Gençlerde Homosidal Davran ış * Niyaz UYGUR **, Pakize GEYRAN **, Solmaz TÜRKCAN ** ÖZET. pecya SUMMARY

Transkript

1 Gençlerde Homosidal Davran ış * Niyaz UYGUR **, Pakize GEYRAN **, Solmaz TÜRKCAN ** ÖZET y ıllarında Bakırköy Ruh ve Sinir Hastal ıkları Hastanesi Adli Psikiyatri Birimine Adli organlarca başvurmaları sağlanarak haklarında psikiyatrik rapor düzenlenmesi istenen 65 çocuk ve genç olgu değerlendirilmiş, bunlardan 13 homisidal olguya ait veriler bildirilerek şiddet ve ağır şiddet içermeyen suç i şleyen veya kurban durumunda olan 52 olgunun verileri ile k ıyaslanm ış, sonuçlar tartışılm ıştır. Anahtar kelimeler: Adli Psikiyatrik de ğerlendirme, homisidal davranış, çocuk ve ergen Düşünen Adam; 1994, 7 (1-2): SUMMARY In this study, forensic expert's reports about 65 children and adolescent who were sent to Forensic Department of Bak ırköy Mental Hospital by the court, between were evaluated. The data of the 13 homical cases and of the 52 cases who were in a victim position or which does not posses violence are reported and compared, the results are discussed. Key words: Forensic psychiataric assessment, homisidal behavior, child and adolescent GİRİŞ Öldürme davranışı bütün suçlar aras ında en ciddi olanıdır. Çocuk ve ergen ya şta öldürme davranışında bulunanlar genelde az olmakla beraber yine de göz ardı edilemeycek bir grup olu şturmaktad ır. Bu nedenle böylesi bir şiddet davranışını öngörmeyi ve hatta potansiyel olarak önleyebilmeyi sa ğlayacak her çeşit bilginin değerlendirilmesi, üzerinde çal ışılan örneklerin sayısı az da olsa verilerin ortaya konmas ı gerekmektedir. Literatür incelendiğinde de benzer bir durumla karşılaşılmakta, homisidal ergenlere yönelik çal ışmalann ve bu çal ışmalarda incelenen olgu say ısının az olduğu görülmektedir. Homisidal agresyonu aç ıklamaya yönelik literatür ve 1960'larda nörobiyolojik etmenleri gözard ı etmekte, sosyal ve psikodinamik etmenlere dayanmaktad ır. Birçok yazar, ebeveyninin sergilediği şiddet davran ışı ile homisidal, davran ış aras ında bağlant ı kurmuş, bir grup çal ışmac ı ise bu eylemin adolesan ın travma ile başa ç ıkma yolu olduğunu, böylece kendine kurban olarak ba şkalarını seçtiğinden bahsetmi ştir (1). Freud (1939) çöcuk ve ergen katillerin, asl ında ebeveynlerini öldürmeyi diledikleri görü şündedir ve bu grubu tan ımlamaya yönelik olarak belirledi ği özellikler şunlardır: 1- birbiriyle uyu şmayan ebeveynlerin varlığı, 2- daha önce fizik kötü kullan ıma maruz kalmış olmak, 3- daha önce şiddet davran ışına tan ık olmak, 4- reddedilme nedeniyle ac ı çekmi ş olmak (2,3). * 3. Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Kongresi'nde sunulmu ştur. ** Bakırköy Ruh ve Sinir Hastal ıkları Hastanesi Adli Psikiyatri Birimi 10

2 Gençlerde Homosidal Davran ış Uygur, Geyran, Türkcan Bender (1959) ise bu tip ergenleri tan ımlayan 5 durum belirlemiştir. 