Belirli bir yerde ve zamanda, kaynakları kullanarak, belirli bir hedefe ulaşmak için yapılan faaliyetlere PROJE ÇALIŞMALARI,

Transkript

1

2 PROJE NEDIR? Belirli bir yerde ve zamanda, kaynakları kullanarak, belirli bir hedefe ulaşmak için yapılan faaliyetlere PROJE ÇALIŞMALARI, Bu çalışmaların mevcut alternatifler arasından en iyisini seçecek şekilde formüle edilmiş şekline ise, PROJE denir. PROJE SADECE FAALİYET DEĞİLDİR!!

3 PROJELERIN ORTAK ÖZELLIKLERI Her proje bir ihtiyaçtan doğar ve bu ihtiyacı karşılamaya yönelik olarak tasarlanır, Proje belirli bir zaman aralığında ve mekanda gerçekleşir, Proje belli girdiler (mal ve/veya hizmet) kullanır ve belli çıktılar (mal ve/veya hizmet) üretir, Proje alternatif projelerin kullanabileceği kaynakları üretir

4 İYI BIR PROJENIN ORTAK ÖZELLIKLERI SPESİFİK ÖLÇÜLEBİLİR GERÇEKÇİ ULAŞILABİLİR SÜRESİ BELLİ

5 PROJE DÖNGÜSÜ YÖNETIMI Bir projenin fikir olarak doğuşundan hazırlanmasına, analizine, onaylanmasına, uygulanması ve işletmeye alınmasına ve nihai olarak Uygulama sonrası değerlendirilmesine kadar geçen aşamaların bütününe Proje Döngüsü, bu döngü çerçevesinde yapılan faaliyetlerin bütününe ise Proje Döngüsü Yönetimi denmektedir.

6 PROJE DÖNGÜSÜ Yeni Projeler Proje Fikrinin Belirlenmesi İhtiyaç, paydaş ve sorun analizi Takip Proje amaç ve hedeflerinin belirlenmesi Değerlendirme ve Denetleme Donör: Projenin analizi, kabul ve finansman sağlanması Stratejinin belirlenmesi Uygulama ve İzleme Projenin Tasarlanması Mantıksal çerçeve, etkinlik ve kaynak planlaması

7 MANTIKSAL ÇERÇEVE 1. Paydaş (İlgili Taraflar) Analizi 2. Sorun Analizi 3. Hedef Analizi 4. Strateji Analizi 5. Mantıksal Çerçeve Matrisinin Hazırlanması 6. Faaliyet Planı 7. Bütçe

8 ANALIZ EVRESI Paydaş Analizi Sorun Analizi Hedef Analizi Strateji Analizi

9 Durum Analizi İyi bir durum analizi paydaşların kendi durumlarını daha iyi kavramalarını, kapasitelerini görmelerini sağlar. Durum analizi için en yaygın olarak kullanılan teknikler; SWOT ANALİZİ DURUM ANALİZİ Safety Training

10 Durum Analizi SWOT ANALİZİ GÜÇLÜ YÖNLER BUGÜN + ZAYIF YÖNLER BUGÜN - FIRSATLAR GELECEK + TEHLİKELER GELECEK -

11 DURUM ANALİZİ Güçlü Yanlar Zayıf Yanlar Öneriler Bu Gün + Bu Gün - Gelecek!

12 PAYDAŞLAR Kimlerdir? Paydaşlar: Proje ile ilişkisi olan kişiler, gruplar, kurumlar ya da işletmeler. Paydaşlar, doğrudan ya da dolaylı biçimde proje sürecinden ve sonuçlarından olumlu ya da olumsuz biçimde etkilenecek olanlardır.

13 Birincil Paydaşlar Projeden doğrudan olumlu ya da olumsuz etkilenecek olanlardır. Projenin temel yararlanıcıları da hedef gruplar ve nihai yararlanıcılar olarak bu gurupta yer alır.

14 Yararlanıcılar Kimlerdir Hedef grup(lar) Projenin doğrudan ve olumlu bir biçimde etkilediği grup ya da varlıklardır Nihai yararlanıcılar Projenin amacının yerine getirilmesi ile gerçekleştirilen etkiden uzun dönemde yararlananlar

15 İkincil Paydaşlar Birincil paydaşlara hizmet sağlamada aracılık edecek olanlardır. Bunlar, fon kuruluşları, uygulama, izleme ve destekçi kuruluşlardır.

