Central Bank of Turkey, Ankara EFT NİN 10. YILI ÖDEME SİSTEMLERİ KONFERANSI TÜRKİYE DEKİ ÖDEME SİSTEMLERİ TIC-RTGS (EFT) TIC-ESTS (EMKT) ANKARA 15 NİSAN 2002 Can Okay T.C. Merkez Bankası
C B E P M / T A R G E T T C M B TÜRKİYE DEKİ ÖDEME SİSTEMLERİ ALTYAPISININ GENEL GÖRÜNÜMÜ Aracı Kuruluşlar TAKASBANK -RTT -NETTING IMKB Çek Takas BKM -ACH -NETTING -RTT -NETTING B a n k a l a r Settlement EFT EMKT T T I I C C - - R T E S G T S S -RTT -RTGS Bankalar... TCMB ŞUBE EVDS EVAS... HBS TCMB İdare Merkezi TCMB ŞUBE
POS ve ATM Sayıları POS 400 300 200 100 (Bin) POS 94 95 96 97 98 99 2000 2001 0 94 95 96 97 98 99 2000 2001 POS 16.1 24.9 35 58.6 113.8 188.9 299.9 364.6 (Bin) ATM 14000 12000 10000 8000 6000 4000 94 96 98 2000 2000 0 94 95 96 97 99 2000 2001 ATM 4023 4656 5477 6735 9939 11991 12127
Kredi Kartları ve Banka Kartları - Sayılar 2001 2000 99 98 97 96 95 Milyon 95 96 97 98 99 2000 2001 CR. Cards 2.2 3.2 4.5 7.1 10 13.4 14 DB. Cards 13.1 15 18.3 19.3 24.1 29.5 31.7 Source: www.bkm.com.tr
Kredi Kart Ödemeleri 95 97 99 600 500 400 300 200 100 0 2001 95 96 97 98 99 2000 2001 Number (million) 46 87.6 149.9 239.8 357 463 508 20 15 10 95 5 97 99 0 2001 95 96 97 98 99 2000 2001 Value(Bil.$) 2.3 3.96 6.21 9.45 14.2 18.3 11.6
95 96 97 98 99 2000 2001 V al u e 49. 06 52. 72 5 6.78 57.11 58.08 66.95 42.7 Çek Ödemeleri 30 20 95 97 99 2001 10 0 95 96 97 98 99 2000 2001 Number (million) 19 22.5 27.1 29.2 28.1 29.5 25.7 95 97 99 80 60 40 20 0 2001 95 96 97 98 99 2000 2001 Value(Bil.$) 49.1 52.7 56.8 57.1 58.1 67 42.7
(Milyon Adet) 36,0 32,0 28,0 24,0 20,0 16,0 12,0 8,0 4,0 0,0 0,5 TIC-RTGS SİSTEMİNDEN GEÇEN YILLIK MESAJ ADEDİ (Mart 2002 itibarı ile) Günlük rekor 15 Mart 2002 tarihinde gerçekleşen 181.873 adet mesajdır (177.064 adedi ödeme mesajı). %191 Yüksek Artış Artış Trendinin Nedeni: EFT nin Müşteri Bankacılığı alanında yaygınlaşması ve veinternet!! 2002 yılında günlük ortalama mesaj adedi 120.162 adet mesaj olmuştur 1,6 %65 2,6 %62 4,2 6,6 %60 10,2 %53 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 13,1 %28 16,4 %25 22,8 %39 26,7 % 17 32,6 % 22 25,3 7,3 Nisan-Aralık Tahmin
(Trilyon USD) TIC-RTGS SİSTEMİNDE GERÇEKLEŞEN YILLIK ÖDEME TUTARI (Mart 2002 itibarı ile) 4,0 3,5 Günlük en yüksek işlem tutarı 23 Ağustos 2000 tarihinde 29,3 Milyar USD olarak gerçekleşmiştir. 3,05 3,0 2,5 2002 yılında günlük ortalama ödeme tutarı 7,16 Milyar USD (9,78 Katrilyon TL) olarak gerçekleşmiştir. % 53 2,45 1,98 (% 20) 2,0 1,72 % 13 1,5 1,21 %37 0,99 1,0 0,5 0,24 %145 0,65 0,64 (%4) % 33 0,82 %17 %31 0,0 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 0,44
Turkish Interbank Clearing Real Time Gross Settlement (TIC-RTGS) Elektronik Fon Transferi Sistemi (EFT)
Birinci Nesil Proje Aşamaları Kasım 1989 Nisan 1992 (CUTOVER: 1 Nisan 1992 ) İkinci Nesil EFT Birinci Nesil in işletime geçmesinin hemen ardından yeni nesil EFT ve EMKT için araştırma çalışmalarına başlanıldı ve yeni projelere Haziran 1997 tarihinde başlanıldı... EFT : Haziran 1997 Nisan 2000 (CUTOVER: 24 Nisan 2000 ) EMKT : Haziran 1997 Ekim 2000 (CUTOVER: 30 Ekim 2000)
1. Nesilden 2. Nesile... 1. Nesil RTGS Doğrudan Kredilendirme 2. Nesil RTGS Yedek Merkez Merkezi Kuyruklama Fon Yönetimi Doğrudan Borçlandırma Aşamalı Günsonu EMKT Elektronik Menkul Kıymet Transfer Sistemi Real Time DVP Gerçek Zamanlı Ödeme Karşılığı Teslimat Toplu Mesaj Gönderimi
TIC Turkish Interbank Clearing Platformu TIC-RTGS TIC-ESTS Diğer PS? TIC-SWITCH TIC-NET Banka A Banka B
TIC - Genel Görünüm Şubeler Host RC Banka A TIC-NET Şubeler Host RC Banka B M A L İ S İ S T E M F İ R M A L A R B İ R E Y L E R TIC-SWITCH TIC-SWITCH TIC-RTGS TIC-ESTS TIC-RTGS TIC-ESTS Ana Merkez Yedek Merkez
TIC-RTGS de Mutabakat Özellikleri REAL TIME GROSS SETTLEMENT Ödemelerin mutabakatı bire bir gerçek zamanlı olarak yapılır ve alıcıya anında iletilir. FINALITY Mutabakat nihaidir. IRREVERSIBLE AND IRREVOCABLE Geriye alınamaz, yeniden başlatılamaz... V TİPİ ÖDEME SİSTEMİ MODELİ Mutabakat bilgilerinin yanısıra; ödeme detayları da Merkez e gelir.
