Dilek Yarýmadasý Milli Parký (Söke-Kuþadasý, Aydýn) Akrep (Scorpiones) Faunasý

Transkript

1 Dilek Yarýmadasý Milli Parký (Söke-Kuþadasý, Aydýn) Akrep (Scorpiones) Faunasý 17, 65, Halil KOÇ, Ersen Aydýn YAÐMUR Ege Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Bornova-ÝZMÝR Özet Bu araþtýrma, Dilek Yarýmadasý Milli Parký'nýn akrep faunasýný saptamak amacýyla yýllarý arasýnda yarýmadaya düzenlenen araþtýrma gezileri sýrasýnda, dört lokaliteden elde edilen toplam 63 akrep örneði incelenmiþ ve üç familyaya baðlý üç türün yarýmadada yayýlýþ gösterdiði saptanmýþtýr. Belirlenen türler Buthidae familyasýndan Mesobuthus gibbosus, Euscorpiidae familyasýndan Euscorpius sp. "carpathicus complex" ve Iuridae familyasýndan Iurus dufoureius asiaticus'tur. Bildirilen türler Dilek Yarýmadasý için ilk kayýtlardýr. Anahtar Kelimeler: Akrep, Aydýn, Dilek Yarýmadasý, fauna, Scorpiones. The Scorpiofauna (Scorpiones) of Dilek Peninsula National Park (Soke-Kusadasi, Aydin) Abstract This study was done in order to establish the scorpion fauna of Dilek Peninsula National Park in 2004 and A total of 63 specimens were collected from four different localities and three species belong to three families were established. The species are Mesobuthus gibbosus in Buthidae; Euscorpius sp. "carpathicus complex" in Euscorpiidae and Iurus dufoureius asiaticus in Iuridae. The species are new records for Dilek Peninsula. Keywords: Aydin, Dilek Peninsula, fauna, scorpion, Scorpiones. GÝRÝÞ Türkiye'nin 7. büyük milli parký olan Dilek Yarýmadasý Milli Parký fauna ve flora bakýmýndan oldukça zengindir. Fauna zenginliðine bakýldýðýnda yarýmadada omurgalýlardan 1 kuyruklu kurbaða, 5 kuyruksuz kurbaða, 5 kaplumbaða, 15 kertenkele, 16 yýlan; 29 kuþ ve 29 memeli türü; bitkilerden ise 95 familyaya baðlý toplam 804 tür bulunmaktadýr (Durmuþkahya 2000). Türkiye akrep faunasýna 19. yüzyýlýn sonlarýndan günümüze kadar çok sayýda bilim adamý tarafýndan katký saðlanmýþtýr. Bu çalýþmalar sonucunda Türkiye akrep faunasý, dört familyaya baðlý 10 cins, 17 tür ve 22 alttür olarak belirlenmiþtir. Bunlar; Buthidae familyasýndan Androctonus crassicauda crassicauda (Olivier, 1807), Buthacus macrocentrus (Ehrenberg, 1828), Compsobuthus matthiesseni (Birula, 1905), C. schmiedeknechti Vachon, 1947, Hottentotta saulcyi (Ehrenberg, 1828), Leiurus quinquestriatus (Ehrenberg, 1828), Mesobuthus caucasicus caucasicus (Nordmann, 1840), M. eupeus eupeus (C.L. Koch, 1839), M. gibbosus (Brullé, 1832), M. nigrocinctus (Ehrenberg, 1828); Euscorpiidae familyasýndan Euscorpius Thorell, 1876 "carpathicus complex", E. italicus (Herbst, 1800), E. mingrelicus mingrelicus (Kessler, 1874), E. m. ciliciensis Birula, 1898, E. m. legrandi Lacroix, 1995, E. m. ollivieri Lacroix, 1995, E. 52 m. phrigius Bonacina, 1980, E. m. uludagensis Lacroix, 1995, E. tergestinus (C.L. Koch, 1837); Iuridae