BEYKENT ÜNİVERSİTESİ STRATEJİK ARAŞTIRMALAR DERGİSİ BEYKENT UNIVERSITY JOURNAL OF STRATEGIC STUDIES

Transkript

1

2 BEYKENT ÜNİVERSİTESİ STRATEJİK ARAŞTIRMALAR DERGİSİ BEYKENT UNIVERSITY JOURNAL OF STRATEGIC STUDIES SAHİBİ / PROPRIETOR: Prof. Dr. Cuma BAYAT (Beykent Üniversitesi adına/ On The Behalf of Beykent University) GENEL YAYIN YÖNETMENİ EDITOR -IN-CHIEF: Yrd. Doç. Dr. Sait YILMAZ YAYIN SEKRETERİ PUBLISHING SECRETARY Özlem SAĞAT YAYIN KURULU PUBLISHING BOARD: Prof. Dr. Erol EREN Prof. Dr. Mithat BAYDUR Prof. Dr. Haydar ÇAKMAK Prof. Dr. Ünsal OSKAY Prof. Dr. Mümin ERTÜRK Prof. Dr. İ. Yaşar HACISALİHOĞLU Prof. Dr. Ahmet YÜKSEL Yrd.Doç.Dr. Sait YILMAZ Yrd.Doç.Dr. Muzaffer ÜREKLİ E.Tümg. Armağan KULOĞLU DANIŞMA KURULU ADVISOR COMITTEE: Prof. Dr. Tuncer ÇELİK E.Org. Şener ERUYGUR Prof. Dr. Şükrü Sina GÜREL Prof. Dr. Hasan KÖNİ Prof. Dr. Erol MANİSALI Prof. Dr. Cemalettin TAŞKIRAN Prof. Dr. Selahattin SARI Prof. Dr. Tayyar ARI Prof. Dr. Muhittin KARABULUT E.Tuğa. İlker GÜVEN Her hakkı saklıdır. Stratejik Araştırmalar Dergisi yılda iki kez yayımlanan, bilimsel hakem kurulu olan bir yayındır. Stratejik Araştırmalar Dergisinde yayımlanan makalelerdeki görüş ve düşünceler yazarların kişisel görüşleri olup, hiçbir şekilde Stratejik Araştırmalar Dergisinin veya Beykent Üniversitesi nin görüşlerini ifade etmez. Stratejik Araştırmalar Dergisine gönderilen makaleler iade edilmez. ISSN: Beykent Üniversitesi Stratejik Araştırmalar Merkezi Sıraselviler Cad. No: 65 PK:34437 Taksim/ İSTANBUL Tel: Faks:

3 ISSN: BEYKENT ÜNİVERSİTESİ STRATEJİK ARAŞTIRMALAR DERGİSİ BEYKENT UNIVERSITY JOURNAL OF STRATEGIC STUDIES Sertifika No: Beykent Üniversitesi Yayınları, No.55 Cilt Volume: 1 Numara Number: 2 Yıl Year: 2008 Güz Autumn I

4 Ulusal ve uluslararası bilimsel literatüre katkı sağlamak üzere yayın hayatına başlayan Beykent Üniversitesi Stratejik Araştırmalar Dergisi ikinci sayısı ile karşınızdadır. İlk sayımıza çeşitli kesimlerden gösterilen yoğun ilgi ve beğeni bizi müteakip sayılar için teşvik etti, onurlandırdı. İkinci sayımızda da hepsi birbirinden ilginç ve akademik seviyesi yüksek yeni çalışmalara yer vermekteyiz. Bu kapsamda, katkılarını esirgemeyen üniversitemizin hepsi birbirinden değerli yeni profesörlerine özellikle şükranlarımı sunmak istiyorum. Bu sayımızda gerek olgusal gerekse coğrafi olarak uluslararası ilişkiler alanında ancak disiplinler arası nitelikte dergimizde yer verilen orijinal çalışmaların akademik hayatımıza önemli birer referans teşkil edeceğini umuyoruz. Sudi Apak tarafından yazılan ilk makale küresel finans kriz ve Türkiye konusunu işlemektedir. Apak a göre ABD den başlayan ve tüm dünyayı etkileyen malî kriz mortgage kredileri ve türev ürünlerden kaynaklanmıştır. Mithat Baydur ise insan hakları, Batı ve Türkiye pratikleri konulu makalesinde uluslararası ilişkilerin az işlenen bir alanında tarihsel süreç çerçevesi içinde insan hakları meselesini irdelemektedir. Yaşar Hacısalihoğlu; mekan, güç ve jeopolitik kavramlarının içerdiği anlamı sorgulamakta, ardından karşılıklı etkileşim ve ilişki dinamiği üzerinde durmaktadır. Armağan Kuloğlu, Irak ve PKK Terör Örgütü bağlamında ele aldığı Türkiye-ABD ilişkileri kapsamında son dönemde Türkiye, Kuzey Irak ve ABD üçgeninde meydana gelen gelişmelerin doyurucu bir analizi ile birlikte ilk defa rastlayacağınız önemli detaylara yer vermektedir. Çin güvenlik politika ve stratejilerine odaklanan Sait Yılmaz ise Çin in barışçı yükselme stratejisi ile gücünü artırma sürecinde olduğunu söylemektedir. Yılmaz, bu aşamada Çin in stratejisini ABD ye karşı savunmada kalma ve uluslararası hukuka yaslanma şeklinde öngörmektedir. Davut Ateş, döneminde Türk Dış Politikası nın saygınlık arayışına analitik bir yaklaşım getirmektedir. Bu kapsamda, Türkiye nin saygınlığını etkilediği kabul edilen belli başlı dış politika alanlarındaki gelişmelerle dış politikadaki değişimlere yer vermektedir. Soyalp Tamçelik, Kıbrıs taki Türk ve Rum toplumları içinde farklı görüşleri analiz ettiği çalışması ile görüş farklılıklarının temel nedenleri hakkında kavramsal bir alt yapı sunmaktadır bize. Mehmet Akif Özer dünden bugüne Avrupa Birliği düşüncesinin izlerini sürerken Avrupa Birliği'nin kuruluşu ve Avrupa birliği'nin genişlemesi ile ilgili gelişmelere özellikle düşünsel temelde geniş bir şekilde yer vermektedir. Ümit Hacıoğlu ise Kosova nın bağımsızlığını takiben Sırp tarafında canlanacak tarihi kinin Bosna da etnik gruplar arasında sağlanan yapay barış ortamını istikrarsızlığa sürükleme ihtimali üzerinde durmaktadır. Özlem Diken ve Hande Selimoğlu ise Türkiye nin lojistik sektöründe gelişimini engelleyen unsurları ele almakta ve sorunlar hakkında çözüm önerileri getirmektedir. Elinizdeki sayımızın sizi her yönden doyuracak, akademik yönden değerli bir dergi olduğuna tüm yüreğimle inanıyorum. Göndereceğiniz Türkçe veya İngilizce makalelerin mutlaka tarafımızdan dikkate alınacağını ve hakem heyeti tarafından uygun görülenlerin bekletilmeden yayınlanacağını tüm akademisyen arkadaşlarıma bir kez hatırlatmak isterim. Yrd.Doç.Dr.Sait Yılmaz Genel Yayın Yönetmeni