TIC-RTGS de Mesaj Tipleri Banka Transferleri (Yüksek Tutarlı) Merkez Bankası Piyasa Ödemeleri (Open, FX, TL Markets) Müşteri Transferleri (Genellikle Düşük Tutarlı) Ödeme Teyidleri Menkul Kıymet Alış ve Satış Mesajları Piyasa Teklif Mesajları Haberleşme Mesajları Broadcast
Kuyruklama Mekanizması (Queueing) Fonlar yetersiz olduğunda da ödemeler merkez tarafından kabul edilir, sistem kuyruklarında bekletilir ve kilitlenmeler çözülür... Kuyruktaki mesajları yeniden sıralamak mümkündür. Katılımcılar gelen mesajlarını toplam olarak ve banka bazında görebilirler. Kuyruktaki mesajların iptali maddi hata durumunda mümkündür. Ödeme kilitlenmeleri otomatik olarak çözülür (automatic gridlock resolution).
Fon Yönetim İmkanları Katılımcılar fonlarının akışlarını önceden planlama imkanlarına sahiptir... Öncelik seviyeleri Spesifik mesajlar (ear-marking) Gün sonundaki ödeme gereksinimi (headrooming)
TIC-RTGS RTGS deki Diğer Özellikler Aşamalı Günsonu Mesaj türlerine göre iş günü aşamalı olarak kapatılabilir. TCMB nin Düzeltici Borçlandırma İşlemi Bir katılımcının donanım ya da hat sorunu nedeniyle çalışamaması halinde TCMB, RTGS den şube hesaplarına transfer yaparak çalışmasını sağlar. Teknik sorunlar çözüldüğünde katılımcı RTGS e dönebilir. Doğrudan Borçlandırma Kredi transferi alıcı tarafından başlatılır. Gönderenin yetki vermesi halinde ödeme gerçekleşir.
Amaç Düşük Tutarlı Ödemeler için Toplu Mesaj Gönderimi Piyasalar ve Bankalararası yüksek tutarlı ödemeler için tasarlanan RTGS sistemde, müşteri bankacılığı işlemlerini de yapabilmek... Özellikler Mesajlar RC den RC ye toplu olarak gönderilir ve toplamları üzerinden tek mutabakat yapılır. Düşük tutarlı ödemeler en fazla 10 dakika bekletilir. Yalnızca en yoğun saatlerde devreye girer. Parametriktir. Avantajlar Yüksek trafik hacimleri için etkin bir yaklaşımdır. İki ayrı sistem sistem kurmanın maliyet ve komplikasyonları yoktur. Birden fazla sistem arasında likidite bölünmesi yoktur.
Electronic Securities Transfer and Settlement System (TIC-ESTS) Elektronik Menkul Kıymet Mutabakat ve Transfer Sistemi (EMKT)
TIC-ESTS TIC-ESTS, Tahvil / Bono işlemlerini elektronik ortamda kaydi yöntemlerle Real Time DVP Model 1 yapıda gerçekleştirir... Fonların ve menkullerin mutabakatı eş zamanlı olarak yapılmaktadır... Fon mutabakatı TIC-RTGS deki hesaplar üzerinden gerçek zamanlı olarak gerçekleşir... İşlemler güvenli, güvenilir ve süratli ortamda; kredi riski olmaksızın yapılır...
TIC-ESTS Operasyonları Doğrudan satış, ihale ile satış, halka arz. Katılımcılar arasında alış/satış. Repo ve reverse repo operasyonları. Para transfersiz menkul transferi. Bir katılımcının kendi depoları arasında transferler. Kaydi ve Fiziksel dönüşüm. İtfa ve faiz ödemesi. Katılımcılar tarafından sorgulamalar ve raporlamalar.
TIC-ESTS ESTS deki Depo Hesapları Serbest Depolar Teminat Depoları Müşteri Saklama Depoları (segregation)
Tipik bir TICT IC-ESTS DvP Akışı MK Teslimat (Delivery) Mesajı (1) Menkul Kıymet Satan Banka - A A Blok Teslimat Yapıldı Mesajı (2) MK Ödeme (Payment) Mesajı (3) Menkul Kıymet Alan Banka - B Teslimat-Ödeme Teyidi (4) A B Eşleşme MK Depoları - + TIC-ESTS Y TL Hesapları A B + - TIC-RTGS
TIC-RTGS ve TIC-ESTS in Avrupa Birliği Ödeme Sistemleri Standartlarına Yakınlaşma Hedefi
EUROPEAN COMMISION TURKEY S REPORT OCTOBER, 1998...A Real Time Gross Settlement (RTGS) System, owned and operated by Central Bank of Turkey, is in place since 1992. Taking into account the existing RTGS System, its further improvement and developments in electronic payments, the payment system in Turkey can be considered as well advanced. (Page, 37)
Hedef Tarihler ile Uyum... RTGS Sistemler... AB Hedefi TIC-RTGS 1999 1992 Real Time DVP SSS... AB Hedefi TIC-ESTS 2002 2000
ECB İle İşbirliği Karşılıklı Ziyaretler Workshop lar ECB nin Uzman Desteği Bölgesel Konferanslarımıza ECB Katkısı
BIS/CPSS ÖDEME SİSTEMLERİNDE TEMEL PRENSİPLER VE TIC-RTGS
BIS/CPSS in Temel Prensipler Çalışması T Ödeme Sistemlerinde durumun ve gelişimin izlenmesi T Sorunların saptanması ve çözüm yollarının araştırılması T Temel Prensiplerin saptanması T Görüşmeler T Ocak 2001 de Rapor Yayınlandı T Yaygınlaştırma T Uygulama T Denetim (örn. WB/IMF, FSAP: Financial Sector Assessment Program)
SIPS Nedir? SIPS: Systemically Important Payment Systems Sistemik Olarak Önemli Ödeme Sistemleri, Çalışmadıkları Hallerde, T T Sistemik riske yol açan, Ülke ekonomisini anında etkileyen Sistemlerdir.
