4. HAFTA ISL303 FİNANSAL YÖNETİM I Yrd. Doç. Dr. Muhammet Belen mbelen@karabuk.edu.tr
BÖLÜM 4 FİNANSAL PLANLAMA 1. Uzun vadeli finansal planlama 2. Kısa vadeli finansal planlama
1. UZUN DÖNEM FİNANSAL PLANLAMA (Proforma Bilanço ve Gelir Tablolarının Hazırlanarak Dışsal Fon İhtiyacının Belirlenmesi
Sorular? Kardemir in finans müdürüsünüz. Yönetim kurulu sizden gelecek yıl için şirket finansal planlarını istedi: Ne yapmanız gerekiyor? Gelecek yıl finansman ihtiyacı var mı yok mu? Nasıl tespit edeceksiniz? Varsa ne kadar? Varsa bu ihtiyacı nasıl karşılayacaksınız? Otofinansman? Borç? Yeni hisse senedi ihracı? veya bunların bir karışımı? Dışsal fon ihtiyacı nedir? Nasıl tespit edersiniz? Dışsal fon ihtiyacını yönetime nasıl raporlayacaksınız? Finansal Planlama = Proforma (tahmini) Mali Tablolar hazırlayarak. 4
Finansal Planlama Finansal planlama geleceği tahmin ederek bugünden işletmenin yatırım ve finansman ihtiyacını belirlemek demektir. Yatırım kararının alınması ile yatırımların tamamlanması arasında uzun bir süreç vardır. Dolayısıyla işletmeler ne kadar yatırım yapması gerektiğini ve bu yatırımlar için ne kadarlık finansmana ihtiyaç duyacağını önceden öngörerek (finansal planlama) hareket ederler. 5
Finansal Planlama Genel olarak ekonomiler büyüdükçe işletmeler de büyürler. İşletmenin büyümesi demek satışların büyümesi demektir. İşletmelerin daha fazla satış yapabilmesi için daha fazla üretim yapması, daha fazla üretim yapabilmesi için de mevcut üretim kapasitesini artırmaları gereklidir. Yani yatırım yapması, yeni varlıklar alması gereklidir. İşletmeler büyürken kendi yarattığı fonlar (dağıtılmayan kar) genellikle yeterli gelmez ve dış finansmana ihtiyaç duyarlar. 6
Finansal Planlama Aşamaları: a) Başlangıç: Satışların tahmini b) Proforma Gelir Tablosunun hazırlanması c) Proforma Bilançonun hazırlanması d) Dışsal Fon İhtiyacı/Fazlasının Tespiti (dış finansman ihtiyacının belirlenmesi) 7
Finansal Planlama Proforma bilanço ve gelir tablosu hazırlanırken aşağıdaki yöntemler kullanılabilir: 1. Satışların yüzdesi yöntemi 2. Oranlar Yöntemi 3. Regresyon Yöntemi En çok kullanılan yöntem satışların yüzdesi yöntemidir. 8
1. Satışların Yüzdesi Yöntemi ile Finansal Planlama Satışların yüzdesi yönteminde bilanço ve gelir tablosu kalemleri belirlenirken, bu kalemler önceki yıllarda satışların yüzde kaçıysa sonraki yıllarda da aynı orana sahip olacağı kabul edilir. Örneğin, 2012 yılında satışlar 200 milyon iken, SMM 150 milyon ve alacaklarımız 20 milyondur. Dikkat ederseniz SMM satışların %75 ine ve alacaklar satışların %10 una eşittir. Şimdi 2013 yılı için satışlarımızın 240 milyon olacağını tahmin edelim. SMM satışların %75 i olduğuna göre 240*0,75=180 milyon ve alacaklar satışların %10 u olduğuna göre 24 milyon TL olacaktır. Pratik yol: satışlardaki artışa paralel bu kalemler de aynı oranda artırılır. Yukarıda satışların 200 milyondan 240 milyona çıkacağını tahmin etmiştik. Yani %20 artacak. SMM 2012 de 150 milyon idi, %20 artırırsak 180 milyon eder. Sonuç aynı. Alacaklar 20 milyon idi, %20 artırırsak 24 milyon eder. Sonuç aynı. Uyarı: her kalem satışlara paralel değişmez. İlerde açıklanacak. 9