16 PAYDAŞ ANALİZİ Hedef grup projenin çıkış noktası, ana unsurudur. Özellikle bizzat sorunu yaşayanların kendi bakış açılarıyla sorunu ortaya koymaları sağlanmalıdır. Paydaş analizi ve sorun analizi birbiriyle tamamiyle bağlantılıdır. Paydaşların görüşleri alınmadan ihtiyaçları açık ve net ortaya koymak imkansızdır. Dolayısıyla proje fikrinin ortaya çıkmasını sağlayan mevcut durumun, katılımcı bir yaklaşımla net bir şekilde tanımlanması, projede planlama ve uygulama açısından en önemli faktördür.

17 Niçin Yapılır? Sorun Analizi Ana sorunun ve buna neden olan sorunlar ile sebep olduğu sonuçların tarafların üzerinde uzlaşabileceği bir netlikte ortaya çıkarılması için yapılır. Nasıl Yapılır? Katılımcıların bakış açılarından sorunlar formüle edilir, Konuyla ilgili tüm sorunların ortaya çıkıp çıkmadığı incelenir, Ortaya çıkanların önemli sorunlar olduğu konusunda görüş birliği oluşturulur, Bir başlangıç sorunu seçilerek, sorunlar sebep-sonuç ilişkisine göre hazırlanan sorun ağacıyla gösterilir.

18 Sorun Analizi Bu aşamada kendimize sormamız gereken sorular: Değiştirmek istediğimiz, istemediğimiz ya da sorun olarak gördüğümüz şey nedir? Bu sorunun kaynağı nedir? Sorunlar arasında neden-sonuç analizi yapıldı mı?

19 PROBLEM AĞACı ANA PROBLEM SONUÇ ALT PROBLEM 1 ALT PROBLEM 2 KÖK PROBLEMLER NEDEN

20 Sorun analizi sırasında neler yapılmalı? Konu ile ilgili görünen sorunları ve varlığı istenmeyen durumları gelişigüzel sıralayın. Ana sorunu en üst seviyede tutarak, onu doğrudan etkileyen sorunları sıralayın. Sorun ağacında yer alan sorunların hepsinin gerçek olmasına ve gelecekte ortaya çıkması beklenen sorunların belirtilmemesine dikkat edin. Sorun ağacı içerisindeki genel sorunları sorun ağacından ayıklayın.

21 Sorunları Hiyerarşik Sırada Düzene Koymak Mevcut durumdaki ana sorunları tanımla (beyin fırtınası) Bir başlangıç sorunu seç Başlangıç sorunu ile bağlantılı diğer sorunları araştır Neden-sonuç ilişkisini kur Başlangıç sorununa doğrudan sebep olan sorunları aşağı yaz Başlangıç sorunundan doğrudan etkilenen sorunları yukarı yaz Benzer şekilde diğer tüm sorunları birbirleriyle karşılaştırarak yerleştir Sorunları sebep-sonuç oklarıyla ilişkilendir Ağacın tamamını gözden geçir ve tamamlılığını ve geçerliliğini kontrol et

22 Sıkça Yapılan Hatalar Dışarıda bırakılan adımlar Birçok sorunun tek bir sorun olarak sunulması Sorunun yeterli ayrıntıda belirtilmemesi Gelecekte ortaya çıkması muhtemel bir sorunun sorun ağacına eklenmesi Genel düzeydeki sorunların dahil edilmesi Bölgenin koşullarına uygun yapılmaması İfadelerin yoruma açık olması

23 Bebek ve çocuklarda görülen enfeksiyon oranları yüksek SORUN AĞACI Yüksek Oranlı Bebek ve Çocuk Ölümleri Salgın Hastalıklar SONUÇ Bebeklerin ve Çocukların yetersiz beslenmesi Çocuklara gerekli ve yeterli aşılar yapılamıyor Sağlık Hizmetlerine Sınırlı Erişim Hijyenik içme suyu yok Annelerin Beslenme Konusundaki Bilgisizliği Sağlık ocağı ve klinikler yetersiz Gelir düzeyi düşük Kanalizasyon şehrin içinden açıkta akıyor ve içme suyu kaynaklarına karışıyor Lastik Fabrikasının arıtma tesisi yok ve atıklar içme suyuna karışıyor Altyapı yetersiz Eğitim düzeyi düşük İşsizlik Belediyenin öncelikleri farklı SEBEP