Çalışmanın Ele Aldığı Riskler... Kredi Riski Likidite Riski Operasyonel Riskler Hukuki Riskler
SIPS - Temel Prensipler Güvenlik(Safety) Etkinlik(Efficiency) 1 Sağlam hukuki yapı 2 Finansal risklerin açıkca bilinmesi 3 Finansal risklerin etkin yönetimi 4 Anında nihai mutabakat 5 Mutabakatın tamamlanması 6 Güvenli mutabakat parası 7 Operasyonel etkinlik 8 Ekonomiklik 9 Adil katılım hakkı 10 Etkin yönetim
Temel Prensipler Çerçevesinde Merkez Bankalarının Görevleri A. Ödeme Sistemleri Hedefleri belirlenmeli ve açıklanmalı. B. Merkez Bankaları, işlettikleri sistemlerin temel prensiplerle uyumluluğunu denetlemeli. C. Merkez Bankaları, işletmedikleri sistemlerin de temel prensiplerle uyumluluğunu denetlemeli. D. Merkez Bankaları diğer ilgili ulusal ve uluslararası ilgili taraflarla işbirliği yapmalı.
TIC-RTGS? 10 yıllık işletim tecrübesi ve kullanıcı memnuniyeti üzerinden oluşturulan bir metodoloji ile yapılan Self-Assessment ve sonuç : TIC-RTGS, kriterlerle önemli ölçüde uyumludur. Bu konuda, ilgili uluslararası kuruluşlarla ortak çalışmalara devam edilmektedir...
TCMB nin Ödeme Sistemlerinde İzleme ( Oversight ) Rolü
25.4.2001 Tarih, 4651 Sayılı Kanun ile Değiştirilen 1211 Sayılı TCMB Kanunu Madde 4.f Temel görev ve yetkiler Madde 4- (25.4.2001 tarih, 4651 sayılı Kanun ile değiştirilen şekli)... f) Türk Lirasının hacim ve tedavülünü düzenlemek, ödeme ve menkul kıymet transferi ve mutabakat sistemleri kurmak, kurulmuş ve kurulacak sistemlerin kesintisiz işlemesini ve denetimini sağlayacak düzenlemeleri yapmak, ödemeler için elektronik ortam da dahil olmak üzere kullanılacak yöntemleri ve araçları belirlemek,
İzleme Rolünün Yapısal Özellikleri 1. TCMB, EFT ve EMKT Sistemlerinin Sahibi, İşletmeni ve İzleyicisidir. 2. TCMB nin İzleme Rolünün Hukuki Tabanı, Kanunla ve Katılım Sözleşmleri Yoluyla Belirlenmiştir. (25.4.2001 tarih, 4651 sayılı Kanun ile değiştirilen 1211 Sayılı Kanun Madde 4.f ve EFT-EMKT İşletim Kuralları ve ilgili Taahhütname). 3. TCMB, Ödeme Sistemlerinin Kurucusu, İşletmeni ve İzleyicisi Olarak Risk ve Etkinlik Unsurlarını Dengeli Bir Şekilde Ele Almakta ve Ödeme Sistemlerinin Kesintisiz İşlemesini Hedeflemektedir. 4. TCMB, Ödeme Sistemlerinin Sunduğu İmkanlardan Katılımcıların Eşit Şekilde Yararlanmasını, Bankaların Piyasalarla, Birbirleriyle ve Müşterileri ile Olan Elektronik Ödeme ve Mutabakat Servislerinin Gelişmesini ve Yaygınlaşmasını Amaçlamaktadır.
Ödeme Sistemleri İzleme İşlevinin Organizasyonu TCMB EFT-EMKT Yönetim Kurulu TCMB Başkan Yardımcısı İlgili 7 Genel Müdür Büyük Şube Müdürleri TBB EFT-EMKT Komiteleri Operasyon Komitesi TBB Bankalar Teknik Komite TBB Bankalar EFT Çalışma Grubu Spesifik Çalışma Grupları EMKT Çalışma Grubu Kullanıcı Grup Toplantıları Spesifik Çalışma Grupları Ödeme Sistemlerine İlişkin Temel Politikalar, Hukuki, İdari, Operasyonel ve Teknik Konular Belirlenir...
Sonuç... TIC-RTGS Ne Kazandırdı? Daha Yapılması Gerekenler?
TIC-RTGS in Kazandırdıkları... TIC-RTGS, RTGS mimarinin öncülerindendi. Kısa zamanda, piyasalarla entegre oldu. Para politikası işlemleri için etkin bir altyapı oldu. Ödeme sistemi risklerini etkin bir kontrol altına aldı. Menkul kıymet sistemleri ile entegre oldu. Mali sistemde otomasyon seviyesinin ve servislerin iyileşmesine ve gelişmesine ivme kazandırdı. Müşteri bankacılığı ve internet uygulamaları ile bütünleşti ve yaygınlaştı. Ödeme Sistemleri alanında, iyi bir işbirliği ortamının oluşması sağladı.
Yapılması Gerekenler? Avrupa Birliği ödeme sistemleri standartları ile uyum. Yeni gelişmeler çerçevesinde merkez bankası oversight rolünün yeniden yapılandırılması. İngiltere, Almanya ve İtalya örneklerinde olduğu gibi, özel mesajlardan SWIFT mesaj formatlarına geçiş. TARGET, CLS ve küresel STP uygulamaları ile işbirliği ve entegrasyon yollarının aranması.
