KURUMLARIN AKTİFİNDE EN AZ İKİ TAM YIL SÜREYLE BULUNAN TAŞINMAZLAR İLE İŞTİRAK HİSSELERİNİN SATIŞLARININ KURUMLAR VERGİSİ VE KATMA DEĞER VERGİSİ YÖNÜNDEN İSTİSNAYA KONU EDİLMESİNİN ŞARTLARI VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ Katma Değer Vergisi Kanununun 17/4-r fıkrasına göre: Kurumların aktifinde veya Belediyeler ile Özel idarelerin mülkiyetinde, en az iki tam yıl süreyle bulunan iştirak hisseleri ile taşınmazların satışı suretiyle gerçekleşen devir ve teslimler ile bankalara borçlu olanların ve kefillerinin borçlarına karşılık taşınmaz ve iştirak hisselerinin (müzayede mahallerinde yapılan satışlar dahil) bankalara devir ve teslimleri KDV sinden istisna edilmiştir. Bu makalenin ilerleyen bölümlerinde bu istisnadan yararlanabilmenin şartları ile 5520 sayılı Kurumlar vergisi kanununun 5.1.e fıkrasında düzenlenen %75 KV istisnasından yararlanma şartları değerlendirilecektir. Kurumlar Vergisi mükelleflerinin en az iki tam yıl süreyle aktiflerinde yer alan taşınmazlar ve iştirak hisseleri ile aynı süreyle sahip oldukları kurucu senetleri, intifa senetleri ve rüçhan haklarının satışından doğan kazançların % 75 lik kısmının sermayeye eklenmesi şartıyla kurumlar vergisinden istisna olduğu hüküm altına alınmıştır. Öncelikle Kurumlar vergisi açısından bir değerlendirme yapılacak olursa; 21.06.2006 tarihinde 26205 sayılı resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren 5520 sayılı KV kanununun 5.1.e bendi şu şekilde özetlenebilir. -Satış konusunun taşınmaz, iştirak hissesi, kurucu senetleri,intifa senetleri, rüçhan hakkı olması, -Satış konusu gayrimenkul ve hakların iktisap tarihinden itibaren iki tam yıl (730 Gün) süreyle şirket aktifinde bulunması -Kurumun esas faaliyet konusunun gayri menkul ticareti veya kiralanması olmaması, -Şatış işlemi sonucu KAR oluşması, -Satış kazancının (KAR ın) istisnaya isabet eden % 75 lik kısmının şirket bilançosunun pasifinde Özel bir Fon hesabına alınmış olması, -Satışın yapıldığı hesap dönemini izleyen takvim yılından itibaren pasifte fon hesabına alınmış olan tutarın sermayeye ilave dışında 5 yıl süre ile bu fonda tutulması, -Satışın vadeli yapılması halinde, satış bedelinin tahsili şarttır.
KV İSTİSNA UYGULAMASINA İLİŞKİN ŞARTLAR: 1-) İki Tam Yıl Süreyle Aktifte Bulundurulması İstisna uygulamasına konu olacak taşınmazların en az 2 Tam Yıl (730 gün) süreyle kurumun aktifinde yer alması ve kurumun bu taşınmaza bilfiil sahip olması gerekmektedir. KVK nun 19 ve 20.Maddeleri kapsamında gerçekleştirilen devir, tam ve kısmi bölünme hallerinde, devir veya bölünme suretiyle devralınan taşınmazların iktisap tarihi olarak, devir alınan veya bölünen kurumdaki iktisap tarihi esas alınacaktır. Kurumun aktifinde 2 tam yıl kayıtlı olması şartı ile inşaatı henüz tamamlanmayan, fiilen kullanma imkanı da bulunmayan binaların satılması halinde, sadece binanın arsasının satış kazancına isabet eden kısmı kurumlar vergisi istisnasından yararlanacaktır. Ancak, arsa üzerinde inşa edilen ve aktife kaydedilen binanın kurum adına tapuya tescil edilerek satılması halinde, satılan binanın 2 yıllık aktifte bulundurulma süresinin başlangıç tarihi olarak, inşaatın tamamlandığı ve bina olarak kullanılmaya başlandığı tarih esas alınacaktır. 2-) Satış Kazancının %75 lik Kısmının Fon Hesaplarına aktarılması Taşınmaz satışında kazanç, satış işlemi ile birlikte doğacaktır. Bu nedenle satış, ister peşin ister vadeli olsun istisna, satışın yapıldığı dönemde uygulanacaktır. Satışın gerçekleştiği dönemde İşletmenin zarar etmesi durumunda cari yıl zararı olarak beyannamede yerini alır takip eden yıllardaki kurum kazancından ayrıca istisna edilemez. Geçmiş yıl zararları içerisinde yer alır. Taşınmaz satışından elde edilecek kazancın istisnadan yararlanan % 75 lik kısmının, pasifte 549- Özel Fonlar Hesabı na alınması ve satışın yapıldığı yılı izleyen beşinci yılın sonuna kadar bu hesapta tutulması gerekmektedir. 549 Hesaba alınan kazanç tutarının sermayeye ilavesi mümkündür. Ancak sermayeye ilave dışında, 5 yıl içinde başka bir hesaba nakledilmesi, işletmeden çekilmesi veya dar mükellef kurumlarca ana merkeze aktarılması ya da kurumun tasfiyesi halinde, istisna uygulanması nedeniyle zamanında tahakkuk etmeyen vergiler vergi ziyaı cezası ve gecikme faizi ile birlikte ödenir.