1. Satışların Yüzdesi Yöntemi ile Aşamaları: Finansal Planlama a) Başlangıç: Satışların tahmini b) Proforma Gelir Tablosunun hazırlanması c) Proforma Bilançonun hazırlanması d) Dışsal Fon İhtiyacı/Fazlasının Tespiti (dış finansman ihtiyacının belirlenmesi) 10
a) Satışların Tahmini İşletmelerin gelecek öngörüleri ne kadar başarılı ise o kadar başarılı olurlar. Satışların doğruya yakın tahmini finansal planlamanın en önemli adımlarından biridir. Satışların doğru tahmin edilememesi gereğinden fazla veya eksik yatırım yapılmasına (fazla veya az varlık alımına) neden olur. Fazla yatırım gereksiz maliyetlere katlanılması sonucunu doğurur. Eksik yatırım ise müşteri kaybına yol açar. 11
a) Satışların tahmini Satışların tahmininde çok sayıda yöntem vardır. Örneğin uygun bir başlangıç dönemi alınarak aritmetik ortalama büyüme oranı hesaplanabilir: Yıllar satışlar (milyon TL) büyüme 2001 125 2002 130 0,04 aritmetik 2003 126-0,03077 ortalama 2004 135 0,071429 büyüme 2005 145 0,074074 0,038028 2006 161 0,110345 2007 151-0,06211 2008 156 0,033113 2009 165 0,057692 2010 173 0,048485 12
a) Satışların tahmini Birkaç yıllık tahminler yapılacaksa uygun bir başlangıç dönemi alınarak geometrik ortalama büyüme oranı hesaplanabilir: Yıllar satışlar (milyon TL) büyüme 2001 125 2002 130 0,04 geometrik 2003 126-0,03077 ortalama 2004 135 0,071429 büyüme 2005 145 0,074074 0,036768 2006 161 0,110345 2007 151-0,06211 2008 156 0,033113 2009 165 0,057692 2010 173 0,048485 13
Satışlar a) Satışların Tahmini Ör: zamanın bir fonksiyonu olarak regresyon yöntemi ile tahmin yapılabilir Yıllar Satışlar 0 102,087 1 120,562 2 134,254 3 137,654 4 147,234 5 156,879 6 170,023 7 181,098 8 198,476 9 204,324 10 212,767 11 222,645 300.000 250.000 200.000 150.000 100.000 50.000 0 Satışların Tahmini y = 10.717,90x + 106.718,47 0 2 4 6 8 10 12 14 Gelişmiş regresyon modelleri de kurulabilir: ekonomik büyüme, sektördeki büyüme, rekabet koşulları vb. değişkenlerle. Zaman serisi analizleri ile tahminler yapılabilir. Yıllar 14
b) Proforma (Tahmini) Gelir Tablosunun Hazırlanması Gelecek yıl için satışların büyümesi tahmin edildikten sonra ilk olarak PROFORMA GELİR TABLOSU hazırlanır. İlk olarak Proforma Gelir Tablosunun hazırlanmasının nedeni şirketin dış finansmana ihtiyaç duymadan yatırımlarının ne kadarını otofinansman ile karşılayabileceğini belirlemektir. Diğer bir ifadeyle şirketin ne kadar kar edeceğini ve bu karın ne kadarını şirkette bırakacağını belirlemektir (dağıtılmayan karlar). 15
