TÜRKİYE DE SERBEST BÖLGELER

Transkript

1 DIŞ TİCARET DÜNYASI/3 TÜRKİYE DE SERBEST BÖLGELER DIŞ TİCARET ŞUBESİ EE / 21 Nisan 2010

2 YÖNETİCİ ÖZETİ TÜRKİYE DE SERBEST BÖLGELER GİRİŞ Serbest Bölgeler; ülkenin siyasi sınırları içinde olmakla beraber, ülkede geçerli ticari, mali ve iktisadi alanlara ilişkin hukuki ve idari düzenlemelerin uygulanmadığı veya kısmen uygulandığı, mevzuata göre birçok açıdan bir nevi yabancı ülke statüsüne sahip, sınai ve ticari faaliyetler için daha geniş teşviklerin tanındığı ve fiziki olarak ülkenin diğer kısımlarından ayrılan yerlerdir. Serbest Bölgelerin kurulmasıyla ilgili en önemli gelişmeler 24 Ocak 1980 Kararları nın uygulanmasıyla başlamıştır. Ekonomide dışa açılma ve liberalleşmenin, yabancı sermaye yatırımları için teşvik edici politikalarının, daha güvenli bir iş ortamının ve daha az bürokrasinin hedeflendiği bu dönemde uzun bir süre ara verilen serbest bölge kurma çalışmalarına tekrar başlanmış ve 15 Haziran 1985 tarihinde 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanunu yürürlüğe girmiştir. Gelişmekte olan ülkelerin endüstriyel kalkınmasında ve ihracatının artmasında serbest bölgelerin katkısının yüksek olduğu fikrinin benimsenmesinden sonra dünyada serbest bölge sayısı hızla artmaya başlamıştır. Başta ABD, Meksika, Brezilya, Arjantin, Almanya, İngiltere, İspanya, Bulgaristan, Macaristan, Romanya, Hindistan, Çin, Güney Kore, Endonezya, Mısır, İran, Ürdün ve Türkiye nin de aralarında bulunduğu 100 den fazla ülkede 850 den fazla serbest bölge faaliyet göstermektedir. Son yıllarda serbest bölgeler Afrika ülkelerinde de kurulmasına rağmen, en çok Asya ve Güney Amerika ülkelerinde görülmektedir. (Serbest bölgelerin avantajlarına 2.Bölümde yer verilmektedir.) Serbest Bölgeler bazı ülkelerde bir gümrük rejimi olarak, bazı ülkelerde ise bir ekonomi ve dış ticaret politikası uygulaması olarak kullanılmaktadır. Gelişmekte olan ülkelerdeki serbest bölgeler, genelde üretim ağırlıklı ihraç ürünleri işleme bölgeleri iken; gelişmiş ülkelerdeki serbest bölgeler ise ticaret ağırlıklı serbest ticaret bölgesi şeklinde kurulmuştur. Türkiye deki serbest bölgeler ise hem üretim hem de ticarete yönelik olup, karma bir özellik göstermektedir. Serbest Bölgelerin bağlı olduğu en üst kuruluş Dış Ticaret Müsteşarlığı Serbest Bölgeler Müdürlüğü dür. Bunun dışında her serbest bölgede bölge müdürlüğü, serbest bölge işleticisi yada kurucu ve işleticisi, gümrük muhafaza müdürlüğü ve emniyet birimi bulunmaktadır. 1

3 I.BÖLÜM: RAKAMLARLA SERBEST BÖLGELER Türkiye de 1985 yılından bu yana faaliyet gösteren 19 adet serbest bölge bulunmaktadır. Tablo 1: Ülkemizdeki serbest bölgeler ve kuruluş tarihleri ÜLKEMİZDEKİ SERBEST BÖLGELER KURULUŞ TARİHİ 1 MERSİN SERBEST BÖLGESİ ANTALYA SERBEST BÖLGESİ EGE SERBEST BÖLGESİ İST.AHL SERBEST BÖLGESİ TRABZON SERBEST BÖLGESİ İST.TRAKYA SERBEST BÖLGESİ ADANA YUMURTALIK SERBEST BÖLGESİ İST.DERİ VE END. SERBEST BÖLGESİ MARDİN SERBEST BÖLGESİ SAMSUN SERBEST BÖLGESİ AVRUPA SERBEST BÖLGESİ RİZE SERBEST BÖLGESİ KAYSERİ SERBEST BÖLGESİ İZMİR MELEMEN SERBEST BÖLGESİ GAZİANTEP SERBEST BÖLGESİ TUBİTAK-MAM SERBEST BÖLGESİ DENİZLİ SERBEST BÖLGESİ BURSA SERBEST BÖLGESİ KOCAELİ SERBEST BÖLGESİ SERBEST BÖLGE FAALİYET RUHSATLARININ KONULARINA GÖRE DAĞILIMI Tablo 2: Faaliyet ruhsatlarının konularına göre dağılımı FAALİYET YERLİ YABANCI TOPLAM KONULARI ALIM-SATIM ÜRETİM DİĞER TOPLAM Serbest bölgelerde üretim, alım-satım ve diğer faaliyet konularında ruhsat verilmektedir yılı verilerine göre toplam verilen faaliyet ruhsatlarının %60 ı alımsatım, %23 ü üretim, %17 si diğer faaliyet konularını kapsamaktadır.2009 yılında ise %58 i alım satım, %24 ü üretim ve %18 i diğer faaliyetler için verilmiştir. Ayrıca serbest bölgelerdeki yerli yatırımcılarla üretim ve alım-satım oranı, yabancı yatırımcılarla üretim ve alım-satım oranına göre daha yüksektir. 2