Ödeme Sistemleri Hakkında Daha Çok Bilgi İçin... 1. www.tcmb.gov.tr de Ödeme Sistemleri 2. eft.tcmb.gov.tr 3. www.bis.org download Red Book of Turkey download SSS Disclosure Framework
TC Merkez Bankası nın Önderliğinde, Türkiye Bankalar Birliği nin İşbirliğinde Elektronik Fon Transferi (EFT) Sisteminin Onuncu Yılı Dr. Ekrem Keskin Türkiye Bankalar Birliği 15 Nisan 2002 TCMB, Ankara 1. Sayın Başkan, Merkez Bankaımızın değerli yöneticileri, sayın konuklar, Birliğim adına hepinizi saygıyla selamlıyorum. Böylesine güzel ve anlamlı bir günde Birliğimiz adına konuşmaya davet edildiğim için sizlere teşekkür ederim. Ülkemiz ödeme sistemlerinin temel altyapısı, mali sektörün ayrılmaz bir parçası olan Elektronik Fon Transferi (EFT) Sisteminin 10. yılını kutladığımız bugün sizlerle birlikte olduğum için mutluluk duyuyorum. 2. TC Merkez Bankası (TCMB) önderliğinde 1 Nisan 1992 tarihinde uygulamaya alınan EFT Sistemine bankalarımız da büyük destek vermişlerdir. 3. Çok gerilere değil, 1970 li yıllardan sonraki döneme bakacak olursak, dünyanın hemen her alanda başdöndürücü bir gelişme ve değişme içinde olduğunu görüyoruz. Bu süreçte etkili olan başlıca faktörler şunlardır: gelişmiş ülkelerde başlayan liberalleşme yaklaşımı, gelişmekte olan ülkelerde piyasa ekonomisine geçiş ve büyüme isteği, sermaye hareketlerinde gelişmekte olan ülkelere yönelen akım, teknoloji alanındaki gelişmelerin ulaştırma sektörüne olan çok önemli katkısı, ulusal ekonomilerden uluslararası ekonomiye hızlı geçiş, ülkelerarasında artan rekabet. 1
4. Bu dönemde dikkati çeken en önemli gelişme mali piyasalarda yaşanmıştır. Mali piyasalar açısından ülkeler arasındaki sınırlar kalkmıştır. 21 inci yüzyıla girerken üzerinde güneş batmayan bir imparatorluk ortaya çıkmıştır. Gerçekten, Japonya da sabahleyin açılan piyasalar saat farklarının da yardımıyla hiç gecikme ve atlama olmaksızın Singapur a, Hindistan a, Bahreyn e, İstanbul a, Frankfurt a, Londra ya, Newyork a, Şikago ya, Seatle ve yeniden Japonya ya döner olmuştur. 24 saat aralıksız piyasa imkanları yatırımcıların tercihine sunulmuştur. İnanılması güç ama gerçek. Bu sürede, yatırımcılar güçlü paralardan mali piyasaların sunduğu ürünleri alıp satabilir olmuşlardır. Hem de bir kaç dakika içinda; akıl almaz bir gelişme. Teknolojideki gelişmeler ulaştırma sektöründe maliyetlerin çok hızlı düşmesini sağlamıştır. 1960 yılında Londra ile Newyork arasında üç dakikalık telefon görüşmesi 60 dolar iken, 2000 yılında bu rakam 0,4 dolara gerilemiştir. 1960 yıllarda iyi bir bilgisayar sahibi olmak için 1 milyon dolar ödemek gerekirken şimdi 1000 dolara çok yetenekli bilgisayar almak mümkündür. 5. Türkiye, dünyadaki gelişmelere 1980 li yıllarda katılmaya başlamıştır. Ekonomi politikasında radikal bir değişiklik yapılmıştır. Planlı ekonomiden piyasa ekonomisine geçmeye karar verilmiştir. Bir çok alanda önemli kararlar alınmış ve uygulamaya geçirilmiştir. Uygulamaya konulan başlıca değişiklikler şunlardır: Bankalar Kanunu nda uluslararası gelişmelere paralel çok temel değişiklikler yapılmıştır. Yerleşiklere döviz tutma serbestisi getirilmiştir. DİBS lerin ihale yoluyla satılmasına başlanmıştır. İMKB yeniden düzenlenmiştir. Bankalararası para piyasası kurulmuştur. MB açık piyasa işlemlerine başlamıştır. Döviz piyasası kurulmuştur. Döviz ve sermaye hareketleri serbest bırakılmıştır. EFT sistemi devreye girmiştir. DİBS ikinci piyasası kurulmuştur. 6. İşte bu noktada, piyasa ekonomisinin en temel kurumlarından olan mali piyasalarda gerekli kurumların oluşturulması ve kuralların geliştirilmesi yönünde ciddi adımlar atılmıştır. Bu 2
süreçte, gerek piyasaların oluşması gerekse etkin çalışmasında son derece önemli olan altyapının kurulmasında Merkez Bankası öncü bir rol üstlenmiştir. EFT bunlardan bir tanesidir. EFT, mali sistemde fonların akışkanlığını hızlandırmış, fon aktarma işlevini sağlıklı hale getirmiş; ödeme riskini ve fon aktarma maliyetini düşürmüştür. 7. 1 Ekim 1989 tarihinde, TCMB Japonya da bankacılık alanında temel elektronik iletişim sistemlerini kurmuş bulunan NTTI şirketi ile EFT sistemini kurmak üzere projeyi başlatmıştır. Belki de proje grubu dışında hiç kimse EFT sistemi gibi kapsamlı bir projenin gerçekten de çok kısa bir sürede ve proje planında belirtildiği gibi 1 Nisan 1992 de uygulamaya geçebileceğine inanamamıştı. 8. O tarihte mevcut bulunan 67 bankadan 39 unun katılımı ile işletime başlayan sisteme, kısa sürede bankaların tamamına yakını üye olmuşlardır. Bankacılar EFT sistemi olmadan nasıl çalışıyorduk, düşünemiyoruz bile yorumunu yapmaya başlamışlardır. EFT sistemi bugün bankaların olmazsa olmaz temel sistemleri arasındadır. Tüm bankalar yanında diğer finans kurumlarını da kapsamaktadır. 9. EFT sisteminde Türkiye Bankalar Birliği nin (TBB) rolünü özetlemekte fayda olduğu düşünüyorum. EFT Sistemi kuruluş çalışmaları proje olarak 1 Ekim 1989 tarihinde başlamıştır. TBB koordinasyonunda böyle bir projeye olan ihtiyacı ve bankalarımızın yaklaşımını belirlemek, katılımlarını sağlamak amacıyla çeşitli platformlarda Birliğimiz tarafından konu dile getirilmiş, ayrıca bir çok banka ile görüşmeler yapılarak bu konudaki görüşleri alınmıştır. 10. Hazır paket kullanımı önerisi ile sonuçlanan bu çalışmalar bankalarımızın daha çok kendi banka-içi otomasyon çalışmaları ile meşgul oldukları ve işbirliğinin daha çok kredi kartı, ATM, POS gibi diğer bankacılık hizmetleri üzerinde yoğunlaştığı bir döneme rastlamıştır. Bankalarda gözlenen bu hareketlenme, kredi kartı ve diğer bazı bankacılık hizmetlerinin otomasyonuna yönelik işbirliği girişimleri, tüm bankacılık hizmetleri için altyapı niteliğinde olan bu projenin bir an önce ele alınması gerekliliğini ortaya çıkarmıştır. Ayrıca diğer ülke sistemlerinin de incelenmesi sonucu, böyle bir projeye merkez bankaları tarafından öncülük edilmesi ve sistemin merkez bankaları 3
