Hatay, Burnaz Kýyý Kumullarý Alan Kullaným Deðiþimlerinin Uzaktan Algýlama Yöntemi ile Belirlenmesi

Transkript

1 Ekoloji Hatay, Burnaz Kýyý Kumullarý Alan Kullaným Deðiþimlerinin Uzaktan Algýlama Yöntemi ile Belirlenmesi Hakan DOYGUN, Süha BERBEROÐLU, Hakan ALPHAN Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlýðý Bölümü, ADANA Cilt: 12 Sayý: , 2003 Özet Bu çalýþmada, kýyý bölgelerindeki arazi örtüsü/alan kullanýmý (AÖ/AK) deðiþimleri ve deðiþimlerin kýyý zonunda oluþturduðu etkiler Burnaz kýyý kumullarý örneðinde incelenmiþtir yýllarý arasýndaki AÖ/AK deðiþimleri hava fotoðraflarý ve uydu görüntüleri ile belirlenmiþtir yýlýndaki arazi örtüsü sayýsallaþtýrýlmýþ siyah-beyaz monoskopik hava fotoðraflarý ile, güncel arazi örtüsü istatistikleri ise 2000 yýlýnda kaydedilen Landsat ETM+ uydu görüntüsünün kontrollü sýnýflamasýndan derlenmiþtir. Arazi örtüsü haritasýnýn üretilmesi için Maksimum Olabilirlik sýnýflayýcýsý kullanýlmýþtýr ve 2000 yýllarý arasýnda kýyý kumullarý %6,7, kumul vejetasyonu %85 ve tarým alanlarý %12 oranýnda artarken sazlýk bataklýk alanlar % 57 oranýnda azalmýþtýr. Yazlýk konutlarýn kapladýðý alanlar ise 10 kat kadar artmýþtýr. Anahtar Kelimeler: Arazi kullanýmýndaki deðiþimler, Burnaz kýyý kumullarý, coðrafi bilgi sistemleri, deðiþim tespiti, uzaktan algýlama. The Determination of Land Use Changes By Using Remote Sensing in Burnaz Coastal Dunes, Hatay Abstract In this study, land use/land cover (LU/LC) changes and impacts of changes on coastal zone were investigated in the example of Burnaz coastal dunes. The LU/LC changes between 1972 and 2000 were determined using aerial photos and satellite images. The land cover types and coverage in 1972 was delineated by using digitized monoscopic, black-white aerial photographs the current land cover statistics were derived from supervised classification of Landsat ETM+ imagery acquired in Maximum Likelihood classifier was used to produce land cover map. Coastal sand dunes, dune vegetation and agricultural areas increased by 67%, 85%, 12% respectively whereas bulrush coverage decreased 57% between 1972 and There is a significant increase in the areal extent of summer resorts which is as large as 10 times. Key Words: Land use changes, Burnaz coastal dunes, geographical information systems, change detection, remote sensing. GÝRÝÞ Günümüzde arazi örtüsü/alan kullanýmlarýnda (AÖ/AK) meydana gelen fiziksel deðiþimler, biyoçeþitlilik, besin maddeleri üretimi, insan saðlýðý ve yaþam kalitesi üzerinde olumsuz etkilerin ortaya çýkmasýna neden olmaktadýr (Alphan ve Yýlmaz 2001). Dünya nüfusunun %60'ýnýn kýyý bölgelerinde yaþadýðý göz önüne alýndýðýnda, yerleþim ve tarým alanlarýndaki artýþlarýn neden olduðu hidrolojik yapýnýn deðiþimi sonrasýnda yüzey akýþý hýzlanmakta ve kontrol edilmesi zorlaþmaktadýr; bu durum kýyý alanlarýnda erozyon ve sedimentasyonu artýrarak arazi tahribatýna neden olmaktadýr. Söz konusu tahribatýn kýyý alanlarýna ait habitatlarýn kalitatif ve kantitatif özelliklerinde