5 Beykent University Journal of Strategic Studies, published aiming at contributing to both national and international literature of the field, reaches its second volume now. The great interest and admiration came from different institutions and individuals towards the first volume encouraged and honoured us for succeeding new volumes. We have given place to some highly interesting and highly academic articles each is more prestigious one from the other. Within this scope, I would like to present acknowledgements to our new estimable professors who have made valuable contributions to this volume. In this new volume, we hope that the original works of international relations on the ground of both factual and geographic aspects will constitute a point of reference one each for the field of research. The first article written by Sudi Apak scrutinizes the issue of global financial crisis and Turkey. According to Apak, the economic recession which has first begun in the USA and influenced all around the world derives from mortgage credits and derivative products. Mithat Baydur, in his article based on human rights and the practices of the West and Turkey, investigates thoroughly the issue of human rights in a historical framework which has been studied quite less in terms of international relations. Yaşar Hacısalihoğlu first questions the meanings of the concepts of spatial, power and geopolitics and then, the dynamics of reciprocal relations and interactions between these concepts are deliberated. Armağan Kuloğlu makes a convincing analysis in detail which you might probably hear for the first time on the issue of the recent developments within the triangle of Turkey, Northern Iraq and the USA in terms of the relations between Turkey and the USA in the context of Iraq and PKK terrorist organization. By focusing on the security policies and strategies of China, Sait Yılmaz points out that China is in a process of becoming more powerful by using a strategy of peaceable progress. Yılmaz, at this stage, envisages the strategy of China as keeping it s position in defence and relying on the protection of international law. Davut Ateş brings an analytical approach to the quest of gaining respectability of Turkey s Foreign Affairs Policy during the term In this context, he studies the changes in foreign affairs policy and the developments in some fundamental areas of foreign policy which are considered as having effects on the respectability of Turkey. Soyalp Tamçelik builds up a theoretical infrastructure about the basic motives of the different approaches in his article by analyzing the different point of views of both Turkish and Cypriot Greek communities in Cyprus. Mehmet Akif Özer traces the concept of European Union historically. He studies the beginning and the expansion of the European Union in a wide spectrum especially on an intellectual basis. Ümit Hacıoğlu stresses that the interethnic peace within Bosnia is also vulnerable to instability via a possible revival of age-old hatred by Serbs following the Independence of Kosovo. Özlem Diken and Hande Selimoğlu investigate the factors affecting the evoluation of Turkey s Logistics sector and suggest the solutions over the problems. I strongly believe that this volume will be a rewarding one in every aspect of the field, and will take it s place as a prestigious academic publishing among the others. I would kindly remind our colleagues that our publishing policy is to take into account all the articles being sent us, and to publish as soon as possible in case they are found suitable for our academic criterion of the board of referees. III Asst. Prof. Sait Yılmaz Editor in Chief