4 Grafik 1: Faaliyet Ruhsatlarının konularına göre dağılımı (2009-adet) ALIM-SATIM ÜRETİM DİĞER YERLİ YABANCI SERBEST BÖLGELER İTİBARİYLE YILLIK TİCARET HACİMLERİ (1000 ABD $) Tablo 3: Serbest bölgelerin yıllık ticaret hacimleri ( ABD$) BÖLGELER OCAK-ARALIK OCAK-ARALIK % DEĞİŞİM İSTANBUL DERİ ,6 EGE ,4 İST.AHL ,5 MERSİN ,3 İST.TRAKYA ,1 BURSA ,3 AVRUPA ,1 ANTALYA ,9 KOCAELİ ,9 KAYSERİ ,1 MENEMEN DERİ ,2 SAMSUN ,8 ADANA-YUMURTALIK ,3 GAZİANTEP ,7 TUBİTAK-MAM ,5 TRABZON ,4 DENİZLİ ,1 RİZE ,1 MARDİN... TOPLAM ,8 3

5 2008 yılı ticaret hacimleri ile 2009 yılı ticaret hacimlerine bakıldığında; toplamda %27,8 lik bir azalış görülmektedir. Türkiye deki serbest bölgeler arasında en yüksek ticaret hacmine sahip olan İstanbul Deri Serbest Bölgesinde %35.6 lık bir azalış olmuştur. Serbest Bölgelerdeki ticaret hacimlerinin azalmasındaki en büyük etken küresel kriz yanında, Serbest Bölgeler Kanunu ndaki değişikliklerden dolayı alım-satımla uğraşan firma sayısının her geçen gün azalmasıdır. Çünkü bu firmalara sağlanan bir takım muafiyetler kaldırılmıştır. TİCARİ YÖNÜ İTİBARİYLE YILLARINA AİT TİCARET HACMİNDEKİ DEĞİŞMELER (1000 ABD $) Tablo 4 :Ticari yönü itibariyle ticaret hacmindeki değişmeler ( ABD$) Yurt içinden serbest bölgelere Serbest bölgelerden yurt dışına Yurt dışından serbest bölgelere Serbest Bölgelerden yurt içine TOPLAM Serbest bölgelerde yapılan tüm faaliyetlerde, 2009 yılında 2008 yılına göre %27,8 lik bir azalış söz konusudur. Tablo 4 deki değerler incelendiğinde; en fazla yurt dışından serbest bölgelere mal girişinde bir azalma görülmüştür. Aşağıdaki grafikte de görüldüğü üzere; 2005 yılından 2008 yılına kadar toplam ticaret hacimlerinde sadece %5 lik bir yükseliş meydana gelmesine karşın, 2009 yılında bir öndeki yıla oranla yaklaşık %30 luk bir azalma yaşanmıştır. Grafik 2:Serbest bölge ticaret hacimleri ( milyon ABD$) TİCARET HACMİ 4