gerilemeye neden olduðu günümüzde yaygýn olarak kabul edilmektedir (Alphan ve ark. 2002). Bu süreç, hem insan faaliyetleri hem de fiziksel çevrenin dinamik özellikleri nedeni ile sürekli deðiþim içinde olan Akdeniz peyzajýnda, dünyanýn diðer bölgelerine göre daha yoðun görülmektedir. Çevresel izleme sonucu elde edilen AÖ/AK özelliklerinin nitelik ve niceliðindeki deðiþimlere ait veriler, sürdürülebilir kullaným hedeflerine ulaþýlmasýnda deðerlendirilen önemli araçlardan birisidir (Doygun ve Berberoðlu 2001). Ýzleme çalýþmalarý sayesinde tür çeþitliliði, bu çeþitliliði etkileyen doðal faktörler, insan etkileri sonucunda oluþan habitat parçalanmasý ya da tahripler ortaya konmaktadýr. Bu durum, çevresel kaynaklarýn geçmiþ ve güncel durumlarýnýn karþýlaþtýrýlmasýný saðlamanýn yaný sýra, kaynaklar üzerindeki kullaným ve deðiþim eðilimlerinin belirlenmesine yardýmcý olmaktadýr. Olumsuz çevresel etkilerin kabul edilebilir düzeylere indirilmesi için gerek duyulan verilerin yetersizliði ile ulaþýlmasý ve yayýmlanmasýndaki kýsýtlamalar, deðiþimleri çabuk ve etkili bir þekilde saptayabilecek araçlarýn yeterince yaygýn olmamasý izlemenin en önemli aracý olan deðiþim tespitine olan ihtiyacý arttýrmaktadýr (Skole 1996, Alphan ve Yýlmaz 2001'den). 4 Temmuz - Aðustos - Eylül 2003, Sayý: 48

2 Hatay, Burnaz Kýyý Kumullarý Alan Kullaným Deðiþimlerinin Uzaktan Algýlama Yöntemi ile Belirlenmesi Ekoloji Uzaktan algýlama (UA) ve coðrafi bilgi sistemleri (CBS), peyzaj özelliklerinin tanýmlanmasý ve analizi için deðiþim tespitinde gerkesinim duyulan düzenli ve tutarlý veri saðlanmasýnda ideal araçlar halini almýþtýr (Berberoðlu 2003). UA ve CBS, izleme ve deðiþim tespiti ile ilgili çok sayýda uygulamada kullanýlmýþtýr. Tropikal yaðmur ormanlarýndaki AÖ/AK deðiþimlerinin tespiti (Singh 1986), kurak ve yarý-kurak alanlarýn izlenmesi (Ram ve Kolarkar 1993, Pilon ve ark. 1998), tarým alanlarýnýn izlenmesi (Lenney ve ark. 1996) bu uygulama alanlarýndan bazýlarýdýr. AÖ/AK deðiþimlerinin kontrol edilmesi yoluyla çevresel bozunmalara karþý erken dönemde önlem alýnmasý bu nedenle hayati bir konu haline gelmiþtir. Doðu Akdeniz kýyý kumullarý ile bu alanlarla baðlantýlý sulak alan sistemlerindeki bitki örtüsü ve yaban hayatý, doða koruma kapsamýnda uluslararasý düzeyde ilgi görmektedir (van der Have ve ark. 1988). Doðu Akdeniz kýyý alanlarýndaki AÖ/AK deðiþimlerine neden olan insan aktivitelerinden en önemlileri tarýmsal faaliyetler ve kentleþmedir. Bölgede doða koruma ve sürdürülebilir yönetim kapsamýnda yürütülen araþtýrmalarda Çukurova delta sistemlerinde 560 bitki türü teþhis edilmiþ (Çakan 2001) ve en yüksek tür çeþitliliðine kumul alanlarýnda rastlanmýþtýr. Fakat tür çeþitliliðinin yoðun olduðu bu kumul alanlarý, yoðun tarýmsal alan kullaným baskýsý altýndadýr. Örneðin, Seyhan deltasýndaki kumul alanlarýnýn %46'sý son 76 yýl içinde tarým alanlarýna dönüþtürülmüþtür (Kapur ve ark. 1999). Ekstrem yaþam koþullarýna sahip bu alanlardaki deðiþimler rasyonel olmaktan çok