1-aile içi bireyler aras ında ağır rekabet, 2-agresif davran ışı frenlemesi gereken gözetmenin bu konudaki beceriksizli ği, 3-organik enferiorite ve deprivasyon, 4-üstesinden gelinemez nitelikte e ğitim güçlükleri, 5-ailede ağır agresif davra-nış (2). Lewis ve arkada ştan (1985) yapt ıkları çalışmada homisidal ergenlere ait şu özellikleri saptam ışlard ır: 1- şiddet davran ışı gösteren baba, 2- nöbet öyküsü, 3- suisidal eğilimler, 4- annenin psikiyatrik hospitalizasyon öyküsü. Bu çal ışmalarında Lewis ve arkadaşlan 9 homisidal ergeni incelemi şler, bu grupta psikotik semptomlann, özellikle paranoid fikirlerin sık olduğunu, ağır nörolojik bulgular saptand ığın ı (Generalize nöbet öyküsü, abnormal EEG, makrosefali, psikomotor epiletik semptomatoloji, kafa travmas ı öyküsü), birinci derecede akrabalannda psikiyatrik hospitalizasyon öyküsünün ve/veya belirgin psikotik tablolara rastlama olas ılığının s ık olduğunu rapor etmi şlerdir. Araştınc ılar MSS disfonksiyonun paranoid psikotik düşünceye yatk ınlığın arand ığını ve bu bireylerin kendilerini tehdit alt ında hissettikleri durumlarda çabuk ve şiddet içeren bir davran ış sergilemek yoluna gittiklerini, aynca psikotik bir aile ortam ında yaşadıklanndan s ıklılda psikotik ebeveynin öfkesine tanıklık ettiklerini veya bu öfkenin kurban ı olduklarını, bu deneyimlerinin de şiddetin fizik olarak ortaya konmas ına olan eğilimlerini şiddetlendirdiği ç ı- karmas ında bulunmu şlard ır y ılında, ABD'de ölüm cezas ına hüküm giymi ş 14 ergene yönelik psikiyatrik, nörolojik, nöro-psikiyatrik ve e ğitim düzeylerine yönelik de ğerlendirme sonuçlar ı ise şöyledir: 14 ergenin 9'unda majör nörolojik defisit, 7'sinde tutuklanma öncesi döneme ait psikotik bozukluk öyküsü, 7'sinde nöropsikolojik testlerde disfonksiyon saptanm ış, sadece 2'sinde IQ skoru 90' ın altında belirlenmi ştir. Olguların 12'si daha önce ağır fizik şiddete maruz kalm ış, 5'i akrabalan taraf ından sodomize edilmi ştir. Ara ştırmac ıların dikkatini genellikle kognitif ve psikotik semptomlann ı gizleme eğiliminde oluş çekmiştir (4). Lewis ve arkada şlan yine 1988 y ıl ında yay ınladıklan bir çal ışmalannda 13 homisidal ergene ait verilerini bildirmi şler, bu grubun homisid öncesi daha yüksek agressivite içeren davran ışlar sergilediklerini ortaya koymu şlardır (3). Myers ve arkada şları 1990'da 14 homisidal juvenile ait yerlerini yay ımlam ışlardır, bunlar aras ında en sık rastlad ıkları tan ının DSM-III-R kriterlerine göre hal ve gidi ş bozukluğu olduğunu, diğer tan ılann mizaç bozuklu ğu, psikoaktif madde kullan ım bozukluğu ya da bağımlılığı, anksiyete bozuklu ğu ve diğer baz ı bozukluklar olduğunu ancak hiçbirinde psikotik bozukluğa rastlanmadığını bildirmi şlerdir (5). Yine 1990 tarihli Busch ve arkada şların ın çalışmasında homisidal ergenlerde: 1- kriminal olarak şiddet gösteren aile üyelerinin varl ığı, 2- çete üyesi olma, 3- ağır eğitim güçlükleri, 4-alkol kötüye kullan ım ı- nın belirlendi ği, bunlarda epilepsi, MSS disfonksiyonu, varsan ılar, yüksek doz madde kullan ım ına s ık rastlandığı bildirilmi ştir (2). Ağır şiddet davran ışı gösteren gençlerde en s ık tanının hal ve gidi ş bozukluğu olduğu, bunlarda alkol/ madde kullan ım bozukluğunun da sık olduğu bu grupta borderline ki şilik bozukluklannın da s ık olduğu ancak bunun antisosyal ki şilik bozuklu ğundan ayırdedilme güçlü ğünün de ğerlendirmede kar şılaşılan önemli sorunlar aras ında yer aldığı da çal ışmalarda vurgulanmaktad ır (5 ' 6' 7 ' 8). YÖNTEM y ıllannda Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesine adli organlar taraf ından başvurmalan sağlanarak haklar ında psikiyatrik rapor düzenlenmesi istenen ve olay tarihinde 18 ya şın altında olan 65 olgu araştırma