6 , BU SAYININ HAKEMLERİ (REFREES OF THIS ISSUE) Prof. Dr. Şükrü Sina GÜREL.. Beykent Üniv. (Uluslararası İlişkiler) Prof. Dr. Cemalettin TAŞKIRAN...Kırıkkale Üniv. (Uluslararası İlişkiler) Prof. Dr. Hasan ÜNAL...Gazi Üniv. (Uluslararası İlişk.) Prof. Dr. Cafer Tayyar ARI...Uludağ Üniv. (Uluslararası İlişkiler) Prof. Dr. Hasan KÖNİ..Bahçeşehir Üniversitesi (Hukuk) Prof. Dr. Muhittin KARABULUT...Beykent Üniv. IIBF Prof. Dr. Haydar ÇAKMAK...Gazi Üniv. (Uluslararası İlişk.) Prof. Dr. Mithat BAYDUR.. Beykent Üniv. (Uluslararası İlişkiler) Prof. Dr. İlter TURAN...Bilgi Üniv. (Uluslararası İlişk) Prof. Dr. Ahmet Güner SAYAR... Beykent Üniv. IIBF Prof. Dr. Yaşar HACISALİHOĞLU Beykent Üniv. (Uluslararası İlişkiler) Prof. Dr. Ünsal OSKAY...Beykent Üniv. (ileşitim) Sinema-TV Doç. Dr. Veysel KILIÇ...Beykent Üniv. (İngiliz Dili Edebiyatı) Yrd. Doç. Dr. Sait YILMAZ...Beykent Üniv. (Uluslararası İlişkiler) Yrd. Doç. Dr. Neziha MUSAOĞLU...Trakya Üniv. (Uluslararası İlişkiler) Yrd. Doç. Dr. Haluk ÖZDEMİR.. Kırıkkale Üniv. (Uluslararası İlişkiler) Yrd. Doç. Dr. Ruhet GENÇ..Beykent Üniv. IIBF Yrd. Doç. Dr. Kazım SARI.. Beykent Üniv. IIBF IV

7 İÇİNDEKİLER/ CONTENTS Sayfa No Küresel Finansal Kriz, G-20 Konferansı Ve Türkiye Sudi APAK Uluslararası Sistem Bağlamında, İnsan Hakları Meselesi; Batı Ve Türkiye Pratikleri Mithat BAYDUR Kuramsal Ve Kavramsal Bir Çözümleme: Mekan - Güç Çatışma Ve Jeopolitik İ. Yaşar HACISALİHOĞLU Irak Ve PKK Terör Örgütü Bağlamında Türkiye-ABD İlişkileri Armağan KULOĞLU Yükselen Güç Çin in Güvenlik Politika Ve Stratejileri Sait YILMAZ Döneminde Türkiye nin Saygınlık Arayışı Davut ATEŞ Kıbrıs ta Federal Çözümü Destekleyenlerle, Karşı Çıkanların Görüşleri Ve Bunların Mukayesesi Soyalp TAMÇELİK Dünden Bugüne Avrupa Birliği Mehmet Akif ÖZER Tanıdık Tehlike Çanlarının Yeni Adresi: Kosova- Bosna Ekseni Ümit HACIOĞLU Türkiye de Uluslararası Lojistik in Sorunları Ve Çözüm Önerileri Özlem DİKEN, Hande SELİMOĞLU V

8 KAPSAM/ SUBJECTS Uluslararası İlişkiler/International Relations Ulusal Güvenlik / National Security Uluslararası Güvenlik / International Security Güvenlik Bilimleri / Security Sciencies Terör / Terror İstihbarat / Intelligence Uluslararası Kuruluşlar / International Institutions Teknoloji / Technology Uluslararası İlişkiler Teorileri / Int. Relations Theories Orta Doğu / Middle East A.B.D. / U.S.A. AB ve Avrupa / EU and Europe Afrika / Africa Avrasya / Euroasia - Kafkasya / Caucasus - Orta Asya / Central Asia - Rusya / Russia Asya- Pasifik / Asia-Pasific Latin Amerika / Latin America Kıbrıs / Cyprus Diaspora / Diaspora Teoloji ve Sosyo-Kültürel Konular / Teology and Socio-Cultural Issues Lojistik / Logistics Ekonomi Politik/Political Economy Ekonomi Politik /Political Economy Küreselleşme / Globalization Lojistik / Logistics Enerji ve Su Konuları / Energy and Water matters Kurumlar ve Bölgesel Çalışmalar / Instutions and Regional Studies Uluslararası Hukuk/International Law Uluslararası Çatışma Konuları / Int. Conflict Issues Uluslararası Adalet / International Justice Uluslararası Sorun Çözme / Int. Dispute Settlement Uygulamalı Araştırmalar/Applied Research Strateji ve Karar Vermede Matematiksel Yaklaşım / Math Approach to Staretgy and Decision Making Uluslararası Sorunların Analizi / Analysis of International Affairs Harekat Araştırması / Operational Resarch Vak a Analizleri/Case Analysis VI