familyasýndan Calchas nordmanni Birula 1899, Iurus dufoureius asiaticus Birula 1903 ve Scorpionidae familyasýndan Scorpio maurus fuscus (Ehrenberg 1829) taksonlarýdýr (Kovarík 1999, Fet ve ark 2000a, Crucitti ve Vignoli 2002, Varol ve ark. 2006). Ege Bölgesi'nde Mesobuthus gibbosus, M. eupeus, Euscorpius carpathicus, E. mingrelicus ve Iurus dufoureius asiaticus olmak üzere beþ akrep türü yayýlýþ göstermektedir (Kinzelbach 1975, Fet ve Braunwalder 2000, Crucitti ve Cicuzza 2001, Teruel 2002). Ege Bölgesi akrep faunasý ile ilgili yapýlan yayýnlar genellikle rastgele örneklemeler ile yapýlmýþ olup faunistik araþtýrma özelliði göstermemektedir. Bu çalýþmalarda Dilek Yarýmadasý Milli Parký sýnýrlarý içinden herhangi bir akrep kaydý verilmemiþtir. Ancak Kinzelbach (1975), Crucitti ve Cicuzza (2001) ve Tolunay (1959) Aydýn Ýli'nden M. gibbosus türünü kaydetmiþlerdir. Bu çalýþma ile Dilek Yarýmadasý Milli Parký biyolojik çeþitliliðine ve Türkiye akrep faunasýna katký saðlanmasý amaçlanmýþtýr. Araþtýrma Sahasý Dilek Yarýmadasý yaklaþýk 20 km uzunluðunda ve 6 km geniþliðinde olup, Ege Bölgesi'nde, Aydýn Ýli No: 65, 2007

2 Dilek Yarýmadasý Milli Parký (Söke-Kuþadasý, AYDIN)... sýnýrlarý içinde, 27 02'-27 15' doðu, 37 36'-37 42' kuzey enlemleri arasýnda yer almaktadýr (Þekil 1). Söke ve Kuþadasý ilçelerinin sýnýrlarý içinde yer alan hektarlýk bir alana sahiptir. Ortalama yükseklik 600 m olup en yüksek noktasý 1237 m (Dilek Tepe)'dir. Yarýmadanýn kuzey tarafýnda nem seven meþe (Quercus cerris L.), ýhlamur (Tilia rubra DC. subsp. caucasica (Rupr.) ve T. argentea Desf.), kestane (Castanea sativa Mill.) gibi türlerden oluþan yaprak döken ormanlar; yüksek kesimlerinde kýzýl çam (Pinus brutia Ten.), güney kýsmýnda denize yakýn ve yüksek kesimlerinde maki ve frigana bitki topluluklarý bulunmaktadýr. Söke ilçesinde yýllýk sýcaklýk ortalamasý en düþük 13 C, en yüksek sýcaklýk 22,3 C; nispi nem yýllýk ortalama 58,8; yýllýk ortalama yaðýþ miktarý 963,2 mm'dir. Kuþadasý'nda ortalama yüksek sýcaklýk 21,7 C düþük sýcaklýk ortalamasý 11,5 C; nispi nem yýllýk ortalama 69,4; yýllýk yaðýþ miktarý 668,5 mm'dir. Her iki ilçede en sýcak ay temmuz, en soðuk ay ise ocak ayýdýr. Yarýmadanýn kuzey yamaçlarýnda dört mevsim akan dereler mevcuttur ve denizin etkisi ile nem oraný güney yamaca oranla çok yüksektir. Kanyon bölgesinin sarp yamaçlarý dolayýsýyla nispi nem yaz aylarýnda bile yüksektir. Bitki örtsünün sýk olmasý nedeniyle aldýðý yaðýþ miktarý da bir hayli fazladýr. Yaðýþýn yarýdan fazlasý kýþ aylarýnda düþmektedir (Durmuþkahya 2000). MATERYAL VE METOT Bu çalýþmada, yýllarýnda, bahar ve sonbahar mevsimlerinde, Dilek Yarýmadasýna düzenlenen araþtýrma gezileri sýrasýnda dört lokaliteden 63 akrep örneði toplanmýþtýr. Örnek toplanan lokaliteler Þekil 1'de yer almaktadýr. Akrepler gündüzleri taþ ve aðaç kabuklarý altýndan, gece ise