uzaktýr. Zira, kumullar ve bataklýk alanlardan dönüþtürülen tarým alanlarýndan elde edilen ürün sürekli olarak azalmakta ve bu alanlar üzerindeki tarýmdan bir süre sonra vazgeçilmektedir. Bu durum, kazanýlan tarým alanlarýndaki koþullarýn iyileþtirilmesi için yapýlan ek deðiþtirmeler ya da yeni tarým alanlarý oluþturma faaliyetleri ile bozunmayý büsbütün hýzlandýrmaktadýr. Araþtýrma alaný olarak seçilen Doðu Akdeniz bölgesindeki Burnaz kýyý kumullarý da coðrafi konumu, yüzey þekilleri, toprak yapýsý gibi doðal özelliklerine baðlý olarak sunduðu potansiyel nedeniyle uzun yýllar boyunca hýzla geliþen ve giderek çeþitlenen alan kullanýmlarýnýn baskýsý altýna girmiþtir. Alanda yýllarý arasýndaki arazi örtüsü deðiþimlerinin belirlenmesinde UA ve CBS'den yararlanýlmýþtýr. Deðiþim tespiti sonuçlarý doðal potansiyel üzerindeki etkiler göz önüne alýnarak deðerlendirilmiþtir. Elde edilen veriler, Doðu Akdeniz'de gelecekte yapýlacak izleme ve deðiþim tespiti çalýþmalarý için önemli bir geri besleme olanaðý sunmakta, saðlýklý plan kararlarýnýn oluþturulmasýnda altlýk teþkil etmektedir. Bu nedenle, çalýþmada elde edilen verilerin ileriye dönük plan kararlarýnýn alýnmasýnda göz önünde bulundurulmasý gerekliliði vurgulanmýþtýr. Araþtýrma Bölgesinde Doðal Yapý ve Mevcut Alan Kullanýmlarý Burnaz kýyý kumullarý, Hatay ili Erzin ilçesi kýyý kesiminde Ýskenderun körfezinin kuzeyinde yer almaktadýr. Yaklaþýk 13 km kýyý uzunluðu ve 1 km m arasýnda geniþliðe sahip araþtýrma alanýnýn sýnýrlarýný, batýda, ayný zamanda Adana ve Hatay illerini de ayýran Sarýmazý halk plajý, doðuda ise Botaþ tesisleri oluþturmaktadýr (Þekil 1). Þekil 1. Araþtýrma alaný genel konumu (2000 Yýlý Landsat ETM+ görüntüsü). Büyük oranda alüvyal yapý sergileyen Erzin ovasýnýn kýyý uzantýsý þeklinde tanýmlanabilen araþtýrma alaný, batýda bazalt formasyonu, kuzeyde siltli kum ve kýyý bölgesinde kalýnlýðý 4-26 m arasýnda deðiþen kumul tabakalarýndan meydana gelmektedir (Pelen 1995). Araþtýrma alanýnda aðýrlýklý olarak tarýma uygun olan I. sýnýf araziler ile ekonomik kullaným özelliðini yitirmiþ V. ve VIII. sýnýf araziler bulunmaktadýr. Bazalt formasyonunun yer aldýðý batý yönünde VIII. sýnýf, tarým faaliyetlerinin yürütüldüðü kuzey kesimlerde I. sýnýf, kýyý kumullarýnýn, kum tepelerinin ve taban suyunun yüksek olduðu bölgelerde ise V. sýnýf araziler hakim durumdadýr (Anonymous 1998). Burnaz çayý, sazlýk-bataklýk alanlar, mevsimlik küçük dereler ve kum alýmý sonucu meydana gelen çukurlarýn yaðmur veya taban sularýyla dolmasýndan oluþan göletler baþlýca su kaynaklarýdýr. Araþtýrma Temmuz - Aðustos - Eylül 2003, Sayý: 48 5

