TÜRKİYE HEPATİT B YOL HARİTASI Hepatit B Çalışma Grubu Sunumu

TÜRKİYE HEPATİT B YOL HARİTASI Hepatit B Çalışma Grubu Sunumu Prof. Dr. Yılmaz Çakaloğlu Türk Karaciğer Araştırmaları Derneği Başkanı 22 Ekim 2012, Ankara 22 Ekim 2012, Ankara

Hepatit B Virusu Hepadnaviridae virus familyasına ait Karaciğer hücrelerini infekte eder ( hepatotrop ) Bilinen/önlenebilir en sık ikinci karsinojen HCV den 10, HIV den 100 kat daha bulaşıcı Hepatit D virusu sadece HBV infeksiyonu olanlarda hastalık yapar...

HBV İnfeksiyonu dünyanın sorunudur! Dünya nüfusu ~6 milyar 2 milyar insan HBV ile infekte 400 milyon kronik HBV infeksiyonlu kişi %20 40 ı siroz veya karaciğer kanserinden Ölecek!.. Dünyada HBV inf. sonucu ölüm; 600.000 kişi / yıl TÜRKİYE 75 milyon 1/3 25 milyon kişi HBV ile infekte olmuş HBsAg pozitif %4 3 milyon kişi HBsAg pozitif Wiesrma S. Viral Hepat 2011, Cainelli et al WJG 2012

Kronik HBV İnfeksiyonu Prevalansı (HBsAg pozitifliği) * %4.0 Kronik infeksiyon prevalans Geçirilmiş infeksiyon prevalans Bulaşma özellikleri % 8 Yüksek 2 7% Orta derece < 2% Düşük %40 90 %16 55 %4 15 Perinatal ve erken çocukluk Erken çocukluk çağı Erişkin *TKAD adına Tözün, Özdoğan,Çakaloğlu et al 2010 AASLD

HBV infeksiyonu-doğal seyir İyileşme Stabil seyir Kompanse siroz Fulminan %1 Akut Infeksiyon Kronik Hepatit siroz HSK Ölüm Kronik infeksiyon Yenidoğan >%90 Çocuklar %30-40 Erişkin <%5 İlerleyici seyir TEDAVİ Dekompanse Siroz-Ölüm Medikal tedavi/ Transplantasyon %15-40 10 50 Yıl ERKEN TANI, DÜZENLİ TAKİP ve DOĞRU ZAMANDA DOĞRU TEDAVİ

Doğal seyri etkileyen faktörler HBV viral yük Cinsiyet Bulaşma yaşı Konağın immun durumu Genotip Hastalığın ilerlemesi Viral mutasyonlar HBeAg durumu Alkol alışkanlığı HDV, HCV veya HIV ile ko-infeksiyon 22

Doğal seyir değişken Kronik HBV İnfeksiyonu Tedavi gereken hastaların seçimi çok önemli Normal Kronik HBV infeksiyonu %60 %15-40 Karaciğer yıllarca normal kalır Kr.hepatit Siroz > 600 bin ölüm/yıl Son Dönem Karaciğer yetersizliği HSK EASL CPG. J Hepatol 2009

KONUNUN ÖNEMİ Sağlıklı epidemiyolojik bilgi eksikliği vardır. Toplumda farkındalık düşüktür. ELPA ( European Liver Patients Association ) verileri İnfekte kişilerin %90 ı bundan habersiz. Tanı konanların %75 i hastalığından haberdar değil. Tanı konan hastaların %20 si HBV inf. hakkında hiçbir bilgiye sahip değil. Hastaların %27 si başkalarına bulaşma riskini ve kronik HBV infeksiyonunun olası sonuçlarını bilmiyor. The state of HBV and HCV in Europe. J Viral Hep 2012

DÜNYADA: 400 Milyon Kişi HBV ile enfekte 170 Milyon Kişi HCV ile enfekte 40 Milyon Kişi HIV ile enfekte Türkiye de Tedavi 3 milyon kişi HBV ile infekte 45.000 750 bin kişi HCV ile infekte 5.000 20 bin HIV ile infekte 2.000 Vakaların %15-20 sine tanı konabiliyor Tanı konanların %10-15 i tedavi alıyor 9