9 Stratejik Araştırmalar Dergisi / Journal of Strategic Studies 1 (2), 2008, 1-11 BEYKENT ÜNİVERSİTESİ/ BEYKENT UNIVERSITY KÜRESEL FİNANSAL KRİZ, G-20 KONFERANSI VE TÜRKİYE Sudi Apak Özet: ABD den başlayan ve tüm dünyayı etkileyen malî kriz mortgage kredileri ve türev ürünlerden kaynaklanmıştır. Piyasalara yeterince düzenleme yapılmaması ise riski arttırmış ve piyasaların çöküşüne yol açmıştır. Gelişmiş ülkelerin Merkez Bankaları ortak politikalar ile faiz indirimi, mevduat garantisi, zarar eden bankalara finansman kolaylığı ve hisse senedi piyasalarına müdahaleler yapmıştır. Uluslararası işbirliği çerçevesinde bu konular G-20 Toplantısında ele alınmıştır. Bu uluslararası işbirliğini geliştirirken, krizin derinleşmesinin önlenmesi de hedeflenmiştir. G-20 Toplantısında temsil edilen Türkiye dünya sıralamasında 16. büyüklükte ulusal ekonomi olma konumundadır. Konferansta krizin etkileri tartışılırken kararların kriterleri ve ülkelerin izleyecekleri politikalar da belirlenmiştir. IMF, Dünya Bankası, FED ve Avrupa Merkez Bankası nın yeni rolleri üzerinde durulmuştur. Türkiye nin konumunu ise etkin ekonomik politikalar oluşturacaktır. Anahtar Kelimeler: G-20 Konferansı, Küresel Finansal Kriz, IMF, FED, Avrupa Merkez Bankası, Çin, Türkiye. Abstract: The global financial crisis started in U.S.A. emanated from from the mortgage loans and derivative products. The regulations are not introduced effectively which increased the financial risk and caused the market crash. All of the central banks of the developed countries intervened into the markets through the decrease of interest rates, saving guarantees, the financial easiness of the bank losses and securities markets. These subjects are discussed at G-20 Summit under the international cooperation framework. When these policies are developing the international cooperation, the solutions of deepening of the crise are aimed. Turkey is represented in G-20 summit as 16th national economy of the world. When the impacts of the crise are discussed at the Summit, the critics of the decisions and the country s policies are also defined. The new roles of the IMF, World Bank, FED and European Central Bank are also covered. The position of Turkey in the crise will be shaped by the active economic policies. Key Words: G-20 Summit,Global Financial Crise, IMF, FED, European Central Bank, China, Turkey. Prof.Dr., Beykent Üniversitesi İİBF, Uluslararası Ticaret Bölüm Başkanı, sudiapak@beykent.edu.tr

10 Sudi Apak GİRİŞ 2008 Eylül ayından itibaren gelişen küresel finans kriz iki ay sonra reel sektörü de etkilemeye başlamıştır. Sanal piyasaların gelişmesi ve bunların beklentileri karşılayamaması ise krizin başlangıcı olmuştur. Eylül ayında ise uluslararası işbirliği, IMF ve Dünya Bankası nın rolü daha çok tartışılmıştır. ABD nin tedbir paketini açıklaması daha sonra AB ülkelerinin de buna katılımı ile uluslararası işbirliğinin önemini arttırmıştır. Piyasalarda güvenin oluşması, zarar eden bankaların hisselerinin devlet tarafından geçici bir süre ile satın alınması, faiz indirimi, muhasebe denetimi gibi konuların topluca ele alınması gerekmiştir. 15 Kasım 2008 de G-20 ülkeleri de finansal krize çözüm bularak reel sektörün resesyon a (durgunluk) girmemesi için Washington da toplanmışlardır. G-20 ülkeleri dünya üretiminin %79 unu ve dış ticaretin %80 ini yapmaktadırlar. 60 Trilyon dolarlık dünya üretim ekonomisinin 54 Trilyon dolarını, 18 Trilyon dolarlık dünya dış ticaretinin de 15 Trilyon dolarını karşılamaktadırlar. G-20 ülkeleri 1999 da tescil edilen ve dünyadaki ekonomik büyüklüğün temelini oluşturan bir gruptur. Bu ülkelerin 6 sı Avrupa dan (Türkiye, Rusya, İngiltere, Fransa, Almanya, İtalya), 6 sı Asya dan (Japonya, Kore Cumhuriyeti, Çin, Hindistan, Endonezya ve Suudi Arabistan), 5 i Amerika Kıtasından (ABD, Kanada, Meksika, Brezilya, Arjantin), 1 i Afrika dan (Güney Afrika) ve Avustralya olmak üzere 19 ülkeden oluşup AB de grupta temsil edilmiştir. Bu ülkelere ek olarak İspanya ve Hollanda da Sarkozy tarafından davet edilmiştir. İsviçre büyük finansal sektörüne rağmen toplantıya davet edilmemiştir. G-20 ülkeleri, sanayileşmiş 7 ülkeye ek olarak, gelirinin çoğunu petrolden sağlayan Rusya ve Suudi Arabistan; gelişmekte olan Asya ve Latin Amerika ülkelerinden oluşmaktadır. Bu ülkelerde Çin 2 Trilyon dolara ulaşan rezervleri ve en büyük insan topluluğunu (1,3 milyar kişi) barındırması açısından 2 Stratejik Araştırmalar Dergisi 1 (02), 2008,1-11