3 Ekoloji alaný 18,4ºC'lik yýllýk ortalama sýcaklýk, %60'ýn altýna düþmeyen baðýl nem ve 960 mm yaðýþ ile sýcakýlýman kuþakta yer almaktadýr (Anonymous 1995). Araþtýrma alaný vejetasyonu Akdeniz flora bölgesinin Tethys alt alemi içinde yer almaktadýr. Islak kumul þeridinde ekstrem tuzluluða dayanýklý Cakile maritima Scop. ve Salsola kali L. türleri, geniþ kumul düzlüklerinde Euphorbia paralias L., Sporobolus virginicus (L.) Kunth. ve Cakile maritima Scop., kum tepelerini kaplayan, çoðunluðunu odunsu çalýlarýn oluþturduðu toplulukta Vitex agnuscastus L., Pistacia lentiscus L., Nerium oleander L. hakimdir (Yýlmaz 1996). Sazlýk-bataklýk alanlarda Anagallis arvensis L., Heliotropium europaeum L., Melilotus elegans Salzm. ex Ser., akarsular ve yakýn çevresinde Arundo donax L., Tamarix sp., Inula viscosa L., kum alýmlarý sonucu oluþan göletler çevresinde de Phragmites australis (Cav.) Trin. ex Steud., Juncus maritimus Lam., Trigonella lilacina Boiss. gibi türler yer almaktadýr (Güzelmansur 2000). Fauna elemanlarý, araþtýrma alaný genelinde antropojen etkilere baðlý olarak yaþam alanlarýnýn daralmasýyla beraber tuzlu bataklýklar, lagünler, kumullar ve üzerindeki bitki örtüsüne baðlý olarak varlýklarýný sürdürebilmektedir. Yoðun bitki örtüsüyle kaplý ambarlar ve kumul çalýlýðýnda memeliler, geniþ düzlüklere yayýlan kumullarda amfibi ve sürüngenler, lagün ve sazlýk-bataklýk alanlarda kuþlar, deniz kýyýsý ile lagünlerde ise kabuklular yaþama ortamlarý bulabilmektedir (Berberoðlu 1994). Araþtýrma alanýnýn I. sýnýf arazilerin hakim olduðu büyük bölümünü tarlalar ve son yýllarda artýþ gösteren narenciye bahçelerinden oluþan dikili alanlar meydana getirmektedir. Tarýmýn ardýndan alandaki en yoðun kullanýmlar günübirlik rekreasyon alanlarý ve ikinci konutlardýr. Alanda bulunan Sarýmazý ve Burnaz halk plajlarý günübirlik kullanýmlar ve çadýr kamping için imkanlar sunmakta ve yaz aylarýnda büyük talep görmektedir. Burnaz halk plajý önceleri sadece çadýr kamping olarak kullanýlýyorken, 1987 yýlýnda betonarme konutlarýn yapýlmaya baþlanmasýyla kalýcý yerleþim merkezi halini almýþtýr. Belediyenin düþük bir ücret karþýlýðýnda yer kiralamaya baþlamasý ile hýzlanan baraka konut yapýmý, spekülatif arazi pazarýný oluþturmuþ ve zamanla iki-üç katlý yapýlar yer almaya baþlamýþtýr. Özellikle yaz aylarýnda, hafta içinde 5000'e ulaþan baraka yerleþimlerin nüfusu, hafta sonlarýnda i bulmaktadýr. Bu yerleþimlere ek olarak, 1985 yýlýndan itibaren çok katlý tatil siteleri yapýmý da büyük hýz kazanmýþtýr; alanda, halihazýrda kullanýlmakta olan yaklaþýk 750 konutluk 12 tatil sitesi bulunmaktadýr (Güzelmansur 2000). H. DOYGUN - S. BERBEROÐLU - H. ALPHAN Sazlýk-bataklýk alanlarda taban suyu seviyesini düþürerek tarým alaný kazanmayý hedefleyen okaliptus aðaçlandýrma alanlarý ve kum tepelerinin bulunduðu bölgede 1998 yýlýnda faaliyete geçen kum ocaðý da yöre halký ve ticari kurumlar tarafýndan hayata geçirilen alan kullanýmlarý arasýnda yer almaktadýr. Bunlarýn yaný sýra koruma faaliyetleri çerçevesinde ilan edilen birisi Sarýmazý halk plajýnýn üst sýnýrýnda, diðeri Burnaz halk plajýndaki barakalarýn arkasýnda olmak üzere iki adet I. derecede arkeolojik sit alaný bulunmaktadýr. Ayrýca kýyý ve kýyý kenar çizgisi arasýnda kalan bölge deniz kaplumbaðalarý üreme alaný olarak koruma altýna alýnmýþtýr. Adana iline baðlý Yumurtalýk ilçesinde kurulan Adana-Yumurtalýk