ÇALIŞAN GÜVENLİĞİ HAZIRLAYAN HANDAN ÜZÜM

ÇALIŞAN GÜVENLİĞİ HAZIRLAYAN HANDAN ÜZÜM

ÇALIŞAN SAĞLIĞI NEDİR? Çalışanların ; Fiziki, ruhsal ve sosyal durumlarının en üst düzeye taşınması, sağlıklarına gelebilecek zararların en aza indirilmesi için koruma yöntemlerinin uygulanması, kişinin işine ve işin kişiye uygunluğudur.

1.Sağlık işinin özellikleri Bireye özgü Büyük bir kısmı acil ve ertelenemez Hata ve belirsizliklere karşı oldukça duyarlı Hizmetler karmaşık ve değişken Hizmet çıktısının tanımlanması ve ölçümü zor Uzmanlaşma seviyesi yüksek. İşlevsel bağımlılık çok, İkili otorite hattı mevcut Eşgüdüm denetim ve yönetim güç, Potansiyel çatışma

2.Sağlık çalışma ortamı güvenli mi? Kimyasal faktörler Fiziksel Faktörler Enfeksiyöz Faktörler Ergonomik Faktörler Beslenme Psiko -sosyal faktörler Çalışma koşulları (Vardiya&Nöbet) 1.Kimyasal Faktörler Dezenfektanlar ve antiseptikler başta olmak üzere, anestezik maddeler, latex, civa, farmasötik maddeler ve sitotoksik

2. Fiziksel Faktörler A. Işıklandırma/Aydınlatma B. Gürültü C. İklimlendirme Sistemleri (sıcaklık, nem, havalandırma ) D. İyonize Radyasyon: İyonize radyasyon, X ışınları 3.Enfeksiyöz Faktörler A. Enfeksiyon Enfekte olmuş iğne batmaları Kesici, delici ve batıcı yaralanmalar Hepatit-B, Hepatit-C ve HIV etkenleri B. Sanitasyon Bakteri üremesi ve patojen mikroorganizmalar yoğunlaşmasına uygun ortam

Türkiye de Sonuçlar Sağlık çalışanları _Kanla temas %64 En sık iğne batması (%45) Yaralananlarda _%28 koruyucu giysi kullanmamış _%67 tıbbi yardım almamış Ebeler _Son 6 ay içinde %51 yüze kan sıçraması, %24 en az 1 kez iğne batması Hemşireler _İğne batması %76.2 _ %5,3 standart önlemlere uyuyor

4.Ergonomik faktörler _hasta bakımı verme, hastayı kaldırma, çevirme, taşıma _çeşitli büyüklük ve ağırlıktaki tıbbi araç-gereçleri taşıma vb. görevleri yerine getirirken, kas incinmeleri ve disk kaymaları vb. sorunlarla karşılaşmakta, 5. Beslenme: Çalışma sürecinde yeterli ve dengeli beslenmenin; Çalışan verimi ve üretimin arttırılması Hastalıkların iş kazalarının, meslek hastalıkların azaltılması, çalışanların sağlığının geliştirilmesi ve işe devamsızlığın azaltılması iş yeri psikolojisini ve huzurunu güçlendirilmesinde etkili olduğu belirlenmiş

6. Psiko-sosyal Faktörler: Şiddet Fiziksel, sözel saldırı, Psikolojik saldırı (mobbing) ya da cinsel taciz şeklinde ortaya çıkmakta. sağlık personelinin şiddete uğrama riski 16 kat fazla Hemşirelerin şiddete maruz kalma riski üç kat daha fazla. Stres ve tükenmişlik: İLO yöneticilerle yaşanan çatışmalar, rol çatışması ve belirsizliği, aşırı iş yükü hastalarla çalışma nedeniyle yaşanan duygusal stres, yoğun bakıma gereksinimi olan ve ölmekte olan hastalarla çalışma, vardiyalı çalışma olarak tanımlamaktadır.