tarafından sahiplenilmesinin de yaygın olduğu görülmüştür. Hazır paket program yerine, bu konuda deneyimli bir şirket ile birlikte çalışacak bir proje grubu tarafından, ülke bankacılık sistemi özelliklerine göre bir sistem geliştirilmesinin daha uygun olacağı görüşüne varan TCMB harekete geçmiş ve bankacılık sektörünün temel ihtiyacı olan bu projeyi tam da zamanında başlatmıştır. 11. Proje süresince Birliğimizin koordinasyonu ile bankaların katılımı sağlanmış; teknik, yasal ve idari konularda gerek tüm bankaların katıldığı ortak toplantılarla, gerek tek tek bankalarla görüşülerek projedeki gelişmeler aktarılmış ve bankaların görüşleri alınmıştır. 12. Projenin ilk aşamalarında bankalarımızın ilgisi teknik uzman düzeyinde kalmıştır. İdari boyutun kullanılabilirlik açısından daha önemli olduğu böyle bir sistemde, bankalarımız proje sonuna doğru kesinleşmeye başlayan yasal düzenlemeler ve mesaj ücreti, komisyon, ve likidite düzenlemeleri çalışmaları gibi idari konularda katkı sağlamışlardır. Bankalar tarafında yapılacak harcamalar için finansal koordinasyonu üstelenen Bankalar Birliği, sistemin işletime alınmasından bu yana halen bu görevini sürdürmektedir. 13. Ulusal bir proje olan EFT projesinin, projeye katkıda bulunan TCMB çalışma grupları, TBB, bankalar, lokal ve yurtdışı şirketler gibi bir çok iş ortağı yanında, dikkat çeken bir yanı da EFT 1. Nesil çalışmalarında farklı özelliklerde 4 ayrı ülke kültürünün (Türkiye, Japonya, İngiltere, Fransa) bir araya gelmiş olmasıdır. 14. EFT Sisteminin kullanıma alınmasından sonra, TCMB nin sistemi iyileştirme ve geliştirme çabaları aralıksız devam etmektedir. Bu bağlamda, bir yandan mevcut sistemin sorunsuz işletimi, daha yaygın kullanımı ve diğer ödeme sistemleri ile entegrasyonu için çalışmalar yürütülürken, bir yandan da 2. Nesil EFT sistemi ve bu sistemle entegre olarak çalışacak Elektronik Menkul Kıymet Transferi (EMKT) Sistemi kurma çalışmalarına hemen başlamıştır. Bu çalışmalara bankalarımızın katkısı yine Birliğimiz koordinasyonunda sağlanmaktadır. Bu amaçla Birliğimiz bünyesinde biri Teknik diğeri Operasyon konularında olmak üzere oluşturulan iki çalışma grubunun da katkılarıyla, TCMB öncülüğünde Sistemin sorunsuz çalışması, 4
15. Proje çalışmaları tamamlanarak işletime alınan 2. Nesil EFT Sistemi ve onunla entegre çalışan EMKT Sistemi de kullanımdaki ikinci yılını tamamlamaktadır. 22 Nisan 2000 tarihinde uygulamaya alınan İkinci Nesil EFT sistemi ve 30 Ekim 2000 tarihinde uygulamaya alınan EMKT Sistemi ile ülkemiz ödeme sistemleri ve bankacılık sektörünün daha ileri bir seviyeye ulaşmasında bir adım daha atılmıştır. Ülkemiz ödeme sistemlerinin Bank of International Settlement (BIS) yayınlarında tanıtımı yapılmıştır, Avrupa Birliği Komisyonu ülkemiz elektronik ödeme sistemlerinden övgüyle söz etmektedir. 16. Bu vesileyle huzurlanızda 2. Nesil EFT Sistemi ve EMKT Sistemlerine de öncülük eden TCMB yönetimine ve proje yönetimine, TBB yönetimine, TCMB ve bankalarımız çalışma gruplarına ve katkısı bulunan tüm iş ortağı şirketlere bir kez daha teşekkür etmek istiyorum. 17. Şimdi Birliğimiz tarafından yürütülen Finansal Koordinasyon çalışmalarından ve Sistemin bankalara maliyetinden kısaca bahsetmek istiyorum. Sistemin bankalar tarafından ortaklaşa yapılması gereken yatırımların ve bunların takibinin her banka tarafından mükerrer olarak yapılmasının önlenmesi, ortak altyapı ve işletim giderlerinin birlikte ele alınması fikrinden hareketle, Birliğimiz başından itibaren EFT Sisteminin finansal koordinasyonuna da talip olmuştur. TCMB nin ve bankalarımızın da desteğiyle bu koordinasyon bugüne kadar başarıyla sürdürülmektedir. 18. TBB katkısının önemli bir bölümünü oluşturan finansal koordinasyon çalışmaları şunlardır: Sisteme ilk girişte (genellikle yeni açılan bankalar bu kapsamda) mevcut katılımcıların ödemiş bulunduğu yatırım tutarı kadar bir katılım payının tahsil edilmesi, yatırım ve işletim harcamalarının yıllık olarak planlanması, bütçelenmesi ve bu bütçe kapsamında katılımcı bankalardan ortak giderlere ait yıllık aidatların toplanması, 5