24 Hedeflerin Analizi Gelecekte olması istenen durumun gerçekleştirilmesi için potansiyel çözümlerin analiz edilmesidir. Nasıl Yapılır? sorun ağacındaki sorunlar pozitif olarak yeniden ifade edilir sorun ağacıyla karşılaştırılır ve yapılması gerekenler veya başarılması gerekenler yeniden ifade edilir Gerçekçi bir şekilde revize edilmesi gereken ve/veya ekleme/çıkarma yapılması gereken hususlar tamamlanır Bağlantıların tutarlı olmasına dikkat edilerek Hedef Ağacı oluşturulur

25 Hedef Ağacı Olumsuz durumların gelecekte olması arzu edilen ancak gerçekçi olan durumlara çevrilmesi AMAÇ ARAÇ

26 HEDEF AĞACI Bebek ve çocuklarda görülen enfeksiyon oranlarının azaltılması Bebek ve Çocuk Ölüm Oranlarının Azaltılması Salgın Hastalıkların Azaltılması Bebeklerin ve Çocukların Beslenme Durumunun İyileştirilmesi Aşılanmış Bebek ve Çocuk Sayısı Arttırılması Sağlık Hizmetlerine Erişim Arttırılması Hijyenik İçme Suyu Sağlanması Anneler Beslenme Konusunda Bilgilendirilmesi Sağlık Ocağı İyileştirilmesi Ailelerin Gelir Düzeyi Arttırılması Kanalizasyon Sisteminin Çalışır Hale Gelmesi Lastik Fabrikasının Arıtma Tesisi Devreye Girmesi Sorun Hedef Yüksek Oranlı Bebek ve Çocuk Ölümleri Bebek ve Çocuklarda Görülen Yüksek Enfeksiyon Oranı Bebek ve Çocuk Ölüm Oranlarının Azaltılması Bebek ve Çocuklarda Görülen Enfeksiyon Oranının Azaltılması

27 Strateji Analizi Hedef ağacındaki aynı türden hedef kümelerine stratejiler denir. Nasıl Yapılır? Hedef ağacından arzu edilmeyen amaçlar elenir Bir proje oluşturacak olası alternatif stratejiler ortaya konur Bir veya birden fazla strateji seçilir Belirlenen kriterlere (maliyet, aciliyet, politik durum vb.) göre optimum stratejinin hangisi olduğunu konusunda değerlendirme yapılır Projeyi oluşturacak stratejiye karar verilir Proje Genel Amacı ve Proje Amacı net olarak ifade edilerek, projenin kapsamı belirlenir

28 Strateji Analizi Genel Hedef Ara hedefler AMAÇ ARAÇ Özel hedefler

29 STRATEJİ ANALİZİ SEÇİLEN STRATEJİ Bebek ve çocuklarda görülen enfeksiyon oranlarının azaltılması Bebek ve Çocuk Ölüm Oranlarının Azaltılması Bebek ve Çocuk Ölüm Oranlarının Azaltılması Salgın Hastalıkların Azaltılması Bebeklerin ve Çocukların Beslenme Durumu İyileştirildi Aşılanmış Bebek ve Çocuk Sayısı Arttırıldı Sağlık Hizmetlerine Erişim Arttırıldı Hijyenik İçme Suyu Sağlandı Anneler Beslenme Konusunda Bilgilendirilmesi Sağlık Ocağı İyileştirilmesi Ailelerin Gelir Düzeyi Artırılması Kanalizasyon Sisteminin Çalışır Hale Gelmesinin Sağlanması Lastik Fabrikasının Arıtma Tesisi Devreye Girmesi ENFEKSİYON SALGIN HASTALIK STRATEJİSİ

30 PLANLAMA EVRESİ Mantıksal Çerçeve Matrisinin Hazırlanması Faaliyet Planı Bütçe

31 Mantıksal Çerçeve Yaklaşımının planlama için kullandığı araç Mantıksal Çerçeve Matrisidir (MÇM). MCM, bir süreç olarak Mantıksal Çerçeve Yaklaşımının sonuçlarını sunan bir formattır. Analiz aşamasında elde edilen verilerle MÇM oluşturulur.