kapsam ında değerlendirilmi ş, bunlardan 13 homisidal adolesana ait rapor verilen, adi suçlu veya kurban durumundaki 5 7 olgunun verileri ile k ıyaslanmıştır. Değerlendirme s ıras ında adli sağlık kurulu raporlan retrospektif olarak incelenmi ş, tıbbi dosyalar aynca de ğerlendirmeye al ınm ıştır. BULGULAR Homisidal davranış gösteren adolesanlar ın 12'si (% 92.3) erkek, l'i (% 7.7) kad ınlar. Suç tarihindeki ya ş dağılım ı: 3 olgu suç tarihinde 14 ya şında, 2 olgu 16 yaşında, 6 olgu 17 ya şında, 2 olgu da 18 ya şındadır. 11

3 Gençlerde Homosidal Davran ış Uygur. Geyran, Türkan Tablo 1. Olgu Bedensel Hastal ık Psikiyatrik Özgeçmiş Çeşitli İnceleme Parçalanm ış No.Öyküsü Öyküsü Sonuçları Aile öyküsü yaşlannda at tepmesi sonucu bilinç kaybı, yüzünde yaralanma Özellik yok yaşlannda araba çarpm ış, hastanede yatarak tedavi görmü ş. Ki şilik testinde yetersiz ki şilik geli şimi ve buna bağ l ı uyum güçlükleri Anne ve baba boşanm ış 3 IQ 61 olarak saptanm ış, ancak klinik muayenelerde performans ı daha yüksek 4 Zaman zaman alkol deparkan ve rivotril kullan ıyor Ki şilik testinde yetersiz ki şilik özellikleri, dikkati çekecek kadar belirgin agressivite 5 Ağır ateşli hastal ık, izleyen Kovu şturmaya uğrayan olaydan EEG'de her iki hemisferde dönemde konuşamam ış, 4 yaşına kadar konvülsiyon geçirmi ş, sağır olmamakla beraber dilsiz 2 ay kadar önce başlayan sald ırgan davranışlar, olaydan hemen sonra hastaneye yatarak tedavi edilmi ş. hafif bicelektrik aksama 6 Kişilik testinde emotif ruhsal yap ı ve impulsivite 7 Kekeme Özellik yok 8 Tutuklu olduğu dönemde paranoid bozukluk (Persektisyon tipi) tan ısı ile yatarak tedavi 2 kez suicid giri şimi Özellik yok 9 Özellik yok Babas ı ölmü ş yaşından beri süren jeneralize Grandmal nöbetler EEG'de her iki hemisferde bioelektrik aksama 11 Simülasyon nedeniyle test verilememi ş 12 Tbc menenjit nedeniyle hastanede tedavi Özellik yok Annesi ölmü ş 13 IQ 72 ki şilik testinde ki şilik geli şimi yetersiz Muayene edildikleri s ırada 2 olgu 14 ya şındadır. Başvuru-suç tarihi aras ında geçen süre: 1 olgu için 4 ay, 3 olgu için 6 ay, 1 olgu için 7 ay, 1 olgu için 8 ay, 1 olgu için 11 ay, 1 olgu için 12 ay, 1 olgu için 18 ay, 1 olgu için 19 ay, 1 olgu için 30 ay, 1 olgu için 36 ayd ır. Olguların 2'si (% 15.4) hiç e ğitim görmemi ş, 2'si (% 15.4) okur-yazar, 7'si (% 53.8) ilkokul, 2'si (% 15.4) orta okul e ğitimi görmüştür. 8 olgu (% 61.5) çalışmaz durumda iken, 4 olgu (% 30.8) i şçi, 1 olgu (% 7.7) rençber olarak ç ılışmaktad ır. 13 homisidal adolesan ın hiçbirinin ailelerinde psikiyatrik hastal ık ve suç öyküsü bulunmamaktad ır. Alkol-madde kullan ım öyküsü aç ıs ından durum incelendiğinde, 4 olgunun (% 30.8) daha öncesine ait kullanım öyküsü olduğu, 9'unun (% 69.2) olmad ığı görülmektedir. Olgular ın daha önce suç i şleyip i ş - lemedikleri ara ştınldığında, 1 olgunun (% 7.7) suç geçmişi olduğu, diğer 12 olgunun (% 92.3) daha önce suç i şlemediği belirlenmektedir. Ayr ıca bunların hiçbirinde self destrüktif davran ış tan ımlanmamıştır. 12

