RUMİNANT RASYONLARINDA MAYA KULLANIMI VE ÖNEMİ
Rumen mikroorganizmaların (bakteriler,protozoalar ve mayaların) bir denge içinde çalıştırdığı kusursuz bir makinedir. Yüksek et-süt verimi isterken bu hayvandaki bütün mesele rumendeki mikroorganizma dengesini iyi anlayarak ona göre bir bakım, besleme yöntemi oluşturmaktır.
Rumende sindirim mikroorganizmalar aracılığıyla yapılır.çeşitleri birkaç yüz, sayıları trilyonlarca olan bu dinamik yapıdaki etkileşimleri tam olarak çözmek henüz mümkün olmamıştır. Rumen ortamı hakkında öğrendiğimiz önemli bir şey, dışarıdan canlı maya verildiğinde bu makinenin daha kusursuz çalıştığıdır.
Canlı maya ürünleri; rumende metabolik olarak aktif hale geçen ürünlerdir. Rumende yararlı mikroorganizmaların çoğalmasının sağlanması ve yem hammaddelerinin absorbe edilebilir besinlere parçalanmasına yardım etmesi için, rumende belirli sayıda canlı maya sunma amacı taşımaktadırlar. Rumen mikroflorasını olumlu yönde destekleyerek, verildiği canlıya gerek sağlık, gerekse verim bakımından olumlu katkılar sağlarlar.
Yine canlı mayalar da birçok bakteri ve maya türleri olmakla birlikte en yaygın olarak hayvan beslemede tercih edilen bakteri ve maya türleri Lactobacillus ve Saccharomycess cerevisiae nın alt türleridir.bunlar canlı organizmalar probiyotikler olarak adlandırılmaktadır.
Maya esasen rumende zaten var olan bir canlıdır. Fakat yüksek yem tüketimi durumunda, rumende doğal olarak bulunan mayalar bu dengenin kurulmasında yetersiz kalmaktadır. Süt ineklerinde süt verimini artırmak beslemedeki birçok yaklaşımla mümkündür. Bunların pek çoğu hayvanın metabolik süreçlerine ilave yükler getirir ve bu ilave yük bir başka sorun olarak karşımıza çıkar.
Bunlar tırnak sorunları,döl tutmama, erken dönemdeki emriyonik ölümler,asidoz, alkaloz, ketozis olabilir. Maya kullanmak, verimi artırabilecek potansiyel bütün uygulamalardan farklı olarak sindirim ve metabolizma sürecine ilave yük bindirmek yerine rumen mekanizmasının daha sorunsuz çalışmasını sağlayarak verimi ve verimliliği arttırır.
Sindirim sürecini kısaca anlatmak gerekirse: Rumene gelen besinler buradaki mikroorganizmalar tarafından parçalanır. Parçlanan yemin bir kısmı buradaki mikroorganizmalar tarafından besin olarak kullanılırken bir kısmı ileri işlemler için ince barsağa gider. Yem hızla parçalanırsa bir yan ürün olarak fazla miktarda laktik asit açığa çıkar ve ph i düşürür.
ph düştüğünde selüloz sindiren bakterilerin çalışması duracağı için önce rumen kasılmaları yavaşlar veya durur.rumen, kasılmaların durmasıyla rumen içeriği barsağa geçemediği için fiziksel olarak doludur ve yem tüketimi durur. Sonuçta sistem kilitlenmiş olur.rumen mikroflorası dediğimiz mikroorganizmalar arasındaki denge bozulur.
Sorun, sadece bakteriler arasındaki sayısal ve oransal denge bozukluğuyla kalmaz. Rumen ortamının kimyası ve ileri düzeyde dengesizliklerde kan kimyası değişir.bu yarım ve tam kilitlenme, sahada primer olarak asidoz, timpani, rumen atonisi ; sekonder olarak tırnak sorunları, topallık, süt veriminde azalama, süt kalitesinde azalma (düşük yağ), metabolik ve sistemik hastalıklara predispozisyon oluşması nedeni ile her türlü hastalık ve sorunda artış tablosu olarak karşımıza çıkar.