11 Küresel Finansal Kriz, G-20 Konferansı Ve Türkiye önemlidir. IMF ve Dünya Bankası grubunda tek veto hakkı bulunan ABD, bu oluşum ile finansal sektörde işbirliğini desteklemektedir. Çalışmanın ikinci kısmında konferans ın konuları yer almaktadır. Konferans ile ilgili kriterler, konferans ın amacı ve alınan kararlar tartışıldıktan sonra, bankacılık düzenlemeleri ve G-20 nin makroekonomik etkileri belirlenmektedir. Üçüncü bölüm G-20 toplantıları ve bunları oluşturan ülkelerin düşüncelerini oluşturmaktadır. Dördüncü bölüm G-20 Konferansı nın Türkiye açısından değerlendirilmesini yapmaktadır. Son bölüm ise sonuçlardır. KONFERANSIN KONULARI Konferans ile ilgili kritikler şu şekilde oluşmaktadır (Economist, ): - Toplantı yeni bir küresel ekonomik yönetişim ile pasif bir piyasa yaratacaktır. - G-20 ülkelerinin egemenlik hakları ve rekabet konularında çekinceleri vardır. Çünkü finansal pazarlarda gizli çekişmeler ve karışıklık bulunmaktadır. - Fransa içsel reformları devletçilik anlayışı ile çözerken bunu uluslararası bir fon kurulmasına taşımak istemektedir. Bu ise, Anglo- Sakson serbest piyasa ekonomisi kurallarına ters düşmektedir. - İngiltere Başbakanı Brown uluslararası bir konferans toplayıp İngiliz Bankacılık Sistemini etik olarak sağlama almak istemektedir. Bu şekilde Londra uluslararası bankacılık anlayışının Fransa nın devletçilik yaklaşımından korumasını sağlayacaktır. Konferansın düzenlenmesi üç belirgin amaca hizmet etmektedir: 1. Krize sınır koyup gelişmiş ülkelerden gelişmekte olan ülkelere yayılması önlenmek istenmektedir. 2. Finansal regülasyonlar (düzenlemeler) üzerinde anlaşma sağlanacaktır. 3 Journal of Strategic Studies 1 (2), 2008, 1-11

12 Sudi Apak 3. Ülkeler makroekonomik dengesizlikleri düzeltmek için işbirliği yapacaktır. Balonun nedeni olan Asya nın tasarrufları ile Batı nın harcamaları dengelenmeye çalışılacaktır. Konferansın düzenlenmesindeki neden ise finansal krizin reel sektör krizine dönmesidir. Çünkü IMF büyüme hedefini dünya için %0,8 düşürerek 2009 da %2,2 ye çekmiştir. Gelişmiş ülkeler resesyon (durgunluğa) a girerken, gelişmekte olan ülkelerin büyüme hızı %1 azalarak %5,1 e gerileyecektir. İşsizlik, şirket kapanmaları ve batmalarında ise artmakta olacaktır. Aktif değerlerinin düşmesi ile servet ve gelirlerde azalma ekonominin en güncel konusu haline gelecektir. Konferansın tartışacağı önemli konulardan biri de faiz oranı düşüşleri ve hükümet harcamalarının artışı olacaktır. Bazı ülkeler özel-sektör ürünlerine talebin azalması durumunda malî politikaları uygulamaya geçirmek istemektedir. Çin, 9 Kasım da 600 Milyar dolarlık (GSMH larının %15 i) harcama plânını kabul etmiştir. Çin in önemli ölçüde olan rezervleri (2 Trilyon dolar) bu plânın uygulamasını rahatlatırken Amerika ve İngiltere de bu politikaları desteklemektedir. Almanya da 12 Milyar Euro luk bir plân ile devlet harcamalarını arttırmayı plânlamaktadır. IMF nin yardım hacminin arttırılması ise gelişmekte olan ülkelerin fazla talepte bulunması durumunda ek kaynak yaratılmasını gerektirecektir. Bunun için özel çekme haklarına (SDR) ek olarak yeni kaynak yaratılması gerekmektedir. Avrupalılar bu görüşü desteklerken, fazla yardımı en büyük IMF ortağı olan ABD onaylamamaktadır. Bunu nedeni ise, vergi ödeyen grubun yaptığı baskılardır. Finansal düzenlemeler daha kolay anlaşma sağlayan konudur. Sorunlu kredileri bankalar bilançolarından çıkaracaklar ve sermaye artırımlarına gideceklerdir. Bu şekilde daha fazla aktifin zarar görmesi önlenecektir. Kredi batma takasını (CDS) elde tutan bankalar bunu gizlemek yerine belirli bir fiyatın oluşmasını sağlayacak, bu ürünler 120 gün içinde takas görevi yapan 4 Stratejik Araştırmalar Dergisi 1 (02), 2008,1-11