ilgili şirketlerle görüşmelerin yapılması ve sözleşmelerin imzalanması, harcamaların bütçe kapsamında, sözleşme şartlarına göre gerçekleştirilmesi, yıllık katılım payı olarak toplanan bu fonun idaresi ve raporlanması. Bütün bu çalışmalar TCMB nin katkılarıyla ve yakın işbirliği içerisinde yürütülmektedir. 19. Birliğimiz tarafından koordine edilen bu fonda, 1992 yılından itibaren bugüne kadar toplam 31.020.000 Milyon ABD Doları karşılığında sisteme katılım ve yıllık ortak giderlere katkı payı toplanmıştır. Fonun işletilmesinden toplam 2.730.000 ABD Doları faiz geliri elde edilmiş ve böylece fonun toplam miktarı 33.750.000 ABD Dolarına ulaşmıştır. Yine bu 12 yıllık süre içerisinde; 18.580.000 ABD Doları yatırım harcaması, 9.920.000 ABD Doları cari harcama 1.270.000 ABD Doları ise bankalara ilk katılım payı iadesi yapılarak toplam 30.490.000 ABD Doları harcama gerçekleştirilmiştir. Halen Fon bünyesinde 3.260.000 ABD Doları mevcut olup, bu yıl gerçekleşecek harcamaların tamamlanmasından sonra 1.890.000 ABD Doları bakiye kalacağı tahmin edilmektedir. Fonun etkin idaresi sayesinde, elde edilen mevcut bakiyeyi de kullanan Birliğimiz, son 3 yıldır bankalardan ortak giderler için yıllık katkı payı toplamamaktadır. Bu sayede Birliğimiz Sistemin bankalara maliyetinin ve işletme giderlerinin oldukça düşük tutulmasına önemli katkıda bulunmaktadır. 20. Sayın konuklar, kullanıma alındığından itibaren bankacılık sektöründe geniş kabul gören EFT Sistemi, bankalarımızın kendi teknolojik altyapılarını geliştirmeleri sonucu her geçen gün daha yoğun olarak kullanılmaktadır. Başlangıçta sadece birkaç büyük banka EFT sistemini kendi altyapısına entegre ederek, şube ağına bağlamış iken, geçen süre içerisinde bir çok banka bu entegrasyonu tamamlamış, EFT ödemelerini tüm 6
şubelerinden otomatik olarak yapar duruma gelmiştir. Ülkemizde internet ve telefon bankacılığının gelişmesi sonucu, bankalarımız EFT ödemelerinin bu sistemlerle de entegrasyonunu sağlamış ve EFT sisteminin bankalararası büyük montanlı ödemeler yanında küçük montanlı müşteri ödemeleri için kullanımı daha da artmıştır. Bu entegrasyon bir yandan bankalarda emek kaybını önleyerek verimlilik artışına katkıda bulunurken, bir yandan da müşteri memnuniyetinin de artmasını sağlamaktadır. 21. Bankalar arasında gerçekleşen ödemelerin otomasyonunu sağlayan EFT sistemi bankalarımıza ve bankacılık sistemine önemli yenilikler ve kolaylıklar getirmiştir: Nakit para kullanımının, dolayısıyla nakit para ihtiyacının azaltılması sağlanmıştır. Yapılacak ödemelerin önemli bir kısmının EFT sistemi vasıtasıyla yapılmasından dolayı nakit olarak yapılan ödemeler azalmıştır. Böylece nakit kullanımı azalmıştır. Belge ve kayıt düzeninde kolaylıklar sağlanmıştır. EFT sistemi vasıtasıyla yapılan ödemelerin kayıtlarının otomatik olarak üretilmesi ve bu kayıtların bankaların sistemlerine aktarılması, dolayısıyla banka kayıtlarına girmesi sağlanmıştır. Müşteri hizmetlerinde yeni imkanlar sağlanarak yeni ürünler yaratılmasına imkan yaratılmıştır. Bankalarımız EFT sistemini müşterilerinin de hizmetine sunmuşlardır. Bu sayede müşterilere yeni ürünler sunma imkanı doğmuştur. Zaman içerisinde telefon ve internet bankacılığının da gelişmesi ile birlikte müşterilerin internetten veya telefonla EFT işlemi yapabilmesi imkanı sağlanmıştır. Bu sayede bugün çok sayıda banka tarafından verilmekte olan internet bankacılığı ve telefon bankacılığı uygulamaları kapsamında, müşteriler internetten veya telefondan banka hesaplarına ulaşarak ödemelerini EFT vasıtasıyla birkaç dakika içerisinde gerçekleştirebilmektedirler. Çoğu banka tarafından bu tür işlemlerin otomatik işlenmesi sayesinde müşteriler tarafından internetten veya telefonla yapılan bir EFT işlemi alıcı hesabına birkaç dakika içerisinde geçebilmektedir. Bankalarımızın gelişmiş otomasyon sistemleri sayesinde tüm bu işlemler tamamen otomatik olarak birkaç dakika içerisinde banka personeline hiç bir ilave işyükü getirmeden sonuçlanabilmektedir. Bu uygulamalar da bankalarımızda 7
verimlilik artışına ve müşteri memnuniyetinin gelişmesine önemli katkılar sağlamıştır. Maliyet tasarrufu sağlanmasına katkıda bulunmuştur. Bankalararası ödemelerin EFT sistemi içerisinde bir tuşla yapılıyor olması dolayısıyla maliyetlerde önemli tasarruflar sağlanmıştır. Bu tasarruflar arasında nakit bulundurmanın azalmasından dolayı sağlanan tasarruf, nakit taşınmasının azalmasından dolayı sağlanan tasarruf, günsonunda nakit operasyonundan dolayı kasalarda kalan fazla nakit paradan dolayı kaybedilen muhtemel faiz gelirinden dolayı sağlanan tasarruf, artan işlem hacmine karşın personel sayısının benzer şekilde artmamasından dolayı sağlanan tasarruf sayılabilir. Çağdaş bir altyapıya ulaşılması sağlanmıştır. Bankalar arası ödemelerin EFT sistemi vasıtasıyla yapılmasından dolayı dünya ölçüsünde çağdaş bir altyapıya on sene önce kavuşulmuştur. Bu sistemin kurulmuş olması bankalarımızın çalışma düzenini de olumlu etkilemiştir. Bankalarımız çağdaş ülkelerde var olan yapıları burada da kullanmak suretiyle ileri ülkelerdeki bankacı meslektaşları ile benzer tecrübelere ve çalışma koşullarına sahip olmuşlardır. Bu durum ayrıca ülkemizin ve bankacılık sektörümüzün uluslararası ilişkilerinde de olumlu etkiler yaratmakta, bankalarımızın diğer ülke bankalarıyla ilişkilerine artı değerler olarak yansımaktadır. Güvenli bir altyapı kurulmuştur. EFT sistemi vasıtasıyla kurulan güvenli altyapı bugüne kadar sorunsuz ve mükemmel bir vaziyette çalışmıştır. Bu sistem içerisinde bugüne kadar gerçekleşmeyen bir ödeme, kullanıcılar tarafından soru işareti yaratacak bir işlem, kaynağı veya mahiyeti belirli olmayan bir işlem meydana gelmemiştir. Bu da sisteme duyulan güveni son derece artırmıştır. 22. Tabii ki tüm bu imkanları sağlayan EFT, para otoritesine para polikasının uygulanmasında ve etkinliğinin artırılmasında çok önemli bir alt yapı sağlamıştır. 23. 1992 yılında uygulamaya konulan ve çok kısa sürede mali sistemin vazgeçilmez bir parçası haline gelen EFT sisteminin, teknolojideki gelişmeler ve piyasadaki gereksinimlere göre sürekli olarak geliştirilmesi yönünde bizlere önemli bir görev ve sorumluluk düşmektedir. Dileğim EFT nin sürekli ve sonsuz olmasıdır. 8