Hasta Güvenliğinin ESASIdır Çalışan Güvenliği Kurumsal başarının en temel özelliği kurumsal kültürün oluşturulması ve çalışanlarda, bu kültür doğrultusunda davranış değişikliğinin oluşturulmasıdır. Kurumsal kültür; kurum/kuruluş içinde oluşan, çalışanlar tarafından paylaşılan ortak inançlar, değerler ve davranışlar bütünüdür. Bu nedenle kurum/kuruluş çalışanları kurumsal kültürün oluşmasında kilit özellik taşır. Son yıllarda tüm dünya da sağlık hizmeti sunan kurum/kuruluşlarda kurumsal kültürün temelini hasta güvenliği oluşturmaktadır. Ancak bu hedefe ulaşmanın temelinde çalışanların güvenliğinin sağlanması yattığı unutulmamalıdır. Bu nedenle, sağlık hizmeti sunan kurum/kuruluşlar kurumsal kültür temeline, hasta güvenliği ile birlikte çalışan güvenliğini de koymalıdır. Bilindiği üzere Sağlıkta Kalite Standartları (SKS) nın temelinde de hasta ve çalışan güvenliği birlikte yer almaktadır. Yöneticiler kurumsal kültür oluşturmak adına SKS yi inovatif bir araç olarak kullanabileceklerini unutmamalıdırlar. Bu araç, hem yöneticileri hem çalışanları proaktif bir yaklaşım içine sokarak ekip ruhu ile davranmaya da teşvik eder.

Çalışan güvenliğinin sağlanması Etkili iletişim ağının kurulması Risk değerlendirilmesi Çalışanların katılımının sağlanması

Etkili İletişim Ağının Oluşturulması Bilindiği üzere SKS nin amacı hasta-çalışan güvenliğinin sağlanması, hasta çalışan memnuniyetinin artırılması, kaynakların etkin olarak kullanılması ve verimliliğin sağlanmasıdır. Bu hedeflere ulaşmada kurumsal olarak işleyen etkin iletişim ağının oluşturulması temeldir. Ayrıca etkin iletişim ağı çalışanların iş yükünü azaltan ve performanslarını arttıran bir araçtır. Kurumsal etkin iletişim ağı, kurum/kuruluşun işleyişi, organizasyonu ve etkinliği adına önemli ipuçları sağlar. Bu aracın etkin olabilmesi yöneticinin yaklaşımı ile doğrudan ilişkilidir. Etkili iletişim ağının sağlanmasının öğeleri;»» Kurum politikasının oluşturulması»» Kurum/Bölüm hedeflerinin belirlenmesi»» Uyum eğitimlerinin yapılması»» İş tanımlarının yapılması»» Analize dayalı değerlendirme yapılması

Risk Değerlendirmesi Çalışan güvenliği açısından risk değerlendirmesi çalışanların sağlığının korunması ve güvenli çalışma ortamlarında güvenliğin sağlanması için yapılmalıdır. Hizmet sunumu sırasında ortaya çıkması muhtemel zararların en aza indirgenmesi amaçlanmalıdır. Risk değerlendirmesinin aşamaları;»» Mevcut durum tespit edilmeli,»» Tehlikeler belirlenmeli,»» Riskler tanımlanmalı,»» Risklere yönelik önlemler alınmalı,»» Önlemlerin devamlılığı sağlanmalı,»» Risk değerlendirme güncellemesi yapılmalı.

Güvenlik tedbirlerinin belirlenmesi Kişisel koruyucu ekipmanın belirlenmesi Sağlık taramalarının belirlenmesi Eğitimlerin belirlenmesi Risk analizi

Risk değerlendirmesini bir örnek ile açıklayalım: Bir devlet hastanesinin çamaşırhane hizmetleri hafta içi saat 08:00-17:00 arasında verilmektedir. Çamaşırhanede 1 sorumlu, 3 görevli ve 1 temizlik personeli çalışmakta olup 4 makine ve 2 kurutma makinesi ile hizmet vermektedir. Günün yaklaşık 6 saatinde kurutma makineleri çalışmaktadır. Kurutma makinelerinin çalıştığı saatlerde çamaşırhanede gürültü düzeyi 120 db olarak ölçülmüştür. Bu verilerden yola çıkarak; Tehlike: Gürültü Risk: İşitime kaybı gelişmesi Riskin olma olasılığı: Orta sıklıkta (Her gün ve günde 4 saat) Riskin şiddeti: Büyük çapta zarar (Kurutma makinelerinin çalıştığı saatte 120 db)