Ultraviyole lamba yardýmýyla yakalanmýþtýr. Elde edilen örnekler %70'lik alkolde öldürülmüþ ve etiketli kaplar içinde laboratuvara taþýnmýþtýr. Örneklerin morfometrik ölçümleri Jena Marka Stereo-mikroskop altýnda, Mitutoyo marka 0,02 mm hassasiyetteki dijital kumpas ile yapýlmýþtýr. Tür tanýmlanmasý Kinzelbach (1975, 1982), Kovarík (1999), Gantenbein ve ark. (2000), Fet (2000) ve Teruel ve ark. (2004) esas alýnarak yapýlmýþtýr. Ýncelenen örnekler Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü'nde Halil KOÇ (SCHK)'un özel koleksiyonunda korunmaktadýr. Kýsaltmalar: V: Pedipalp patellasýnýn ventral yüzeyinde bulunan trichobothria sayýsý. Pedipalp patellasýnýn eksternal yüzeyindeki trichobothria'nýn konumlarýna göre sayýlarýný veren kýsaltmalar: Te: Pedipalp patellasýnýn eksternalinde yer alan trichobothria'nýn toplam sayýsý, eb: basal, eba: basal "a", esb: suprabasal, em: median, est: subterminal, et: terminal. BULGULAR Araþtýrma sahasýndan belirlenen türlerle ilgili olarak morfolojileri, dünya ve Türkiye'deki yayýlýþlarý, bazý ekolojik ve biyolojik notlarla birlikte aþaðýda verilmiþtir. Familya: Buthidae Simon, 1879 Mesobuthus gibbosus (Brullé, 1832) Ýncelenen Materyal: (toplam 18 örnek: 6, 12 ): Kanyon, 06.xi.2005: 1 ; 18.v.2005: 1 ; 28.v.2005: 1, 3 ; 18.vi.2005: 2 ; 07.x.2005: 2. Güllübahçe, 09.x.2005: 2. Eski Doðanbey, 27.v.2005: 2, 1 ; 17.x.2005: 3. Morfoloji: Ýncelenen örneklerin toplam boy uzunluðu 43,5-67,3 mm arasýnda deðiþmekte olup ortalama uzunluk 56,1±9,3 mm'dir. Vücut sarýmsý kahverengi; tarak organý beyazýmsý krem renginde; telson açýk sarýmsý kahverengi; iðne kýzýlýmsý kahverengidir. Sternum üçgen þekillidir. Hareketli parmak 12, sabit parmak 11 eðik granül sýrasý taþýr; I- IV. kuyruk segmenti 10, V. kuyruk segmenti 5 karinalý; tarak organý diþ sayýsý erkeklerde 29-33, diþilerde arasýndadýr. Familya: Euscorpiidae Laurie, 1896 Euscorpius sp. ("carpathicus complex") aff. E. carpathicus subgroup A1 sensu Fet, 2000 Ýncelenen Materyal: (toplam 33 örnek: 11, 22 ): Kanyon, 06.xi.2004: 2, 3 (SCHK- /2005/9); 18.vi.2005: 3. Güzelçamlý, 07.x.2005: 9, 16. Morfoloji: Ýncelenen örneklerin toplam boy uzunluðu 17,2-26,5 mm arasýnda deðiþmekte olup ortalama uzunluk 21,81±2,9 mm'dir. Karapaks ve pedipalpler, kýrmýzýmsý kahverengi; diðer kýsýmlarý koyu kahverengi; ventralde sternitler, koksalar, genital bölge ve tarak organý sarýmsý-kahverengidir. Kela çok iyi geliþmiþtir. Sternum pentagonaldir. Kuyruk segmentleri karinasýzdýr. E. carpathicus için verilen kalýp trichobothria serisi eb: 4, eba: 4, esb: 2, em: 4, est: 4, et: 5, V: 7. Tarak organý diþ sayýsý erkeklerde 8-8, diþilerde ise 7-7'dir (Teruel ve ark. 2004). Familya: Iuridae Thorell, 1876 Iurus dufoureius asiaticus Birula, 1903 Ýncelenen Materyal: (toplam 12 örnek: 4, No: 65,

