Tekirdağ&Ziraat&Fakültesi&Dergisi&

Transkript

1 NamıkKemalÜniversitesi ISSN:1302*7050 TekirdağZiraatFakültesiDergisi Journal(of(Tekirdag(Agricultural(Faculty( ( ( ( ( ( ( An(International(Journal(of(all(Subjects(of(Agriculture( Cilt(/(Volume:(11Sayı(/(Number:(2(((((Yıl(/(Year:(2014

2 ( ( Sahibi/Owner NamıkKemalÜniversitesiZiraatFakültesiAdına OnBehalfofNamıkKemalUniversityAgriculturalFaculty Prof.Dr.AhmetİSTANBULLUOĞLU Dekan/Dean EditörlerKurulu/EditorialBoard Başkan/EditorinChief Prof.Dr.SelçukALBUT ZiraatFakültesiBiyosistemMühendisliğiBölümü DepartmentBiosystemEngineering,AgriculturalFaculty salbut@nku.edu.tr Üyeler/Members Prof.Dr.M.İhsanSOYSAL Zootekni/AnimalScience Doç.Dr.İlkerH.ÇELEN BiyosistemMühendisliği/BiosystemEngineering Prof.Dr.ServetVARIŞ BahçeBitkileri/Horticulture Prof.Dr.AslıKORKUT PeyzajMimarlığı/LandscapeArchitecture Prof.Dr.TemelGENÇTAN TarlaBitkileri/FieldCrops Prof.Dr.AydınADİLOĞLU ToprakBilimiveBitkiBesleme/SoilScienceandPlantNutrition Prof.Dr.FatihKONUKCU BiyosistemMühendisliği/BiosystemEngineering Prof.Dr.SezenARAT TarımsalBiyoteknoloji/AgriculturalBiotechnology Doç.Dr.ÖmerAZABAĞAOĞLU TarımEkonomisi/AgriculturalEconomics Doç.Dr.MustafaMİRİK BitkiKoruma/PlantProtection Doç.Dr.ÜmitGEÇGEL GıdaMühendisliği/FoodEngineering Yrd.Doç.Dr.DevrimOSKAY TarımsalBiyoteknoloji/AgriculturalBiotechnology Yrd.Doç.Dr.M.RecaiDURGUT BiyosistemMühendisliği/BiosystemEngineering Yrd.Doç.Dr.HarunHURMA TarımEkonomisi/AgriculturalEconomics İndeksler/Indexingandabstracting CABItarafındanfull*textolarakindekslenmektedir/IncludedinCABI DOAJtarafındanfull*textolarakindekslenmektedir/Includedin DOAJ EBSCOtarafındanfull*textolarakindekslenmektedir/Includedin EBSCO FAOAGRISVeriTabanındaİndekslenmektedir/IndexedbyFAO AGRISDatabase INDEXCOPERNICUStarafındanfull*textolarakindekslenmektedir/ IncludedinINDEXCOPERNICUS TUBİTAK[ULAKBİMTarım,VeterinerveBiyolojiBilimleriVeri Tabanı(TVBBVT)Tarafındantaranmaktadır/IndexedbyTUBİTAK[ ULAKBİMAgriculture,VeterinaryandBiologicalSciencesDatabase YazışmaAdresi/CorrespondingAddress TekirdağZiraatFakültesiDergisiNKÜZiraatFakültesi59030TEKİRDAĞ E*mail: ziraatdergi@nku.edu.tr Webadresi: Tel: ISSN:

3 DanışmanlarKurulu/AdvisoryBoard BahçeBitkileri/Horticulture Prof.Dr.KazımABAK ÇukurovaÜniv.ZiraatFak.Adana Prof.Dr.Y.SabitAĞAOĞLU AnkaraÜniv.ZiraatFak.Ankara Prof.Dr.JimHANCOCK MichiganStateUniv.USA Prof.Dr.MustafaPEKMEZCİ AkdenizÜniv.ZiraatFak.Antalya BitkiKoruma/PlantProtection Prof.Dr.MithatDOĞANLAR MustafaKemalÜniv.ZiraatFak.Hatay Prof.Dr.TimurDÖKEN AdnanMenderesÜniv.ZiraatFak.Aydın Prof.Dr.IvankaLECHAVA AgriculturalUniv.Plovdiv*Bulgaria Dr.EmilPOCSAI PlantProtectionSoilCons.ServiceVelence*Hungary GıdaMühendisliği/FoodEngineering Prof.Dr.YaşarHIŞIL EgeÜniv.MühendislikFak.İzmir Prof.Dr.FevziKELEŞ AtatürkÜniv.ZiraatFak.Erzurum Prof.Dr.AtillaYETİŞEMİYEN AnkaraÜniv.ZiraatFak.Ankara Prof.Dr.ZhelyazkoSIMOV UniversityofFoodTechnologiesBulgaria TarımsalBiyoteknoloji/AgriculturalBiotechnology Prof.Dr.HakanTURHAN ÇanakkaleOnsekizMartÜniv.ZiraatFak.Çanakkale Prof.Dr.KhalidMahmoodKHAWAR AnkaraÜniv.ZiraatFak.Ankara Prof.Dr.MehmetKURAN OndokuzMayısÜniv.ZiraatFak.Samsun Doç.Dr.TuğrulGİRAY UniversityofPuertoRico.USA Doç.Dr.KemalKARABAĞ AkdenizÜniv.ZiraatFak.Antalya Doç.Dr.MehmetAliKAYIŞ SelçukÜniv.ZiraatFak.Konya TarlaBitkileri/FieldCrops Prof.Dr.EsvetAÇIKGÖZ UludağÜniv.ZiraatFak.Bursa Prof.Dr.ÖzerKOLSARICI AnkaraÜniv.ZiraatFak.Ankara Dr.NurettinTAHSİN Agric.Univ.PlovdivBulgaria Prof.Dr.MuratÖZGEN AnkaraÜniv.ZiraatFak.Ankara Doç.Dr.ChristinaYANCHEVA Agric.Univ.PlovdivBulgaria TarımEkonomisi/AgriculturalEconomics Prof.Dr.FarukEMEKSİZ ÇukurovaÜniv.ZiraatFak.Adana Prof.Dr.HasanVURAL UludağÜniv.ZiraatFak.Bursa Prof.Dr.GamzeSANER EgeÜniv.ZiraatFak.