Mehmet Sakınç İTÜ DOĞA, SANAT ve EVRİM. Evrende varolan her şey rastlantı ve zorunluluk ürünüdür. Democritus MÖ

Transkript

1 Mehmet Sakınç İTÜ 2001 DOĞA, SANAT ve EVRİM Evrende varolan her şey rastlantı ve zorunluluk ürünüdür. Democritus MÖ

2 DOĞA Canlı veya cansız, yerelin evrensel zannedildiği bir gezegende evrensel olabilecek tek bir dilin anlatabileceği fizik kanunlarının her yerde farklı gerçekle ekleşebileceği rastlantılarla larla dolu bir sonsuz.

3 DOĞANIN KEŞFİ Koskoca bir gezegende milyonlarca yıldır çevresine bakan ve korkan, bu korkunun temelinde bilgi eksikliği yatan insan, günümüzde doğayı anladıkça bilgisizliğinin büyüklüğünden korkuyor. Yüzyıllarca her şeyin ardında aşkın bir akıl ve yapıcı arayan insan, doğayı kendi içinde bir düzeni olduğu varsayımı ile anlattı ve tasarladı yüzyılın ilk çeyreği doğanın düzenini anlamak için Newton matematiği ve felsefesi icin de determinizim yeterli idi. Böyle bir dünyada Endeavour, Resulation ve Advanture ile James Cook, Beagle ile Darwin doğanın düzenini anlatan gözlemlerini meraklı Avrupalılara taşıdı. Challanger ve Ernst Haeckel okyanusların bilinmeyen yaşamını ince fırçalarında değerlendirdi ve tüm cazibeleri ve estetiği ile halka tanıttı.

4 CANLI DOĞA Doğa da bir düzen var mıdır? Basitten karmaşığa, tek hücreden çok hücreye uzanan bir yaşam rulosu neyin düzenidir? 4.5 milyar yıldır değişen, gelişen zaman zaman durma noktasına gelen ama, aynen bir tohumun çimlenmesi gibi yeniden canlanan, dönüşen ve değişen bir doğa, milyonlarca türü var ederken, yok etmekten asla sakınmayan tam olarak bilemeyeceğimiz bir düzensizliğin tarihi. Bir de bunları kafasında biçimlendirdiği yargılar ve sanırlarla anladığını varsayan, doğanın bir parçası, yaptıklarını doğadan üstün tutan, aklın dostu ve düşmanıhomosapienssapiens

5 PROTOZOA Bitkilerinden hayvanlarına bilinen, bilinmeyen gizli dünya. Lichmophora Chaetoceras Asterionella Volvox Coscinodiscus

6 FORAMINIFERA Bolivina Arktik den tropikal e okyanusların diplerinde, ya da akıntı ve rüzgarlarla sürüklenen tek hücreliler / protozoa. Ortam koşullarının, eski iklimlerin şahitleri. Ammonia Globigerina

7 CNIDARIA Tropikal denizlerin bol oksijenli, çalkantılı sığ ortamlarında resifler inşa eden karbonat İskeletli koloniyel mimarlar. Hexacorallia Medusa Hexacorallia Hexacorallia

8 ARTHROPODA Elipsocephalus 500 milyon yıl öncesinin ilk kabuklu canlıları Trilobitler. Kısa yaşam süreleri onları fosil dünyasının ünlüleri arasına kattı. 300 milyon yıldır yaşamıyorlar. Calymen Paradoxides

9 CEPHALOPODA 400 milyon önce evrimleri başladı. 65 milyon yıl önce %98 i yok oldu. Bugün ahtopot ve kabuklu Ammonites Nautilus yaşıyor. Nautilus

10 INSECTA Tanımlanmış hayvanların 4/5 bu sınıfta. Yaklaşık 1 milyon yaşayan türü var. Dünyanın tek hakimleri. Her ortama her koşula uyum sağlayabilen milyonlarca tür. Musca Coccinellidae Odonata Lepidoptera Coleoptera

11 BİTKİLER Canlı doğanın diğer bir yüzü. Binlerce tür. En ilkelinden en gelişmişi çiçeklisine kadar. Kutuplardan tropikale her yerde. Oksijen üreten fabrikalar. Eğreltiler Kaktüs Kaktüs Conifera

12 RADIOLARIA Akıntı ve rüzgarlarla sürüklenen milyonlarca zooplankton. Arktik denizlerden tropikal denizlere. Derin denizlerin tek hücreli canlıları. Radiolaria

13 CANSIZ DOĞA Akarsular, dağlar, okyanuslar ve dünya. Aşındıran akarsular. Milyarlarca yıldır ne olup bittiğini anlatan kayalar. Bir zamanlar dağlar okyanus, okyanuslar ise dağ.