13 Küresel Finansal Kriz, G-20 Konferansı Ve Türkiye kuruluşlarca ticarete konu olacaktır. Mevcut durumda ise yatırımcılar bunları elinde tutmakta ve gerçek değeri oluşmamaktadır. CDS piyasasının 122 Trilyon dolar olduğu göz önüne alındığında bu reformun önemli bir açığı gidereceği açıktır. BANKALARIN DÜZENLEMELERİ G-20 toplantılarından sonra ortaya çıkacak gelişmeler şunlar olacaktır (Eichengreen and Baldwin: 2008): 1. Küresel malî kriz ABD deki mortgage piyasalarından başlamış, yetersiz denetim yüzünden bankalarda kredi batmasına ve riskten kaçınmalara yol açmıştır. Bunun neticesi sadece ABD ve Avrupa nın sorunlu bankalarını değil, tüm gelişmekte olan piyasaların bankalarını da bu konuların içine taşıyacaktır. 2. Ülkeler düzenlemelerin kendi ülke bankaları için yeterli olacağını düşünmektedirler. Onlar için önemli olan kendi bankalarını kurtarmaktır. Çünkü burada analiz edilen kendi ülkelerinin düzenlemeleri ve finansal yapılarıdır. Diğer gelişmekte olan ülke piyasaları gözardı edilmektedir. Doğu Avrupa ve Türkiye de önemli ölçüde bulunan yabancı sermaye bankacılığının kaynak ihtiyaçları da bu ülkelerin üzerine yönlendirecektir. 3. Ulusal ve uluslar üstü düzenlemeler uluslararası bankacılık sistemini yeniden yapılandırmaktadır li yılların sonunda Japon bankalarının büyüklüğünden ABD ve İngiltere endişelenmiş idi. Çünkü Japon düzenleyiciler hisse senedi ortaklığını özsermaye olarak kabul ederek ucuz sermaye ile büyüdüler. Bu daha sonra Japon borsasının düşüşüne de neden oldu. 4. Basel II kuralları küresel olarak bankaların yapılarının sağlamlığı için gerekli sermaye miktarını göstermektedir. Burada amaç küresel malî sistemin güvenilirliğini sağlamaktır. Bir ticarî anlaşmazlıkla, batı ülkeleri bunu Japon bankalarına mal ederek malî çıkarları ön plana çıkarıyorlardı. Bu G-20 toplantısından sonra da ortaya çıkabilecek bir durumdur. 5 Journal of Strategic Studies 1 (2), 2008, 1-11

14 Sudi Apak 5. Sistematik risk durumunda her bir bankanın yapısal sorunu bulunmaz ise sistem güvenlidir. Fakat bankaların pek çok ülkede olması veya aynı ülkede iştirakleri bulunması durumunda düzenlemeler para kıtlığı düşüncesi ile denetim eksikliğine yol açmaktadır. 6. Bankaların aynı tür aktiflere sahip olması dolayısı ile sermaye krizinde tüm bankacılık sektörünün zayıflaması diğer bankaları da olumsuz etkilemektedir. Böylece, tek tek bankaların sağlamlığı yerine tüm sektörün sağlığı göz önüne alınmaktadır. 7. Bankalar Basel I standartları ile sadece kredi riskini algıladılar ve risk alarak kârlılığını arttırdılar larda ortaya çıkan Basel II standartları ile piyasa riskini de hesapladılar, ellerindeki aktiflere göre gerekli sermaye miktarını belirlemeye çalıştılar. Hükümetler kendi ulusal bankalarına avantaj sağlayarak bankaların yeterli sermaye bulundurmalarını önemsediler. Basel II ye göre hata, derecelendirme kuruluşları (rating agencies) ile bankaların kendi risk modellerinin likidite eksikliğini belirleyememesidir. Bu durumda, Basel II ye göre minimum gerekli sermaye gerçek durumda çok daha fazla olmaktadır. Banka sermaye standartları G-20 toplantıları için çok önemlidir. Toplantılarda hedeflerin net olmaması, konuların karmaşıklığı ve müzakerecilerin gerçek piyasa şartlarını bilmemesi; üzerinde anlaşılan maddelerin uygulanmasını zorlaştıracaktır. Bunların hepsi olarak kurgulansa bile, planın çalışması genişletilmelidir. Denetim ve düzenleme sadece bankalar ile sınırlı kalmamalı finans sistemini tehdit eden hedge-fon ve banka-dışı kuruluşları da içine almalıdır. Sermaye standartları rejimi daha çok makroekonomik ölçüleri desteklemelidir. Düzenleyiciler bankaların risk modellerini daha güvenilir yapmalı ve derecelendirme kuruluşları basit borçlanma kuralları oluşturmalıdır. Bankaların sundukları yeni menkul değerler yatırımcıların güvenini sağlamalıdır. Bunun için iki zorluk vardır: 6 Stratejik Araştırmalar Dergisi 1 (02), 2008,1-11

15 Küresel Finansal Kriz, G-20 Konferansı Ve Türkiye 1. Acil durumlarda, düzenleyiciler, karmaşık yapılanmalar ve ulusal çıkarlar yüzünden küresel emniyet göz ardı edilmektedir. 2. Uluslararası kurallar zorlama gerektirir fakat ulusal kurallar egemenliğin üstünlüğünü ön plana çıkarır. Bu konuda da görüş ayrılığı vardır. IMF teftişin üstünlüğünü, ABD disiplin gerekliliğini, AB ise her ülkenin ulusal düzenleyicilerini atamalarını ve IMF nin krizi ön uyarılar ile algılamasını istemektedir. G-20 ülkelerinin bu kararlarda başarılı olabilmesi için ülkelerin dış uyarılara duyarlı olması gerekmektedir. G-20 NİN MAKROEKONOMİK ETKİLERİ: G-20 nin ülkelere makroekonomik etkilerini tartışmak için kriz öncesi oluşan ekonomik büyümenin kaynaklarının araştırılması gerekmektedir: 1997 Doğu Asya krizinin giderilmesi için bu ülkelerin cari fazla yarattığı ve döviz rezervlerinin biriktiği gözlenmiştir (ABD ve İngiltere ise cari açıklarını büyütmüştür). Doğu Asya daki bu birikim istikrarsızlığa yol açmıştır. Çünkü Asya daki ucuz tasarruflar batının aktiflerine ve konut sektörüne gitmiştir. Çünkü krizden korumak için IMF bu ülkelere döviz rezervi biriktirmelerini önermiştir. IMF nin tek başına ülkelerin sermaye kaçışından kaynaklanan bir krizi önleyemeyeceği varsayımı ile bu politika desteklenmiştir. Ayrıca IMF, üç kuruluşa takas (swap) kredi limiti tesis ederek kaynak sağlamayı ön plana almıştır. Bu kuruluşlar, FED, Avrupa Merkez Bankası ve Çin Halk Cumhuriyeti Merkez Bankaları dır. G-20 toplantılarında bu konuların tartışılması ile alınan önlemler dünyadaki makroekonomik yapıyı değiştirmeyecektir. G-20 TOPLANTILARI VE ÜLKE DÜŞÜNCELERİ Planın ülkelere göre ortaya çıkardığı görüşler şunlardır (Hürriyet, Vatan, Cumhuriyet: ): 7 Journal of Strategic Studies 1 (2), 2008, 1-11