24. Bu arada, kısa sürede sona erdirilmesi gereken bir başka EFT projesi daha gündemimizdedir. Defalarca girişimde bulunulduğu halde başarıya ulaşamadığımız yeni proje yine Merkez Bankamızın önderliğinde, çok daha ciddi olarak uygulamaya sokulmuştur. Benzetme yapmak gerekirse ben buna Enflasyonsuz Fon Transferi diyorum. Bu projenin de başarılı olması için hepimizin elbirliği içinde çalışmamız ve işbirliği yapmamız gerekir. Çünkü bu kez proje sadece Merkez Bankası na yüklenilmeyecek kadar önemlidir, hayati bir öneme sahiptir. 25. Bankacılık sistemi geçmişte olduğu gibi bugün ve gelecekte de EFT yi desteklemektedir ve destekleyecektir. Bankacılık sisteminin büyümesi, rekabet gücü, karlılığı, varlığı, uluslararası mali sisteme entegrasyonu açısından EFT stratejik bir alt yapıdır. Hem Elektronik Fon Transfer Sisteminin geliştirilerek başarıyla sürdürüleceğine hem de enflasyonla mücadelede başarılı olacağımıza inanıyorum. Başta Merkez Bankamız yetkilileri olmak üzere, bugünlere ulaşmamızda emeği geçenlere şükranlarımı ve saygılarımı sunuyorum. Beni dinlediğiniz için teşekkür ederim. 9
1
RTGS and beyond Jean-Michel Godeffroy Director General Directorate General Payment Systems European Central Bank Ankara, 15 April 2002 2
Introduction RTGS versus Netting 70% 70% 50% 49% US 42% 50% 48% 5% 5% euro-11 1988 1993 1994 1998 1999 % PAYMENTS PROCESSED THROUGH RTGS (VALUE) 3
1) The development of RTGS in the European Union Why RTGS Why TARGET Why TARGET was a success The infrastructure issue 2) Beyond RTGS Continuos Linked Settlement (CLS) Securities Settlement Systems 4
Why RTGS Modern technology has allowed dramatic increase of value of financial transactions Netting systems increasingly inappropriate because of risks Modern technology allows for real-time processing of payments Theoretical problem: absence of competition? 5
Why RTGS EU landmarks Before 1990: Real time settlement mainly in decentralised countries 1990: Lamfalussy Report 1993: Minimum common features for EU Payment Systems 1995: Definition of TARGET 1999: Opening of TARGET 2001: EAF merges with TARGET 6
Why TARGET TARGET s Objectives To contribute to the smooth conduct of monetary policy and the singleness of the money market To improve the soundness of payment systems (risk reduction) To increase the efficiency of cross-border payments in euro 7
Why TARGET How TARGET functions: The central bank correspondent banking model NCB NCB Bank Bank ECB Interlinking NCB Bank NCB Bank NCB Bank Bank 8
Credit institutions Queuing + cash management facilities Why TARGET TARGET National RTGS Interlinking system National RTGS 100 S NCB (R) 100 Communicat ion NETWORK 100 NCB (S) R 100 9 Credit institutions
Why TARGET UK, Sweden and Denmark In principle, no central bank offers interbank settlement services for a currency other than its own TARGET is an exception because of a problem in the preparatory phase: implementation had to start in 1995, but the identity of the countries adopting the euro was defined in 1998 only. 10
Jan. Feb. Mar. Apr. May June July Aug. Sept. Oct. Nov. Dec. Jan. Feb. Mar. Apr. May June July Aug. Sept. Oct. Nov. Dec. Jan. Feb. Mar. Apr. May Why TARGET was a success TARGET - daily average turnover (per month) Daily average (in billion) 925 1,033 1,264 1,350 1,300 1,250 1,200 1,150 1,100 1,050 1,000 950 900 850 800 1999 2000 2001 June 11
Jan. Feb. Mar. Apr. May June July Aug. Sept. Oct. Nov. Dec. Jan. Feb. Mar. Apr. May June July Aug. Sept. Oct. Nov. Dec. Jan. Feb. Mar. Apr. May June Why TARGET was a success TARGET - daily average number of transactions (per month) Daily average 163,157 188,157 203,873 220,000 210,000 200,000 190,000 180,000 170,000 160,000 150,000 1999 2000 2001 12
Why TARGET was a success Overall planning 01Jun93 Mar95 Jun96 Jun97 Jun98 31Dec98 Preliminary Phase 1 year 9 months Specification Phase 1 year 3 months Development Phase 1 year Test Phase 1 year Simulation Phase 6 months 13
Why TARGET was a success Liquidity in TARGET Minimum reserves = liquidity available intraday for payment activity Same collateral for intra-day credit and monetary policy operations Unlimited intraday credit free of interest 100% collateralisation of any credit, but Broad range of assets eligible as collateral for both payment systems and monetary policy operations Easy substitution of collateral Cross-border use of collateral 14
Why TARGET was a success 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 7:00 Payments are made quite early in TARGET Number of transactions 8:00 9:00 10:00 11:00 12:00 13:00 14:00 15:00 Turnover 16:00 17:00 18:00 Cumulative Intraday pattern - data of 2000 15