32 ANTıKSAL ÇERÇEVE MATRISININ AZıRLANMASı IÇIN ADıMLAR 1 GENEL HEDEF 13 GÖSTERGELER 14 DOĞRULAMA ARAÇLARI 2 PROJE AMACI 11 GÖSTERGELER 12 DOĞRULAMA ARAÇLARI VARSAYIMLAR 8 3 SONUÇLAR 9 GÖSTERGELER 10 DOĞRULAMA ARAÇLARI VARSAYIMLAR FAALİYETLER ARAÇLAR AYRICA DÜZENLENİR MALİYETLER AYRICA DÜZENLENİR VARSAYIMLAR 5 ÖNKOŞULLAR

33 Mantıksal Çerçeve Matrisi 1. Kolon Müdahale Mantığı A. MÜDAHALE MANTIĞI Genel Hedef Proje Amacı Projenin katkıda bulunduğu üst düzey amaçlar Projenin genel amaçlara da katkıda bulunacak özel hedefi Sonuçlar/Çıktılar Faaliyetler Proje hedefini sağlayacak sonuçlar Proje sonuçlarına ulaşmak için yerine getirelecek faaliyetler Kaynaklar (Araçlar) Faaliyetlerin yapılması için gerekli girdiler

34 STRATEJI ANALIZINDEN MÜDAHALE MANTıĞı NA GEÇIŞ Seçilen Strateji Bebek ve Çocuk Ölüm Oranlarının Azaltılması GENEL HEDEF Projenin Kapsamı Bebek ve Çocuk Ölüm Oranlarının Azaltılması Bebek ve çocuklarda görülen enfeksiyon oranlarının azaltılması PROJE AMACI Bebek ve çocuklarda görülen enfeksiyon oranlarının azaltılması Bebeklerin ve Çocukların Beslenme Durumu İyileştirildi Aşılanmış Bebek ve Çocuk Sayısı Arttırıldı SONUÇLAR 1.Bebeklerin ve Çocukların Beslenme Durumu İyileştirildi 2.Aşılanmış Bebek ve Çocuk Sayısı Arttırıldı Anneler Beslenme Konusunda Bilgilendirilmesi Sağlık Ocağı İyileştirilmesi FAALİYETLER 1.1.Annelerin Beslenme Konusunda Bilgilendirilmesi 2.1.Sağlık Ocağının İyileştirilmesi

35 Faaliyet Planı ve Bütçe Mantıksal Çerçeve Faaliyet Planı ve Bütçe Bütçet Faaliyet PLanı Faaliyet PLanı Faaliyet PLanı Maaşlar Yolluklar Araç Gid. Ofice Tel/Fax Tohum Gübre Bütçe Bütçe

36 FAALIYET PLANLAMASı Faaliyet Planlaması: Faaliyetleri gerçekleştirmek için gerekli detayları tanımlar Faaliyetlerin sırasını, süresini ve önceliğini belirler Uygulama ve yönetim sorumluluklarını tayin eder

37 FAALIYET PLANı Faaliyet Planının Hazırlanma Aşamaları: Ana faaliyetlerin listelenmesi; MÇ deki faaliyetler operasyonel detayda faaliyet planının hazırlanması için bir baz olarak kullanılabilir. Faaliyetleri detaylandırmak; faaliyetleri detaylandırmanın amacı onları organize etme ve yönetme işlerini kolaylaştırmaktır. Bunun kritik noktası detaylandırmayı doğru yapmaktır. En yaygın hata fazla detaylandırmaktır. Planlamacı gerekli zaman ve kaynakları öngörür ve sorumlulukların dağıtılması için yeterli ayrıntıya sahip olur olmaz detaylandırmayı durdurmalıdır. Sıralama ve bağımlılıkların belirlenmesi; faaliyetler yeterince detaylandırıldıktan sonra birbirleriyle ilişkilerine karar verilmelidir. Sıralama bir faaliyetin hangi faaliyeti izleyeceğini, bağımlılık ise birisi bitmeden başlayamayacak veya tamamlanamayacak faaliyetler dizinini gösterir. Bağımlılıklar aynı kişi tarafından yapılacak faaliyetler arasında da olabilir.

38 FAALIYET PLANı Faaliyetlerin başlama, uygulanma süreci ve tamamlanma zamanını belirlemek; detaylandırılmış faaliyetlerin başlama ve bitiş zamanlarının belirlenmesiyle Faaliyet Planı oluşturulabilir. Zamanı doğru öngörmek genellikle güçtür, bunda deneyim ve teknik bilgiden faydalanılmalıdır. Bu konuda yeterli bilgi sahibi olunamaması, karşı karşıya kalınan yaygın bir durumdur ve gerekli zamanı doğru öngörememeye neden olur. Öngörülerde sapmalar aşağıda belirtilen diğer nedenlere de bağlıdır: Gerekli bazı detay faaliyetleri ihmal etmek, Faaliyetlerin bağımlılıkların yeterince ortaya konamaması, Kaynak dağılımda etkinsizlik (aynı kişi /kurum veya aynı malzemeyi aynı anda iki veya daha fazla sayıda işin yapılması için tahsis etmek), Hızlı sonuç alma isteği.