6 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanunu nun Serbest Bölgelerin Gelir ve Harcamaları başlıklı 7 nci maddesinin 1 inci fıkrasının (b) bendindeki düzenleme çerçevesinde, yurt dışından serbest bölgelere getirilen ve serbest bölgelerden Türkiye ye çıkarılan mallar üzerinden binde 5 oranında özel hesap ücreti ödenmekteydi. Ancak tüm dünyayı etkileyen küresel finansal krizin de etkisiyle gerek yerli gerek yabancı sermaye hareketlerinde bir azalma gözlemlenmesi üzerine, bu süreçte yatırımları artırabilmek için firmalara cazip bir ortam hazırlama gereği doğmuştur. Bu itibarla; Türkiye için gelişmekte olan ülkelerin küresel ortamda rekabetçi konumlarını sürdürebilmeleri ve güçlendirilebilmeleri, büyümelerini verimlilik artışlarına dayandırmalarına ve mukayeseli üstünlük alanları yaratabilmelerine bağlıdır. Bu çerçevede, binde 5 ücret konusundaki maliyet hesabıyla ilgili olarak yapılan çalışmalarda yurt dışından serbest bölgeye mal girişi ile serbest bölgelerden Türkiye ye mal çıkışının eşit oranda ücrete tabi tutulmasının bölgelerdeki ticari hareketliliği olumsuz yönde etkilediği, zira bölgelere yurt dışından binde 5 ücret ödenerek gelen malların üretiminde kullanılarak bölgeden üçüncü ülkelere satışının yapılması halinde ihracat odaklı çalışan üretici firmaların maliyetlerinin artmasına sebep olduğu görülmüş ve bu bağlamda; tarih 5946 sayılı Serbest Bölgeler Kanunu nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun da, 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanunu nun 7 maddesi 1 fıkrasının b bendi: Yurt dışından bölgeye getirilen malların CIF değeri üzerinden binde 1 ve bölgeden Türkiye ye çıkarılan malların FOB değeri üzerinden binde 9 oranında, peşin olarak ödenecek ücretler şeklinde değiştirilerek; serbest bölgeye mal girişinde alınan CIF değeri üzerinden %0,5 lik oran %0,1 e düşürülerek daha cazip hale getirilmeye çalışılmıştır. Serbest bölgelerden yurt içine çıkarılan mallarda ise FOB değeri üzerinden %0,5 den %0,9 a yükseltilmiştir. Söz konusu Kanun un 7. maddesi 1. fıkrasının b bendindeki değişikliğin gerekçesi ise; Serbest Bölgelerin ithal malların depolandığı yerler olarak kullanılmaması gerektiği, serbest bölgelerin kurulmasındaki temel amacın, ihracata yönelik yatırım ve üretimi teşvik etmek, doğrudan yabancı yatırımları ve teknoloji girişini hızlandırmak, işletmeleri ihracata yönlendirmek ve uluslararası ticareti geliştirmek olduğu, Yurt dışından serbest bölgelere girişteki CIF değeri üzerinden binde 5 lik ücretin, binde 1 e düşürülmesinin yatırımcılar açısından serbest bölgeleri avantajlı hale getireceği, ancak; serbest bölgelerden Türkiye ye çıkarılan malların FOB değeri üzerinden alınan binde 5 lik ücretin binde 9 a çıkarılmasını ise iç piyasada haksız rekabete neden olacağı, Serbest bölgelerin, ihracatının teşvik edilmesi ve arttırılması çerçevesinde ülke ekonomisi için son derece önemli bir işleve sahip olduğu, Serbest bölgelerin ihracat odaklı üretim yapması gerektiği, bu bölgelerde faaliyet gösteren ihracatçı firmaların desteklenerek üretim ve istihdamın arttırılmasının temel amacı oluşturduğu, Serbest bölgelerden Türkiye ye çıkarılacak malların FOB değerleri üzerinden peşin olarak alınması öngörülen binde 9 luk ücretin, toplamda yüklenilen maliyetin değişmeyerek binde 10 olarak kalacağı, dolayısıyla toplam maliyet unsurları değişmediği için yurt içi sanayici açısından haksız rekabete neden olmayacağıdır. 5

7 Ülkemizin 2008 yılı dış ticaret hacmi 334 milyar ABD Doları iken, aynı dönemde serbest bölgelerdeki toplam dış ticaret hacmi 24,6 milyar ABD Dolarıdır. Hükümetin 2010 yılı programında; Sanayinin; kredi maliyetlerinin yüksekliği, kayıt dışı ekonomi ve düşük fiyatlı imalattan kaynaklanan haksız rekabet, bürokrasinin fazlalığı, kamunun sağladığı bazı girdilerin fiyatlarının uluslararası fiyatlara göre yüksekliği, vergi oranlarındaki yükseklik gibi temel sorunların devam ettiği, ayrıca; teknoloji üretiminde yetersizlik, modern teknoloji kullanımının hızlı yaygınlaştırılmaması, nitelikli işgücü eksikliği, yüksek katma değerli ürünlerde sınırlı üretim kabiliyeti, tesislerin üretim ve yönetim yapılarında modernizasyon ihtiyacı, sanayinin kapasitesi ve potansiyeli konusunda yatırımcıların bilgiye erişimindeki zorluklar gibi genellikle yapısal nitelikteki sorunların çözülmesi amacıyla tedbirler almakta olup, 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanunu nun 7. maddesinin 1. fıkrasındaki değişiklikte hükümetin aldığı tedbirler kapsamında olduğu açıktır. Tablo 5: Serbest bölgelerin yıllara göre işlem hacmi (milyon dolar) SERBEST BÖLGEYE GİRİŞ SERBEST BÖLGEDEN ÇIKIŞ YILLAR YURT İÇİNDEN YURT DIŞINDAN TOPLAM İTHALAT YURT İÇİNE YURT DIŞINA TOPLAM İHRACAT TOPLAM (İTHALAT) TOPLAM (İHRACAT) EKM Yukarıdaki tablo incelendiğinde, serbest bölgede yurt içinden ve yurt dışından girişlerde 2002 yılından Ekim 2009 a kadar önemli bir değişiklik olmadığı görülmektedir. İthalatın serbest bölgeye yapılan toplam girişler içindeki payı %70-73 ler düzeyinde bir seyir izlemiştir. Serbest bölgelerden çıkışlarda ise yurt içine satışların oranı Ekim 2009 da gelindiğinde eşitlenmiş görülmektedir. SERBEST BÖLGELER TİCARET HACMİNİN ÜLKELERE GÖRE DAĞILIMI (1000 ABD $)(OCAK-ARALIK DÖNEMİ) Tablo 6: Ticaret hacminin ülkelere göre dağılımı ( ABD$) GİRİŞ GİRİŞ ÇIKIŞ ÇIKIŞ TOPLAM TOPLAM % ÜLKELER I.OECD ve AB Ulkeleri ,79 A.AB(27) Ülkeleri ,83 B.Diğer OECD Ülkeleri ,00 II.BDT Ülkeleri ,38 III.Kuzey Afrika-Ortadoğu ,50 IV.Diğer Ülkeler ,54 V.Türkiye ,71 TOPLAM ,75 Serbest Bölgelere giriş çıkışta ilk sıraları OECD ve AB Ülkeleri almaktadır yılındaki toplam ticaret hacmi (1000 ABD $) iken, 2009 yılındaki ticaret hacmi, (1000 ABD $) a düşmüş ve % 27,75 lik bir azalma olmuştur yılı verilerine göre; toplam ticaret hacminin %29,8 i AB ülkeleri, %6.1 i 6