The infrastructure issue TARGET daily average number of transactions - by country 90,000 80,000 70,000 60,000 50,000 40,000 30,000 20,000 10,000 - DE IT NL FR ES UK BE AT PT IE FI LU GR DK SE ECB Data of 2000 16
The infrastructure issue 300 TARGET daily average turnover - by country 250 EUR billion 200 150 100 50 - FR DE ES IT UK NL BE AT IE LU FI EU PT SE DK GR Data of 2000 17
The infrastructure issue Pricing In TARGET (domestic and cross-border) on average the users pay 0.70 per transaction (charged only to the sender) Partial Cost Recovery In FEDWIRE on average the users pay 0.49 per transaction (divided between sender and receiver) 100% Cost Recovery 18
The infrastructure issue 100.00% After some problems... 99.50% 99.00% 98.50% 98.00% 97.50% 1999 2000 TARGET proved to be more stable. 19
The infrastructure issue TARGET 99.7% Availability Fedwire 100% 20
The infrastructure issue The consolidation of the IT infrastructure in TARGET Single platform Cloned platform Multiple platform 21
1) The development of RTGS in the European Union Why RTGS Why TARGET Why TARGET was a success The infrastructure issue 2) Beyond RTGS Continuos Linked Settlement (CLS) Securities Settlement Systems 22
The wider importance of RTGS systems In modern economies, RTGS systems constitute the backbone of clearing and settlement Besides providing clearing and settlement services for individual transactions, RTGS systems also provide for the settlement of other payment systems, e.g. the CLS system 23
General overview of CLS The CLS system CLS is the banking industry s response to G10 strategy to reduce fx settlement risk = Project of establishing a multi-currency system for the settlement of foreign exchange transactions on a PVP basis in the books of a private bank (CLS Bank) acting as settlement agent Expected start: mid 2002 24
General overview of CLS Each participant has an account in each eligible currency in the books of CLSB Gross settlement of individual trades on the books of CLSB, net funding of positions per currency CLSB is reducing settlement risk by settling Payment versus Payment (PvP) Settlement of trades is subject to strict risk management rules 25
General overview of CLS The CLS Bank......has settlement accounts with receive and pay funds through EUR ECB TARGET USD NY Fed Fedwire CLS Bank JPY GBP CHF Bank of Japan Bank of England Swiss National Bank FEYCS/ BoJ NewChaps SIC CAD Bank of Canada LVTS AUS Reserve Bank of Australia RITS 26
General overview of CLS CLS daily timetable The process will take place over a short (5-hour) period when the relevant payment systems are all open: In Tokyo time this is: 15:00-20:00 In Central European time it is: 07:00-12:00 In North American (East Coast) time: 01:00-06:00 So it is late in the Asian day, morning in Europe and very early in the American day CLS payments are highly time critical and do thus pose particular challenges to RTGS systems 27
Implications of CLS for the euro Impact on euro LVPS Assumed daily value of FX-transactions in euro LVPS: EUR 436 billion TARGET cross-border domestic* EBA PNS MAXIMUM IMPACT REALISTIC IMPACT (25% SCENARIO) volume value volume value - 42% - 16% - 10% - 3% -7% -17% -3% -4% - 28% - 69% - 7% - 17% - 12% - 20% - 3% - 5% * EAF data are included in TARGET domestic Source: ECB, year 2000 data 28
Interrelationship TARGET-SSS Intraday credits for TARGET payments and settlement of monetary policy operations Payments of securities operations on DVP basis in central bank money SSS settlement on real time gross basis Cross-border DVP settlement Development of secured money market 29
Interrelationship TARGET-SSS Settlement of securities operations: Central bank money requirement: CPSS-IOSCO recommendation 10 DVP requirement: CPSS-IOSCO recommendation 7 Real-time development: CPSS-IOSCO recommendation 8 Collateralisation requirements: CPSS-IOSCO recommendation 9 30
Interrelationship TARGET-SSS Settlement of securities operations: Standards and recommendations Strong market expectations 31
Models for settlement through TARGET Two technical approaches Interfaced settlement model Autonomous settlement model 32
Models for settlement through TARGET Interfaced settlement model: SSS Securities accounts Part 1 Part 2 Securities transfer Reservation Confirmation TARGET Cash accounts Part 1 Part 2 Cash transfer 33
Models for settlement through TARGET Interfaced settlement model: Monte Titoli Securities accounts BCI Banca di Roma Banca d Italia BIREL Cash accounts BCI Reservation 100 100 100 100 Confirmation Banca di Roma 34
Models for settlement through TARGET Autonomous settlement model: SSS Securities accounts Part 1 Part 2 Simultaneous transfer of cash and securities Part 1 Part 2 Cash accounts Transfer or info TARGET Part 1 Part 2 Cash transfer 35
Models for settlement through TARGET Autonomous settlement model: Euroclear France RGV Securities accounts Part 1 Part 2 100 100 Banque de France TBF Cash accounts Part 1 Part 2 Part 1 Part 2 100 Cash accounts 100 100 100 Transfer 36