a l - Ş a h in d e A k k a y a 2 4 G p i i ç P o l i t i k a n m ı. A r a ç m ı? G. R eh a Ö z tu n a lı - Ç o ru h H. E ro l - M. K e m a l G ü re l 2 8 C a m a V u r a n M p i P a n l a d a A q o ı a H a l ı ı l a m y o ı. Ş u le A ltu n d a ğ 3 1 n is a n s ın S o ıı D e m ı e r i... G aye G ü ze la y - F iliz K a ra a ta 3 4 H jr Ö y k ü n ü n S o n K a h r a m a n l a r ı Y ıld ız A te ş 3 7 F ç e k l i K ü t ü p h a n e c i A y ş eg ü l U tk u G ü n ay d ın 4 1 K o r s a n K i t a b a K ö k t e n Ç ö z i iın M e lik e T ü m e r - E s e n g ü l M e tin 4 3 T a n r ı l a r ı n T a h t ı N e m r u t D a ğ ı G ö kçe Ç iç e k Ç etin 4 6 m u p s la Ş e k i l l e n e n H a y a t A ylin Ü n a l 4 8 " S ın ır ila R iı Ş e h i r : B iz e A i t, A ğ a ç l a r ı n Ü s t ü m l e... " G ü la y Ö zg ü r 5 1 " Ö z g ü r lü k D e ı l o l Ö d e n e r e k K a z a n ı l ı r! " F iliz K a ra a ta 5 3 " P ı ı D ü n y a d a G ü z e l l i k l e r d o V a r O ğ l u m... " G ö kçe Ç iç e k Ç etin 5 6 K u r ş n n l ı ı R e ı ı z i n 7 o h i ı l i y o r M ü g e A ydın - E sra E rg ü l 5 8 H i t m r z Y o l l a r ı n G ü ç lü K a d ı n ı N e s lih a n G a c a l

3 Sahibi: Marmara Üniversitesi llntişim Fakültesi Adına Pıof. Dr. Ünsal Oskay 6026 Sayılı Yasa ile Yayından Snıumlu: Öğr. Göl Kayıhan Güven Editör Raşak Çaka Ayşegiil Utku Günaydın Görsel Yönetmen: Örgüt Çaylı Fotoğraf: Şahinde Akkaya, Bııtcu Göknar, Filiz Karaata, Yusuf Sevinçli. Kaan Soylilık Yazı Kurulu: Şahinde Akkaya, Şule Altundağ, Yıldız Ateş, Sibel Atik, Başak Çaka, Gökçe Çiçek Çetin, Özgür Çilek, Sevim Dabağ, Güler Emektar, Esra Ergül, Çoruh H Erol, Neslihan Gacal, Burcu Göknar, Ayşegül Utku Günaydın, M. Kemal Gürel, Emrah Gürsoy, Gaye Güzelay, Filiz Karaata, Kader Kızıltaş, Esengül Metin, Gülay Özgür, G Reha Özturıalı, Melike Tümer, Aylin Ünal, Nurlıak Yılılırım, Yıldız Yiğit Düzelti: Başak Çaka Ayşegül Utku Günaydın Reklam ve Halkla İlişkiler: Güler Akın, Başak Çaka Baskı Öncesi: Dört Renk Ltd. Şti. Baskı: Mısırlı Matbaası Adres: Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi Nişantaşı Kampusu Büyükçiftlik Sokak No: Nişantaşı / İstanbul Tel: (0 212) Fax: (0 212) ihaber miha0marun.edu.tr 60» ir ı c r r u ı ı r 61 K n <;ım7ri-ı î fim jr»! op»; <;iıx»i*ıı^ * > iı. u A s lı U lu s o y 62 i«', y mitm V ' M "i,i İm '!>»» P o t^ ı x D oç. D r. A li R a fe t Ö zkan 63 "C in n 'in o lp i rl İn s n o, Hiyr» o* m! Y ıldız Y iğ it 65 vı rvo M!n a h i r - i h!!f,t<îıt»ı ;*( ı Ş u le A ltu n d a ğ 67 ı G io vanni S c o g n a m illo 68 n«ı "îo 1- ti* 'ı t n îı ıı<ı*'ipı» H in A fi i îi Y ıldız Y iğ it 71 * r-«fiı in im <ı -immo c, ( i.-<ı< i) n!:ıi-m iı. Y ıldız Y iğ it 75 n>'i lv*ı c in, n ıı>ı>r O nvı i l ^ n ı ı ı p. ı i t ı n? Ş u le A ltu n d a ğ 77 " f p ş n Yî»f*!»ı m», *»p«si im? " Ş u le A ltu n d a ğ 80 n h r v ir in S u M fm lıy n r Ş u le A ltu n d a ğ 8 3 r d ç h jy p iın I.'İni.-» f '*.* n i ' i m r ı i " N e c a ti G ü n g ö r 8 /, P n f V r< lfi: A ıin n n ta 171 H m.i ^ i i h? Y ıldız Y iğ it 8 6 t n 'i'm i"!! 7!r»ım im nı r i. ı *'r> Ir» r 7, P r*? in ri S r n in n i'y i «"! '' Ş u le A ltu n d a ğ 89 H n iı «ı.