3 H. KOÇ, E. A. YAÐMUR 8 ): Kanyon, 18.vi.2005: 4, 8. Morfoloji: Ýncelenen örneklerin toplam boy uzunluðu 64,8-89,3 mm arasýnda deðiþmektedir. Örneklerin genel görünüþü koyu kýzýlýmsý-siyah; yürüme bacaklarý ve ventralde sternitler, genital bölge ve tarak organý kýzýlýmsý koyu kahve rengidir. Pedipalpler oldukça iyi geliþmiþ ve güçlüdür. Mesosomadaki tergitlerin hepsi karinasýzdýr. Sternum beþgendir. Kuyruk segmentlerinden I. ve II.'si 10, III. IV.'sü 8, V. segment ise 5 karinalýdýr. Genel olarak diðer iki türe göre büyük ve kýllýdýr. Tarak organý üzerindeki diþ sayýsý erkeklerde 10-11, diþilerde 9-11 arasýnda varyasyon göstermektedir. TARTIÞMA M. gibbosus doðu Akdeniz'in bilinen bir türüdür (Tolunay 1959, Kinzelbach 1975, 1982, 1984, 1985, Vachon ve Kinzelbach 1987, Kritscher 1993, Fet 2000, Gantenbein ve ark. 2000). Bu tür Arnavutluk'tan Lübnan'a kadar daðýlýþ gösterir (Fet ve ark. 2000a, Teruel ve ark. 2004). Karadeniz ve Marmara Deniz'i kýyý kesimleri hariç, Anadolu Diagonalinin batýsýnda yayýlýþ gösterdiði belirtilmiþtir (Crucitti 1999). Daha sonra Lübnan'daki populasyonun, Mesobuthus nigrocinctus türüne ait olduðu tespit edilmiþtir (Fet ve ark. 2000b). Kabakibi ve ark. (1999) tarafýndan Mesobuthus sp. olarak Suriye'den verilen kaydýn, bu türe ait olabileceði belirtilmiþtir (Fet ve ark. 2000b). Hatay ve Adýyaman'da yayýlýþ gösteren ve M. gibbosus olduðu düþünülen örnekler M. nigrocinctus türüne dahil edilmiþtir (Crucitti ve Vignoli 2002). Yaðmur (2005), M. gibbosus türünün Gaziantep'in batýsýna kadar yayýldýðýný ve Güneydoðu Anadolu Bölgesi'ne girmediðini tespit etmiþtir. Bu tür gündüz taþ altlarýnda, gece U.V. lamba ile yol kenarlarýnda, orman içlerinde, kaya çatlaklarýndan ve toprak yarýklarýndan toplanmýþtýr. Gündüz yapýlan arazi çalýþmasýnda Euscorpius sp. ("carpathicus complex") ile birlikte ayný habitatta yakalanmýþtýr. Genelde kserofil bir tür olmasýna raðmen yarýmadadaki kanyon gibi çok nemli ortamlarda da yayýlýþ gösterdiði tespit edilmiþtir. Yarýmadanýn daha sýcak, kurak ve step vejetasyona sahip güneyinde daha yoðun olarak yaþadýklarý gözlemlenmiþtir. Eþeysel dimorfizm mevcut olup, ergin diþiler erkeklerden daha büyük cesamettedir (Prosoma + mesosoma ortalama uzunluðu erkeklerde 21,0±1,4 mm, diþilerde 24,1±2,8 mm). Erkekte hareketli parmaðýn kaidesindeki kemer diþilere oranla daha 54 Þekil 1. Dilek Yarýmadasý Milli Parký'ndan örnekleme yapýlan lokaliteler: 1. Güzelçamlý, 2. Kanyon, 3. Eski Doðanbey, 4. Güllübahçe. belirgindir (Þekil 2a,c). Erkeklerdeki tarak organýndaki diþ sayýsý diþilere göre hem daha fazla hem de tarak organý uzundur (Þekil 2b,d). Erkeklerin metasoma'larý ayný boydaki diþilerinkinden daha uzundur (Þekil 2). Erkeklerde genital operkulum'un altýnda bir çift genital papilla mevcuttur (Þekil 2b). Diþilerde genital papilla bulunmaz (Koç 2004). E. carpathicus, Belarus'tan Kýrým'a kadar olan bölgede geniþ bir yayýlýþa sahiptir (Fet 1997, Fet ve