İzmir Dr.AlbertoPOMBO ElColegiodelaFronteraNorte,Meksika TarımMakineleri/AgriculturalMachinery Prof.Dr.ThefanisGEMTOS AristotleUniv.Greece Prof.Dr.SimonBLACKMORE TheRoyalVet.Agr.Univ.Denmark Prof.Dr.HamdiBİLGEN EgeÜniv.ZiraatFak.İzmir Prof.Dr.AliİhsanACAR AnkaraÜniv.ZiraatFak.Ankara TarımsalYapılarveSulama/FarmStructuresandIrrigation Prof.Dr.ÖmerANAPALI AtatürkÜniv.ZiraatFak.Erzurum Prof.Dr.ChristosBABAJIMOPOULOS AristotleUniv.Greece Dr.ArieNADLER MinistryAgr.AROIsrael Toprak/SoilScience Prof.Dr.SaitGEZGİN SelçukÜniv.ZiraatFak.Konya Prof.Dr.SelimKAPUR ÇukurovaÜniv.ZiraatFak.Adana Prof.Dr.MetinTURAN AtatürkÜniv.ZiraatFak.Erzurum Doç.Dr.PasgualeSTEDUTO FAOWaterDivisionItaly Zootekni/AnimalScience Prof.Dr.AndreasGEORGOIDUS AristotleUniv.Greece Prof.Dr.IgnacyMISZTAL BreedingandGeneticsUniversityofGeorgiaUSA Prof.Dr.KristaqKUME CenterforAgriculturalTechnologyTransferAlbania Dr.BrianKINGHORN TheIns.ofGeneticsandBioinf.Univ.ofNewEnglandAustralia Prof.Dr.IvanSTANKOV TrakiaUniv.Dept.OfAnimalSci.Bulgaria Prof.Dr.NihatÖZEN AkdenizÜniv.ZiraatFak.Antalya Prof.Dr.JozsefRATKY Res.Ins.AnimalBreed.andNut.Hungary Prof.Dr.NaciTÜZEMEN AtatürkÜniv.ZiraatFak.Erzurum

4 ( ( TekirdagZiraatFakültesiDergisi/JournalofTekirdagAgriculturalFaculty201411(2) İÇİNDEKİLER/CONTENTS H.Çinkılıç,L.Çinkılıç,S.Varış,A.KUBAŞ TrakyaBölgesindeSeraSebzeciliğiveSorunları GreenhouseVegetableGrowinganditsProblemsinThraceRegion... 1*10 M.F.Baran,M.R.Durgut,İ.E.Kayhan, İ.Kurşun,B.Aydın,Y.Bayhan DeterminationofDifferentTillageMethodsInTermsofTechnicallyAndEconomicallyinSecondCropMaizeFor Silage(2 nd Year) II.ÜrünSilajlıkMısırÜretimindeUygulanabilecekFarklıToprakİşlemeYöntemlerininTeknikveEkonomikOlarak Belirlenmesi(2.Yıl)... 11*20 A.Afacan,S.Adiloğlu,A.Hasanghasemi,C.Sağlam DeterminationofAntioxidantActivityofSunflowerGrowinginHayraboluDistrictofTekirdağProvince TekirdağİliHayraboluİlçesindeYetişenAyçiçeğiBitkisininAntioksidanAktivitesiTayini... 21*26 F.Aydoğan,K.Bellitürk,M.T.Sağlam EdirneİlindekiBazıSulamaSuyuKaynaklarınınTuzlulukveAğırMetalİçeriklerininTespiti TheAssesmentOfIrrigationWaterSalinityAndHeavyMetalContentsOfSomeSelectedResourcesInEdirneRegion 27*37 H.E.Şamlı,M.Terzioğlu,A.A.Okur,F.Koç,N.Şenköylü EffectsOfSweetApricotKernelMealOnPerformanceAndIntestinalMicrobiotaInBroilerChickens EtlikPiliçlerdeKayısıKüspesininPerformansaveBağırsakMikrobiyotasiÜzerineEtkileri... 38*43 A.Şahin,M.Kaşıkcı SivasİliYıldızeliİlçesindeHalkElindeYetiştirilenEsmerSığırlarınÇiğSütKompozisyonunuBelirlenmesi DeterminationofMilkCompositionofBrownSwissCowsRaisedinDifferentVillageConditionsYıldızeliDistrictof SivasProvince... 44*50 Y.Doğan,Y.Toğay,N.Toğay MardinKızıltepeKoşullarındaFarklıEkimZamanlarınınMercimek(LensculinarisMedic.)ÇeşitlerindeVerimVe VerimÖğelerineEtkisi EffectOfDifferentSowingTimeOnYieldAndYieldComponentsofLentil(Lens(culinarisMedic.)VarietiesinMardin KızıltepeConditions... E.Torun DeterminingFruitProducers SourceofInformationinKocaeliAndEvaluatingItinTermsOfAgricultural Extension... 51*58 59*70 D.Katar, Y.Arslan,R.Kodaş,İ.Subaşı,H.Mutlu BorUygulamalarınınAspir(CarthamustinctoriusL.)BitkisindeVerimveKaliteUnsurlarıÜzerineEtkilerinin Belirlenmesi DeterminationofEffectofDifferentDosesofBoronontheYieldandYieldComponentsofSafflower(Carthamus( tinctorius(l.)... 71*79 T.Kiper PeyzajMimarlığıÖğrencilerininÇevreTutumlarınınBelirlenmesi DeterminationofEnvironmentalAttitudesofStudentsofLandscapeArchitecture... 80*88 O.Yılmaz,O.Karaca,D.İnce,İ.Cemal,E.Yaralı,M.Varol,S.Sevim BatıAnadoluGöçerKoyunculuğuveIslahPlanlamalarındakiRolü NomadicSheepBreedinginWesternAnatoliaandtheRoleofAnimalBreedingPrograms... 89*97 E.E.Şişman,P.Gültürk TekirdağKentMerkezindeBulunanParklarınMevcutDurumununBelirlenmesiveÖneriBirPeyzajProjesinin Hazırlanması DeterminationofExistingStatusofParksinTekirdagCityCenterandDesignofProposalLandscapeProjectfora SamplePark... 98*109 E.Kahya,S.Arın GörüntüRenkKodAnaliziİleMeyveninYerininTespitiÜzerineBirAraştırma AResearchOnImageColorCodeAnalysisWithFruitLocating *118 B.Çakmak,Z.Gökalp,N.Demir SınıraşanNehirHavzalardaTarımdaSuKullanımınınDeğerlendirilmesi AssessmentOfAgriculturalWaterUseInTrans*BoundaryRiverBasins *129