ı«r I n ı ı m H o n i ; U(r» K.-»M vn Ş «n lifn A y ş e g ü l U tk u G ü n aydın - B a ş a k Ç a k a 99 K m lî.^k A I^ M ı ni'«f.liu i.. B u rc u G ö k n a r 102 ' lin.ir r, M ın p A h i*.ih n m ı»:!< îil.nn? G ü liz Ş e n k a l - Ş a h in d e A k k a y a 104 i <*» P-» ınne>pf IH»nrı)» > n ) iin ıır n iik.,. E m ra h G ü rso y 107 İı«: r'< 'Tn r n - n iı S ev im D ab a ğ 109 A M r'i v» iî( i r i O f liy o ı \ K a d e r K ız ılta ş 112 r - 'iıi'v ıiir.ı m y ^ n i ( l y i'iıt a M a n N u rh a k Y ıld ırım Aı f ' A ı ıy m ın n, A» It-ırtn?... Y ıld ız Yiğit 1 17 ic r w Iıt n r Y ıldık Yiğit 119 ' " n-ıi n-'!»l<.->> ıiı>irıı i»:(<-» r:>'if>mi S ib e l A tik

4 ÇİNGENELER- AKADEMİK KİMİ "CONCT, KİMİ "POŞA, KİMİ "MUTRİP" DER ONLARA " I iiı t', i yo f;iııt onolr>t " h a slıklı.11 ;)>,.lıı m.v.l K iillüt H a k a n lığ ın ı a yayım lanan A talüık Üniversitesi İlntıiynt Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. D r. A li R o le t Ö z k a n, d o s y a m ız ı m a k a le s iy le z e n g in le ş t ir d i. Ö z k a n 'd a n ç i n g e n e le r e a k a d e m ik b it b a k ış... DOÇ. DR ALİ (WEf ÖZKAN Çingeneler, ö z g iiıı ynşnm b iç im le riy le b u lu n d u k la rı ülke in s a n la rın d a n ayrıl,111, bu ö z e llik le riy le <le ö te k i in s a n la rın ilg isin i çeken, ıııe ıa k u y a n d ıra n b ir y a p ıy a s a h ip tir. A ııe a k gelenek ve g ö re n e k le rin e b a ğ lılık la rı, dışa k a p a lı yaşam b iç im le riy le dc d iin y a d a b u lu n d u k la rı lıe r ü lk ed e d ış la n a n, h o rla n a n in;' iiıın l b ir g ru p o lm a k ta n da k u rtu la b ilm iş d e lille rd ir. Ç in g e n e le r, göçebe to p lu lu k la r sın ıflam asın d a, ticari (alışverişçi) göçebeler içinde d ü ş ü n ü lm e k te d ir. ( öç, çingene k ü ltü rü n ü n k o ru n m a s ı, a k ra b a lık iliş k ile rin in canlı (u tu lm a s ı ve g e çim in d a h a ko lay tem in edilm esi gibi sebeplere d a yan m a k la d ır. D ü n y a d a altm ış k a d a r çingene g ru b u n u n m evcut o ld u ğ u b ilin m e k te d ir. A n cak b u n la rın arasınd a en fazla ta n ın a n la rı ş u n la rd ır: lla ııja ra, G a d ııliy a l.a lıo r, N a tlıi çingeneleri ki b u n lar g ü n ü m ü zd e I liııd is ıa n da y a ş a m a k ta d ır. I.ıır i, G u rb e ti, A rlije, l.a v o r, G o p t, K ald er.ış, M a ııu ş, G ita ııo gib i çingene g n ıp la rı ise H in d is ta n d ış ın d a, d ü n y a n ın çeşitli yö re le rin d e d a ğ ın ık o la ra k y a ş a m la rın ı sü rd ü ren ç in g en e lerd ir. Ç in g e n e le rin k ö k e n in in H in d is ta n o ld u ğ u h iliım ıc k lc b e ra b e r, asıl çıkış y e rle rin in llin d is la n 'ın hangi bölgesi o ld u ğ u n d a b ir n e tlik y o k tu r. A n cak k o n u ş tu k la rı dil ya p ıs ın d an h a re ke tle o n la rın I lin d is fa n ın ku zey ve ku zeydoğusundan o ld u k la rı d ü ş ü n ü lm e k te d ir. A y rıc a, R o n ıa ııi ya da R o ın a ııe s " d e n ile n çingene d ili, b iliın a d a m la rın a g ö re, 11ini -A v ru p a dil g ru b u n a d a h il e d ilm e k te d ir. Ç in g ene göçleri üç aş am alı o la ra k d e ğ e rle n d iıilm e k te