39 FAALIYET PLANı Gerekli ihtisas/becerinin tamamlanması; ne yapılması gerektiği ortaya konduğunda gerekli ihtisası belirlemek kolaydır. Böylece mevcut beşeri sermaye ile Faaliyet Planının gerçekleşip gerçekleşmeyeceğini öngörmek ve gerekli eksikliklerin tamamlanması mümkün olur. Grup içinde işlerin tahsisi; hangi işi kimin yapacağını belirlemekten daha kapsamlı bir şeydir. Görev ve sorumluluklar belirlenir ve bunların dağılımında bireylerin yetenek, deneyim ve kapasiteleri dikkate alınır. Bireylerin görevlerinin gereğini yeterince kavramış olmaları sağlanır. Eğer bu sağlanamazsa alt faaliyetlere ilişkin tüm detayların da belirlenmesi durumunda kalınabilir. Faaliyetlerden sorumlu kişilerin/birimlerin iş planlarında haftalık zaman aralığı kullanılabilirken, genel bir faaliyet planında, termin, aylık veya üç aylık bazda belirlenmektedir.

40 Bütçe Planlanmış kaynakların harekete geçirilmesine dayanak oluşturur Proje Maliyetinin ve finansman kaynaklarının belirlenmesine kolaylık sağlar

41 Bütçe Genel Esaslar Bütçe proje teklifi hazırlanan kurumun belirlediği para birimi ile hazırlanmalıdır. Bütçe süresi proje süresi ile sınırlıdır. Bütçeye aktarılan her türlü gider yapılacak faaliyetlerle ilgili olmalıdır. Bütçeye aktarılan giderler sadece istenilen hibe tutarını değil, projeyle ilgili tüm giderleri kapsamalıdır. Bütçenin yıllar itibarıyla dağılımının faaliyet planına uygun olması gerektiği unutulmamalıdır.

42 Bütçe Bütçe aktarılan her tutar gerçekçi olmalı, hibe tutarını arttırabilmek için bu tutarlar şişirilmemelidir. Bütçeye aktarılan giderler hibe rehberinde açıklanan uygun giderler tanımına uymalıdır. Bütçeye aktarılan her giderin kullandırım aşamasında belgelendirileceği unutulmamalıdır.

43 BÜTÇE KALEMLERI No: Bütçe Kalemi Birim Birim Ücreti Toplam 1. İnsan Kaynakları 1.1. Kadrolu Çalışanlar 1.2. Danışmanlar 2. Ekipman ve Malzeme 2.1. Araç 2.2. Mobilya 3. Seyahat 3.1. Ulaşım 3.2. Fuar 3.3. Harcırah 4. Ofis 4.1. Kira 4.2. Kırtasiye Toplam:

44 Proje İzleme Değerlendirme ve Raporlama

45 Proje İzleme Değerlendirme ve Raporlama Proje İzleme; kaynak kullanımı, faaliyetlerin gerçekleşmesi, sonuçların ve projeyle amaçlanan etkinin elde edilmesi açılarından, proje uygulamasının sistematik bir şekilde izlenmesi ve bulguların dokümante edilmesidir. Proje Uygulama Değerlendirilmesi; Proje izleme süresince elde edilen bulguların proje amacına yönelik olarak değerlendirilmesidir. Proje izleme; uygulamanın, Değerlendirme ise izlemenin ayrılmaz bir parçasıdır.

46 Proje İzleme Değerlendirme ve Raporlama Proje izleme ve değerlendirmenin başarılı bir şekilde yürütülebilmesi için öncelikle projeyi çok iyi kavrayabilmiş kişilerden oluşan, uygulamadan bağımsız ve mümkün olduğu kadar üst düzey bir yöneticiye doğrudan bağlı bir birimin -Proje İzleme değerlendirme Birimi- oluşturması gereklidir. İş paketleri ve iş zaman çubuğu (Örnek-1) Proje uygulamasının planlanması amacı ile kullanılan GANNT Şeması tekniği, aynı zamanda uygulamanın izlenmesi amacıyla da kullanılan tekniklerdir.