b) Proforma (Tahmini) Gelir Tablosunun Hazırlanması Şirketler hızlı büyürken kendi yarattığı kaynaklar yeterli gelmez. Büyük oranda ilave dışsal finansmana ihtiyaca duyarlar. İlave (Dışsal) Fon İhtiyacı: Borçlanma veya yeni hisse senedi satımı yoluyla firma dışından sağlanmak zorunda olunan fonlar. Örneğin Microsoft hızlı büyürken çok büyük oranda dışsal finansmana ihtiyaç duymuştur. Günümüzde ise şirketin büyüme oranı düştüğünden kendi yarattığı fonlar yeterli gelmekte ve hatta çok büyük tutarlarda nakit tutmaktadır. Not: bu durum şirketin borç kullanmadığı veya borçlarını ödediği anlamına gelmez. 16
c) Proforma Bilançonun Hazırlanması Daha önce de bahsedildiği gibi, daha yüksek satış yapabilmek için yatırım yapılması zorunludur. Yatırım demek varlık alımı demektir. Diğer bir ifadeyle bilançonun aktif tarafının büyümesi demektir. Bilançonun aktif tarafı genel olarak satışlardaki artışa paralel büyür. Bilançonun pasif tarafındaki, kendiliğinden yaratılan kaynaklar olarak adlandırılan kalemler de satışlara paralel büyür. Fakat: finansmana ilişkin karar gerektiren kalemler ise aynen tutulur. 17
c) Proforma Bilançonun Hazırlanması Satışlara bağlı olarak aynı oranda değişen kalemler Aktif Kalemleri: Hazır değerler Alacaklar Maddi duran varlıklar (Tam kapasitede ise ve bölünebilir varsayımıyla) Pasif Kalemleri: (kendiliğinden yaratılan kaynaklar) Ticari borçlar Ödenecek Giderler Ödenecek vergi ve prim borçları Satışlara bağlı olarak değişmeyen kalemler Aktif: İştirakler Pasif: Kısa vadeli banka borçları, uzun vadeli banka borçları, tahviller, ödenmiş sermaye. 18
d) İlave (Dışsal) Fon ihtiyacının Belirlenmesi Proforma bilanço hazırlandıktan sonra şöyle bir durumla karşılaşılır: Büyüyen işletmeler daha fazla yatırım yapmak zorunda olduklarından ve bu yatırımları yapabilmek için gerekli finansmanı otofinansman ile karşılayamadıklarından proforma bilançonun aktif tarafı pasif tarafına göre daha büyük çıkar. Bu fark işletmenin gelecek yıl için dışsal finansman ihtiyacıdır. 19
d) İlave (Dışsal) Fon ihtiyacının Belirlenmesi Bilançonun eşit olabilmesi için ya yatırımdan vazgeçeceksiniz, ya kar dağıtım politikasını değiştireceksiniz ki yeterli gelmeyebilir, ya da dışsal finansmana başvuracaksınız. Dışsal Finansman: Yani ilave borç veya bedelli sermaye artırımı (hisse senedi ihracı). 20
Yapılan Tahminlerin Analizi Proforma finansal tablolar neticesinde oluşan oranlar finansal hedeflerle uyumlu mu? Sektör ortalamalarıyla karşılaştırıldığında ne durumda? Neler Yapılabilir? Bazı faaliyetlerden çekilebilir (varlık satışı) Kredi politikası değiştirilebilir Stoklar daha iyi yönetilebilir 21
Diğer Hususlar Fazla Kapasite Tam kapasitede satışlar: mevcut satışlar/kapasite kullanım oranı Örn: mevcut satışları 15.000 TL, ve kapasite kullanım oranı 0,80 ise, firmanın tam kapasite satışları 18.750 TL dir. İlave fon ihtiyacını düşürür. Ölçek ekonomileri: SMM yi düşürür. Lumpy Assets: kapasite artışları küçük küçük değil blok halinde gerçekleştirilebilir. Örn. yeni yüksek fırın. 22