16 Sudi Apak Fransa; 100 gün içinde reform programları oluşturulmasını, kredi derecelendirme kuruluşlarının daha sıkı denetlenmesini, muhasebe standartları yeniden düzenlenmesini savunmaktadır. Ayrıca, bankaların fazla risk almalarını engelleyecek tedbirler alınmasını, bankalar için bırakınız yapsınlar döneminin sona ermesini ve uluslararası fonlar ile müdahale yapılmasını istemektedir. İngiltere ise dünya ülkeleri teşvik paketlerinin koordineli olarak uygulasın (Fransa nın uluslararası fonuna karşı!), IMF nin izleme görevinin geliştirilmesini, bankaların faiz indiriminin müşterilere yansıtılmasını, dünya ticaretini hareketlendirecek yeni önlemler alınmasını önermektedir. Almanya; uluslararası piyasalardaki denetimsizliklerin giderilmesini, IMF ye tüm dünyada aktif olan finans kuruluşlarını denetleme yetkisi verilmesini, kredi derecelendirme kuruluşlarının yeni kurallara göre denetlenmesini istemektedir. İtalya, bankaların kredi vermeye devamının sağlanmasını, şirketlerin borsada aşırı değer kaybetmesinin önüne geçecek önlemler alınmasını ve finans sektörü üzerindeki denetimlerin arttırılmasını savunmaktadır. Rusya, küresel finans sektörü üzerindeki denetimlerin sıkılaştırılması, kriz yönetimi konusunda IMF nin yeniden yapılandırılması, zorda olan ekonomilere, IMF dışında kredi verecek kurumlar oluşturulması düşüncesindedir. Brezilya, IMF ve Dünya Bankası tarafından gelişmekte olan ülkelere daha fazla söz hakkı verilmesini istemektedir. Arjantin, Brezilyanın görüşüne ilave olarak IMF ve Dünya Bankası nın yapısının değiştirilmesini savunmaktadır. ABD tarafından krizin çözümü; serbest piyasa kuralları, serbest ticaret ile etkin düzenleme ve denetimde görülmektedir. Krizi aşmanın yolu büyümedir ve en iyi yol serbest piyasa kapitalizmidir. CDS lerle ilgili yeni düzenlemeler yapılmalı, hedge-fonlara ve özel yatırım fonlarına yeni kontroller 8 Stratejik Araştırmalar Dergisi 1 (02), 2008,1-11

17 Küresel Finansal Kriz, G-20 Konferansı Ve Türkiye getirilmelidir. Herkes aldığı aktifin değerinin ne olduğunu bilmelidir. Muhasebe standartları sıkılaştırılmalıdır. CDS ler için market maker oluşmalıdır. Daha çok devlet değil, akıllı devlet stratejisi uygulanmalıdır. Plan ın ortaya çıkardığı başlıca neticeler şunlardır: - Her ülke 31 Mart a kadar öneri ve taahhütlerini ortaya koyacaktır. - Her ülke krizin ortaya çıkmasına yol açan delikleri kapatmadaki türev piyasalarda şeffaflık sağlamak ve denetimi sıkılaştırmak gibi reformlara karşılık ayıracağı kaynağı belirleyecektir. - Ülkeler, batmaları halinde dünya ekonomik sistemini etkileyecek kuruluşların listesini hazırlayacaktır. - Ekonomik büyümenin devamı için Brezilya, Çin, Hindistan gibi ülkelere destek verilmesi konusunda anlaşma sağlanmıştır. - IMF ve Dünya Bankası nın gelişmekte olan ülkelere yardım edebilmesi için kurumlar yeniden yapılandırılacaktır. - IMF sıkıntıdaki ülkelere kısa vadeli likidite sağlayacaktır. - G-20 ülkeleri ev ödevlerini tamamladıktan sonra 30 Nisan 2009 da yeniden toplanacaktır. G-20 KONFERANSI VE TÜRKİYE Krizle ilgili olarak alınan kararların uygulanması ve Türkiye ye etkileri araştırıldığında şu sonuçlar ortaya çıkmaktadır: 1. Türkiye de reel faiz yükselirken, konferansa katılan ABD, AB, İngiltere, Çin ve Japonya da nominal faiz düşmüş, ABD de negatif reel faiz oluşmuştur. (Euro dışındaki Danimarka ile Macaristan ve Ukrayna da nominal faizler yükselmiştir.) 2. Türkiye ye sıcak para çıkışları kriz zamanında artmaktadır. Bu da ödemeler dengesi açıklarını daha fazla yükseltmektedir. Türkiye iç ve dış kaynaklara %2, yurt içindeki kaynaklara ise %5 vergi koyarak bunlara nereden buldun sorgulaması yapmayacaktır. 9 Journal of Strategic Studies 1 (2), 2008, 1-11