3-) Satışın Yapıldığı Yılı İzleyen İkinci Yılın Sonuna Kadar Tahsil Edilmiş Olması Satış bedelinin tamamının, satışın yapıldığı yılı izleyen ikinci takvim yılının sonuna kadar tahsil edilmesi şarttır. Bu süre içinde tahsil edilmeyen satış bedeline isabet eden istisna nedeniyle zamanında tahakkuk ettirilmeyen vergiler, vergi ziyaı cezası ve gecikme faizi ile birlikte ödenir. 4-) Fon Hesabında Tutulan Kazançların İşletmeden Çekilmemesi İstisna uygulamasında, satışın yapıldığı yılı izleyen 5.yılın sonuna kadar pasifte 549- Özel Fonlar Hesabı nda tutulması gereken kazanç kısmının, 5 yıl içinde sermayeye ilave dışında 549- Hesaptan, başka bir hesaba nakledilmesi, işletmeden çekilmesi, bu süre içinde (yani satışın yapıldığı yılı izleyen 5.yılın sonuna kadar tasfiyeye girilmiş olması) işletmenin tasfiyeye girmesi halinde veya dar mükellef kurumlar tarafından yurt dışına transfer edilmesi hallerinde 549- Hesaba alınan istisna dolayısıyla zamanında tahakkuk ettirilmeyen vergiler, VUK nu uyarınca vergi ziyaı cezası ve gecikme faizi ile birlikte ödenecektir. Ancak, KVK nu uyarınca gerçekleşecek devir ve tam bölünme hallerinde 549- Hesabın devralan kurumların bilançolarına aynen aktarılması gerekeceğinden, bu işlem işletmeden çekiş olarak değerlendirilmeyecektir. Bir başka husus, 549-Hesaba alınan kazancın 5 Yıl İçinde veya 5 Yıl Geçtikten Sonra İşletmeden Çekilmesi Kâr Dağıtımı Sayılacaktır. Dolayısıyla 5 Yıl İçindeki Çekişlerde Geçici Vergi, Kurumlar Vergisi, Gelir Vergisi Stopajı, Vergi Ziyaı Cezası ve Gecikme Faizi söz konusu olurken 5 Yıl Sonra Yapılan Çekişlerde ise sadece Kâr Dağıtımına Bağlı Gelir Vergisi Stopajı söz konusu olacaktır. 5-) Taşınmaz Ticareti ve Kiralamasıyla Uğraşılmaması Taşınmaz ticareti ve kiralamasıyla uğraşan kurumların ticari amaçla iktisap ettikleri ve ellerinde tuttukları taşınmazların satışından elde ettikleri kazançlar istisna kapsamı dışındadır. Konut Yapı kooperatifleri (Hariç) Söz konusu taşınmazların iki tam yıl kurum aktifinde kayıtlı olması da durumu değiştirmez.
DİĞER HUSUSLAR: Taşınmazların para karşılığı olmaksızın devir ve temliki, trampası gibi işlemler istisna kapsamına girmez (kat karşılığı arsanın devrinde olduğu gibi). Taşınmazların mevcut borçlar karşılığında rızaen veya icra yoluyla devredilmesi işlemleri ile kamulaştırma işlemleri kurumların finansman imkanlarını artıracağından istisnaya konu edilecektir. Taşınmazlarda mülkiyetin devri, tapuya tescil ile gerçekleşeceğinden satış vaadi sözleşmeleri ile tahsil olunan bedeller dolayısıyla istisna uygulanmaz. Grup şirketlerinin her birinin ayrı tüzel kişilikleri bulunduğundan, her bir şirketin söz konusu istisnadan yararlanması mümkündür. Ancak, satış işleminin istisnanın amacına aykırı olarak işletmeye nakit girişi olmaksızın gerçekleştirilmesi halinde istisna uygulanmaz. Yapı kooperatifleri konu kapsamında istisnadan yararlanabilir. KDV İSTİSNA UYGULAMASINA İLİŞKİN ŞARTLAR: Kurumlar vergisi istisnasına paralel olarak KDV.Kanununun 17/4-r fıkrasına göre TAŞINMAZ MALLAR İLE İŞTİRAK HİSSELERİ satışı da KDV den istisna edilmiştir. Katma Değer Vergisi Kanununun 17/4-r fıkrasına göre: Kurumların aktifinde veya Belediyeler ile Özel idarelerin mülkiyetinde, en az iki tam yıl süreyle bulunan iştirak hisseleri ile taşınmazların satışı suretiyle gerçekleşen devir ve teslimler ile bankalara borçlu olanların ve kefillerinin borçlarına karşılık taşınmaz ve iştirak hisselerinin (müzayede mahallerinde yapılan satışlar dahil) bankalara devir ve teslimleri KDV sinden istisna edilmiştir. İstisna kapsamındaki kıymetlerin (Taşınmazların) ticaretini yapan kurumların, bu amaçla aktiflerinde bulundurdukları gayrimenkul ve iştirak hisselerinin teslimleri istisna kapsamı dışında tutulmuştur. Varsa, istisna kapsamında teslim edilen kıymetlerin iktisabında yüklenilen ve teslimin yapıldığı döneme kadar indirim konusu yapılamayan Katma değer vergileri teslimin yapıldığı gelir veya kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak dikkate alınması mümkündür. Kdv istisnasında taşınmazların ve iştirak hisselerinin satışından kar doğması şart değildir.
Örnek ; 15.05.2005 tarihinde 1.000,00.-TL ye alınan Bina Asgari (730 gün sonra) 10.12.2008 tarihinde 1.800,00.-TL ye satılmıştır. Aynı tarihte bedelin tamamı şirketin banka hesabına yatırılmıştır. Satış bedeli 1.800,00.- Bina Maliyeti 1.000,00.- Satış Kazancı 800,00.- Uygulanacak KV istisna Tutarı 600,00.- ( 800,00 X % 75 ) Yevmiye Kayıtları ----------- 10.12.2008---------------- 102 BANKALAR 1.800,00.- 252 BİNALAR 1.000,00.- 679 OLAGAN DISI KARLAR 800,00.- 679.01 Gayrimenkul Satış Kazancı : 200,00 679.02 Gayrimenkul İstisna Satış Kazancı : 600,00 ----------- / ---------------- Satışın yapıldığı dönem elde edilen 800,00.-TL satış kazancı gelir tablosu hesaplarına yansıyacak. 200,00.-TL si vergilendirilecek. 600,00.-TL si ise Kurumlar Vergisi Beyannamesinde Zarar Dahi Olsa İndirilecek İstisna ve İndirimler bölümünde kurumlar vergisi matrahından düşülecek. 2008 yılı sonuç hesaplar bu şekilde kapatılacaktır. %75 lik bu istisna kazancın 549 özel fonlar hesabına alınması ise satışın yapıldığı dönemi izleyen dönem başından itibaren kazancın beyan edildiği döneme ait kurumlar vergisi beyannamesinin verildiği tarihe (25.04.2009) kadar fon hesabına
alınma işleminin gerçekleşmesi gerekmektedir. Yeni dönemdeki yevmiye kaydı da aşağıdaki şekilde olmalıdır. ----------- 02.01.2009 -------------- 590 DÖNEM NET KARI 750.000.- 549 ÖZEL FONLAR ( gmsk istisnası) 750.000.- ----------- / ---------------- Kurumlar Vergisi Beyannamesinde. Zarar Dahi Olsa İndirilecek İstisna ve İndirimler bölümüne 600,00.-TL istisna olan kısım yazılacak ve Gelecek Yıla Devreden Cari yıl Zararı olarak beyannamede gösterilecektir