4 Gençlerde Homosidal Davranış Uygur, Geyran, Türkcan Tablo 2. Olgu No Olay Tarihinde Ya ş Aktüel Psikiyatrik Tablo Suçun İşleni ş Şekli Rapor Sonucu 1 15 Özellik yok Arkadaşı ile hırs ızl ık amac ıyla bir ki şiyi başına sopa ile vurarak öldürmü ş. 18 Özellik yok Tecavüze uğram ış bu ilişkiden olan 2 ya şındaki çocuğunu kızgınl ık esnas ında başına süt şi şesini vurarak öldürmü ş Özellik yok Hırsızl ık amac ıyla girdiği evde iki ki şinin başına keserle vurarak öldürmü ş ve para alm ış yaşlarında 2 ayrı suç 5 17 Sakin, basit emirleri yerine getiriyor, sözlü iletişim kuramıyor Özellik yok Daha önce kendisine tecavüz ettiklerini belirtti ği 2 kişiyi farkl ı tarihlerde b ıçakayarak öldürmü ş. Ufak bir çocu ğun oyuncağını almak istemi ş, vermeyince duvardan itmi ş Özellik yok Birlikte içtiği ki şi kendisine tecavüz etmek isteyince çekiçle vurmu ş Özellik yok Ufak yaştaki k ızkarde şi ile evlenmek isteyen yak ın arkadaşın ı kavga s ıras ında boğmu ş, kendisi de yaralanm ış Paranoid psikoz tablosu Daha önce preseküte oldu ğu eniştesini istediği paray ı vermedi diye yan ındaki çakı ile bıçaklam ış Özellik yok Babas ın ın ölümünden sonra intihar etmek istedi ğini söyleyip, siz de benimle geleceksiniz diyerek 3 yak ın arkada şını vurmu ş, bunlardan biri ölmü ş, diğerleri yaralanm ış Referans fikirleri Paranoid dü şünce agresyon ve öfke patlamalar' Kavga ettiği 3 ki şiyi bıçaklam ış. Farik ve mümeyyiz ak ıl hastal ığı veya zay ıfl ığı yok. Zeka gerili ği ve eksitasyon, farik ve mümeyyiz değil Azami, Epilepsi+OAB Simulasyon Kavga s ıras ında bir ki şiyi b ıçaklam ış Özellik yok Yan ında kaldığı ev sahibinin takılar ı nı almak için bıçaklayarak öldürmü ş Özellik yok Ehliyetsiz araç kullan ırken, kamyonun şarampole yuvarlanmas ı sonucu bir ki şi ölmü ş. Homisidal adolesanlar ve haklannda rapor düzenlenen diğerleri cinsiyet, suç ve muayene tarihindeki yaşları, eğitimleri, iş durumlan, bedensel hastal ık öyküsü, psikiyatrik özgeçmi ş, suç öyküleri, psikiyatrik hospitalizasyon öyküleri. EEG, rutin laboratuvar incelemeleri ve psikometrik incelemeleri, self destrüktif davran ış gösterip göstermemelerine göre k ıyaslanmış, bu kıyaslamalann sonuçları gruplar aras ında istatistiksel olarak anlaml ı farklılık olmadığım göstermi ştir. Bunun dışında kalan tek parametre parçalanm ış aile öyküsüdür. Homisidal gençlerde 10 olgu (% 76.9) da bu öykü (-) iken, 3 olgu (% 23.1) de öykü (+) tir. Diğer grupta 47 olgu (% 90.4) da öykü (-), 5 olgu Farik ve mümeyyiz ak ı l hastal ığı veya zay ıfl ığı yok. (% 5.6) da (+) tir (p<0.0324). Aradaki fark istatistiksel olarak anlaml ıd ır. Öldürme davran ışı gösteren ergenlere ait bedensel ve psikiyatrik özgeçmi ş, yapılan çe şitli incelemelere ait sonuçlar ve parçalanm ış aile öyküsü Tablo l'de olay tarihindeki yap ılan muayenede belirlenen psikiyatrik tablo, suçun i şleniş şekli ve adli rapor sonuçları Tablo 2'de ayr ıntılı olarak gösterilmektedir. TARTIŞMA ve SONUÇ Öldürme davran ışı nedeniyle değerlendirmeye al ı- nan 13 ergene ait psikiyatrik raporlar ın incelenmesi; olguların 2'sinde kafa travmas ı, 2'sinde a ğır ate şli 13