KARŞILAŞILAN SORUNLAR Hepatit B ve C Dünya Sağlık Örgütü ve diğer kuruluşların gerektiği kadar ilgi alanında değildir (HIV daha fazla ) Hastalığın ekonomik boyutları konusunda sağlıklı veri yoktur Hepatit B ve bilhassa Hepatit C önemli bir toplumdan dışlanma ( stigmatizasyon ) konusudur Sağlık mensupları, pratisyenler bu konuda yeterince duyarlılığa sahip değildir 11

HBV infeksiyonu için yüksek riskli gruplar* HBsAg sıklığı >%2 olan coğrafi bölgede yaşayanlar HBsAg pozitif annelerin yenidoğan bebekleri ( Infants ) Hepatit B ile infekte kişinin aile üyeleri İnfekte kişilerin eşleri veya seks yaptıkları kişiler Birden fazla kişi ile emniyetsiz seks yapanlar Erkeklerle seks yapan erkekler Damar içi uyuşturucu bağımlıları Hemodiyaliz hastaları Kan ve kan ürünleri ile teması olan sağlık çalışanları Mental özürlüler okulu veya bakımevleri sakinleri ve çalışanları HBV dışı nedenlerle kronik karaciğer hastalığı olanlar Orta/yüksek sıklıkta HBV infeksiyonlu ülkelere gidenler *CDC recommendations. The state of HBV and HCV in Europe. J Viral Hep 2012

KARŞILAŞILAN SORUNLAR 2 WHO, 1991 yılında üniversal aşılama önermiştir. 2008: 177 ülkede üniversal HBV aşılaması uygulamasıe 131 ülkede istenilen düzeyde (>%80) kapsama oranı Global HBV aşısı kapsama oranı %69 Afrika da %67, Avrupa da %76, Doğu Akdeniz de %81, Amerika da %88, Batı Pasifik te %89 ve Güney-Doğu Asya da %41 Aşı kampanyasına yoğunlaşma, tarama ve vaka bulma çalışmalarını geri plana itmiştir Tarama çalışmaları çok dikkatle yapılmalı kişileri toplum dışına itmemelidir. Cainelli et al WJG 2012 13

Türk Karaciğer Araştırmaları Derneği 2009-2010 yılları arasında Türk halkında Viral Hepatit Sıklığını belirlemek amacıyla ülke çapında bir çalışma yürütmüştür. 14

Çalışmanın Amaçları Türkiye de ilk kez hepatit A, B, C ve Delta prevalansının epidemiyolojik çalışma prensiblerine uygun ve tüm topluma dayalı olarak araştırılması Bulaş ile ilgili risk faktörlerinin belirlenmesi 15

Çalışma Popülasyonunun Belirlenmesi Çalışma kapsamında Avrupa Birliği bölgesel politikalarına göre belirlenen düzey 2 istatistiki bölge birimleri (EUROSTAT NUTS 2 regions) olan 23 kent ve kırsalında ev ziyaretleri yapılmış ve 5.533 gönüllüye ulaşılmıştır (Analiz yapılan sayı 5471) İki aşamalı katmanlandırılmış küme örnekleme metodu dağılımın tespiti için kullanılmıştır. 16

Çalışma Popülasyonunun Belirlenmesi Gönüllüler seçilen illerin kent ve kırsalından randomize olarak belirlenmiştir. En düşük görülme sıklığına sahip Hepatit tipi olan Hepatit C için örneklemi %0,8 beklenen prevalans (sıklık) ve %2 keskinlik düzeyi ile gösterebilmek için 5.000 gönüllünün çalışmaya dahil edilmesi planlanmıştır. 17

Gönüllülerin Çalışma İllerindeki Dağılımı 89 1.668 109 96 26 109 309 569 146 39 124 77 119 507 159 35 332 227 164 161 88 155 163 18

Saha Çalışması Detayları Saha Taraması resmi tatiller dahil 210 gün sürmüştür Saha Taramasında ziyaret edilen hanelerin %10 u çalışmaya dahil olmayı kabul etmemiştir Çalışmaya katılmayı kabul eden gönüllülerle ilgili ise aşağıda belirtilen güçlükler yaşanmıştır Gönüllülerin güvensizliği Gönüllülerin kan vermekten korkmaları Gönüllülerin çalışmaya katılmaya ihtiyaç hissetmemeleri 19