47 1. Faaliyetler Mantıksal Çerçeveden aynen alınır GANNT Tablosu örneği: Tarım Bakanlığında Planlama biriminin oluşturulması FAALİYETLER 1. YIL 7. Faaliyetleri sürdürecek bilirkişilerin tanımlanması 1. Ay 2. Ay 3. Ay 4. Ay 5. Ay 6. Ay 7. Ay 8. Ay 9. Ay 10. Ay 11. Ay 12. Ay UZMANLAR PY BY Uz1 Uz2 Uz3 1.1 Planlama Birimi kurulması Ofis ve ekipmanın tamamlanması Personelin belirlenmesi ve atanması 1.2 İlgili İdari şubelerle irtibata geçilmesi Proje Yönetim Komitesinin toplanması Yönetim Komitesi toplantıları yapılması Bakanlıklar ve kıdemli görevliler için brifing verilmesi 1.3 Planlama çalışmaları üstlenilmesi Planlama çalışmaları için öncelikli sahaların kararlaştırılması Çalışmalar için çalışma gruplarının toplanması Hükümet ile ortak çalışmalar yürütülmesi XXXXXXXXX x x x x x x x x X XX2XXXXXXX3XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX L x x 6. Kilometre taşlarının tanımlanması x x x x 2. Faaliyetlerin detaylandırılması 3. Sıra ve ilişkilerin belirlenmesi 5. Asıl Faaliyet alt faaliyetlerin süresini kapsar 4. Faaliyetlerin Listelenmesi x x x x x x x x x x XXX XX XXXXX XXXX XXXXX XXXXXX x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x XXXXXXXX x x x 8. Sorumlulukların atanması x x x x x L L L D D L D L D L D D D 47 KİLOMETRE TAŞLARI 1. İlgili tüm dairelerin kıdemli yetkilileri katılır 2. İş tanımları ve liste kararlaştırılır 3. İlk üç brifing toplantıları planlandığı gibi uygulanır 4. Öncelikli alanların yazılması 5. Çalışma grupları biraraya gelir ve işleri planlar Taslak çalışma dağıtılır 7. İlgili bakanlık ve dairelerden değerlendirmeler alınır 8. Çalışmalar tamamlanır 9. Çalışma grupları tavsiyeleri kararlaştırır KISALTMALAR PY Proje Yöneticisi BY Birim Yöneticisi Uz 1 1. Uzman Uz 2 2. Uzman Uz 3 3. Uzman L Öncü, etkin roldedir D Destek roldedir

48 HIBE PROGRAMLARI KOSGEB Destekleri KOBİ Proje Destek Programı Tematik Proje Destek Programı İşbirliği Güçbirliği Destek Programı AR-GE, İnovasyon ve Endüstriyel Uygulama Destek Programı Genel Destek Programı Girişimcilik Destek Programı Gelişen İşletmeler Piyasası Kobi Destek Programı Kredi Faiz Desteği Laboratuvar Hizmetleri

49 HİBE PROGRAMLARı Kalkınma Ajansları (Mevlana Kalkınma Ajansı) Mali Destek Teknik Destek Güdümlü Proje Doğrudan Faaliyet Desteği

50 HİBE PROGRAMLARI TÜBİTAK(Ulusal Destekler) Teknogirişim Sermaye Desteği Programı (BiGG) Bilimsel ve Tekn. İşblğ. Ağları ve Platf. Kurma Girişimi Proj. (İŞBAP) TÜBİTAK Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı Proje Pazarları Destekleme Programı TÜBİTAK KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı TÜBİTAK Öncelikli Alanlar Araştırma Teknoloji Geliştirme ve Yenilik P. D. P Öncül Ar-Ge Laboratuvarları Destekleme Programı Kamu Kurumları Araştırma ve Geliştirme Projelerini D.P Yenilik Girişimcilik Alanlarında Kapasite Artırılmasına Yönelik D.P Girişim Sermayesi Destekleme Programı (GİSDEP) TÜBİTAK Patent Destek Programı Üniversite-Sanayi İşbirliği Destek Programı Teknoloji Transfer Ofisleri Destekleme Programı

51 HİBE PROGRAMLARI Uluslararası Hibe Programları Era-net Eureka H2020 Destekleri IPA IKGPRO TKDK (IPARD) COSME Erasmus + Programı Büyükelçilik ve Konsolosluk Programları

52 DOĞU MARMARA ABIGEM TEŞEKKÜRLER Alican OFLAZ EĞİTMEN-Uluslararası İş Geliştirme Birimi Sorumlusu Adres: Kocaeli Sanayi Odası Binası, Fuar İçi, İzmit / Kocaeli Tel: Faks: