DOKÜMANA DAYALI TARİH ÖĞRETİMİ. Adnan ALTUN

Transkript

1 DOKÜMANA DAYALI TARİH ÖĞRETİMİ Adnan ALTUN

2 GERÇEĞİN PEŞİNDE KOŞMAK; - KANIT TEMELLİ TARİH ÖĞRETİMİ - DOKÜMANA DAYALI TARİH ÖĞRETİMİ - SORGULAMA TEMELLİ TARİH ÖĞRETİMİ - KAYNAK (I. VE 2. ELDEN) TEMELLİ TARİH ÖĞRETİMİ

3 BELGE VE KANIT AYRIMI Burada söylenmek istenen, belge ile kanıtın farklı olduğudur. Bu düşünceyi Collingwood un görüşüne dayanarak söylersek, kanıt tek tek belge denen şeylerin ortak bir adıdır, belge ise şimdi ve burada varolan, tarihçinin üzerinde düşünerek, geçmiş olaylar hakkında sorduğu soruları yanıtlayabileceği türden birşeydir.

4 NEDEN KANIT TEMELİ TARİH ÖĞRETİMİ Ezberci tarih öğretimi Tarih nasıl yazılır? Bize nasıl ulaşır? Nichol (1996) tarih derslerinde dokümanlarla öğrencileri meşgul etmenin önemi ile ilgili şu üç noktayı ortaya koymaktadır; 1- Öğrencilere tarihçilerin yaptıklarını anlamayı öğretmek, 2- Öğrencilere kısmen yada tamamen tarihçinin yaptığını yaptırmak, 3- Öğrencilere kendi tarih çalışmalarını sürdürecek olan geleceğin tarihçileri gibi davranmak.

5 YARARLARI Eleştirel Düşünce Yerel tarihin anlaşılması Tarihsel empati becerisi (Farklı insanların yaşamları) Farklı bakış açılarını analiz etme Tarihin sürekliliğini/bütünlüğünü kavrama Soyut tarih kavramlarını öğrenme

6 YAZILI VE GÖRSEL KANITLAR YAZILI KANITLAR Mektuplar, belgeler, raporlar, hesap pusulaları ve faturalar, tutanaklar, ticari kayıtlar, tapular, senetler, siciller, resmi yazışmalar, kanun metinleri, posterler, kataloglar, günlükler, seyir defterleri, fermanlar, buyruklar, haritalar, planlar, nüfus kayıtları, broşürler, gazeteler, dergiler, afişler, kitaplar, istatistikler, yıllıklar, envanterler, notlar, belediye kayıtları, meclis tutanakları, hükümet kayıtlan, yazışmalar, emlak kayıtları, kişisel dokümanlar, dini kitaplar ve kağıtlar, hatıratlar, edebi metinler, bilimsel ve matematiksel hesaplamalar ve kayıtlar, biyografiler, otobiyografiler, kronikler ve tarihçeler, paralar, madalyalar, taş yazıtlar, binaların, kapıların, duvarların, anıtların üstündeki yazılar, kitabeler ve diğer yazılı kanıtlar

7 YAZILI VE GÖRSEL GÖRSEL KANITLAR KANITLAR haritalar, küreler, filmler, film şeritleri, slaytlar, mikro kartlar, mikro fişler, mikro filmler, transperant levhalar, öğretim levhaları, fotoğraflar, Resimler, diyagramlar, şemalar ve çeşitli grafikler

8 SINIFIMIZDA TARİHSEL KANITLARDAN NASIL YARARLANABİLİRİZ?

9 SİSTEMATİK BİR YOL İZLEMEK Belgelere ulaşmak İlgili belgenin seçilmesi Bağlamın ortaya konulması ZOR BİR YÖNTEM: Tarih Yapmak= Sorgulama süreci için sorular üretilmesi Tarih yazımı

10 1.) BELGE VE BELGELERE ULAŞMAK GOOGLE Online Arşivler ( ) spx Online Kaynaklar Milli Mücadele Karikatürleri (KB) Unutulan Manşetler (ATO) GIGAPEDIA

11 2.) İLGİLİ DOKÜMANIN SEÇİLMESİ 1. Amacın net olarak ortaya konulması 2. Dokümanın kalitesinin değerlendirilmesi 1. Orijinallik 2. Kapsamı 3. Belgenin içeriğini değerlendirmek 1. Hangi sorulara cevap verebilir? 4. Dersteki tarihsel argümanınız için belgenin önemini değerlendirmek 1. Bilgi 2. Beceri 3. Değer Fırsat Eğitimi

12 3.) BAĞLAMIN ORTAYA KONULMASI Yazar Değer yargıları Görüşleri (yanlılıkları) Önyargıları Yazma gerekçeleri (hedef kitlesi) Kanıtları kullanabilme yeterliliği (mesleki beceri) Zaman Bağlamı Yazarın zamanı Olayın zamanı Eserin zamanı Kültürel bağlam Yazarın içinde yaşadığı toplum Olayın meydana geldiği toplum Eserin okunduğu toplum Mekân Bağlamı Yazarın mekânı Olayın mekânı Eserin mekânı Bağlam öğretmen tarafından verilebilir. Bunun yapılıp yapılmayacağını sınıfın seviyesi belirleyebilir.

13 4.) SORGULAMA İÇİN SORULAR ÜRETMEK AMAÇ: İlgili dokümanın mahiyetine göre değişmekle birlikte istediğiniz nedir? Kesin hüküm mü versinler? Yorumda bulunsunlar? Yoksa tartışsınlar mı? SORGULAMA: (2) Kesin Cevap: Kanuni Sultan Süleyman Fransuva ya yardım etti mi? Belge çıkınca tartışma da biter! ÇEVİRME: En önemli çıkış noktası dokümanın anlaşılması; bunun için dokümanı çevirmeleri/dönüştürmeleri istenebilir. tarih derslerinde işledikleri konulardaki olayları ve bu olaylarla ilgili kavramları, kendilerine sunulan metnin dışında başka bir formda kendi düşünce ve cümleleriyle ifade ederler. (3) Tartışma Sorusu***: Kanuni Sultan Süleyman Fransuva ya neden yardım etti? Amacı, Fransuva yı kurtarmak mıydı? Hıristiyan birliğini parçalamak mıydı? Diğer ülkelere güç gösterisi yapmak mıydı? gibi konularda birçok yorum ortaya çıkabilir. (3) Tarihsel Empati: Fransuva nın yerinde olsanız, bu iyilik karşısında ne yapardınız? (1) Çevirme: Bu dokümanda ne anlatıyor; yazınız, söyleyiniz gibi. *** Seviye önemli. İlköğretimde amaç ne olmalı?

14

15 TARİHSEL KANITI TEK BİR SORUYLA NASIL KONUŞTURABİLİRİZ?

16 TARİHSEL KANITI NASIL KONUŞTURABİLİRİZ? Fatih'in Bosna Fransiskanları'nın özgürlüğü ile ilgili fermanı "Ben, Sultan Fatih, bundan böyle bütün Dünya'ya ilân ediyorum ki, Bosna Fransiskanları bu ferman ile benim korumam altındadır. Ve emrediyorum ki: Kimse bu insanlara veya kiliselerine zarar vermeyecek! Devletimde barış içinde yaşayacaklar. Göçmen haline gelmiş bu insanlar, güvende ve özgür olacaklar. Devletim sınırları içerisinde olan manastırlarına geri dönebilirler. Devletimden hiçbir önemli kimse, vezirler, kâtipler veya hizmetkârlar onların izzetlerini kıracak ya da onlara zarar verecek bir şey yapmayacaklar! Kimse onlara hakaret etmeyecek, tehlikeye atmayacak ya da kendilerine veya mallarına veya kiliselerine saldırmayacak! Ayrıca, bu insanların kendi memleketlerinden getirdikleri şeyler ve kimseler de aynı haklara sahiptir... Bu fermanı buyurarak, gökleri ve yeri yaratan Allah'ın ve onun Resûlünün ve ondan önceki 124,000 peygamberlerin adına kılıcım üzerine yemin ederim ki; hiçbir vatandaşım bu fermanın aksine hareket etmeyecek!"

17 KISA BİR ÖNERİ ANAHTAR SORU Öğretmen tarafından verilir. Öyle bir soru olmalı ki, onca kaynağı incelemeye değmeli. Öğrenciler bu soruyu cevaplamak için kanıtlar arar. Sürecin mekanikleşmesi, öğrencilerin kaynağa boğulmalarına engel olunmalı. BAĞLAMIN VERİLMESİ Kaynağın üretildiği koşullar verilmeli. Burada daha çok II. elden kaynaklar kullanılır. TARİHSEL SORGULAMA Kanıt varsa detaylı sorgulama yapılmaz. Kaynağın değil sorgulayanın objektif olması daha önemlidir. Bir kaynağı I., II., III. Elden yapan şey kaynağın niteliği değil, bu kaynağa ne amaçla başvurulduğudur. Orijinal tarihsel kaynaklara yer verilmesi daha uygundur.

18 DİĞER ETKİNLİK ÖNERİLERİ Birincil Kaynakların Seçimi Odaklaşma Etkinlikleri Soruşturma Etkinlikleri Uygulama Etkinlikleri Soruşturma Etkinlikleri Olgu ve Görüşleri (Yorumları) Ayırt Etme Etkinlikleri Önyargıları Yakalama Etkinliği Bakış Açısı / Açılarını Fark Etme Etkinliği Dış Kritik ve Dış Kritik Etkinlikleri