Serbest Bölgesi'nin geliþme sýnýrlarý olarak kabul edilen II. ve III. etap faaliyet alanlarý da Sarýmazý halk plajýndan itibaren doðuya doðru 2 km boyunca kumullarý içine almaktadýr; bu sýnýrlar içerisinde günümüzde herhangi bir yapýlaþma mevcut deðildir (Güzelmansur 2000). Bu çalýþma ile, farklý tarihlere ait sýnýflanmýþ uzaktan algýlama verilerinin CBS ortamýnda yorumlanmasýyla (i) AÖ/AK deðiþimlerinin belirlenmesi, (ii) deðiþimlere dayanýlarak geleceðe yönelik koruma amaçlý projeksiyonlarýn yapýlmasý, (iii) ekolojik yapý üzerindeki baský unsurlarýnýn belirlenmesi, (iv) yönetim çalýþmalarýnda kullanýlabilecek veri saðlanmasý amaçlanmýþtýr. MATERYAL VE METOT AÖ/AK deðiþimlerinin belirlenmesinde Harita Genel Komutanlýðý'ndan alýnan 1: ölçekli topografik haritalar, 1972 yýlýna ait 1: ölçekli siyah-beyaz monoskopik hava fotoðraflarý ve 2000 tarihli Landsat ETM+ görüntüsü kullanýlmýþtýr yýlýna ait hava fotoðraflarý sayýsallaþtýrýlarak ortho düzeltme yapýlmýþ ve görüntü mozayiði oluþturulmuþtur. Bu iþlemlerin ardýndan hava fotoðraflarý üzerinde arazi örtüleri sayýsallaþtýrýlmýþtýr yýlýna ait bilgiler ise 30 m çözünürlüðe sahip Landsat ETM+ uydusundan alýnan verilerden saðlanmýþtýr. Görüntü yer çözünürlüðü 15 m çözünürlükteki pankromatik bant kullanýlarak Intensity-Hue-Saturation (IHS) yöntemiyle 15 m'ye yükseltilmiþtir (Þekil 2). Bu ön iþlemelerin ardýndan elde edilen görüntü maksimum olabilirlik yöntemiyle 4061 sayýda öðrenme pikseli kullanarak kontrollü olarak sýnýflanmýþtýr. Hava fotoðraflarýndan ve Landsat ETM+ görüntüsünden elde edilen sýnýflanmýþ veriler CBS ortamýnda yorumlanarak alanda son 28 yýlda meydana gelen AÖ/AK deðiþimleri ortaya konmuþtur. Uydu verisinin sýnýflanmasý ve arazi örtüsü haritasýnýn üretilmesinde ERDAS IMAGINE 8.4, sayýsallaþtýr- 6 Temmuz - Aðustos - Eylül 2003, Sayý: 48

4 Hatay, Burnaz Kýyý Kumullarý Alan Kullaným Deðiþimlerinin Uzaktan Algýlama Yöntemi ile Belirlenmesi Ekoloji ma ve arazi örtüsü istatistiklerinin derlenmesinde ise ArcView 3.2 yazýlýmlarý kullanýlmýþtýr. Þekil 2. Çalýþma akýþ düzeni. BULGULAR AÖ/AK Deðiþimleri Deðiþimlerin izlenmesinde, araþtýrma alanýný karakterize eden kumullar, kumul bitki örtüsü, sazlýk-bataklýk alanlar, ikinci konut yapýlaþmalarý ve ekili alanlar AÖ/AK sýnýflarý olarak kullanýlmýþtýr. Kapladýklarý alanlar yönünden deðerlendirildiðinde yýllarý arasýnda en belirgin deðiþimlerin kumul bitki örtüsü, sazlýk bataklýk alanlar, ekili alanlar ve ikinci konutlarda gerçekleþtiði belirlenmiþtir (Þekil 3). Ekili alanlarda iki yönlü deðiþim söz konusudur. Araþtýrma alanýnýn kuzeyinde bulunan ve 1972 yýlýnda da tarýmsal faaliyetlerin hakim olduðu bölümde, 2000 yýlýnda sazlýk-bataklýk alanlarýn büyük oranda tarýma dahil olduðu görülmüþtür. Araþtýrma alanýna dahil olmayan ancak hava fotoðraflarý ve uydu görüntülerinde geniþlediði görülen Yukarý ve Aþaðý Burnaz köyleri ile modern toprak iþleme tekniklerinin geliþmesi, ekili alanlarda belirlenen bu artýþýn baþlýca gerekçesi olarak kabul