8 AB hariç diğer OECD ülkeleri, %22,7 si Kuzey Afrika-Ortadoğu, BDT ve diğer ülkelere ve %41,4 ü ise Türkiye ye aittir. SERBEST BÖLGELER TİCARET HACMİNİN DAĞILIMI (1000 ABD $)( ) Grafik 3: Ticaret hacminin ülkelere göre dağılımı ( ABD) TÜRKİYE AB ÜLKELERİ DİĞER ÜLKELER DİĞER OECD ÜLKELERİ KUZEY AFRİKA- ORTADOĞU BDT ÜLKELERİ SERBEST BÖLGELER TİCARET HACMİNİN SEKTÖRLERE GÖRE DAĞILIMI (1000 ABD $)(OCAK-ARALIK ) Tablo 7: Serbest bölgeler ticaret hacminin sektörlere göre dağılımı( ) SEKTÖRLER GİRİŞ GİRİŞ ÇIKIŞ ÇIKIŞ TOPLAM TOPLAM % I.Tarım ,65 A.Bitkisel Ürünler ,67 B.Hayvansal Ürün ,44 C.Su Ürün ,09 D.Orman Ürün ,79 II.Madencilik ve ,80 Taşocağı III.Sanayi ,37 A.İşlenmiş Tarım ,67 Ürünleri B.İşlenmiş Petrol ,75 Ürünleri C.Sanayi Ürünleri ,00 TOPLAM ,75 Serbest Bölgelerde faaliyet gösteren, en önemli sektör sanayi sektörüdür. Toplam faaliyet konuları içerisinde %95 lik bir paya sahiptir. Ancak 2009 yılında 2008 yılına oranla %28,4 lik bir azalma olmuştur. Bu azalma ülkenin dış ticaretindeki genel düşüşle paralel bir gelişmedir. Öte yandan işlenmiş petrol ürünlerinin hacmi tüm sektörlerdeki toplam azalışın 3 kat üzerinde daralmış gözükmektedir. Petrol fiyatlarında yaklaşık %50 azalma olduğu düşünülse bile bu oran yine de yüksektir. Hayvansal ürünler ise %47lik düşüşle dikkat çekmektedir. Fiyat elastikiyeti daha düşük olan tarım ürünlerindeki daralmanın genel ortalamanın altında olması da bir 7

9 diğer göstergedir. Son olarak madencilik sektörü hemen hemen mevcut durumunu korumakla beraber toplam içerisinde payı çok düşüktür. Serbest bölgeleri istihdam yönünden değerlendirirsek; 2008 yılı verilerine göre ise; işçi, büro personeli, diğer olmak üzere kişi, 2009 yılı verilerine göre; işçi, büro personeli, diğer olmak üzere, toplam kişi, istihdam sağlamıştır yılında 2008 yılına göre %13 lük bir istihdam kaybı gerçekleşmiştir YILI İSTİHDAM DAĞILIMI Grafik 4: Serbest bölgeler istihdam dağılımı (2009-Toplam kişi) DİĞER 17% BÜRO PERSONELİ 13% İŞÇİ 70% 8