Bu durumda çamaşırhanede kurutma makinesi çalışılması sırasında işitme kaybının oluşmasına yönelik önlemler alınmalıdır. Bu analize göre çalışanların kurutma makinesi çalışması sırasında kulak koruyucu ekipmanı kullanması ve 6 ayda bir odiyometrik takibi içeren sağlık taramasının yapılması gerekliliği belirlenmiştir.

Çalışanların Katılımının Sağlanması Çalışanların süreçlere katılması, kurum/kuruluşun ne kadar kurumsal bir yapıya sahip olduğunu göstermektedir. Yukarıda anlatılanlar doğrultusunda çalışanların süreçlere katılması hem etkin bir iletişim ağınınoluşturulmasının hem de etkin bir risk yönetimin sağlanmasının temel taşıdır. Bilindiği üzere SKS, sağlık hizmeti sunan kurum/kuruluşların uygulayabileceği en etkili kalite yönetim sistemidir. Bu sistemin en etkin bir şekilde uygulanması, standartların tüm çalışanlar tarafından benimsenmesi ile olabilir. Ayrıca yönetim ancak çalışanları ile birlikte bu çalışmalara can verebilir. SKS nin yatay boyutunu oluşturan hasta ve çalışan güvenliği boyutunda yer alan hasta güvenliği de ancak çalışanların güvenliği sağlanarak oluşturulabilir. Çalışanların katılımının sağlanması için aşağıdaki işlemler göz önünde tutulmalıdır;»» Çalışanların görüş ve önerileri alınmalı,»» Alınan görüş ve öneriler değerlendirilmeli,»» Çalışanlar takdir edilmeli,»» Bölüm hedeflerinin belirlenmesinde çalışanların fikirleri alınmalı»» Hedeflerin sonuçları çalışanlar ile paylaşılmalı,»» Sağlık taramaları hakkında bilgilendirme yapılmalı,»» Çalışanlara kurumsal yapı içindeki değişiklikler ve güncellemeler hakkında bilgi verilmeli,

»» Çalışanların öz değerlendirmede görev almaları sağlanmalı,»» Çalışanların kalite çalışmalarına katılımı teşvik edilmeli,»» Oluşturulacak eğitim programı, çalışanların ihtiyaçlarına göre belirlenmelidir. Çalışanların da çalışma hayatında sorumlulukları olduğu unutulmamalıdır. Bunlar;»» Anketleri gerçekçi doldurmalı,»» Görüş ve önerilerini sunmalı,»» Eğitimlere katılmalı»» Yeni eğitim önerilerinde bulunmalı,»» Güvenlik Raporlama Sistemine bildirimde bulunmalı,»» İlgili olduğu süreçler hakkında farkındalığı olmalı ve sorumluluk almalı,»» Belirlenen kişisel koruyucu ekipmanı önerilen şekilde kullanmalı,»» Kurumsal yapının temel taşlarından biri olduğunu unutmamalıdır.,

Örnek: Güvenli hasta transferi eğitimi için çalışanların katılımının nasıl sağlandığı ile ilgili bir hastane örneği. Güvenli Hasta Transferi eğitimi verilmek üzere toplantı salonunda belirlenen gün ve saatte hasta transferi sürecinde sorumluluğu olan tüm çalışanlar davet edilir. Teorik eğitim sonunda uygulamalı eğitim yapılır. Uygulamalı eğitime; hasta transferi yapan tüm çalışanlar dahil edilir. Sedye, tekerlekli sandalye vb. taşıyan çalışanlar ikiye ayrılır; birinci grup hasta gibi sedye veya tekerlekli sandalye ile taşınacaklar, ikinci grup sedye veya tekerlekli sandalye ile hasta rolü yapan arkadaşlarını taşıyacaklar. Eğitimin ikinci turunda roller değiştirilecektir. SKS de bilindiği üzere hasta transferi bir sağlık çalışanı eşliğinde yapılmalıdır. Bunun içinde hasta rolü yapan çalışanların transferinde bölüm sorumlu hemşireleri transfere eşlik edeceklerdir. Transferler hastanenin farklı bölümlerinden olacak ayrıca tüm hastanenin ilgili bölümlerini içerecek şekilde düzenleme yapılır