edilmektedir. Kuzey-batýda 1972 yýlýnda tarým faaliyetlerinin gözlendiði alanda bugün büyük oranda kumullarýn bulunuyor olmasý alanda tarým faaliyetlerinin terkedildiðini göstermektedir. Bunda etken olan sebepler kumul tepelerinin ve doðal bitki örtüsünün tahrip edilmesi sonucunda hakim kuzeybatý rüzgarýna baðlý olarak kumullarýn kara yönünde hareket etmesi ve ardýndan topraðýn verimsizleþerek tarýmýn alanda terkedilmesi olarak belirlenebilmektedir. Bunun sonucunda, genelde ülkemizde alan kayýplarýnýn görüldüðü kumullarda göreceli bir artýþ sözkonusu olmuþtur. Yine rüzgar erozyonuna baðlý olarak bir kýsým sazlýk-bataklýk alanýn kum ile kaplanmasý kumullarda artýþa neden olan bir diðer etkendir. Yukarýda belirtilen nedenler sonucunda kumul alanlarýndaki geniþleme, beraberinde kumul vejetasyonunun da yayýlýþýný artýrmýþtýr. Ayrýca alanda uygulanmaya baþlanan koruma statüsü çerçevesindeki yasal yaptýrýmlar kumul bitki örtüsünün geliþmesine imkan tanýmýþtýr. Sazlýkbataklýk alanlar, baþta tarýmsal faaliyetler olmak üzere alan kullanýmlarýndan en çok etkilenen arazi örtülerinin baþýnda gelmektedir. 80'li yýllardan itibaren hýzlanan ikinci konut yapýlaþmalarý ve rüzgara baðlý kumul hareketleri sazlýk-bataklýk alanlarýn azalmasýnda etken olan diðer önemli faktörlerdir. Tablo 1. Kapladýklarý alanlar yönünden 1972 ve 2000 yýllarý arasý AÖ/AK deðiþimleri Þekil yýlý AÖ/AK daðýlýmý. TARTIÞMA VE SONUÇ Araþtýrma alanýndaki hassas doðal yapýyý güncel olarak en çok baský altýnda tutan kullanýmlar tarým Temmuz - Aðustos - Eylül 2003, Sayý: 48 7

5 Ekoloji ve ikinci konut yapýlaþmasý olarak belirlenmiþtir. Bölgedeki potansiyel baský unsuru ise Adana iline baðlý Yumurtalýk ilçesinde kurulan Adana- Yumurtalýk Serbest Bölgesi'nin geliþme sýnýrlarý olarak kabul edilen II. ve III. etap faaliyet planlarýdýr. 1970'li yýllarda bölgede baþlayan sanayileþme, yapýlaþma ve yoðun tarýmsal faaliyetler günümüze deðin alanda meydana gelen AÖ/AK deðiþimlerine neden olmuþtur. Aðýrlýklý olarak tarýmsal faaliyetler sazlýk-bataklýk alanlarýn azalmasýnda, bunun yanýnda ikinci konutlar da kumullar üzerinde baský unsuru olarak ortaya çýkmýþtýr. Alandaki mevcut doðal yapýyý koruma ve geliþtirme yönünde düzenlemeler yapýlmasý gerekirken, planlanan faaliyetlerle yakýn gelecekte bölgenin hassas ekolojik dengesinin tamamen tahrip olmasý söz konusudur. Bu kýyý zonunun deniz kaplumbaðalarý üreme habitatýný içermesi, ayný zamanda Kuzey Afrika ve Kuzey Avrupa arasýndaki önemli kuþ göç yolu üzerinde olmasý bu bölgede deðiþimleri izleme ve koruma faaliyetlerinin yüksek teknolojilerle uygulanmasýný gerektirmektedir. Yapýlmasý gereken bir diðer çalýþma ise bölgedeki biyoçeþitliliðin detaylý arazi çalýþmalarý ile ortaya konulmasýdýr. Deðiþimlerin belirlenmesinde kullanýlan uzaktan algýlama ve coðrafi bilgi sistemleri, peyzaj düzeyindeki deðiþim tespiti ve izlemenin vazgeçilmez araçlarýndan biri haline gelmiþtir (Klemas 2001). Bölgesel izlemede kullanýlan deðiþim tespitinde yüksek doðruluk ve yüksek