14 MİNERALLER Fizik yasalarına göre eriyiklerin ve gazların değişimi ile şekillenen köşeler, yüzeyler ve kenarlar. Kalsit Kar kristallerinde olduğu gibi. Aragonit Kuvars

15 KAR KRİSTALLER STALLERİ Fizikokimyasal koşullar altında oluşan ve koşulların her biri değişken matematik olan cansız dünya

16 KAYALAR Çakıltaşı Jeolojik süreçlerin ürünü zaman zaman volkanizma, magmatizma ve başkalaşma. Zaman zaman Volkanik kayalar da çökelme devamlı aşınma, taşınma çökelme. Milyarlarca yıldır süre gelen inanılmaz döngü

17 CANLIDAN CANSIZA Radiolaria ve kar kristalleri biri canlı biri cansız ama ikisi de doğanın ürünü

18 Protozoa dan Metazoa ya Kar kristalleri Phaeodaria Echinodermata

19 Kar kristali dikenleri Radiolara dikenleri Düzensiz Deniz kestanesi

20 KAOS nedir? Bir durumun, sürecin ve varoluşun bilimi değil bir oluşumun bilimidir. Bir sigaranın dumanında, akarsuyun akışında, havanın davranışında karmaşık ama anlaşılabilir matematiksel bir düzen ortaya çıkar. Bu düzensizliğin düzenidir.

21 DOĞA ve ESTETİK Bir biyolog ve sanatçı. Sanatını doğayla bütünleştiren doğa bilimci. Desmonema annasethe Challenger 1854 Ernst HAECKEL

22 ESTETİK K DUYARLILIK Artık çok az çocuk, tırtılların kozalarından çıkıp bir kelebeğe dönüşümünü gözlemleyebiliyor. Çok azı güneşli bir yaz gününün erken saatlerinde çiçeklerin güzel kokularını duyarken, masmavi gökyüzünde uçan kırlangıçlarla ilgili hayal kurabilmek, otların kenarlarında ağır ağır yürüyen böcekleri, bal üretmeye çalışan arıları izlemek için çayırlara uzanabiliyor. Modern şehirlerin, metropollerin yapay çevreleri içinde insanların estetik duyarlılığı acaba bu yeni gelişmekte olan ortamlar yüzünden hasar görmüş olamaz mı? Bu gelişim sonucunda güzellik anlayışımız yavaş yavaş yok oluyor. Ernst HAECKEL

23 DOĞANIN MANTIĞI Doğanın mantığı onun biçimi ortaya çıkartıldığında anlaşılır. Bu mantık doğal estetikte gizlidir. Estetik, doğanın bizler üzerindeki yansımasıdır. Kristallografik desenlerin simetrik düzenleri canlı dünyanın biçimlerinde şekillenir. Onlar adaptasyon ve kalıtıma bağlı olarak farklılaşacak ve giderek çeşitlenen yaşamsal biçimler oluşacaktır. Ernst HAECKEL

24 SANAT nedir? Duygu ve düşüncelerin, farklı şekillerde ortaya konması, çıkan sonuçları farklı insanlarla paylaşma isteği kişisel olabilmekle birlikte; dine, kültüre, gelenek-göreneklere, ve yaşayış biçimleriyle de doğrudan bağlantılı. Doğada bulunan her bir nesne, her bir ses ve hareket sanatın doğada keşfedilmemiş şekilleri. Sanat; kişilerin doğal güdülerle ortaya koyduğu doğa kökenli duygu yansımaları. Sanat; doğanın keşfedilmemiş her parçası...

25 DOĞA, SANAT ve MİMARİ Radiolaria Gaudi : Sagrada Familia nın meşhur kuleleri, İspanya

26 Gastropoda Haeckel Challenger,1854 Bir kule merdiveni Gaudi, İspanya