Saha Çalışması Çalışmaya katılmaya olur veren gönüllülerden aşağıdaki verileri içerecek şekilde bilgi toplanarak çalışma formu doldurulmuştur Demografik özellikler Gönüllü seçim kriterlerine uyum Fiziksel ölçümler Sosyoekonomik bilgiler Risk ile temas durumu Tıbbi öykü ve mevcut hastalıklar Kullandığı ilaçlar Alışkanlıklar 20

Laboratuvar İncelemeleri Hasta serum örnekleri barkod etiketleme ve soğuk zincir ortamı kullanılarak 24 saat içinde merkezi laboratuvara ulaştırılmıştır. 21

Saha Çalışmasından Görüntüler 22

Saha Çalışmasından Görüntüler 23

Çalışma Sonuçları

Gönüllü Sayısı ve Cinsiyet Dağılımı Çalışma kapsamında 23 Avrupa Birliği Bölgesel Politikalarına göre belirlenen Düzey 2 İstatistiki Bölge Birimlerinin (EUROSTAT NUTS 2 bölgeleri) kent ve kırsalında ev ziyaretleri yapılarak 5.471 gönüllüye ulaşılmıştır 49,2% Erkek Kadın 50,8% 25

Yaş Dağılımı N Minimum Maksimum Ortalama Yaş 5.391 18 102 40,69±14,68 30,0% 27,4% 25,5% 25,0% 21,2% 20,0% 15,0% 13,8% 10,0% 5,0% 7,6% 4,6% 0,0% 18-29 30-39 40-49 50-59 60-69 70 ve üstü 26

Tüm Gruptaki Hepatit A, B ve C Seropozitiflik Oranları 100,0% n=5099 93,2% 90,0% 80,0% 70,0% HBV seropozitif %36 60,0% n=1746 n=1670 50,0% 40,0% 30,0% n=218 32,0% 30,6% n=52 20,0% 10,0% 4,0% 1,0% 0,0% HBsAg (+) Anti-HBs (+) Anti-HAV Total (+) Anti-HBc Total (+) Anti-HCV (+) HBsAg pozitif bireylerde Anti-HDV nin seropozitiflik oranı %2,7 ve anti-hbe pozitiflik oranı da %92 olarak saptanmıştır. 27

HBsAg (+) Bireylerin Bölgelere Dağılımı 8,0% 7,3% 7,0% 6,1% 6,0% 5,0% 4,0% 4,3% 3,8% 3,4% 3,1% 3,0% 2,3% 2,0% 1,0% 0,0% Güneydoğu Anadolu Karadeniz İç Anadolu Marmara Doğu Anadolu Akdeniz Ege HBsAg pozitif birey sayısı 218 dir 29

HBsAg (+) Bireylerin Yaş Dağılımı 6,0% 5,0% 4,0% 3,9% 4,6% 5,3% 4,4% 4,4% 3,0% 2,7% 2,0% 1,0% 0,0% 18-29 30-39 40-49 50-59 60-69 70 ve üstü HBsAg pozitif birey sayısı 218 dir 30

Hepatit B Olası Risk Faktörleri için Lojistik Regresyon p OR %95 CI Cinsiyet (Erkek) <0,001 1,491 1,288-1,727 Yerleşim Yeri (Kent) 0,035 1,180 1,011-1,378 Öğrenim Durumu (Okur-yazar değil) <0,001 Okur yazar 0,057 0,696 0,480-1,010 İlköğretim <0,001 0,484 0,382-0,615 Lise <0,001 0,346 0,259-0,460 Üniversite <0,001 0,256 0,183-0,358 Coğrafi Bölge (Güneydoğu Anadolu) <0,001 Akdeniz <0,001 0,447 0,311-0,643 Doğu Anadolu <0,001 0,372 0,242-0,572 Ege <0,001 0,299 0,215-0,415 İç Anadolu <0,001 0,434 0,324-0,583 Karadeniz <0,001 0,494 0,335-0,729 Marmara <0,001 0,351 0,263-0,468 Bulaşıcı sarılığı olan bir kişiyle yakın temas Ameliyat veya cerrahi bir girişim Ağız ve diş sağlığı ile ilgili müdahale p OR %95 CI 0,002 1,402 1,128-1,743 0,084 1,140 0,983-1,321 0,006 1,274 1,073-1,513 Kan ve kan ürünü nakli öyküsü 0,017 1,315 1,051-1,645 Medeni Hal (Bekar) <0,001 Evli <0,001 2,140 1,695-2,702 Dul <0,001 3,434 2,347-5,023 Boşanmış 0,434 0,673 0,250-1,812 Yurt dışı 0,035 1,271 1,017-1,587 32