Maya sindirim sistemindeki bu kilitlenmeyi engeller. Bunu birkaç yöntemle yapar; a-rumendeki toplam bakteri sayısında ve aktivitesinde artış sağlayarak:ruminantlarda sindirim temel olarak bakteriler aracılığıyla olur. Toplam bakteri sayısındaki artış sindirim faaliyetlerini doğrusal olarak artırır.
Bunun ikinci bir faydası, sayısal olarak artmış olan bakteriler yaşam döngülerini tamamladığında ince barsağa giderek mikrobiyal protein kaynağı adını alır ve kaliteli bir protein kaynağı olarak sindirilir. b-laktik asidi kullanan bakterileri sayısal olarak artırarak: Rasyonun karbonhidrat bileşenlerinin parçalanma yan ürünü laktik asittir.
Mide asitliğindeki artış selüloz sindiren bakterilerin çoğalmasını engeller. Selüloz sindirimi azalır veya durur. Burada sistem kilitlenir.mide hareketleri durduğundan rumen boşalmaz ve rumen boşalamdığı için hayvan yem yemez. Maya laktik asidi dönüştüren bakterilerin üremesini uyaran bir özelliğe sahiptir. Kaçınılmaz olarak üretilen laktik asit, kısa sürede başka bir şeye dönüştüğü için sistemi kilitlemez.
c-oksijeni kullanarak:rumen, anaerob bir ortamdır. Buradaki işleyişin kusursuz olması için böyle olması gerekir. Ancak yem tüketimi sırasında veya geviş getirmeyle birlikte eser düzeyde hava ve oksijen rumen ortamına girer. Çok az da olsa, bu oksijen rumendeki bakterilerin üreme hızını yavaşlatır.
Bu sindirimin de yavaşlaması anlamına gelir. Fakat maya, aerob bir canlıdır, kendi yaşamlarını devam ettirmek için rumene girmiş olan eser düzeydeki oksijeni bulur ve kullanırlar. Maya böylece hem kendi yaşamını devam ettirir hem de diğer yararlı bakterilerin artışına olanak veren süreci tetikler.
Ruminantlardaki sindirim metabolizmasını hayvana ilave bir yük getirmeden ondaki doğal süreçleri destekleyerek geliştiren başka bir yöntem veya araç yoktur. Bu nedenle maya modern süt ve besi sığırcılığında en yaygın ve başarıyla kullanılan bir yem katkısıdır.
Süt işletmelerinde herhangi bir katkı maddesini kullanmayı karlı yapan birkaç temel prensip vardır. Bunlar: 1-Süt verimini artırması 2-Süt bileşenlerini (yağ,protein,kuru madde) geliştirmesi veya koruması 3-Rumen mikrobiyal verimi artırması 4-Yem/kuru madde tüketimini artırması 5-Potansiyel besleme sorunlarını azaltması
Bunların tümünü birden geliştiren bir tek katkı maddesi vardır: MAYA KÜLTÜRÜ
Ticari olarak hayvancılığın hizmetine sunulan birçok maya kültürü ürünü vardır. Ancak bunlar rumeni aktive etme kapasiteleri yönünden ayrıntıda farklı olabilirler. Bu farklar mayanın suşu, ölü veya canlı olması, maya yoğunluğu, yem işlemeye(peletleme) dayanıklılığı, ruhsatlı olması gibi, her biri duruma göre çok önemli olabilen özelliklerdir.
Dünyanın değişik bölgelerindeki üniversiteler,araştırma kurumları ve saha denemelerindeki çalışmalardan hemen hepsinin vardıkları ortak sonuçları özetlemek gerekirse; Yem tüketiminin artması Süt veriminin artması Pik süt veriminin uzun süre devam etmesi Süt kompozisyonunda gelişme Rumen asitliğinde (ph) gelişme Sindirimin gelişmesi Ağırlık ve besi performansında gelişme Beslenme hastalıklarında azalma
Bütün bunlar ruminant beslemesinde maya kültürü kullanımını vazgeçilmez yapmaktadır. TEŞEKKÜRLER