H. DOYGUN - S. BERBEROÐLU - H. ALPHAN izleme sýklýðýna gerek duyulmaktadýr. Bölgede gerçekleþtirilmiþ olan çalýþmalarda (Uzun ve ark. 1995, Alphan 1998, Güzelmansur 2000) uzaktan algýlama ve coðrafi bilgi sistemlerinin kullanýlmadýðý göz önüne alýndýðýnda yürütülen araþtýrma bu kapsamdaki ilk çalýþma olma özelliðini taþýmaktadýr. Araþtýrma kapsamýnda 28 yýllýk zaman kesitinde örnek bir kýyý alanýnda meydana gelen deðiþimler ortaya konmuþtur. Benzer çalýþmalar Mas (1999), Mol ve ark. (2001) tarafýndan farklý coðrafyalarda yürütülmüþtür. Çevresel kaynaklara ait veri envanterleri olmaksýzýn çevresel izlemeden söz etmek olasý deðildir. Burnaz kýyý kumullarý için kullanýlan deðiþim tespiti yöntemi, çevresel izleme projeleri için gerek duyulan verilerin saðlanmasý bakýmýndan önem taþýmaktadýr. Bu anlamda, yürütülen bu çalýþma pilot bir uygulama olarak deðerlendirilebilir. Söz konusu alandaki izlemenin daha anlamlý hale getirilebilmesi ve eðilimlerin doðru bir þekilde ortaya konmasý için izleme sýklýðýnýn arttýrýlmasý ve farklý ölçeklerdeki verilerle desteklenmesi gerekmektedir. Ýzlenen yöntemin ayný kýyý alaný için ileriki tarihlerde uygulanmasý ile saðlanacak veriler deðiþim eðilimlerinin adlandýrýlmasýna olanak saðlayacaktýr. Özellikle son iki yýlda kullanýma giren ve yer çözünürlüðü 1 m kadar hassas olan (IKONOS, Quickbird, OrbView-3) uydu verilerinin kullanýmý izleme hassasiyetinin arttýrýlmasý bakýmýndan büyük bir potansiyel oluþturmaktadýr. KAYNAKLAR Alphan H (1998) Yumurtalýk Dalyan Çamlýðý Tabiatý Koruma Alanýnýn Yönetim Planlamasý Ýçin Bir Veri Bankasý Oluþturulmasý. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlýðý Anabilim Dalý, Yüksek Lisans Tezi, Adana. Alphan H, Yýlmaz KT (2001) Kýyý Alanlarýnýn Planlanmasýnda Ýzleme (Monitoring) Çalýþmalarýnýn Rolü. In: Türkiye'nin Kýyý ve Deniz Alanlarý III. Ulusal Konferansý Bildirileri, Haziran 2001, Yýldýz Teknik Üniversitesi, Ýstanbul, Alphan H, Berberoðlu S, Yýlmaz KT (2002) Kýyý Bölgelerinde Sürdürülebilir Alan Kullanýmý Ýçin Arazi Örtüsünün Uzaktan Algýlama ile Ýzlenmesi. In: GAP VI. Mühendislik Kongresi Bildirileri, 6-8 Haziran 2002, Harran Üniversitesi, Þanlýurfa, 2, Anonymous (1995) T.C. Baþbakanlýk Devlet Meteoroloji Ýþleri Adana Bölge Müdürlüðü, Adana. Anonymous (1998) Hatay Ýli Arazi Varlýðý. T.C. Baþbakanlýk Köy Hizmetleri Genel Müdürlüðü Yayýnlarý, Ýl Raporlarý, No: 31, Ankara. Berberoðlu S (1994) Türkiye'nin Doðu Akdeniz Kýyýlarýnda Yapýlan Kumul Aðaçlandýrma Çalýþmalarýnýn Kumul Ekosistemine Etkileri Üzerinde Bir Araþtýrma. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlýðý Anabilim Dalý, Yüksek Lisans Tezi, Adana. Berberoglu S (2003) Sustainable Management for the Eastern Mediterranean Coast of Turkey. Environmental Management 31, Çakan H (2001) Çukurova Deltasý'nýn Tehlike Altýndaki Endemik ve Nadir Bitki Türleri. In: Türkiye Kýyýlarý'01- Türkiye'nin Kýyý ve Deniz Alanlarý III. Ulusal Konferansý Bildirileri, Kýyý Alanlarý Yönetimi Türkiye Milli Komitesi, Haziran 2001, Ýstanbul, Doygun H, Berberoðlu S (2001) Kýyý Alanlarýnda Sürdürülebilir Yönetim Modeli Önerisi. In: Türkiye Kýyýlarý '01- Türkiye'nin Kýyý ve Deniz Alanlarý III. Ulusal Konferansý Bildirileri, Kýyý Alanlarý Yönetimi Türkiye Milli Komitesi, Haziran, Ýstanbul, Güzelmansur A (2000) Erzin Ýlçesi Sarýmazý-Burnaz Halk Plajlarý ve Gaziantep Tatil Siteleri Arasýndaki Kýyý Þeridinde Kýyý Alan Kullaným Planlamasý. Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlýðý Anabilim Dalý, Yüksek Lisans Tezi, Adana. 8 Temmuz - Aðustos - Eylül 2003, Sayý: 48

6 Hatay, Burnaz Kýyý Kumullarý Alan Kullaným Deðiþimlerinin Uzaktan Algýlama Yöntemi ile Belirlenmesi Ekoloji Kapur S, Esweran H, Akça E, Dinç O, Kaya Z, Ulusay R, Bal Y, Yýlmaz T, Çelik I, Özcan H (1999). Agroecological Management of Degrading Coastal Dunes: A Major land resource area in Southern Anatolia. In: Proceedings of the Fourth International Conference on the Mediterranean Coastal Enivironment, 9-13 Kasým1999 Antalya, 1, Klemas VV (2001) Remote Sensing of Landscape-Level Coastal Environmental Indicators. Environmental Management, 27, Lenney MP, Woodcock CE, Collins JB, Hamdi H (1996) The Status of Agricultural Lands in Egypt: The Use of Multitemporal NDVI Features Derived from Landsat TM. Remote Sensing of Environment 56, Mas JF (1999) Monitoring Land Cover Changes: A Comparison of Change Detection Techniques. International Journal of Remote Sensing 20, 1, Mol G, Vriend SP, van Gaans PFM (2001) Environmental Monitoring in Netherlands: Past Developments and Future Challenges. Environmental Monitoring and Assessment 68, Pelen N (1995) Osmaniye-Dörtyol-Erzin Yöresi Kuvarterner Bazaltlarýn Jeolojisi, Petrografisi ve Hidrojeolojik Özellikleri. Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Jeoloji Mühendisliði Anabilim Dalý, Yüksek Lisans Tezi, Adana. Pilon PG, Howarth PJ, Bullock RA, Odeniyi RO (1988) An Enhanced Classification Approach to Change Detection in Semi-arid Environments. Photogrammetry Engineering and Remote Sensing 54, Ram B, Kolarkar AS (1993) Remote Sensing Application in Monitoring Land-Use Changes in Arid Rajasthan. International Journal of Remote Sensing 14, Singh A (1986) Change Detection in the Tropical Forest Environment of Northeastern India Using Landsat. In: Eden MJ, Parry TJ (eds), Remote Sensing and Tropical Land Management, Wiley, New York, Skole D (1996) Land Use and Land Cover Change (LUCC). The Earth Observer, Reprint from Global Change Newsletter, No:25. Uzun G, Yücel M, Yýlmaz KT, Berberoðlu S (1995) Çukurova Deltasý Örneðinde Kýyý Ekosistemlerinin Ýçerdiði Biyotoplarýn Haritalanmasý. TÜBÝTAK Proje No: TBAG van der Have TM, van den Berk JP, Coronau JP, Langeveld MJ (1988) South Turkey Project. A Survey of Waders and Waterfowl Cukurova Deltas, Spring WIWO Report Nr: 22, The Netherlands. Yýlmaz T (1996) Akdeniz Doðal Bitki Örtüsü. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Yardýmcý Ders Kitaplarý, Yayýn No:13, Adana. Temmuz - Aðustos - Eylül 2003, Sayý: 48 9