10 II.BÖLÜM: SERBEST BÖLGELERİN AMACI, AVANTAJLARI VE SAĞLANAN TEŞVİKLER SERBEST BÖLGELERİN AMACI, İŞLEVİ, FAALİYETLERİ VE AVANTAJLARI Serbest bölgelerin bağlı olduğu mevzuat hükümleri tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanan, 3218 Sayılı Serbest Bölgeler Kanunu ile düzenlenmektedir sayılı Serbest Bölgeler Kanunu na göre Kuruluş Amacı: İhracata yönelik yatırım ve üretimi teşvik etmek Doğrudan yabancı yatırımlara ve teknoloji girişini hızlandırmak, İşletmeleri ihracata yönlendirmek, Uluslararası ticareti geliştirmektir. Serbest Bölgelerin İşlevi: Ülkeye yabancı sermaye ve teknolojilerin getirilmesine imkan sağlayacak uygun zemin yaratılması, sanayicinin ihtiyaç duyduğu bazı hammadde ve ara malların kolaylıkla, istenilen miktarda ve zaman kaybı olmadan temin edilebilmesi, sağlanan teşvik ve avantajlarla düşük maliyetli mal üretimi ve ihracı, Türkiye dışından gelen malların transit olarak diğer ülkelere satımı, yeni istihdam olanaklarının yaratılması, Türk ihraç ürünlerinin ihracatını kolaylaştırmak ve hızlandırmak bakımından bir basamak olması işlevlerini görmektedir. Serbest Bölgelerde Yapılabilecek Faaliyetler: Serbest bölgelerde, serbest bölgenin fiziki özelliklerine göre; üretim,alımsatım,depo işletmeciliği, montaj-demontaj, bakım-onarım,işyeri kiralama, sergileme, paketleme, bankacılık, sigortacılık, finansal kiralama, kıyı bankacılığı, müşavirlik mühendislik gibi konular başta olmak üzer, Serbest Bölgeler Genel Müdürlüğü nce uygun görülen ve çevre kirliliği yaratmayan her türlü sanayi, ticaret ve hizmet faaliyetlerinde bulunulabilir. Serbest Bölgelerde faaliyette bulunmak için Serbest Bölgeler Genel Müdürlüğü nden Faaliyet Ruhsatı alınması gerekmektedir. Faaliyet Ruhsatı alınması için Genel Müdürlük, Serbest Bölge Müdürlüğü İşletici veya kurucu işletici şirketten temin edilecek Faaliyet Ruhsatı Müracaat Formu ve istenilen belgeler ile Genel Müdürlüğe başvurulması gerekir. Faaliyet ruhsatı, hazır işyeri kiralamak suretiyle faaliyet gösterecek kiracı kullanıcı firmalar için 10 yıl (faaliyet konusu üretim olanlar için 15 yıl), kendi işyerini inşa etmek suretiyle faaliyet gösterecek yatırımcı- kullanıcı firmalar için ise 20 yıl (faaliyet konusu üretim olanlar için 30 yıl) süreli verilmektedir. Bu süre sonunda, müracaat halinde koşulların sağlanması durumunda yeniden Faaliyet Ruhsatı verilebilir. 9

11 Faaliyet Ruhsatı Nasıl Alınır? Serbest bölgelerde faaliyette bulunmak için Serbest Bölgeler Genel Müdürlüğü nden Faaliyet Ruhsatı alınması gerekir. Faaliyet Ruhsatı alınması için Genel Müdürlük, Serbest Bölge Müdürlüğü, işletici veya kurucu işletici şirketten temin edilecek Faaliyet Ruhsatı Müracaat Formu (ekte bir örneği sunulmaktadır) nun doldurularak aşağıda belirtilen eklerle birlikte, Genel Müdürlüğe başvurulması gerekmektedir. Müracaatçı ve serbest bölgede yapılacak faaliyet hakkında tanıtıcı bilgi, Müracaat formundaki imza sahibinin yetki belgesi ve imza sirküleri ile varsa firma temsilcisinin yetki belgesi ve imza beyannamesi, Müracaatçı firmanın kuruluş ilanı ve son sermaye ve ortaklık yapısının yayımlandığı Türkiye Ticaret Sicil Gazeteleri ticaret ve/veya sanayi odası kaydı, Son üç yıla ilişkin bilançoları, kar zarar cetvelleri, Faaliyet ruhsatı ücretinin Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına yatırıldığını gösterir banka dekontunun aslı, Varsa, son üç yılda Türkiye ye getirilen döviz tutarlarını gösterir belgeler, Banka, kıyı bankacılığı ve finansal kiralama kuruluşları için Hazine Müsteşarlığı Banka ve Kambiyo Genel Müdürlüğü nden sigorta kuruluşları için Hazine Müsteşarlığı Sigortacılık Genel Müdürlüğü nden alınan izin yazısı. Genel Müdürlükçe yapılan değerlendirme sonucunda; Faaliyet Ruhsatı verilmesi uygun görülen firmaların tebliğden itibaren 30 gün içerisinde; kira sözleşmesini yapmaları gerekir. Serbest Bölge Müdürlüğü nce onaylanmış kira sözleşmesinin bir sureti Genel Müdürlüğe iletilerek Faaliyet Ruhsatı alınır. Serbest Bölgelerin Sağladığı Avantajlar. 1.Üretici kullanıcılar için Vergi Avantajlarından Yararlanma İmkanı Üretim konulu faaliyet ruhsatına sahip firmaların imal ettiği ürünlerin satışından elde ettikleri kazançları Türkiye nin Avrupa Birliği üyeliğinin gerçekleşeceği yılın vergileme dönemi sonuna kadar Gelir veya Kurumlar Vergisinden istisnadır. Serbest Bölgelerde üretilen FOB bedelinin en az %85 ini yurtdışına ihraç eden kullanıcıların istihdam ettikleri personele ödedikleri ücretler gelir vergisinden müstesnadır. Bu oran Bakanlar Kurulu tarafından %50 ye kadar indirilebilir. Üretim faaliyetlerinde bulunan firmalar, serbest bölgelerde gerçekleştirilen faaliyetlerle ilgili olarak yapılan işlemleri ve düzenlenen kağıtları damga vergisi veya harçlardan müstesnadır. 2.Orta ve Uzun Vadede Geleceği Planlayabilme İmkanı Hazır işyeri kiralayan kiracı-kullanıcı firmalar için 15 yıl, Hazır işyeri kiralayan üretici-kiracı-kullanıcı firmalar için 20 yıl, Kendi işyerini inşa eden yatırımcı- kullanıcı firmalar için 30 yıl, Kendi işyerini inşa eden üretici-yatırımcı-kullanıcı firmalar için 45 yıl süreli faaliyet ruhsatı düzenlenmektedir. 3.Kar transferi İmkanı 10