d ir, b u n la rd a n itk i M ila d i V. ve V II. y ü z y ılla rd a, İk in c is i, V I I. ve X. y ü z y ılla r a ra s ın d a, sonuncusu da X. ve X I I I. y ü z y ılla r ara sın d a o lm u ş tu r. A ııa d o îıı'd a ise, ftio - ii V I y ılla n a ra sın d a g ö rü lm ey e ba şla n m ış ın. S elçuklu ve O s ıııa ııh z a m a n ın d a A n a d o lu 'y u y u rt e d in m iş le rd ir. T ü r k iy e 'n in b irç o k yö resin de yaşayan ç in g e n ele rin, ç o ğ u n lu k ta b u lu n d u ğ u y e rle rin başında M a r m a r a, l ;.ge ve A k d e n iz b ö lg ele ri g e lm e k le, b u n u K a ra d e n iz, İç A n a d o lu, D o ğ u A n a d o lu ve G ü n e y d o ğ u A n a d o lu izle m e k te d ir. D ü n y a d a 4,5 m ily o n çingene b u lu n u rk e n, ü lk e m iz d e k i to p la n ı çingene ııiifu s ıı bin c iv a rın d a d ır. Y erle şik düzen e geçm eksizin ta m a m e n göçebe yaşam ı sürcıı çin genelerim izin sayısı da 2 0 b in d ir. Ç in g e n e le r, T ü r k iy e 'n in çeşitli y e rle rin d e değişik şe killerd e a d la n d ırılm a k ta d ır: r.rz.u rııııt, A rtv in, lîa y h ıır t, l'rz iııc a n ve Sivas ta p o ş a ; V a n, H a k k a r i, M a r d in ve S iir t le n n ıtr ip ; G a z ia n te p, M a la ty a ve Ş a n lıu rfa da g u rb e t ; İç A n a d o lu da e le k ç i ; A k d e n iz B ölgcsi ııd c a ra b a c ı" o la ra k a n ılırk e n, A n k a ra 'd a te b e r, A d a ııa 'd a c o ııo, T r a k y a yö resin de ro m a n. K ay seri, A d a n a, O s m a n iy e, S a k a ry a ve Ç o ru m ille rin d e lıa y ın a n to s s ö zle riyle a n ılır la r. Ivski z a m a n la rd a k ıp tı o la ra k is im le n d irile n çingenelere g ü n ü m ü z d e resm i d ild e esm er v a ta n d a ş d e n m e k te d ir. Ç in g ene y a ş a m ın ın m e rk e z in d e a ile b u lu n m a k la d ır. A ile y a p ıla rı geniş k a ra k te rli o lu p ço cu k çingene yaşam ın ın ö z ü, hedefi ve m e rk e z id ir. Ç o c u k s u z a ile le r m u ts u z o lm a k tad ır. A ile d e k a d ın la rın ço k ö n e m li b ir işlevi v a rd ır. K a d ın la r çingene ailesin in e k o n o m ik k o ru y u c u s u d u r ve ev işlerin in y a ııı sıra aile g e ç im in i te in in e tm e k le ö n e m li b ir rol ü s tle n m iş le rd ir, b o h ç a c ılık, g ü n d e lik ç ilik, te m iz lik ç ilik, d ile n c ilik, fa lc ılık, b ü y ü c ü lü k ve ç iç e k ç ilik y a p a rla r. A ile d e en b ü y ü k o to rite ise b a b a d ır. G ö çebe yaşa m ı tercih ed eıı çin g eneler, yerleşikle re o ra n la d a h a z e n g in d ir ve b tın ia r yerleşik yaşam a geçm eyi re d d e tm e k le d ir. Ç ü n k ü göç, o n la rın y a ş a m ın ın a y rılm a z b ir p a rç as ıd ır. ( ü n ü m ü z d e pek ç o k çingene g ru b u n d a sem b o lik b ir işlevi o la n çe rib aşı, b a zı g ru p la rd a ço k ö n e m li b ir işleve s a h ip tir ve çingcnclerce en o to rite r ve k a r iz ıııa tik şahıslard an 62 ml-ıabor 3 AHUSIOS 7001

5 d a , e r k e k le r d e ise a r a s ın d a d e ğ iş m e k te d ir. E v lilik le r, s a tın a lm a, d e ğ iş m e ve k a ç ır m a s u re tiy le y a p ılm a k t a d ır. Ç in g e n e le r d e b o ş a n m a k d a ç o k k o la y. Ö z e l lik le g ö ç e r ç in g e n e le rd e b o ş a n m a, k o c a n ın k a r ıs ın ı, k a y ın p e d e r in in ç a d ır ın ın ö n ü n e k o y m a s ıy la g e r ç e k le ş m e k te d ir.d ü ğ ü n le r ise ü ç g ü n s ü r m e k te d ir. s e r ilm e k te d ir. B u g ö re v e s e ç ile n k iş i, ö le tıe k n ıln r ya tin k e m li r ız a s ıy la a y r ıln ıın k a t la r İn i g ö r e v in in b a ş ın d a b u lu n m a k t a d ır. M ü z ik ç in g e n e y a ş a m ın ın a y r ılm a z b ir p a r ç a s ıd ır. Ç in g e n e le r iiz e r iııe a r a ş tır ın a y a p a n b ilim a d a m la r ın ın g e n e l k a n ıs ı, d ü n y a d a k i h iç b ir e t ı v k g r u b u n ç in g e n e le r k a d a r m ü z ik z e v k i v e y e te n e ğ in in o lm a d ığ ı d o ğ r u ltu s u n d a d ır. Ç in g e n e le r i ö te k i in s a n la r d a n a y ır a n e n ö n e m li ö z e llik le r in in b a ş ın d a g iy s ile r i g e lm e k te d ir. Ö z e llik le k a d ın g iy s ile r in d e c a n lı r e n k le r te r c ilı e d ilm e k t e d ir. G iy s ile r in d e, ç in g e n e p e m b e s i d e n ile n re n g e d a h a fa z la a ğ ır lık v e r m e k t e d ir le r. Z i r a k ır ın ız ı r e n k ç in g e n e y a ş a m ın d a ö n e m li b ir y e re s a h ip tir. K ır m ız ı, ç in g c n e le rc c u ğ u r lu s a y ılm a k ta d ır. H a m ile k a d ın l a r ın p is o la r a k k a b u l e d ild iğ i ç in g c n e -lc r d c, y e ııi d o ğ a n ç o c u ğ u n b a ş ın a k ı r m ız ı t a k k e k o n u lm a k t a, k o lu n a k ı r m ız ı y ü n s a r ılm a k t a v e a y n ı r e n k t e m u s k a t a k ılm a k t a d ır. M ü z is y e n lik le u ğ r a ş a n ç in g e n e g r u p la r ı n d a, k ız ç o c u ğ u d ü n y a y a g e ld iğ in d e k u la k la r ın ı n d ib in e d ö r t ta n e z il k o n u lm a k ta v e b u, b ü y ü y ü n c e ç e n g i o lm a s ın ın a r z u e d ild iğ in i g ö s t e r m e k t e d ir. Ç in g e n e le r, ç o c u k la r ın a g e n e llik le D o ğ a n, Ş a h in, S a lih, İs m a il, R a m a z a n, B a y r a m, G ü llü, K e z b a n ve K ib a r iy e a d la r ın ı k o y m a k t a d ır. Ç in g e n e k ü lt ü r ü n d e fa r k lı b ir t a k ım in a n ış b iç im le r in e d e r a s t la n m a k ta d ır. Y ü c e v a r lık, k a r ş ıt g ü ç v e a n a t a n r ıç a la r in a n ış ı b u lu n a n ç in g e n e le r in ilg in ç b a tıl in a n ış la r ın d a n b a z ıla r ı ş ö y le d ir: F a l b a k m a ve b a k t ır m a d a ç in g e n e y a ş a m ın d a ç o k ö n e m li b ir y e r t u t m a k t a d ır. G e n e llik le b a k la ve k a h v e fa lı b a k a r la r. F a l b a k ın a b ü tü n d ü n y a ç in g e n e le r in d e s a d e c e k a d ın la r c a t a t b ik e d ilm e k t e d ir. F a l g ib i b ü y ü c ü lü k d e, ç in g e n e le r in ö n e m li ö z e llik le r in d e n b ir is id ir. P e k ç o k h a y v a n v e o r g a n ın d a n b ü y ü y a p a r la r ; ta v ş a n y a ğ ın ın sevg i ve b a ş a rı k o n u la r ın d a b ü y ü k ö n e ın i o ld u ğ u n a in a n ır la r. G e le n e k s e l ç in g e n e m e s le k le r i ise d e m ir c ilik, n a lb a n t lık, b a k ır c ı lık, k a la y c ıl ık, s e p e tç ilik, e