HBsAg (+) Bireyler Arasında Bulaşıcı Sarılık Geçirdiğini Beyan Edenlerin Sayısı 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Evet 81 %37 24 Emin Değilim HBsAg (+) Birey Sayısı Toplamı=218 33

HBsAg (+) Bireyler Arasında Karaciğer İltihabı ya da Başka Bir Karaciğer Hastalığı Geçirenlerin Sayısı 25 22 20 15 %10 13 10 5 0 Evet Emin Değilim HBsAg (+) Birey Sayısı Toplamı=218 34

HBsAg (+) Bireyler Arasında Kronik Hepatit Tanısı Alanların Sayısı 60 57 50 40 %26 30 15 20 10 0 Evet Emin Değilim HBsAg (+) Birey Sayısı Toplamı=218 35

Kronik Hepatit Tanısı Alanların İçinde Tedavi Görenlerin Sayısı 29 30 25 18 20 15 %51 10 5 0 Evet Hayır Kronik Hepatit B Tanısı Alan Birey Sayısı Toplamı=57 36

HBV infeksiyonlu kişiler HBsAg (+) 37

HBsAg (+) Bireylerde HBV-DNA ve ALT Değerlendirmesi Profil n HBsAg (+) % HBsAg (+), HBVDNA (+), ALT 1,5 kat yüksek 6 218 2,8 HBsAg(+), HBVDNA (+), ALT Normal 46 218 21,1 HBsAg (+), HBVDNA (-), ALT yüksek 7 218 3,2 HBsAg (+), HBVDNA (-), ALT normal 159 218 72,9 38

HBV/HCV Lobby

Hepatit A ve B Aşı Öyküsü %13.6 13,6 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 n=603 Hepatit B aşısı öyküsü %5.8 5,8 n=256 Hepatit A aşısı öyküsü Toplam 4.435 kişide Toplam 4.444 kişide 41

Aşı Olma Durumu (N=543) 100% 90% 80% 70% n=295 54,3% 60% 50% 40% n=159 29,3% n=88 30% 20% 16,2% n=1 0,2% 10% 0% Aşı olmuş ve kaç defa olduğunu hatırlıyor Kaç defa aşı olduğunu hatırlamıyor Cevap yok Bağışıklığı olduğu için yapılmamış 42

SONUÇLAR Hepatit B Türkiye için önemli bir sağlık sorunudur Hepatit B erkeklerde Hepatit C kadınlarda daha sık görülmektedir HBV coğrafi farklılık göstermektedir Hastaların az bir kısmı tedavi imkanına ulaşmaktadır( %13-15) Şehirde yaşamak, erkek olmak, enfekte hasta ile temas, diş tedavisi, kan transfüzyonu, ameliyat, evli ya da dul olma ve yurt dışında bulunmak önemli risk faktörleri olarak saptanmıştır 43

Türkiye de Karaciğer Kanseri Sebepleri HBV+Alcohol; 5,8 HBV+HCV; 3,9 % HBV/HDV; 46,4 HCV; 16,4 HCV+Alcohol; 2,9 Alcohol; 7,2 cryptogenic; 14,5 Uzunalimoğlu O, Yurdaydin C, Cetinkaya H, Bozkaya H, Sahin T, Colakoğlu S, Tankurt E, Sarioğlu M, Ozenirler S, Akkiz H, Tözün N, Değertekin H, Okten A. Risk factors for hepatocellular carcinoma in Turkey. Dig Dis Sci 2001 May;46:1022-1028.