5 Gençlerde Homosida! Davran ış Uygur, Geyran, Türkcan hastalık öyküsünün, l'inde genaralize nöbetlerin varlığın ı gösterirken, 2 olgunun geçmi şinde ağır psikiyatrik semptomatoloji sözkonusudur. 1 olgu zaman zaman alkol ve drog kullan ımı tan ımlamakta, 1 olgunun kekeme oldu ğu mayenede saptanmaktad ır. Özellik gösteren inceleme sonuçlar ı 2 olguda EEG düzensizlikleri, psikometride ise 3 olguda yetersiz kişilik özelliklerinin, 1 olguda da yo ğun impulsivitenin saptan ışıdır. Psikiyatrik rapor düzenlenmesi s ırasında belirgin psikiyatrik semptomatoloji sergileyen 2 olgudan l'inin T.C.K.'nun 46. maddesi uyarınca ceza sorumluluğu kaldırılırken, 1 olgunun da TCK'nun 47. maddesi uyarınca ceza sorumlulu ğu azalt ılmıştır. incelenen grubun dü şük eğitim ve dü şük sosyoekonomik düzeyden gelişi, olgularda kafa travmas ı, ateşli hastal ık öyküsü ve nöbetlerin tammlanmas ı, EEG ve kişilik testlerinde saptanan özellikler, suçlar ın sıklıkla grupla impulsif olarak veya dikkatsizlik sonucu i ş- lenmiş oluşu Lewis ve ark. Myers ve ark. ve Bursch ve ark. tarafindan tan ımlanan özelliklere benzerlik gösterirken, ailelerde psikiyatrik ve suç öyküsünün saptanmay ışı bu araştırmaların verileri ile uyu şmamaktad ır (123). Ancak psikiyatrik raporlan retrospektif olarak inceleyerek yürüttü ğümüz araştırmam ız s ırasında bu konuya yeterince ayd ınl ık getirecek bilgilere ulaşamadığım ız yönünde de kuşkulanm ız sözkonusu-dur. Grubumuzda saptad ığım ız istatistiksel olarak anlaml ı bir özellik homisidal gençlerde bo şanma ve ölüme bağlı parçalanm ış ailelerin diğer gruba göre daha s ık görülmesidir. Larry Le Flore (1988) ve Zagor ve Arbit (1989)'in rapor ettikleri veriler suç i ş- lemiş ergenlerde i şlememişlere kıyasla parçalanm ış aile öyküsünün daha s ık oldu ğu şeklinde olmakla beraber homisidal gruplara ili şkin yayınlarda bu yönde herhangi bir veri bildirilmemi ştir (9' 1 ). Homisidal ergen grubunun literatürle uyu şan ve uyuşmayan özellikleri gözönünde tutuldu ğunda, kültürel etmenlerin etkilerini ve grubu olu şturan olgu sayıs ın ın azlığın ı vurgulamak gerekir. Bütün bunların ötesinde olgu say ısının azlığı istatistiksel yorumlamalann zaman zaman güç hatta olanaks ız kılsa da çal ışman ın giri şinde belirtildiği gibi, şimdiye kadar bu konuda ki bildirimlerin yetersizli ği verilerimizin dökümünü yay ımlamak yönünde bizleri yüreklendirmi ştir. KAYNAKLAR I. Lewis DO, Moy E, Jackson LD, et al: Biopsychosocial characteristics of children who later murder: A prospective study. Am J Psychiatry 142: , Busch KG, Zagar R, Hughes JR, Arbit J, Gussell RE: Adolescents who kill. Journal of Clinical Psychology 46: , Lewis DO, Lovely R, Yeager C, et al: Intrincis and environmental characteristics of juvenile murders. J Am Acad Child Adolescents Psychiatry 27(5): , Lewis DO, Pincus JH, Bard B, et al: Neuropsychiatric, Psychoeducational and Family Characteristics of 14 Juveniles Condammed to Death in United States. Am J Psychiatry 145: , Myers WC, Kemp JP: DSM 3-R classification of murderous youth: Help or Hindrance. J Clin Psychiatry 51: , Meltzer JL, Roditi NB: Cognitive and learning prophiles of deliquent and learning disabled adolescents. Adolescence, Vol XXI, 23 Fall, , Curry JF, Pelissier B, Woodford DJ, Lochman JE: Violent or Assaultive youth: Dimensional and Categorial Comparison with Mental Health Samples. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 27(2): , Mc Manus M, Alessi NE, Grapentine WL, Brichman A: Psychiatry disturbance in serious delingguents. J of the Am Academy of Child Psychiatry 23(5): , Leflore L: Delinquant youtha nd Family Adolescence, Vol XXIII 91: , Zagar R, Arbit J: Developmental and disruptiv behaviour disorders among delinquents. J Am Acad Child Adolesc Psychiatrie 28(3): ,