12 Serbest bölge faaliyetlerinde elde edilen kazanç ve gelirler, hiçbir izne tabi olmaksızın yurt dışına veya Türkiye ye serbestçe transfer edilebilmektedir. 4. Ticaret Kolaylığı İmkanı 5.Gümrük Vergisi Prosedürlerinden Arındırılmış Ticari Faaliyet İmkanı 6. AB ve Gümrük Birliği Kriterlerinin Gerektirdiği Serbest Dolaşım Belgelerinin Temini İmkanı 7.Eşitlik Prensibi 8.Zaman Kısıtlaması Bulunmaması 9.Pazar İhtiyaçlarına ve Şartlara göre serbestçe belirlenecek ticari faaliyet imkanı 10.Gerçekçi bir Enflasyon Muhasebesi imkanı 11.Yerli ve yabancı tüm pazarlara erişim imkanı 12.Azaltılmış bürokratik prosedür ve dinamik işletme yönetimi 13.Stratejik avantaj 14.Her türlü ticari ve sınai faaliyete uygun ve ucuz altyapı imkanı 15.Tedarik zinciri imkanlarından yararlanma kolaylığı Serbest Bölgelerde Daha Avantajlı Sayılan Firmalar: Serbest Bölgelerde aşağıda belirtilen faaliyetlerde bulunan firmalar daha avantajlı sayılmaktadır. Ülke içerisindeki vergisel nitelikli mali yüklerden ve bürokrasiden kurtulmak isteyen firmalar; İthal girdi kullanarak ürettiği ürünleri dış pazarlara satan firmalar, Emek yoğun sektörlerde faaliyette bulunan firmalar, Transit ticaret, reeskont ve takas ticareti faaliyetlerinde bulunan firmalar, Dövizle işlem yapmak isteyen üreticiler, toptancılar, bankalar ve sigortalar, Altyapısı hazır modern iş ortamı arayan firmalar. YENİ BİR SERBEST BÖLGE KURULURKEN GÖZÖNÜNE ALINAN KRİTERLER Yeni bir serbest bölge kurulurken göz önüne alınan başlıca kriterleri aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz; Serbest bölgenin; ülke ekonomisine, istihdama,üretime sağlayacağı katkı, Serbest bölge arazisinin karayolu, denizyolu, havalimanı ve demiryolu ağlarına yakınlığı, Serbest bölge kurulacak ilin ve yörenin sanayi ve ticaret faaliyetleri açısından durumu, Serbest bölgenin hinterlandının büyüklüğü, Serbest bölge arazisinin haberleşme, su, elektrik gibi imkanları, Serbest bölge arazisinin mülkiyet durumu ve arazisinin kullanım amacı, Serbest bölgede yapılacak faaliyetlerin çevre kirliliği yaratıp yaratmayacağı, Serbest bölge arazisinin fiziki koşulları, Serbest bölgenin alt ve üst yapısı için yapılacak harcamaların büyüklüğü ve bu harcamaların finansmanının nasıl sağlanacağı, Serbest bölgenin alt ve üst yapısının tamamlanması için gereken süre, Serbest bölgeyi kurup işletecek potansiyel girişimcinin varlığı, Mevcut serbest bölgelerle rekabet oluşturup oluşturmayacağı. 11