Braunwalder 2000). Orta Karadeniz, Marmara Bölgesi (Kinzelbach 1975, 1982, Karataþ 2006), Ege Bölgesi (Kinzelbach 1975, Crucitti ve Cicuzza 2001, Karataþ 2006), Batý Karadeniz, Ýç Anadolu, Doðu Anadolu (Crucitti ve Cicuzza 2001) ve Akdeniz Bölgesi'nden (Kinzelbach 1982, Karataþ 2006) kayýtlarý vardýr. Teruel ve ark. (2004), Pirin Daðlarý'ndan (Bulgaristan) elde ettiði örneklerde trichobothrial serilerden et: 5-6, V: 6-7 ve tarak organý üzerindeki diþ sayýlarý erkeklerde 8-8, diþilerde ise 7-7 olarak verdiði deðerlerle, incelediðimiz bazý örnekler uyuþmaktadýr. Ancak Teruel ve ark. (2004) incelediði örnekleri Euscorpius sp. 1 ("carpathicus complex") olarak bildirmiþtir. Karataþ (2006), Teruel ve ark. (2004) gibi incelediði örnekleri Euscorpius sp. 1 ("carpathicus complex") olarak bildirmiþ, farklý olarak Ýzmir'den toplanan 4 diþi örnekteki tarak organ üzerindeki diþ sayýlarýný erkeklerde 8-10, diþilerde 6-8 rapor etmiþtir. Euscorpius sp. ("carpathicus complex")'a ait veriler deðerlendirilirken parentez içinde verilen rakamlar pedipalp sayýsýný iþaret etmektedir. Ýncelenen örneklerde eb: 4, eba: 4, esb: 2, em: 4, est: 4, et: 5 (28), 6 (38) (ortalama 5,58 trichobothria'ya sahip), V: 6 (1), 7 (53), 8 (12) (ortalama 7,16), Te: 23, 24. No: 65, 2007

4 Dilek Yarýmadasý Milli Parký (Söke-Kuþadasý, AYDIN)... Þekil 2. Mesobuthus gibbosus erkek ve diþi örneklerin genel görünüþü: Erkek bireyde (solda) kelada iyi geliþmiþ kemer yapýsý (a yandan), tarak organý ve genital papilla (b); Diþi bireyde (saðda) kela üzerindeki az geliþmiþ kemer yapýsý (c), tarak organý ve genital operkulum (d). Bar= 1 cm. Trichobothrial özellikler bakýmýndan incelenen örneklerin tamamý, Fet (2000)'in E. carpathicus subgroup A1'e yakýnlýk göstermektedir Higrofil olan bu tür yarýmadanýn kuzey kesiminde yer alan kanyon ve Güzelçamlý'dan yakalanmýþtýr. Hem kanyon, hem de Güzelçamlý oldukça nemli habitatlar olup, yaz-kýþ akan derelere sahiptir. Bu türe ait örneklerin hepsi gündüz taþ ve çürümüþ aðaç kütüklerinin ve kabuklarýnýn altlarýndan toplanmýþ, gündüz bulunduðu ayný ortamlarda da gece aramalarý yapýlmasýna raðmen bu türe rastlanýlmamýþtýr. Bu türle birlikte kanyondan M. gibbosus ve I. d. asiaticus türleri de örneklenmiþtir. Eþeysel dimorfizm mevcuttur. Diþiler erkeklere oranla daha cesametli bir yapýdadýr (Prosoma + mesosoma ortalama uzunluðu erkeklerde 10,7±2,4 mm, diþilerde 11,6 ±2,0 mm). Erkek bireylerin telson vezikülü büyükçe ve þiþkin, diþilerde daha ovaldir ve bu fark çýplak gözle ayýrt edilebilir (Þekil 3). Ayrýca erkeklerde hareketli ve sabit parmak kapandýðýnda parmaklarýn arasýnda bir miktar boþluk kalýr (Þekil 3a). Diþilerde ise parmaklar No: 65,

5 H. KOÇ, E. A. YAÐMUR kapandýðýnda boþluk kalmaz (Þekil 3c). Erkeklerde genital operkulum'un altýnda bir çift genital papilla mevcuttur (Þekil 3b). Diþilerde bu yapý bulunmaz. Erkeklerde genital operkulum iki parçalý, genel olarak bakýldýðýnda köþeleri hafif oval üçgen þekilli; diþilerde ise genital operkulum tek parça ve eliptik yapýdadýr (Þekil 3b,d). Ýncelenen 33 örnekte tarak organýndaki diþ sayýlarý karþýlaþtýrýldýðýnda erkek bireylerde 8-9 arasýnda, diþilerde ise 6-7 arasýnda deðiþmekte ve kesin bir ayýrým gözlenmektedir. Þekil 3. Euscorpius sp. ("carpathicus complex") erkek ve diþi örneklerin genel görünüþü: Erkek bireyde (solda) kela (yandan) parmaklarý arasýndaki boþluk (a), genital operkulum, tarak organý ve genital papilla (b okla gösterilen); Diþi bireyde (saðda); kela (c yandan), genital operkulum ve tarak organý (d). Bar= 1 cm. 56 No: 65, 2007

6 Dilek Yarýmadasý Milli Parký (Söke-Kuþadasý, AYDIN)... Ancak bu ayrým her zaman geçerli olmayabilir (cf. Karataþ, 2006). Iurus dufoureius türü Akdeniz Bölgesinin kuzeydoðusunda daðýlýþ göstermektedir (Kinzelbach 1975, Fet ve Braunwalder 2000, Stathi ve Mylonas 2001). Önceleri tek tür olduðu düþünülmüþ (Kritscher 1993, Fet ve Braunwalder 2000), ancak son yýllarda Peloponnes, Kithira, Girit, Karpatos, Rodos ve Susam adalarýndakiler (Yunanistan) nominat alttür I. d. dufoureius (Brullé, 1832) ve Anadolu populasyonlarý (Güneybatý Ege ve Akdeniz Bölgesi) ise I. d. asiatius olmak üzere iki alttür olarak deðerlendirilmiþtir (Francke 1981, Vachon ve Kinzelbach 1987). Anadolu populasyonlarýnýn ayrý tür olarak alýnabileceði önerilmiþ (Francke 1981); Parmakelis ve ark. (2006) yaptýðý filocoðrafik çalýþmada bu önerinin kabul edilebileceðini gösteren sonuçlara ulaþmýþtýr. Ancak morfolojik ayrým için Türkiye ve Yunanistan'dan daha fazla örnek incelenmesi gerekmektedir. Higrofil olan bu tür yarýmadanýn kuzey taraflarýndan toplanmýþtýr. Güney kesiminde bu türe rastlanýlmamýþtýr. Yarýmadanýn kuzey yamaçlarýnda dört mevsim akan derelerin mevcut olmasý ve denizin etkisi ile nem oraný güney yamaca oranla çok yüksektir. Kanyon bölgesinin sarp topografyasý sonucunda nispi nem yaz aylarýnda bile yüksektir. Örnekler gece U.V. lamba ile büyük kayalarýn çatlaklarýndan toplanmýþ olup, gündüz taþ ve aðaç kütüklerinin altlarýnda rastlanýlmamýþtýr. Eþeysel dimorfizm mevcuttur. Diþiler erkeklere oranla daha cesametli bir yapýdadýr (Prosoma + mesosoma ortalama uzunluðu erkeklerde 27,5±1,7 mm, diþilerde 36,7 ±5,0 mm) (Þekil 4). Erkeklerde pedipalp kýsa ve küt olup, hareketli ve sabit parmak kapandýðýnda parmaklarýn arasýnda bir miktar boþluk kalýr (Þekil 4a). Diþilerde ise pedipalp nispeten ince ve uzun, parmaklar kapandýðýnda boþluk kalmaz (Þekil 4c). Erkeklerde genital operkulum iki parçalý, genel olarak bakýldýðýnda köþeleri oval üçgen þekilli; diþiler ise genital operkulum tek parça ve eliptik yapýdadýr (Þekil 4b,d). Tarak organý diþ sayýsý bakýmýndan diþi ve erkek arasýnda eþeysel dimorfizm yoktur. SONUÇ Türkiye'de yayýlýþ gösteren 4 familyadan Þekil 4. Iurus dufoureius asiaticus erkek ve diþi örneklerin genel görünüþü: Erkek bireyde (solda) kela (yandan) parmaklarý arasýndaki boþluk (a), genital operkulum (okla iþaret edilen) ve tarak organýnýn görünüþü (b); Diþi bireyde (saðda) kela (c yandan), genital operkulum ve tarak organý (d). Bar= 1 cm. No: 65,

7 H. KOÇ, E. A. YAÐMUR (Buthidae, Euscorpiidae, Iuridae, Scorpionidae) 3'ü; Ege Bölgesi'nde yayýlýþ gösteren 5 türden (Mesobuthus gibbosus, M. eupeus, Euscorpius carpathicus, E mingrelicus ve Iurus dufoureius asiaticus) üçünün yarýmadada yayýlýþ gösterdiði belirlenmiþtir. Ýncelenen türler Buthidae familyasýna baðlý Mesobuthus gibbosus, Euscorpiidae familyasýna baðlý Euscorpius sp. ("carpathicus complex") ve Iuridae familyasýna baðlý Iurus dufoureius asiaticus, Dilek Yarýmadasý Milli Parký için ilk kayýtlardýr. Böylece yarýmada, Ege-Anadolu endemik cinsi Iurus'u, Orta Asya orjinli Mesobuthus cinsini, Avrupa ve Akdeniz'e ait Euscorpius cinsini içermektedir. Yarýmadanýn kuzey kesiminde üç türün simpatrik olarak yaþadýðý tespit edilmiþtir. Güney tarafýnda sadece M. gibbosus türüne rastlanýlmýþ ancak higrofil olan diðer iki türe rastlanýlmamýþtýr. Dilek Yarýmadasý Milli Parký'nda yapýlan bu çalýþma, Türkiye'nin biyolojik zenginliklerinden biri olan akrep türlerinin saptanmasý ve bu türlerin morfolojileri, ekolojileri hakkýnda bilgiler içermesi bakýmýndan önemlidir. Þu an yarýmadadaki akrep türleri için herhangi bir tehlike söz konusu deðildir. Ancak koruma statüsündeki yarýmadanýn biyolojik zenginliðinin ve yaban hayatýnýn korunmasýna özenle devam edilmelidir. KAYNAKLAR Crucitti P (1999) The scorpions of Anatolia: Bio-geographical patterns. Biogeog. 20, Crucitti P, Cicuzza D (2001) Scorpions of Anatolia: Ecological patterns. In: Fet V, Selden PA (eds.), Scorpions 2001: In Memoriam Polis GA., Br. Arachnol. Soc., Burnham Beeches, Bucks, Crucitti P, Vignoli V (2002) Gli scorpioni (Scorpiones) dell'anatolia sud-orientale (Turchia). Boll. Mus. Reg. Sci. Nat. 19, 2, Durmuþkahya C (2000) Dilek Yarýmadasý-Büyük Menderes Deltasý Milli Parký (Kuþadasý-Aydýn) Biyoçeþitliliði Üzerine Ýncelemeler. Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ýzmir. Fet V 1997 Research note a note on Euscorpius carpathicus (Scorpiones, Chactidae) from the Crimea. J. Arach. 25, Fet V (2000) Scorpions (Arachnida, Scorpiones) from the Balkan Peninsula in the collections of the National Museum of Natural History, Sofia. Hist. Nat. Bulg. 11, Fet V, Braunwalder ME (2000) The scorpions (Arachnida: Scorpiones) of the Eastern Mediterranean area: Current problems in taxonomy and biogeography. Belg. J. Zool. 130, 1, Fet V, Sissom WD, Lowe G, Braunwalder ME (2000a) Catalog of the Scorpions of the World ( ). N.Y. Ent. Soc., New York. Fet V, Hendrixson BE, Sissom WD, Levy G (2000b) First record for the genus Mesobuthus Vachon, 1950 in Israel: Mesobuthus nigrocinctus (Ehrenberg, 1828), n. comb. (Scorpiones: Buthidae) from Mt. Hermon. Isr. J. Zool. 46, Francke OF (1981) Taxonomic and zoogeographic observations on Iurus Thorell 1876 (Scorpiones, Iuridae). Bull. Br. Arach. Soc. 5, 5, Gantenbein B, Kropf C, Largiadèr CR, Scholl A (2000) Molecular and morphological evidence for the presence of a new buthid taxon (Scorpiones: Buthidae) on the island of Cyprus. Rev. Suisse Zool. 107, 1, Kabakibi MM, Khalil N, Amr Z (1999) Scorpions of southern Syria. Zool. Middle East 17, Karataþ A (2006) Distribution of the "Euscorpius carpathicus" complex (Scorpiones: Euscorpiidae) in Turkey. Serk. 10, 1, 1-8. Kinzelbach R (1975) Die Skorpione der Ägäis: Beträge zur Systematik, Phylogenie und Biogeographie, -The Aegean Scorpions. Zool. Jb. Syst. Bd. 102, Kinzelbach R (1982) Die Skorpionssammlung des Naturhistorischen Museums der Stadt Mainz, - Teil I: Europa und Anatolien. Main. Naturw. Archiv 20, Kinzelbach R (1984) Die Skorpionssammlung des Naturhistorischen Museums der Stadt Mainz, - Teil II: Vord. Main. Naturw. Archiv, 22: Kinzelbach R (1985) Vorderer Orient. Skorpione (Arachnida: Scorpiones). Tübin. Atl. Vord. Orient. (TAVO) Karte Nr., A VI Koç H, (2004) Manisa Ýli ve Civarýnýn Akrep (Scorpiones) Faunasýnýn Araþtýrýlmasý, Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ýzmir. Kovarík F (1999) Review of European Scorpions, with a key to species. Serk. 6, 2, No: 65, 2007

8 Dilek Yarýmadasý Milli Parký (Söke-Kuþadasý, AYDIN)... Kritscher E (1993) Ein Beitrag zur Verbreitung der Skorpione im östlichen Mittelmeerraum. Annal. Naturhist. Mus. Wien (B) 94/95, Parmakelis A, Stathi I, Spanos L, Louis C, Mylonas M, (2006) Phylogeography of Iurus dufoureius (Brulle, 1832) (Scorpiones, Iuridae). J. Biogeog. 33, 2, Stathi I, Mylonas M (2001) New Records of scorpions from the central and eastern Mediterranean area: biogeographical comments, with special reference to the Greek species. In: Fet V, Selden PA (eds.), Scorpions In Memoriam Polis GA., Br. Arach. Soc., Burnham Beeches, Bucks, Teruel R (2002) First record of Mesobuthus eupeus (Koch, 1839) from western Turkey (Scorpiones: Buthidae). Rev. Ibér. Arach. 5, Teruel R, Fet V, De Armas LF (2004) A note on the scorpions from the Pirin Mountains, southwestern Bulgaria (Scorpiones: Buthidae, Euscorpiidae). Eusc. 14, Tolunay A (1959) Zur Verbreitung der Skorpione in der Türkei. Zeit. Ange. Ent. 43, 4, Vachon M, Kinzelbach R (1987) On the taxonomy and distribution of the scorpions of the Middle East. Tueb. Atl. Vord. Orient. A 28, Varol MI, Yaðmur EA, Özaslan M, Yalçýn M (2006) A Scorpion Compsobuthus schmiedeknechti (Scorpiones: Buthidae) New to The Turkish Fauna. Pak. J. Biol. Sci. 9, 8, Yaðmur EA (2005) Gaziantep akrepleri (Ordo: Scorpiones) ve zoocoðrafik daðýlýþlarý. Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep. No: 65,