le k ç ilik, a ltın a r a y ıc ılığ ı, s e y is lik, ş ifa c ılık, f a lc ılık, a y ı o y ııa t ıc ılığ ı, a k r o b a t lık, m ü z is y e n lik, ç e n g ilik, b o h ç a c ılık, g e m i y a p ım c ılığ ı, o y m a c ılık, m a d e n c ilik, k â h in l ik ve d ile n c ilik ş e k lin d e s ır a la n m a k t a d ır. D i k k a t e d ile c e k o lu r s a, b u m e s le k le r in h e m e n h e p s in in g e z ic ilik r u h u n a u y g u n o ld u ğ u g ö r ü lü r. Ç in g e n e le r in, K r is R o m a n ı d e d ik le r i b ir h u k u k s is te m le ri d e b u lu n m a k t a d ır. K r is ç in g e n e le rin k o le k t if b ilg i v e to p lu m s a l b il in c i n ite liğ in d e b ir m a h k e m e d ir. B u m a h k e m e, f a r k lı a ile m e n s u p la r ın d a n d ö r t ile a ltı e r k e k te n o lu ş m a k t a d ır. B u, A n a d o lu 'd a u z u n y ılla r d a n b e ri u y g u la n a g c ie n İh t iy a r I lc y c t i n in iş le v in e b e n z e r b ir y a p ıd a d ır. Y a n i h a lk m a h k e m e s i n it e liğ in d e d ir. G r u p iç i e v lilik s a y e s in d e y ü z y ılla r d ır g e le n e k le r in i s ü rd ü re n ç in g e n e le rd e e v lilik yaşı k ı z la r K a r a n lık t a d ış a r ıy a ç ık m a k t a n k o r k a n ç in g e n e le r in, c in ç a r p m a s ı v e y a v a m p ir le r e y e m o lm a k o r k u s u v a r d ır. Ç in g e n e in a n ış ın a g ö re, k ö tü in s a n la r a ltı h a fta c e h e n n e m d e y a n m a k z o r u n d a d ır. Ç in g e n e le r d e b a ş k a s ın ın s a ç ın ı o k ş a m a d u r u m u n d a, o k ş a ııa n d a k i g ü c ü n o k ş a y a n a g e ç e c e ğ in e in a n ılm a k t a d ır. M e n d il p is o la r a k k a b u l e d ile r e k, d iğ e r ç a m a ş ır la r la y ık a n m a k t a, a y a k k a b ı v e ç iz m e d e p is o la r a k k a b u l e d ilm e k t e d ir. Ç in g e n e n in b ir in e b o t v e y a a y a k k a b ıy la v u r u lm a s ı e n b ü y ü k h a k a r e t o la r a k a lg ıla n m a k t a d ır. S a b a h sol a y a ğ ı ile y a t a k t a n k a lk a n k iş in in k a v g a e tm e y e c e ğ in e in a n ılır k e n, ç in g e n e k ız la r ı g ü z e l k a lm a k iç in, m a y ıs a y ın d a g ü n e ş d o ğ a r k e n k a lk ıp ş e b n e m le y ü z le r in i y ık a m a k t a d ır. G e c e a y n a y a b a k a n g e n ç k ız ın g u rb e te g e lin g id e c e ğ in e d e in a n ılm a k t a d ır. Ç in g e n e le r in z iy a r e t e t t ik le r i y e r le r ise ş ö y le d ir : A r t v in Y u s u f e li n d e H a f ı z P o ş a n ın K a b r i, İs ta n b u l K a s ım p a ş a d a C ü r o B a b a T ü r b e s i, S u lu k u le d e E v liy a E t e ın B a b a, Ç ı n a r d i b i ııd e T o k l u D e d e, K ü ç ü k m u s t a f a p a ş a d a C ib a li H a z r e t l e r i, T o k m a k t e p e d e K a n d i lli H o c a, B u r s a d a G ö b e k A t a n D e d e v e y a L e k ç i D e d e, Ç a n a k k a le d e K e s ik b a ş D e d e, A k h i s a r d a K a r a k ö y D e d e s i. Ç in g e n e b a y r a m la r ı ise 5 M a y ı s ta k u t l a d ık la r ı K a k a v a B a y r a m ı ile 1 4 M a r t ta k u t l a d ık la r ı H u m b a r a B a y r a m ı d ır.