Örneğin bir grup ameliyathaneden ortopedi serisine, bir grup göğüs hastalıkları bölümünden radyoloji bölümüne, bir grup acil servis bölümünden yoğun bakım bölümüne olacak şekilde düzenleme yapılır. Tüm transfer işlemleri tamamlandığında aynı gün içinde toplantı salonunda tekrar toplantı yapılarak çalışanların görüş ve önerileri alınmıştır. Yapılan eğitim doğrultusunda aşağıdaki veriler elde edilmiştir:»» Transfer sırasında insan kendini çok endişeli hissediyor. Biz hasta transferi yapanlara iletişim eğitimi verilmelidir.»» Kullandığımız sedyelerin kolları yana doğru açılıyor ve bu odalarda alan hareketini daraltıyor ve hastanın sedyeye alınmasını hem zorlaştırıyor, hem de hasta bu durumdan rahatsız olabiliyor. Bu nedenle bundan sonra alacağımız sedyelerin kolları aşağı yukarı hareket eden mekanizmaya sahip olmalıdır.

»» Sedyelerin üzerine yeşil örtü sermemize rağmen açık renkli sedyelerde batikon izleri çıkmadığından kan gibi görünüyor ve bu sedyelere yatmak istemiyorlar. Bu nedenle bundan sonra alacağımız sedyelerimizde koyu renkli sedyeler tercih edilmelidir. Hastane bu ve benzeri sonuçları; hem çalışanlarının katılımını sağlayarak hem de görüş ve önerilerini alarak çalışanlara kurumsal yapının bir parçası olduğu izlenimini vermiştir hem de sedyeler hakkında çok ciddi veri toplamıştır.

Çalışma şekli ve süresi 657 Sayılı Devlet Personel kanunu, İş Kanunu, Hizmet Satın Alma Sözleşmeli personel statülerinde Haftalık çalışma saatleri; 40 saat ile 60 saat arasında 8 ile 48 saat arasında değişen nöbet yada vardiya şeklinde değişen çalışma saatleri

Vardiyalı ve nöbetli çalışmanın yol açtığı sorunlar Motorlu araç kazaları Kronik uykusuzluk, uyuyamama Kadınlarda kolo-rektal kanser İş performansında azalma Hafıza ve konsantrasyonda bozukluklar Duygu-durum bozuklukları İş kazaları Meme kanseri (kadınlarda) Kardiyo-vasküler hastalıklar (hipertansiyon Kronik böbrek yetmezliği Gebelikle ilgili komplikasyonlar Diyabetlilerde kan şekeri düzensizliği Gastro intestinal sistem bozuklukları Malign tümörler Üreme bozuklukları Madde bağımlılığı Tiroid fonksiyon bozuklukları

Çalışanların kendi güvenliğine etkileri Sağlık çalışanlarının yaralanma riski, ilk saatlerde düşük, 2. ve 5. saatinde biraz yüksek, 8. saatten sonra belirgin olarak yüksek 12. saatte yaralanma riski ilk 8 saate göre 2 kat fazla Boyun, omuz, sırt travmaları ve hastalıkları özellikle çalışma süreleri uzun olan hemşirelerde görülen en önemli meslek hastalıkları olduğunu göstermektedir.

Sağlık Sektöründe "ÇALIŞAN GÜVENLİĞİ faaliyetlerinde Tüm sağlık çalışanlarının Çalışma ortamları ve yaptıkları işlerle ilgili olarak Karşılaşabilecekleri tehlikeleri tanımlamak risk değerlendirmesi yapmak ve Koruyucu önlemler almak esasına dayanır.

