SUALTI KÜLTÜREL MİRAS İHTİSAS KOMİTESİ

Transkript

1 SUALTI KÜLTÜREL MİRAS İHTİSAS KOMİTESİ Özgür ÖZASLAN UNESCO Türkiye Millî Komisyonu Yönetim Kurulu Üyesi, Sualtı Kültürel Miras İhtisas Komitesi Başkanı

2 Komite Başkanı: Özgür ÖZASLAN Kültür ve Turizm Bakanlığı Müsteşarı Başkan Vekili: Yrd.Doç.Dr.A. Harun OZDAS Dokuz Eylül Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü

3 Komite Üyeleri Üye : Prof. Dr. Ahmet A. TIRPAN Selçuk Üniversitesi Arkeoloji Bölüm Başkanı Üye : Cem Orkun KIRAÇ Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Deniz ve İç Sular Düzenleme Genel Müdürlüğü Üye : Çağatay ERCİYES (Genel Müd. Yrd. Elçi) Dışişleri Bakanlığı Denizcilik ve Havacılık Genel Müdür Yardımcılığı Üye : Doç. Dr. Vasıf ŞAHOĞLU Ankara Üniversitesi Sualtı Arkeolojik Araştırma ve Uygulama Merkezi Üye : Prof. Dr. Yüksel İNAN Bilkent Üniversitesi Üye : Sena Sin DALOĞLU Kültür ve Turizm Bakanlığı Dış İlişkiler ve AB Koordinasyon Dairesi Başkanlığı Üye : Umut GÖRGÜLÜ Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Kazılar ve Araştırmalar Dairesi Başkanlığı

4 SUALTI KÜLTÜR MİRASI Toplumun sosyal kimliğinin tanımlanmasında kullanabileceğimiz bütün kültürel kaynaklar, insanlık sermayesinin bir değeri olarak kabul edilmektedir. Sualtı Kültür Mirası (SKM),deniz tabanında bulunan ve insan hareketleri sonrasında deniz ortamına taşınmış olan bütün malzemeleri kapsamaktadır. Deniz üzerindeki faaliyetlere bağlı olarak ortaya çıkaran SKM nin kapsamı, geleneksel deniz kavimlerinin ve denizci toplumların kullandıkları araçlar ve içindekilerle sınırlıdır.

5 Çok büyük miktarda kültürel miras sualtında yatmaktadır. Bunlar daha çok, doğal, teknik ya da kazalara bağlı nedenlerle batmış gemiler ve gemilere ait kargolardır. Yeri doldurulamaz ünik bir değere sahip olan bu gemiler ve gemilere ait kalıntılar belli bir döneme ait emsalsiz bilgileri içerir. Sualtı kültür mirası, deniz ortamına insan tarafından taşınmış ürünlerden meydana gelmekte olup, daha çok deniz tabanında yer alır. Genellikle kıyı yerleşimleri ve limanlar arasındaki iki tür faaliyet sonucu ortaya çıkmaktadır. Ulaşım ve iletişim (taşımacılık, limanlar, genel seyir vs.). Buna askeri kullanımlar da dahildir. SKM binlerce yılda oluşmuştur ve gelişime bağlı olarak ortaya çıkmıştır. Dünyadaki geleneksel denizci toplumlarını 16.yy. dan itibaren hızlı bir gelişim süreci takip eder. Bunun doğal sonucu olarak da uzun bir zaman diliminde SKM şekillenir. Geniş bir coğrafyaya dağılmış olan SKM nin araştırılmasında arkeolojinin yanı sıra diğer sualtı teknikleri kullanılır. Batıkların aranmasında her geçen gün gelişen denizaltı teknolojileri büyük avantajlar sağlamaktadır.

6 Bu sualtı çalışmaları içindeki sonar, deniz tabanı haritalaması, dalışlar ve sualtı robot sistemlerinin verdiği avantajlarla geliştirilmiştir. Batıkların ve kargolarının kültürel değeri, bilimsel ilgiyi ve kaygıyı beraberinde getirmiştir. SKM nin korunması için halihazırda var olan yasal yapılar göstermektedir ki kıyı devletinin yasal düzenlemeleri, egemenlik sınırları dışındaki alanlardaki yetersiz kalmaktadır. SKM nin sürdürülebilir yönetimi için koşulların başında uluslararası denizcilik organizasyonu (IMO) ve Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Organizasyonu (UNESCO) başlıca rolleri üslenmektedir.

7 Gerçekte, geçen yüzyılın son çeyreğinde kültürel yapının bir farkına varış yaşanmıştır. Kıyı kültür mirası dışında diğer önemli bir konuyu da sualtında bulunan kültür mirası oluşturur. Bu da kıyı kültür mirası ile yakın bir ilişki içindedir. Her iki yapının bütünü, bölgenin sürdürülebilir gelişimi ve kimliği ile ilgilidir. Geçen yüzyıl içinde dalış ekipmanlarındaki gelişmeye bağlı olarak sualtına olan bireysel ve ticari ilgi artmış, sportif amaçlı dalışlar popüler hale gelmiştir. Buna bağlı olarak, kalıntılara sistematik bireysel ve araştırma dalışları yapılmaya başlanmıştır. Söz konusu kalıntıların korunması ve kontrolü, ülkelerin kendi karasularında gerçekleştirilebilmekle birlikte, uluslararası sulardakiler halen tahribe açık durumdadır. Avrupa komisyonu, Kıyı Bölgesinin yönetmeliğinde kültürel mirasın kıyı yönetiminde çok önemli olduğunu belirtmiş ve hatta bunun bir anahtar rolü olduğuna karar vermiştir. Uzun süren tartışmalar sonucunda UNESCO Sualtı Kültür Mirası Sözleşmesi taraf ülkeler tarafından imzalanarak uluslararası sulardaki kültürel miras da güvence altına alınmaya çalışılmıştır.

8 AKDENİZ DE BULUNAN BATIKLARIN DERİNLİKLER GÖRE DAĞILIMI (1992 VERİLERİNE GÖRE) Kara- Sığlık : m. : 336 adet m. : 166 adet m. : 236 adet 60m. ve üzeri : 47 adet Bilinmeyen : 356 Toplam : 1189 adet

9 Birleşmiş Milletlerin Eğitim, Bilim ve Kültür Kuruluşu nun 15 Ekim -3 Kasım 2001 tarihleri arasında Paris te toplanan Genel Kongresi nin 31.Oturumunda UNESCO Sualtı Kültürel Mirasının Korunmasına ilişkin Sözleşme 2. Kasım 2001 yılında Genel Kurul tarafından kabul edilmiştir. Sözleşme 87 ülke taraf, 15 ülke çekimser ve 14 ülke ret oyu vermiştir yılında yeterli sayıdaki ülkenin oylamasıyla yürürlüğe girmiştir.

10 Sözleşmenin denizlerdeki kıta sahanlığı ve münhasır ekonomik bölge ile ilgili maddesinden dolayı Türkiye (Ege meselesi) bahse konu sözleşmeye taraf değildir UNCLOS ile doğrudan bağlantılı olmasıdır. Ayrıca, sözleşmeye çekince koyma imkanı bulunmamaktadır ve sözleşme hukuki açıdan egemenlikle itilaflara yol açmaktadır. Akdeniz de Türkiye gibi Yunanistan, Cezayir, Suriye, Mısır ve İsrail de sözleşmeye taraf değildir.

11 Ancak Türkiye sözleşmeye taraf olmadan da işbirliği yapabilir ve toplantılara katılabilir. UNESCO Sualtı Kültürel Mirasının Korunması Sözleşmesine Türkiye taraf olmasa da, söz konusu sözleşmeye ilişkin çalışmalarda ülkemizin yer alması çok önemlidir. Bu nedenle UNESCO Türkiye Millî Komisyonu tarafından 10 Mayıs 2011 yılında Sualtı Kültürel Mirasının Korunması İhtisas Komitesi kurulmuştur.

12 İhtisas Komitesi Dışişleri Bakanlığı, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı, Kültür ve Turizm Bakanlığı temsilcileri ile üniversitelerin ilgili birimlerinden katılan öğretim üyelerinden oluşmaktadır. Komiteye gerçekleştirilen üç toplantıda ÇEKÜL Vakfından Yonca Moralı başkanlık etmiştir. Yonca Moralı nın görevinden ayrılmasından ötürü 13 Haziran 2012 tarihinde UTMK Yönetim Kurulu Toplantısında alınan karar uyarınca İhtisas komitesi başkanlığına Müsteşarımız Sayın Özgür Özaslan getirilmiştir.

13 İhtisas Komitesi 23 Aralık 2011, 10 Şubat 2012, 8 Mayıs 2012, ve 17 Eylül 2012 tarihinde toplanmış ve bu toplantılarda 1-Bu toplantılarda Millî Komisyonun yaklaşımlarının belirlenmesi, 2-Sualtı Kültür Mirası envanteri ile ilgili eylem planı ve bütçe hazırlığı, 3-Sualtı Kültür Mirasını tanıtan gezici bir fotoğraf sergisi, 4-Millî komisyonun küçük Konferans salonunda düzenlenecek seminerlerle ilgili başlık ve öneriler, Eylül 2012 tarihleri arasında Bodrum da yapılması planlanan UNESCO Regional Training in Underwater Archaeology Teaching Agenda üzerinde çalışılmış ve bir program oluşturulmuştur. Fakat daha sonra bu çalışma iptal edilmiştir.

14 Dünya'da en zengin sualtı kültürel mirasına sahip Türkiye'nin UNESCO ile işbirliği yapmasına engel teşkil etmemektedir. Bilakis UNESCO faaliyetlerine dahil olarak, ülkemizin bu konudaki tanıtımına katkıda bulunacaktır. Ayrıca 2001 Sözleşmesi'ne taraf olmamamız, Sözleşmeyi uygulamak konusunda ülkemize hukuki bir bağlayıcılık da getirmediği için hareket alanımız daha genişlemektedir.

15 UNESCO Genel Direktörlüğünde yer alan sektörler bazında Komitenin yeri ve öncelikleri Biennial sectoral priority 2: Advocating the inclusion of culture and intercultural dialogue in development policies to foster a culture of peace and non-violence (vi) ensure the effective implementation of the 2001 Convention on the Protection of the Underwater Cultural Heritage by providing effective support to meetings of States Parties to the Convention, encouraging new ratifications and undertaking capacity building and awareness-raising activities in Member States; 2. Requests the Director-General: Main line of action 2: Enhancing the protection of cultural property and fighting against traffic in cultural property through the effective implementation of the 1954, 1970 and 2001 Conventions (5) Effective implementation of the 2001 Convention encouraged and international cooperation for the preservation of the underwater cultural heritage increased;

16 UNESCO'nun Orta ve Uzun Vadeli Stratejisi doğrultusunda ileriye yönelik öngörüler Yunanistan ile Ege de ortak araştırmalara başlamak. Orta vadede UNESCO korunması gerekli sualtı kültür mirası alanı önermek ve bunu hayata geçirmek. Uzun vadede bölgede model ülke olmak ve buna yönelik projeler üretmek. Avrasya coğrafyasında bu alanda merkez olmak ve bölgesel araştırma ve koruma projelerini desteklemek.

17 Kısa vadede -Birinci Dünya Savaşı'nın 100. yılı vesilesiyle UNESCO tarafından düzenlenmesi öngörülen etkinliğe aktif katılım -UNESCO'nun bu etkinliği düzenlemesinin arkasında nedenlerden biri de döneminde batan savaş gemilerinin 2001 UNESCO Sözleşmesi'nin kapsamına giriyor olmasıdır. Sözleşme'nin 1. maddesine göre SKM'nın tanımı için en az 100 yıllık bir süre öngörülüyor. Dolayısyla 1.Dünya savaşında batan tüm gemiler 2018 itibariyle 2001 Sözleşmesi'nin kapsamına girmiş olacaktır UNESCO Sözleşmesi'ne taraf olsak da olmasak da ülkemizdeki bu batıkları korumamız gerekmekte.

18 Türkiye Çanakkale Deniz Savaşının tanıtımı ve anısının daha global düzeyde yaşatılması için bir fırsat olarak kullanabilir. -Gelibolu Parkı ve Kabatepe'de yeni bir müze -Çanakkale 1.dünya savaşı batıkları envanteri sualtı araştırması -Gelibolu yarımadası sualtı kültür mirası araştırması -Çanakkale batıkları sualtı belgeseli -Çanakkale deniz savaşı tarihi kongresi -Fotoğraflar ve anılarda Çanakkale deniz savaşı -Deniz savaşı gezici sualtı fotoğraf sergisi -Deniz savaşına ilişkin bir hikaye kitabı -Çanakkale denizaltı savaşı ve AE2 denizaltısının hikayesi -Çanakkale deniz savaşı anıtı -Yurtta barış Dünyada barış logosu ve barış mesajının bütün dünyaya verilmesi -Çanakkale deniz savaşını konu alan bir çizgi filim.

19 Dokuz Eylul University, Institute of Marine Science and Technology Underwater Cultural Heritage,GIS System

20

21

22

23

24 Finike, Bizans Tabak Batığı

25 Gökova,Bizans Kiremit Batığı

26 FETHİYE OSMANLI BATIĞI

27 Çeşme Rus Batığı Yevstafy 1770

28

29

30 Teşekkürler