18 Sudi Apak Sıcak paranın olumsuz etkisini azaltmak için, uygun malî politikalar ile Merkez Bankası nın munzam karşılıklar yolu ile para politikasını aktif şekilde uygulaması gerekmektedir. Merkez Bankası istikrar ve enflasyon hedeflerinin yanı sıra döviz kuru için de uygun politikalar geliştirerek piyasayı düzenlemelidir. 3. Merkez Bankası bankalar arası piyasanın sağlıklı işlemesine yardımcı olmalı ve bankaların kredileri çağırmasını önlemek amacı ile reeskont politikası ile piyasa yapıcı rolünü üstlenmelidir. 4. Bankalar döviz getirici işlemler için ihracat ve yurtdışı inşaat hizmetleri sektörlerini teşvik etmelidirler. 5. Mevduat sigorta kapsamı AB standartlarına getirilerek 100 bin YTL ye çıkarılmalıdır. 6. Türkiye Bankacılık Kanun unda yer alan sanal düzenlemeler uluslararası normlara getirilmelidir (Konferans metninin 9. maddesi). Bu konuda Bankalar Kanunu nda yer alan geçmişe yönelik olarak ibraların kaldırılması, 10 yıl sonra ödenmiş krediler ile bankacılara sorumluluk çıkarılması (160. madde) alınan kararların uygulanmasını zorlaştırmaktadır. 7. Ayrıca, banka aktiflerinin yüzlerce katı oranda çalışanlara sorumluluk çıkarılması da uluslararası denetim zorluklarını getirmektedir. SONUÇ: G-20 Toplantıları uluslararası işbirliğinin finansal sektörde ortaya çıkması ile yeni bir çalışma grubu yaratmıştır. Finansal olarak alınan kararlar piyasaların düzenlemesi, muhasebe standartlarının geliştirilmesi, IMF nin yeni rolü, kurtarma operasyonları ve egemenlik hakları gibi konuları içermektedir. Ortaya çıkan konular ve ekonomik gelişmeler 30 Nisan 2009 da tekrar değerlendirilecek ve Türkiye nin beklentileri ve IMF ilişkileri de yerel seçim sonrası tekrar şekillenecektir. 10 Stratejik Araştırmalar Dergisi 1 (02), 2008,1-11

19 Küresel Finansal Kriz, G-20 Konferansı Ve Türkiye KAYNAKÇA Declaration of the Summit on Financial Markets and the World Economy, ( ). Economics: ( ). EİCHENGREEN BARRY VE BALDWIN RICHARD: What G20 leaders must do to stabilize our Economy and Fix The Financial System, Hürriyet, Vatan, Cumhuriyet: ( ). TARULLO DANIEL: Banking on Basel: The Future of International Financial Regulation, Peterson Institute for International Economics, New York, Ağustos WOLF MARTIN: Fixing Global Finance: How to Curb Financial Crises in the 21 st Century, Yale University Press, New Haven, Eylül Journal of Strategic Studies 1 (2), 2008, 1-11

20 Stratejik Araştırmalar Dergisi / Journal of Strategic Studies 1 (2), 2008, BEYKENT ÜNİVERSİTESİ/ BEYKENT UNIVERSITY ULUSLARARASI SİSTEM BAĞLAMINDA, İNSAN HAKLARI MESELESİ; BATI VE TÜRKİYE PRATİKLERİ Mithat Baydur Özet Bu makale tarihsel süreç çerçevesi içinde insan hakları meselesini irdelemeye çalışmaktadır. Makalede bazı batı ülkelerinin ikiyüzlü uygulamalarının açığa çıkartılmasına çalışıldığı gibi, felsefi arka plana da özel bir atıf yapılmaktadır. Makalede özellikle Birinci Dünya Savaşı ndan sonraki dönemde insan hakları konusundaki gelişmelere odaklanılmaktadır. Anahtar Kelimeler: İnsan Hakları, Küreselleşme, Ulus-Devlet, Hukuk Abstract This article tries to enquiry the human rights issue within the framework of historical process. The article tries to find out double-faced applications in some western countries and also gives a special reference to philosophical background. Particularly, the article focuses on the developments about human rights after the first world war. Key words: Human Rights, Globalization, Nation-State, Law. GİRİŞ İnsan Hakları meselesi yüzyıllar boyunca ilk aşamada felsefi düzlemde tartışılmış, meselenin felsefi argümanları ortaya atılıp, kotarılmasını takiben bir ideolojiye dönüşmüş ve nihayet anayasal belge ve bildirilerde, uluslararası sözleşmelerde hayatiyet bulmuştur. İnsan hakları manzumesi, yukarıda adı geçen bildiri, beyanname, anayasal metinler ve sözleşmelerde üzerinde ortak inanç ve kanaatin egemen olduğu, korunması konusunda ortak kararlılık ve iradenin gücünü hissettiği bir değerler dizgesidir, bir normlar bütünüdür. Prof. Dr., Beykent Üniversitesi İİBF, Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı, mithatbaydur@beykent.edu.tr