Sağlık çalışanlarında risk değerlendirmesi Tehlikelerin tanımlanması Risklerin değerlendirilmesi Alınacak önlemlerin belirlenmesi (İşleyiş ve. Yasal zorunluluklar) Önlemlerin uygulanması İzleme ve gözden geçirme (Çalışan Güvenliği vizitleri)

TÜRKİYE DE SAĞLIK KURUMLARINDA Yapılan çalışmalarda; Hastane çalışanları için kesici delici alet yaralanmalarının ve diğer küçük iş kazalarının yetersiz rapor edildiği, Bildirim mekanizması oluşmuş ender hastanelerde de; yaralanmaların %40 ının rapor edildiği, Çalışan güvenliği kavramı konusunda farkındalığın bireyler ve kurum düzeyinde yetersiz olduğu belirtiliyor Çalışan güvenliği için bir raporlama sistemi İş kazası bildirimi sistemi Toplanan iş kazası bildirimleri düzenli değerlendirme, Koruyucu önleyici tedbirler Kurumsal düzenlemeler Ulusal raporlama sistemi.

İĞNE UCU YARALANMALARI SAĞLIK SEKTÖRÜNDE en sık görülen sorunlardan biridir.

Hastanemizde 2012 ocak ayı itibariyle 32 kişi hepatit B bağışıklığı için aşı programına alınmıştır. 104 kişiye grip aşısı uygulaması yapılmıştır.

ÇALIŞAN GÜVENLİĞİNİN SAĞLANMASI PROSEDÜRÜ 1.AMAÇ: Çalışanların güvenliğinin sağlanmasıdır. 2.KAPSAM: Yönetmelik kapsamında Sağlık Bakanlığı ve bağlı kuruluşlarında kadrolu veya sözleşmeli görev yapan personel, Bakanlık ve bağlı kuruluşlarda gönüllü ve ücretsiz sağlık hizmeti verenler 3.SORUMLULAR: Çalışan Güvenliği Komitesi (Tıbbi Yönetici Temsilcisi, İdari Yönetici Temsilcisi, Hemşirelik Yönetici Temsilcisi, Güvenlik amiri, Hekim, Psikiyatrist, Radyoloji Teknisyeni, Kalite Yönetim Direktörü, Enfeksiyon Kontrol Hemşiresi) Çalışan Hakları ve Güvenliği Birimi (Başhekim yardımcıları, Başhemşire, Güvenlik amiri, Psikiyatrist ve Psikolog, kadın doğum ve çocuk ek binası sorumlu hemşiresi ) 4.TANIMLAR: Şiddet: Kişinin fiziksel ve psikolojik açıdan zarar görmesiyle sonuçlanan veya sonuçlanması muhtemel olan sözlü veya fiili hareketlerdir.

5.UYGULAMA: 5.1.Beyaz kod uygulaması: Beyaz kod uygulaması, sorumlu Başhekim yardımcısı başkanlığında yönetilecektir. Merkez bina için sorumlu başhekim yardımcısı, kadın doğum ve çocuk ek binası için sorumlu hekim, Diş Tedavi ve Protez Merkezi için sorumlu diş hekimi beyaz kod uygulamasından sorumludur. 5.2.Bildirim süreci ve hukuki yardım Sağlık çalışanlarına yönelik şiddet olaylarını takip etmek üzere Bakanlık Beyaz Kod Birimi kurulmuş, 24 saat hizmet verecek 113 numaralı telefon ve www.beyazkod.saglik.gov.tr internet sayfası oluşturulmuştur. Bildirim yapılacak merciler; Bakanlık 113 Adli merci Hukuk birimi