13 SERBEST BÖLGELERE SAĞLANAN TEŞVİKLER Firmalar bölgedeki üretim faaliyetleri nedeni ile elde ettikleri gelirlerle ilgili olarak; kurumlar vergisi ve gelir vergisi dahil KDV, gümrük vergisi, KKDF den muaftır. Serbest bölge faaliyetlerinden elde edilen kazanç ve gelirler yurt dışına veya Türkiye ye transfer edilebilir. Türkiye deki tam ve dar gerçek kişilerin serbest bölgelerdeki faaliyetleri dolayısıyla elde ettikleri kazanç ve iratlar, kambiyo mevzuatına uygun olarak, Türkiye ye getirilmesi halinde gelir vergisinden muaftır. Serbest bölgeler gümrük hattı dışında sayıldığından, serbest bölgeler ile Türkiye nin diğer yerleri arasında yapılan ticarette dış ticaret rejimi hükümleri uygulanır. Başka bir deyişle, Türkiye den serbest bölgeye satılan mallar ihracat rejimine serbest bölgeden Türkiye ye satılan mallar ise ithalat rejimine tabi olup, serbest bölge kullanıcıları Türkiye den ihraç fiyatına (KDV siz) mal satın alabilirler. Diğer taraftan, serbest bölge ile diğer ülkeler ve diğer serbest bölgeler arasında dış ticaret rejimi hükümleri uygulanmaz. Serbest bölgeye getirilen Türkiye veya AB menşeli ya da buralarda serbest dolaşımda bulunan malların, serbest dolaşımda bulunma statüsü değişmediğinden, Türkiye ye veya AB üyesi ülkelere girişinde gümrük vergisi ödenmez. Ayrıca, üçüncü ülke menşeli malların serbest bölgeye girişinde ve bu malların Türkiye veya AB üyesi ülkeler dışındaki üçüncü ülkelere gönderilmesi halinde de gümrük vergisi ödenmez. Ancak, serbest bölgeden Türkiye ye veya AB üyesi ülkelere gönderilen serbest dolaşım durumunda olmayan üçüncü ülke menşeli mallar için Ortak Gümrük Tarifesi nde belirtilen oran üzerinden gümrük vergisi ödenir. Serbest bölgeler Türkiye-AB Gümrük Birliği Gümrük Bölgesi içerisinde sayıldığından; serbest bölgelerden Türkiye veya AB menşeli ürünler ile Türkiye de serbest dolaşım durumunda bulunan ürünler A.TR Belgesi düzenlenerek AB ye gönderilebilir. Üçüncü ülke menşeli ürünler ise Ortak Gümrük Tarifesi nde belirtilen oran üzerinden serbest bölge gümrük müdürlüğüne gümrük vergisi ödenerek serbest dolaşıma geçirildikten sonra ATR Belgesi düzenlenerek AB ye gönderilebilir. Serbest bölgede faaliyette bulunan firmalar yatırım ve üretim safhalarında Bakanlar Kurulu nca belirlenen yatırım teşviklerinden yararlanabilir. Serbest bölgede sağlanan teşvik ve avantajlardan yerli ve yabancı bütün firmalar eşit olarak yararlanır. Mallar serbest bölgede süre sınırlaması olmaksızın kalabilir. Fiyat, kalite ve standartlarla ilgili olarak kamu kurum ve kuruluşlarına yeni yetkiler serbest bölgelerde uygulanmaz. Serbest bölgedeki faaliyetlerle ilgili her türlü ödemeler dövizle yapılır. 12

14 Serbest bölgelerden Türkiye ye yönelik hammadde, yarımamul, sanayi malları satışına (ithalat) ve serbest bölge ile diğer ülkeler arasında yapılacak takas ticaretine kısıtlama getirilmemiştir. Serbest bölgelerde üretilen veya ticareti yapılan nihayi tüketim malı satışında % 51'lik kısmın Türkiye harici ülkelere satılması esastır. 99 yıla kadar süreli faaliyet ruhsatı verilebilir. Başvuru ve faaliyet süresince her türlü bürokrasi en aza indirilmiştir. Serbest bölgeler özel sektör şirketlerince işletilmektedir. Serbest bölgelerde; 1580 sayılı Belediye Kanunu (15 inci maddenin 5, 22, 32 ve 47.inci bendleri hariç), 5682 sayılı Pasaport Kanunu, 5683 sayılı Yabancıların Türkiye de Seyahat ve İkametleri Hakkındaki Kanun 2007 sayılı Türkiye deki Türk Vatandaşlarına Tahsis Edilen Sanat ve Hizmetler Hakkındaki Kanun ile ek ve değişiklikleri, 2677 sayılı Sivil Hava Meydanları, Limanlar Sınır kapılarında Görev ve Hizmetlerin Yürütülmesi Hakkında Kanun, 1050 sayılı Muhasebe-i Umumiye Kanunu, 832 sayılı Sayıştay Kanunu, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu ile diğer kanunların 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanunu na aykırı hükümleri uygulanmaz. Serbest bölgeler; AB ve Orta Doğu pazarlarının yakınında, Akdeniz, Ege ve Karadeniz deki büyük limanlara, uluslararası havaalanlarına, karayolu ağlarına, kültür, turizm ve eğlence merkezlerine yakın yerlerde kurulmuştur. Serbest bölgelerin altyapısı gelişmiş ülkelerdeki benzerleri ile aynı standarttadır. Açık ve kapalı alan kiraları diğer ülkelere göre düşüktür. 13