5 Batı%Anadolu%Göçer%Koyunculuğu%ve%Islah%Planlamalarındaki%Rolü*% O.%Yılmaz 1 % % O.%Karaca 1 % % D.%İnce 2% % İ.%Cemal 1 % E.%Yaralı 3 % M.%Varol 1 % S.%Sevim 1 % 1 AdnanMenderesÜniversitesiZiraatFakültesiZootekniBölümü,Aydın 2 SüleymanDemirelÜniversitesiZiraatFakültesiZootekniBölümü, 3 AdnanMenderesÜniversitesiÇineMeslekYüksekokulu,ÇineGAydın Buçalışmada,veillerindegöçerküçükbaşhayvancılıkyapanailelerinhayvancılıkfaaliyetlerihakkında ayrıntılıbilgilerinsunulmasıamaçlanmıştır.gözlem,görüşmeformuveankettekniklerininkullanıldığıbuçalışma,bir alanaraştırmasıdır.veillerindearaştırmamateryalinioluşturanişletmelerkışıniklimindahayumuşak olduğu yörelere göç etmektedirler. Göçer koyuncular genellikle İzmir, Aydın, Muğla gibi Güney Ege illerine göç etmektedirler. Ekonomik açıdan bakıldığında görece yüksek bir gelir getirmesi yanı sıra, sosyolojik olarak da yüzyıllardırsürdürülengelenekselbiryaşamtarzıdır.bununyanısıragöçerkoyunculukbirçoksorunudaberaberinde getirmektedir.bunedenlebuüretimsistemiiçindevleteliyleciddipolitikalarındevreyesokulmasıgerekmektedir. Anahtar%kelimeler:Göçer,koyunculuk,,,Hayvanıslahıplanları Nomadic%Sheep%Breeding%in%Western%Anatolia%and%the%Role%of%Animal%Breeding% Programs% Inthisstudy,detailedinformationaboutnomadicfamiliesinandProvincedealingwithstockbreeding activitieswasgiven.thestudywasbasedonfieldactivitiesconsistingofobservations,interviewsandquestionnaire techniques.nomadicsheepbreeders,whichconsistoftheresearchmaterialinand,migratefrom regionswithcoldclimateinwintertotemperateregions.nomadicsheepbreedershasbeenmigratedtosouthern) Aegeanregionsuchasİzmir,Aydın,Muğlaetc.ingeneral.Besideseconomicallyimportantduetorelativehigher incomeopportunity,thenomadiclifeisalsosociologicallyimportantasatraditionallifestylesurvivingbycenturies. As well as, nomadic sheep production brings with many problems. Therefore, for this production system, the introductionofpoliciesbythegovernmentisneed. Key%Words:Nomadic,sheep,,,animalbreedingprogram * Bumakale8.UlusalZootekniBilimKongresikitabındaözetolarakyayınlanmıştır. Giriş% Tüm dünya ülkelerinde ve Türkiye de küçükbaş hayvan yetiştiriciliği ekonomik bakımdan büyük önemtaşımaktadır(akçapınar,1994;kaymakçıve Sönmez, 1996). Ülkemizde küçükbaş hayvan yetiştiriciliğinin bu önemine karşılık koyun sayısında bağlı olarak üretimde son 20 yıllık süreçte dramatik düşüşler meydana gelmiştir (TUİK,2013).Koyunsayısındakisayısalazalmanın nedenleriarasında;işletmelerinküçük,dağınıkve örgütsüz oluşu, bunun sonucu olarak girdiler alımındaolduğugibiürünlerininpazarlanmasında sömürüye açık olmaları, var olan koyun ve keçi ırklarının verim düzeylerinin yetersizliği ve beslenmenin giderek zayıflayan mer'alara dayanması, kısaca verimliliğin düşük olması, bu nedenle diğer hayvan türleri ile yarışamaması, yapısal ve ekonomik etmenlere bağlı olarak yeni üretim teknikleri ve teknolojinin en alt düzeyde kullanılması gibi konular sayılabilir (Karaca ve ark 2009b). Ege bölgesinde yer alan koyun populasyonunun diğer bölgelere göre hızlı bir şekilde azaldığı görülmektedir. Cumhuriyetin kuruluşundan bu yana gerek araştırma kurumları gerekse üniversitelerde kültür ırkları üzerinde birçok çalışma yürütülmüş ve yeni koyun genotiplerinin geliştirilmesibakımındançokolumlusonuçlarelde edilmiştir. Ancak bu gelişmeler yetiştirici koşullarına arzulanan seviyede yansıtılamamıştır. Yapılan bu çalışmalar sonucunda koyun 89