Örnek: Satışların Yüzdesi Yöntemi ile proforma finansal tabloların hazırlanması Örnek: Aşağıda AXB Şirketinin 2012 yılına ait bilanço ve gelir tabloları verilmiştir. Şirketin satışlarının gelecek yıl % 25 artacağı tahmin edilmektedir. Şirketin kar dağıtım oranı %40 tır. Şirketin net kar marjı: %10 dur İstenen: Satışların yüzdesi yöntemi ile şirketin 2013 yılına ait proforma finansal tablolarını hazırlayınız ve dışsal finansman ihtiyacı olup olmadığını belirleyiniz. 23
Örn: AXB Şirketi proforma gelir tablosu GELİR TABLOSU Gerçekleşen Proforma 2012 2013 Satışlar 80.000 100.000 Net Kar 8.000 10.000 (Net karjı*satışlar) Dağıtılan kar payı 3.200 4.000 Kar dağ.or.*net kar Birikmiş karlara ilave 4.800 6.000 24
Örnek: AXB şirketi proforma bilanço BİLANÇO Gerçekleşen Proforma Gerçekleşen Proforma 2011 % 2012 2011 % 2012 VARLIKLAR KAYNAKLAR Hazır Değerler 7.000,00 8,75% 8.750,00 Satıcı kredileri 6.000,00 7,50% 7.500,00 Alacaklar 10.000,00 12,50% 12.500,00 Banka kredileri 8.000,00 8.000,00 Stoklar 14.000,00 17,50% 17.500,00 Ödenecek vergi, resim ve primler 2.000,00 2,50% 2.500,00 Dönen Varlıklar 31.000,00 38.750,00 Ödenecek giderler 1.000,00 1,25% 1.250,00 Maddi Duran V(net) 30.000,00 37,50% 37.500,00 Kısa Vadeli Borçlar toplamı 17.000,00 19.250,00 Duran Varlıklar 30.000,00 37.500,00 Uzun vadeli banka kredileri 10.000,00 10.000,00 Tahviller 4.000,00 4.000,00 Uzun vadeli borçlar toplamı 14.000,00 14.000,00 Ödenmiş sermaye 17.000,00 17.000,00 Bieikmiş Kar 13.000,00 19.000,00 Toplam özsermaye 30.000,00 36.000,00 TOPLAM VARLIKLAR 61000 76,25% 76.250,00 TOPLAM KAYNAKLAR 61.000,00 69.250,00 Dışsal Fon İhtiyacı 7.000,00 25
2) Oranlar yoluyla proforma bilanço hazırlanması Siz çözün: ABC işletmesinin faaliyet gösterdiği sektöre ilişkin standart finansal oranlar aşağıdaki gibidir: Cari oran: 2 Aktif devir hızı: 1,5 MDV devir hızı: 4 Brüt Kar marjı: %50 (FVÖK/Satışlar) Stokta bekleme süresi: 90 gün Alacak devir hızı: 4 Borç/T.aktif: %60 Satışları %80 ni kredili yapılmaktadır. İşletmenin 2012 yılı satış tahmini 600.000 TL olduğuna göre 2012 yılı proforma bilançosunu sonraki sayfadaki formata göre oluşturunuz. 26
Örnek: ABC İşletmesinin Oranlar yoluyla proforma bilançosunun hazırlanması Dönen Varlıklar xxx xxx Kısa Vadeli Borçlar Hazır Değerler xxx xxx Uzun Vadeli Borçlar Alacaklar xxx xxx TOPLAM BORÇLAR Stoklar xxx xxx Özsermaye Duran Varlıklar xxx TOPLAM AKTİF xxx xxx TOPLAM PASİT 27
alacaklar 3) Regresyon yöntemi ile proforma bilanço hazırlanması yıllar satışlar alacaklar 2000 102,087 9,567 2001 120,562 11,234 2002 134,254 12,546 2003 137,654 14,324 2004 147,234 14,567 2005 156,879 16,980 2006 170,023 16,987 2007 181,098 18,098 2008 198,476 21,075 2009 204,324 25,074 2010 212,767 27,765 2011 222,645 30,012 35.000 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 Alacakların tahmini y = 0,1633x - 8865,1 alacaklar Öngörülen alacaklar Doğrusal (Öngörülen alacaklar) 5.000 0 0 50.000 100.000 150.000 200.000 250.000 satışlar 28
2. KISA VADELİ FİNANSAL PLANLAMA (Nakit Bütçesi Hazırlayarak İşletmenin Günlük, Haftalık veya Aylık Nakit İhtiyaç veya Fazlasının Belirlenmesi)