15 SERBEST BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ ADRES-TELEFON BİLGİLERİ İŞLETİCİ/KURUCU İŞLETİCİ ŞİRKETİ KURULUŞ TARİHİ ADANA-YUMURTALIK SERBEST BÖL.MÜD. P.K Ceyhan-ADANA TAY-SEB-ADANA YUMURTALIK SER.BÖL..KUR.İŞLT.A.Ş aysbmp@ttnet.net.tr ANTALYA SERBEST BÖLGE MÜD. P.K Yeniliman ANTALYA ASBAŞ ANTALYA SER.BÖL.İŞLT.A.Ş info@ant-free-zone.org.tr AVRUPA SERBEST BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ P.K Çorlu-TEKİRDAĞ AVRUPA S.B.KUR. VE İŞLT.A.Ş (3 hat) avrupasbm@asb.com.tr BURSA SERBEST BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ Hisar Mevkii Liman Yolu PK.35 Gemlik BURSA BUSEB-BURSA S.B.KUR.VE İŞLT.A.Ş brsbm@ttnet.net.tr DENİZLİ SERBEST BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ Çardak - DENİZLİ DENSER DENİZLİ S.B.KUR.VE İŞLT.A.Ş denizlisbm@ttnet.net.tr EGE SERBEST BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ Akçay Cad. No:144/ Gaziemir-İZMİR ESBAŞ-EGE S.B.KUR.VE İŞLT.A.Ş info@egesbm.com GAZİANTEP SERBEST BÖLGE MÜD. P.K.67 Fevzi Çakmak -GAZİANTEP GASBAŞ-GAZİANTEP S.B.KUR. VE İŞLT.A.Ş (3 hat) info@freezone-antep.gov.tr İSTANBUL ATATÜRK HAVALİMANI S.B.M. Havalimanı İSTANBUL İSBİ-İST.AHL.SER.BÖL.KUR.İŞLT.A.Ş (3 hat) ahlsbm@superonline.com

16 SERBEST BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ ADRES-TELEFON BİLGİLERİ İŞLETİCİ/KURUCU İŞLETİCİ ŞİRKETİ KURULUŞ TARİHİ İSTANBUL DERİ VE END. SER.BÖL.MÜD. Aydınlı-Orhanlı Mevkii Tuzla-İSTANBUL DESBAŞ-İST.DER.VE END.SER.BÖL.KUR.İŞLT.A.Ş derisb@ttnet.net.tr İSTANBUL TRAKYA SER.BÖL.MÜD. Karatoprak Mevkii Nato Karşısı Ferhatpaşa Mah. İSBAŞ-İST.TRAKYA S.B.KUR.İŞLT.A.Ş Çatalca-İSTANBUL (20 hat) isttrakyasbm@ttnet.net.tr İZMİR MENEMEN DERİ SER.BÖL.MÜD. Maltepe Köyü,Panaz Tepe Mevkii Menemen İDESBANK-İZMİR MENEMEN DERİ SER.BÖL.KUR.İŞLT.A.Ş İZMİR serbestbolge@dsl.ttnet.net.tr KAYSERİ SERBEST BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ Ankara Yolu 15.km No:467 KAYSERİ KAYSER-KAYSERİ SER.BÖL.KUR.İŞLT.A.Ş ksbmud@mynet.com KOCAELİ SERBEST BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ Yeni Köy Arpalı Mevkii İzmit-KOCAELİ KOSBAŞ-KOCAELİ S.B.KUR.VE İŞLT.A.Ş kocaelisbm@mynet.com MARDİN SERBEST BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ Organize Sanayi Bölgesi İstasyon MARDİN MASBAŞ-MARDİN SER.BÖL.KUR.İŞLT.A.Ş serbestbolge@superonline.com MERSİN SERBEST BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ P.K.15 MERSİN MESBAŞ-MERSİN SER.BÖL.İŞLT.A.Ş (4 hat) info@mersinsbm.com RİZE SERBEST BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ Engindere Mah.Küçük Sanayi Sitesi yanı RİSBAŞ-RİZE SER.BÖL.KUR.İŞLT.A.Ş. RİZE , rizeser@ttnet.net.tr

17 SERBEST BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ ADRES-TELEFON BİLGİLERİ İŞLETİCİ/KURUCU İŞLETİCİ ŞİRKETİ KURULUŞ TARİHİ SAMSUN SERBEST BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ Limaniçi SAMSUN SASBAŞ-SAMSUN SER.BÖL.KUR.İŞLT.A.Ş samserbol@mynet.com TRABZON SERBEST BÖL.MÜD Limaniçi TRABZON TRANSBAŞ-TRABZON S.B.KUR.İŞLT.A.Ş trb.serbol@ttnet.net.tr TUBİTAK-MAM TEKNOLOJİ SER.BÖL.MÜD. P.K Gebze-KOCAELİ MARTEK-MARMARA TEKNOKENT A.Ş teknoloji.sbm@superonline.com