6 populasyonuna sadece %3 dolayında yabancı genotipleraktarılabilmiş,bununsonucundadaet, süt ve yapağı verimlerinin geliştirilmesini hedef alan etkin stratejiler yürürlüğe konamamıştır. Böylece ülkemizde koyun yetiştiriciliği ekstansif karakterini korumuş, şartların iyileştirilmesine paralel olarak koyunculukta entansif yetiştiriciliği amaçlayan yeni üretim modellerine yönelme yerine, yetiştirici koyunculuğu bırakarak başka üretimalanlarınakaymıştır(pekel,2002,kaymakçı veark.2000,saçlı,2007,karacaveark.1996). Koyunyetiştiriciliği,Anadolukültüründemaddive manevibirönemesahiptir.koyun,türkinsanının beslenmesi, giyinip barınması ve benzeri konulardaekonomikbiröğeolduğukadar,manevi alanda da tarihi süreç içerisinde önemli bir rol üstlenmiştir. Göçer koyunculuk otlatma ve kışlatma bakımından büyük koyun sürülerinin çeşitli mevsimlerde bölgeden bölgeye veya bölge içinde göç etmesi şeklidir. Zamanla boş arazilerin ve otlakların azalması ve göçer koyunculuğun yarattığıkimisorunlarnedeniylegittikçeazalanbir kültür ve yetiştirme yöntemidir. Daha çok yaz aylarındayaylalaragitmekvekışaylarındadakar tutmayan sıcak bölgelerde koyunlara zayiatsız kış geçirmekamacıylayapılır.başkabirifadeilegöçer kültürü, hayvancılığa dayalı bir ekonominin belirlediği konarggöçer, yarıggöçer ve yaylacı toplulukların geleneksel yaşama biçimidir (Dulkadir,1985). Türkiye de koyun yetiştiriciliği; ya tarım işletmesi içinde, ya da köy sürüleri, yayla ya da göçer sürüler şeklinde sürdürülmektedir. Göçer yetiştiricilik yapan işletmelerin ağırlıklı olarak DoğuAnadolubölgesindebulunduğudikkatiçekse de Batı Anadolu nun bazı kesimlerinde de göçer koyunculuk yaygın olarak yapılmaktadır. Çalışmada sunulan ve illerindeki göçer koyunculuk faaliyetleri Batı Anadolu da yapılan göçer koyunculuğun önemli örneklerindendir. Bu çalışma ve illerinde bulunan koyun yetiştiriciliği yapan göçer koyunculuk işletmelerinin sosyal ve ekonomik açıdan irdelenmesi ve yaşanan sorunların belirlenmesi amacıylayapılmıştır. Materyal%U%Yöntem% Bu çalışmanın materyalini ve illerinde yetiştiricilik yapan ve TAGEM tarafından devreye sokulan "Halk Elinde Küçükbaş Hayvan Islahı Ülkesel Projesi"ne katılan 62 göçer aile 90 oluşturmuştur. Çalışmada işletmelerin yerleştiği yerlere gidilerek yaşama tarzları, hayvancılık faaliyetleri gözlenmiş ve işletmelerle anket yapılmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen veriler daha anlaşılır ve sentezlenebilir formlara dönüştürülerek, istatistiksel değerlendirmeler ile basitortalamalaraveoranlaradayandırılmıştır. Bulgular%ve%Tartışma%% ilinde çalışmaya konu işletmelerin yer aldığı Serinhisar ilçesi ilinin güneyinde AkdenizBölgesineyakındır.GüneyindeAcıpayam, batıda Tavas, doğuda Acıpayam'a bağlı Yeşilyuva kasabasıyla çevrilmiştir. İlçede ağırlıklı olarak koyun yetiştiriciliği yapılmaktadır. Çobanlar ilçe ekonomisine büyük katkıda bulunmaktadır. TarihselsüreçteSerinhisarveyöresindeküçükbaş hayvancılıkla uğraşan çok fazla sayıda Türkmen boyunun(yaklaşık200)oturduğubildirilmektedir. Türk boylarından olan ve halen çobanlığın yoğun olarakdevamettiğiilçedeçobanlargemioğulları, Köseci oğulları, Hacı Ahmet oğulları, Koyun oğulları gibi farklı lakaplarla anılmaktadır. Günümüzdehalenbulakaplarlatanınırlar.Soyadı kanundan sonra ise bazı aileler lakaplarına göre soyadıalmışlardır. ilinde, hayvancılık halkının önemli geçim kaynakları arasında yer almaktadır. Hayvancılık yapılan ve hayvan sayılarının diğer ilçelere göre fazla olduğu ilçeler Yalvaç, Ş.Karaağaç, Senirkent, Merkez ve Sütçüler ilçeleridir. İlde koyun yetiştiriciliği daha çok Merkez, Gelendost, Senirkent, Keçiborlu, Ş.KaraağaçveYalvaçilçelerindeyapılırken,keçinin kendine has özelliği sayesinde dağlık ve engebeli alanların oldukça fazla olduğu Sütçüler ve Eğirdir ilçelerinde keçi yetiştiriciliği önemli yer tutmaktadır. Yapılan anketler sonucunda ve illerinde göçer koyunculuk faaliyetini gerçekleştiren işletmelere ait bazı tanımlayıcı istatistiklerçizelge1'deverilmiştir. Herikiildeyeralanişletmelerdeeğitimsüresinin yaklaşık 5 yıl olduğu, yaş ortalamalarının 43G44 civarında olduğu görülmektedir. Anket yapılan işletmelerin yaş dağılımları incelendiğinde her iki ilde göçer yetiştiricilik yapanların ağırlıklı olarak 40G50 yaş arasında yoğun olarak kümelendiği görülmektedir. Bu durum genç nüfus tarafından bu üretim modelinin benimsemediğinin ve her

7 geçengünsürdürülebilirliğiniyitirdiğinintemelbir göstergesiolarakkabuledilebilir. Ortalamahanehalkısayısıilinde4 ilindeise6.5olarakkarşımızaçıkmaktadır.heriki ilde de genellikle hayvanların bakımı aile fertleri tarafındangerçekleştirilmektedir.ancakazdaolsa ilinde bazı işletmelerde işlerin tamamı ya tutulan çoban tarafından veya çoban ve aile fertlerinin ortaklaşa çalışması ile gerçekleştirilmektedir(şekil1). Hane halkı sayıları bakımından bir değerlendirme yapıldığında her iki ildeki işletmelerin Doğu Anadolu da göçer koyunculukla uğraşan işletmelerden daha az hane halkı sayısına sahip olduğugörülmektedir(aygünvesezgin,2009). ilindeişletmebaşına24.80datapulutarım arazisi bulunmaktadır. ilinde ise bu değer ilindekinin neredeyse yarısı kadardır. Serinhisar ilçesi ve ili kışın sert bir iklime sahiptir. Bu nedenle buradaki işletmelerin büyükkısmıiklimindahayumuşakolduğuyerlere göç etmektedirler. Her iki ilde de göçer koyunculukla uğraşan işletmelerin bazılarının konarggöçer bazılarının ise yarı göçer koyunculuk üretim sistemine uygunluk gösterdiği tespit edilmiştir. Her iki ildeki işletmelerin göç yolları incelendiğinde işletmelerin kış mevsiminin genellikleılımangeçtiğiizmir,aydınvemuğlagibi batıillerinegöçettiğigörülmektedir(şekil2). Çizelge1.veİllerindeGöçerailelereaitbazıtanımlayıcıistatistikler İl Özellikler N X±Sx Minimum Maximum EğitimSüresi(Yıl) ±0.222 G 5 Yaş ± HaneHalkı ± TapuluArazi(da) ± KiralıkArazi(da) ± EğitimSüresi(Yıl) ± Yaş ± HaneHalkı ± TapuluArazi(da) ± KiralıkArazi(da) G G G G Çobanı Var Aile Fertleri Aile Fertleri+Çoban Şekil1.İşletmelerdehayvanlarınbakımı 91

8 İzmir Bayındır Seferihisar Tire Pamukkale Torbalı Tire Koçarlı Karpuzlu Milas Çine Çeltikçi Serinhisar Kale Tavas Acıpayam Yeşilova Yağhanlı İncirliova Koçarlı Karpuzlu Tefenni Şekil2.veillerindegöçerkoyuncularıngöçyolları 100,00% 90,00% 80,00% 70,00% 60,00% 50,00% 46,48% 40,00% 30,00% 35,83% 28,33% 23,94% 20,00% 10,00% 0,00% 7,04% 2,82% 9,17% 10,00% 2,50% 4,17% 14,08% 6,67% 5,63% 0,83% 1,67% 0,83% Şekil3.İşletmeleringöçsebepleri Göç eden işletmelerin temel göç sebepleri Şekil 3'te özetlenmiştir. Şekil 3 incelendiğinde her iki illdekiyetiştiricilergöçünanasebeplerininbaşında kendiillerindekimerasıkıntısıveiklimkoşullarının geldiğini belirtmişlerdir. Bunun dışında göçün köklübirgelenekolduğunubelirtenişletmelerbu üretim tarzından vazgeçemeyeceklerini ve bu üretim modelinin kendilerine atalarından miras kaldığını bildirmektedirler. Göçer işletmelerdeki hayvanvarlığınaaitbasitistatistikler Çizelge 2'de verilmiştir. Çizelge2.Göçerişletmelerdekisürükompozisyonunaaitbasitistatistikler Özellik N X±Sx Min Mak VK(%) N X±Sx Min Mak VK(%) AnaçKoyun ± ± Koç ± ± DişiToklu ± ± ErkekToklu ± ± OrtalamaSürüBüyüklüğü