5.2.1.Mağdurun Yapacağı İşlemler Şiddete uğrayan sağlık çalışanı 113 numaralı telefona doğrudan bildirim yapabilir. Ayrıca şikayette bulunan kişi www.beyazkod.saglik.gov.tr internet sayfasında bulunan 2 numaralı bildirim formunu doldurması gerekir. Eş zamanda bu durum yöneticilere yazılı ya da sözlü olarak bildirilerek yönetici tarafından tutanak altına alınır. 5.2.2.Yöneticinin Sorumlulukları Gerçekleşen şiddet olayları, mesai içi yöneticiler tarafından mesai dışı ise nöbetçi uzman hekim veya gözetmen hemşire tarafından derhal 113 numaralı telefonla Bakanlık Beyaz Kod Birimine bildirilir. Sonraki iş günü adli mercilere ve daha sonra da ilgili kurumun hukuk birimine başhekimlik tarafından bildirilir. Ayrıca yöneticiler, www.beyazkod.saglik.gov.tr adresinde bulunan Beyaz Kod Bildirim Formu nu (1 numaralı form) dolduracaktır.

Çalışan hakları ve güvenliğinden sorumlu hekimler gelen talep ya da şikayetleri ayın sonunda çalışan hakları ve güvenliği birimine rapor edecektir. Çalışan hakları ve güvenliği birimi ise her ayın son günü raporlarını sağlık müdürlüğünde bulunan çalışan hakları ve güvenliği birimine iletilmek üzere başhekimliğe sunacaktır. 5.2.3.Hukuki Birimce Yapılacak İşlemler Hukuk birimleri, işlenen suçtan mağdur olan Bakanlık personeline veya vefatı halinde kanuni mirasçılarına bir avukatın hukuki yardımını isteyip istemediğini soracak ve talep etmeleri halinde Bakanlık avukatlarınca ilgili personele hukuki yardım yapılacaktır. Hukuki yardım yapılabilmesi için mağdur, hukuki yardım talep formuyla başvurması gerekmektedir

5.2.4. Bakanlıkça Yapılacak İşlemler Bildirim üzerine Bakanlık Beyaz Kod Birimi, yöneticilere ve/veya ilgili personele hukuki süreçle ilgili rehberlik yapacak, olayın adli makamlara intikal ettirilip ettirilmediğini araştıracak ve şayet ettirilmemiş ise olayı derhal adli makamlara bildirecektir. Ayrıca şiddet olayının gerçekleştiği sağlık kurumunun hukuk birimine olayın bildirildiğini tespit ederek olayın takibini temin edecektir. 5.3.Hizmetten çekilme Sağlık çalışanları, sağlık hizmeti sunumu esnasında şiddete uğraması halinde, acil verilmesi gereken hizmetler hariç olmak üzere hizmetten çekilme talebinde bulunabilir. Ancak hizmetten çekilme talebi çalışan hakları ve güvenliği sorumlusunun onayıyla gerçekleştirilebilir. Sağlık çalışanı hizmetten çekilme talebini sözlü ya da yazılı olarak yöneticiye bildirebilir.

Bildirim üzerine yetkili yönetici, olayı derhal değerlendirerek hizmetten çekilme talebinin uygun olup olmadığı hakkında gecikmeksizin karar verecektir. Yetkili yönetici, hizmetten çekilme talebini uygun bulduğu takdirde hastanın sağlık hizmeti almasına ve tedavisinin devamına yönelik tedbirleri güvenlik personeliyle birlikte alacaktır. Bu kapsamda ilgili hastanın sağlık hizmetini devam ettirecek yeni sağlık çalışanını belirleyecek, kurum içerisinde bunun mümkün olmaması halinde hastanın hizmet alabileceği başka bir sağlık kurumuna sevkini sağlayacaktır. 5.4.Çalışanların eğitimi Sağlık çalışanlarına iletişim becerileri, öfke kontrolü ve özellikle öfkeli hasta ve hasta yakınıyla iletişim konularında psikiyatrist ve psikolog tarafından belirli aralıklarla eğitim verilir. Şiddete maruz kalan sağlık personeline psikolog tarafından sosyal destek ve danışmanlık hizmeti verilir.

Son söz Hedeflenen sıfır hatalı sağlık hizmetlerine sağlıklı çalışanlarla erişilebileceği ve hasta güvenliğinde temel olan Önce zarar vermeme ilkesinin çalışan güvenliği için de temel alınması

Teşekkürler