Kısa Vadeli Finansal Planlama: Nakit Bütçesi Nakit bütçesi, dönemler itibariyle ve kümülatif olarak, tahmini para mevcudunu, tahmini nakit açığı ve veya fazlasını, nakit açığı varsa ek finansmanın zamanlamasını ve nasıl sağlanacağını ortaya koyması açısından önemli veriler sunmaktadır. Nakit bütçesi hazırlanırken, her gelirin nakit girişi sağlamadığı, her giderin de nakit çıkışı gerektirmediği dikkate alınarak, doğrudan nakit akımları tahmin edilmelidir. 30
Örnek: Atılım A.Ş. ATILIM A.Ş. Atılım A.Ş. ye ait aşağıdaki bilgilerin yardımıyla, 2011 yılı ikinci yarısına ait aylık nakit bütçesini hazırlayınız. Şirketin aylar itibariyle satış tahminleri şöyledir: (bin TL) Mayıs Haziran Tammuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık 200 250 300 400 500 350 250 200 Şirketin tahsilatlarıyla ilgili bilgiler: Satışların %20 si satışların yapıldığı ay içinde tahsil edilmektedir ve %2 ıskontodan yararlanmaktadırlar. Satışların %70 i satışların yapıldığı ayı takip eden ayda tahsil ediliyor. Satışların %10 u ise satışların yapıldığı ayı takip eden ikinci ayda tahsil edilmektedir. Alımlar Firma her ay, bir ay sonraki satışların %70 i değerinde hammadde ve malzeme satın almaktadır. Alımlara ait ödemeler bir ay sonra yapılmaktadır. Diğer ödemeler: Şirketin yılın ikinci yarısına ait tahmini diğer ödemeleri aşağıdaki gibidir. Minimum Kasa: Tammuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Vergi 30 20 Sabit Varlık Yatırımı 100 Kira 15 15 15 15 15 15 Ücret ve Maaşlar 30 40 50 40 30 30 Diğer Giderler 10 15 20 15 10 10 Şirketin tutmak istediği minimum kasa miktarı 10 bin TL dır. 1 Temmuz itibariyle şirketin kasasında 15 bin TL nakdi olacağı tahmin edilmiştir. 31
Örnek: Atılım A.Ş. ATILIM A.Ş. NAKİT BÜTÇESİ (BİN TL) Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık (1) Satışlar 200 250 300 400 500 350 250 200 (2) Alımlar (0.7* Bir sonraki ay satışları) 210 280 350 245 175 140 NAKİT GİRİŞLERİ (3) Bu ayki satış.tahs.(0.2*0.98*bu ayki satış) 59 78 98 69 49 39 (4) Bir önceki ay satışlarından tahsilat (0.7*Bir önceki ay sat.) 175 210 280 350 245 175 (5) İki ay önceki satışlardan tahsilat (0.1*İki ay önceki satış.) 20 25 30 40 50 35 (6) NAKİT GİRİŞLERİ TOPLAMI 254 313 408 459 344 249 NAKİT ÇIKIŞLARI (7) Alımlara ait ödemeler (bir ay sonra) 210 280 350 245 175 140 (8) Personel Ücretleri 30 40 50 40 30 30 (9) Kiralar 15 15 15 15 15 15 (10) Diğer Giderler 10 15 20 15 10 10 (11) Vergi 30 20 (12) Sabit Varlık Alımı 100 (13) NAKİT ÇIKIŞLARI TOPLAMI 265 350 465 415 230 215 (14) NET NAKİT AKIŞI (NGT-NGÇ) -11-37 -57 44 114 34 (15) Dönem Başı Kasa 15 4-33 -90-46 68 (16) Dönem Sonu Kasa 4-33 -90-46 68 102 (17) Minimum Kasa -10-10 -10-10 -10-10 (18) Kümülatif Nakit Fazlası/Açığı -6-43 -100-56 58 92 32
Kaynakça Finansal Yönetim, Ercan, M. Kamil ve Ünsal Ban, 6. Baskı, Gazi Kitabevi, 2010. Corporate Finance, Ross, Westerfield and Jaffe, 8th Ed. McGraw-Hill Irwin, 2008. 33
Teşekkür Ederim Sağlıklı ve mutlu bir hafta geçirmeniz temennisiyle, iyi çalışmalar dilerim 34