9 Şekil4.Göçedilecekyerinseçimkriterleri ve illerinde sürüde bulunan toplamdamızlıkhayvansayılarınınsırasıyla257 ve284başolduğugörülmektedir.anketyapılan işletmelerde en yüksek sürü büyüklüğünün ili için 500 ili için ise 430 baş civarındaolduğutespitedilmiştir.ilinde anketyapılanişletmelerdeağırlıklıolarakkarya ırkı koyunların bulunduğu gözlemlenmiştir (Karacaveark.,2009a,Karacaveark.,2010). İşletmelergöçedecekleriyöreleribazıkriterlere göre seçmektedir. İşletmelerin göç edilecek yerin seçimi sırasında göz önünde bulundurdukları kriterler iki il için ortak olarak değerlendirilmiştir(şekil4). ve illerindeki yetiştiricilerin göç edecekleri yerin seçiminde temel iki kriterin sırasıylameradurumuveiklimkoşullarıolduğu görülmektedir. Bunu aile fertlerinin sürekli gittiğiyerler,merafiyatıvemeradahayvanların faydalanabilecekleri gölgelik durumu gibi 25,00% 20,00% kriterler takip etmektedir. Göç edilecek mera seçildikten sonra genellikle köy muhtarından kiralanmaktadır. Anket yapılan işletmelerin % i kiraladıkları merada kurdukları çadırlarda, %4.84 ü kendilerine ait evlerde, %1.61 i prefabrik yapılarda konakladığı tespit edilmiştir. ve illerinde göçer koyun işletmelerinin temel sıkıntıları Şekil 5 te özetlenmiştir. Göç işletmeler için temel yaşamsal ihtiyaçlar anlamında birçok sıkıntıyı da beraberinde getirmektedir.şekilincelendiğindegöçerkoyun yetiştiricilerinin en önemli sıkıntıları arasında çocuklarıneğitiminingeldiğigörülmektedir.göç edilen yöre genellikle şehir merkezlerinden uzakkırsalalanlardaolduğundanokulçağındaki çocuklar için eğitim öğretim süreci ciddi anlamdasıkıntıyaratmaktadır. Bunun ötesinde sürekli göç eden işletmelerde çocukların sıklıkla okul değiştirmeleri fertlerinsosyogkültürelgelişimlerinide olumsuzetkilemektedir. Göçer işletmeler hayvan sağlığına yönelik hizmet ağının dışında kalmakta ve hayvan sağlığı anlamında olumsuzluklar yaşamaktadırlar. Bu olumsuzluklara ek olarak hayvan transferleri sırasında yaşanan raporlandırma sıkıntıları yetiştiriciler açısından azımsanmayacak düzeyde caydırıcı bir rol oynamaktadır. 21,18% 15,00% 12,35% 12,94% 14,12% 15,29% 10,00% 9,41% 9,42% 5,00% 5,29% 0,00% Şekil5.Göçünsebepolduğutemelsıkıntılar 93

10 Çizelge3.İşletmelerdekiyetiştiricibildirimlerinedayalıgünlüksütverimlerineaitbasitistatistikler Genel Özellik İl N X±Sx Min Mak N X±Sx Sütverimi ± ±34.10 (ml/gün), ± Her iki ilde göçer koyunculuk yapan işletmeler kuzularını sütten kestikten sonra hayvanlarını sağmaktadır.yetiştiricibildiriminegörekoyunların günlüksütverimineilişkinbasitistatistiklerçizelge 3'teverilmiştir. Çizelgeincelendiğindeilindehayvanbaşına elde edilen süt miktarının ilinde elde edilendennispetenyüksekolduğugörülmektedir. Her iki il beraber değerlendirildiğinde ortalama günlük süt verimi 825 ml olarak karşımıza çıkmaktadır. Elde edilen süt işletmelertarafından farklı şekillerde değerlendirilmektedir. Sağılan sütünilleregöre değerlendirilmeşekilleri aşağıda verilmiştir(şekil6). Sağılan süt illinde daha çok peynire işlenmektedenizliilindeiseağırlıklıolarakçiğsüt vepeynirşeklindedeğerlendirilmektedir. İşletmeler katıldıkları "Halk Elinde Küçükbaş Hayvan Islahı Ülkesel Projesi" öngörüsü çerçevesinde doğan kuzuların %20'sini damızlık olarak ayırmaktadırlar. Geriye kalan damızlık fazlası materyalin ilinde %3.28'i ilindeise%3.23'üdiğerişletmeleredamızlıkolarak satılmaktadır.damızlıksatışındansonraeldekalan kuzuların pazarlama şekilleri Çizelge 4'te verilmiştir. Çizelge4.Kuzularınpazarlanmaşekilleri Kesimhane 31.15% 51.61% Celep 42.62% 25.81% Kurbanlık 26.23% 19.35% Anketyapılanişletmelerdeyetiştiricibildirimlerine dayalıkuzupazarlamayaşıvepazarlamaağırlıkları Çizelge5'teverilmiştir. 80,00% 70,00% 72,22% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 38,57% 38,57% 22,22% 10,00% 8,57% 5,56% 10,00% 4,29% 0,00% Mandıra Çiğ Süt Peynir Yoğurt Tereyağı Şekil6.Sağılansütündeğerlendirilmeşekilleri 94

11 Çizelge5.Kuzupazarlamayaşıveağırlıklarınaaitbasitistatistikler Özellik İl N X±Sx Min Mak KuzularınPazarlama Yaşı(Ay) KuzularınPazarlama CA(kg) ± ± ± ± Genel N X±Sx ± ±0.44 8,92% 9,55% Diğer (Vitamin Eksikliği, P. Tuberculosis, Çiçek, Veba, Şap, Pika, Mavi Dil) Beyaz Kas Hastalığı Piyeten 7,64% 4,46% 4,46% Mastitis Delibaş Enterotoksemi 5,73% 5,10% Ektima Şekil%7.Göçerkoyuncularınkarşılaştıklarıtemelsağlıkproblemleri Sütten kesimden sonra ilinde kuzular yaklaşık 4, ilinde ise 4.5 aylık yaşta pazarlanmaktadır. Pazarlama ağırlığının genel olarak her iki ilde de 30G45 kg arasında olduğu dikkatiçekmektedir. Ankete katılan göçer işletmeler, yerleşik işletmelere rutin olarak sağlanan sağlık hizmetlerinin kendilerine yeterince özenli götürülmediğini belirtmektedir. İşletmelerle yapılan görüşmelerde en sık rastlanan sağlık problemlerininsırasıylayenidoğankuzulardaishal (%31.21) ve koyunlarda yavru atma (%28.54) olduğubildirilmiştir.işletmelerdekarşılaşılandiğer sağlıkproblemlerişekil7'deverilmiştir. Aşım mevsimi başlangıç ve bitiş tarihleri bakımından her iki il değerlendirildiğinde aşımın ağırlıklı olarak ilinde HaziranGEylül, ilinde ise TemmuzGAğustos aralığında gerçekleştiğindenbahsetmekmümkündür(şekil8 veşekil9) Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Aralık Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Aralık Şekil%8.Aşımmevsimibaşlangıçtarihleri Şekil%9.Aşımmevsimibitiştarihleri 95

12 Çizelge6.Dölverimbilgilerineaitbasitistatistikler Değişken İl N X±Sx Min Mak İkizDoğumOranı(%) YıldaikiKezDoğum YapanlarınOranı(%) İşletmelerde yılda iki kez doğum yapanların olduğu dikkat çekmektedir. ilindeki yetiştiricilerin %60'ı yılda iki kez doğumu istemektedirler. Bu işletmelerden ikinci doğumu istemeyenler aynı yıl içinde gerçekleşen ikinci doğumların işletme ve ana hayvan için sıkıntı yarattığını belirtmişlerdir. ilinde ise anket yapılan işletmelerin tamamı yılda iki doğumu istememektedirler. Ancak basit istatistikler incelendiğindebuişletmelerin%20.33'ündeikinci doğumların gerçekleştiği görülmektedir (Çizelge 6). İşletmeler sahip oldukları veya kiraladıkları tarım arazilerinde hayvanların yem ihtiyaçlarını karşılamaküzerefiğ,yonca,mısır,arpavebuğday yetiştirmektedir. Ayrıca ili Serinhisar ilçesinde kuruyemiş sektörü gelişmiş olduğundan işletmelerinbirkısmınınnohutyetiştirdiğidikkati çekmektedir. Üretilen nohutun bir kısmı bu sektörde kullanılırken bir kısmı nohut kırması olarak hayvan beslemede kullanılmaktadır. Yine nohut samanı ilinde yaygın olarak kullanılanyemmaddelerininarasındasayılabilir. VK (%) ± ± ± ± GENEL N X±Sx ± ±1.60 İşletmelerin hayvan beslemede kullandıkları yemlerşekil10'daverilmiştir.şekilincelendiğinde ilinde arpa, pelet yem, nohut samanı ve nohut kırması ağırlıklı kullanılan yemler arasında sayılabilir. Durum ili bakımından değerlendirildiğinde ise ilk sırayı saman alırken bunuarpavepeletyemtakipetmektedir. İkiildeyapılangörüşmelerdeilindeyeralan işletmelerin %71'inin ilindekilerin ise %5'ininkoyunvekoçlaraçiftleşmedenenaz1ay önceekyemlemeyaptığıtespitedilmiştir.bunun yanında yine anket yapılan ilindeki işletmelerin %95.5 ilindeki işletmelerin % 64'ü sütten kesimden sonra pazarlayacağı kuzularapazarlamadöneminekadarekyemleme yaptığıgörülmektedir. Sonuç%% Sonuç olarak Göçer işletmelerin karşılaştıkları sıkıntılar, milli kültürümüz içerisinde oldukça önemli bir yeri olan göçer koyunculuk faaliyetlerinin her geçen gün azalmasına neden olmaktadır. 40% 35% 40% 35% 36% 33% 30% 30% 25% 25% 20% 20% 20% 19% 17% 20% 18% 15% 15% 10% 5% 0% 7% 7% 5% 2% 1% 1% 1% 10% 5% 0% 5% 3% Şekil%10.Hayvanbeslemedekullanılanyemler 96

13 Göçer koyunculuk, ekonomik açıdan bakıldığında yüksek gelir getirmesinin yanı sıra, yüzyıllardır sürdürülen yetiştirme sistemi ve bunun şekillendirdiği geleneksel bir yaşam tarzıdır. Türkiye de kırsal alanlardaki nüfusun büyük şehirlere göç etmesi ile büyük şehirlerde sosyog ekonomik sorunlar meydana gelmektedir. Kırsal alanlardaki nüfusu bulundukları yerlerde barındırabilmek ve ekonomik olarak kötüye gidişi durduracak çeşitli önlemlerin alınması gerekmektedir. Aksi takdirde hem kırsal alandaki tarımsal alanlar yok olacak hem de büyük şehirlerdeki problemler gittikçe derinleşecektir. Göçer küçükbaş hayvancılık hareketleri kontrol altında değildir ve hareket alanları da organize edilmemiştir. Göçer işletmelerin stratejik önemleri, iklim ve vejetasyona bağlı göçlerin koyun ihtiyaçlarını öz alan yaklaşımların sağladığı avantajlara dayalıdır. Bu avantajlara dayalı en belirgin sonuç, verim artışı ve ürünlerin maliyetlerinde sağlanan düşüşlerdir. Oysa ilk anda göze çarpmayan ama sürdürülebilirüretimdeöneçıkanniteliklidamızlık üretiminde, anılan koşullar performansı yüksek hayvanlar için gerekli çevresel ortamı da sunar. Kısacagöçerkoyunculukişletmesindehangiırkya da genotip yetiştiriliyorsa görece o ırk ya da genotipin iyi damızlıklarını bulmak mümkündür. Göçer işletmeler ektansif yetiştirme koşulları altında adeta damızlık işletme niteliğinde olduklarını söylemek gerçeğe uygun bir önermedir. Küçükbaşhayvancılık,bugöçerailelerelindeıslah edilipgeliştirildiğizamanülkeekonomisininbüyük kazancı olacaktır. Ülkemiz ekonomisine, doğal alt yapısınavehayvangenkaynaklarınavekültürüne büyük katkı veren bu yetiştiricilerimizin hayat standartlarını yükseltecek önlemler konusunda kamu kaynakları seferber edilmek zorundadır. Sağlık, eğitim ve sosyog kültürel ihtiyaçları anlamındavarolanproblemlerinienazaindirecek düzenlemeleryapılabilmelidir. % % Teşekkür%% Araştırmanın gerçekleştirildiği "Halk Elinde Küçükbaş Hayvan Islahı Ülkesel Projeleri"ni destekleyen Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü'ne ve araştırmaya gönülden destekverenyetiştiricilereteşekkürederiz. Kaynakça% Akçapınar, h., Koyun Yetiştiriciliği. Medisan Yayınevi,1.Baskı.Ankara,1G4s. Aygün, T., Sezgin, Y., Ülkemizde göçer küçükbaş hayvancılık faaliyetleri: Bitlis ili örneği. 6. Ulusal Zootekni Bilim Kongresi, 24G26 Haziran 2009, Erzurum.S:277G285. Dulkadir, H., Sarıkeçililer. Beşinci Milletler Arası TürkolojiKongresiİstanbul23G28Eylül1985İstanbul. mp_2/dulkadir.pdf Karaca, O., Aşkın, Y., Cemal, İ., Çivi, A., Doğu Anadolu göreneksel koyun yetiştirme sistemlerinin çağdaş ıslah programları bakımından potansiyelleri. Hayvancılık 96UlusalKongresi,18G20Eylül1996,Ege Üniversitesi,Bornova,İzmir. Karaca, O., Cemal, İ., Yılmaz, O., Yılmaz, M., 2009a. Karya koyunu. Türkiye Ulusal Koyunculuk Kongresi,12G13Şubat,İzmir Karaca, O., Arık, İ. Z., Biçer, O., Cemal, İ., Yılmaz, O., Ulutaş, Z., 2009b. Türkiye koyunculuğunda üretim sistemleri ve stratejik öneriler. Türkiye Ulusal KoyunculukKongresi,12G13Şubat,İzmir.s.55G Karaca,O.,Cemal,İ.,Yılmaz,O.,Yılmaz,M.,2010.Halk ElindeÜlkeselKüçükbaşHayvanIslahıProjesi Karya Koyunu Geliştirme Alt Projesi bitirme raporu. Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Yayınları, Ankara. Kaymakçı, M., Sönmez, R., İleri Koyun Yetiştiriciliği. Ege Üniv. Ziraat Fak. Yayınları 1. Baskı, İzmir39G71s. Kaymakçı,M.,Eliçin,A.,Tuncel,E.,Pekel,E.,Karaca,O., Işın, F., Taşkın, T., Aşkın, Y., Emsen, H., Özder, M., Selçuk, E., Sönmez, R., Türkiye de küçükbaş hayvan yetiştiriciliği. Türkiye Ziraat Mühendisliği V. TeknikKongresi,17G21Ocak2000,Ankara. Pekel, E., Türkiye hayvancılığında ıslah hedefleri ve stratejileri. Erişim: [ def.asp] Saçlı, Y., AB ye Uyum Sürecinde Hayvancılık Sektörünün Dönüşüm İhtiyacı. DPT Uzmanlık Tezleri. YayınNoDPT2707. % 97