Türkiye de karaciğer nakli yapılan hastalarda etiyoloji-500 vaka HBV 5% HBV+D HCV Alkol 5.8% 7.5% 19.3% 49.4% PBS PSK Wilson Budd-Chiari Fulminan Atoimmun Kriptojenik Türkiye de yılda 500-600 karaciğer nakli yapılıyor: İstanbul, İzmir, Malatya, Ankara ve diğerleri...

1980 li ve 1990 lı yıllar Hepatit B önlenebilir bir hastalıktır. Aktif korunma (HBV aşısı) Diğer infeksiyon bulaşını önleyici tedbirler 2000 li yıllar, 2010 ve sonrası Hepatit B tedavi edilebilir bir hastalıktır Standart ve Pegile İnterferonlar Oral antiviral ilaçlar Kombinasyonlar

Hepatit B Aşısı Son derece etkili ve emniyetli >%90 koruyucu gücü var Ciddi yan etki yok Türkiye ve yaklaşık 150 ülkede genel aşı takvimi içinde yer alıyor Ülkemizde yenidoğanlar ve ilköğretim öğrencilerine ve riskli gruplara yapılıyor Herkes olabilir

Hepatit B Aşısı Genel uygulama Toplam 3 doz aşı 0, 1. ay ve 6. ay Riskli durumlarda (Temas sonrası aşılanma) HBIG 0.06 ml/kg im 4 doz aşı 0, 1. ay, 2. ay ve 12. ay

Kronik B Hepatiti Tedavisi HBcAg HBeAg HBV DNA DNA polimeraz HBsAg IFN-alfa Lamivudine Adefovir dipivoxil PEG IFN-alfa Entekavir Tenofovir Telbivudine Kombinasyonlar Hepatit B Virusu Diğer antiviraller

50 Tedavide Hedefler Kronik B Hepatiti Tedavi %90 %30-50 HBV DNA Baskılanması HBeAg Serokonversiyonu Tatminkar hedef HBeAg serokonversiyonu yoksa beklentileri karşılayacak hedef %5-15 HBsAg Serokonversiyonu Asıl hedef Zaman EASL 2009

KRONİK HBV İNFEKSİYONU KRONİK HCV İNFEKSİYONU TEDAVİ EDİLMEZSE NE OLUR? SİROZ DEKOMPANSE (İLERLEMİŞ) SİROZ SİROZUN KOMPLİKASYONLARI GELİŞİR. KARACİĞER NAKLİ TEK ÇARE HALİNE GELİR STANDART BİR TEDAVİDİR... YA DA GECİKİLMİŞ OLUR!...

Hepatorenal send. Tedaviye dirençli assit Hepatik ensefalopati KARACİĞER SİROZUNUN KOMPLİKASYONLARI Özofagus varis kanaması Hepatoslüler karsinoma Hepatik hidrotoraks Hepatopulmoner send.

HBV HDV Obesite -insülin direnci HCV ALKOL Metabolik Genetik Toksik

TKAD tarafından yapılan epidemiyoloji çalışmasında Türkiye de yaklaşık 3 milyon kişinin Hepatit B virusu (HBV) ile enfekte olduğu ortaya konmuştur. %5-%10 Karaciğer Kanseri Akut Hepatit B %1-%5 Kronik Hepatit B %30 Siroz Karaciğer Nakli Ölüm Karaciğer yetmezliği MEDİKAL TEDAVİ 54

TKAD tarafından yapılan epidemiyoloji çalışmasında Türkiye de yaklaşık 3 milyon kişinin Hepatit B virusu (HBV) ile enfekte olduğu ortaya konmuştur. %5-%10 Kc Kanseri 500 / yıl Akut Hepatit B %1-%5 Kronik Hepatit B 3 milyon %30 Siroz 20 bin/yıl Kc Nakli 1000/yıl Ölüm Kc yetmezliği 2000/yıl MEDİKAL TEDAVİ 55

HBV testleri negatif - AŞI YENİDOĞANLAR İLKOKUL ÖĞRENCİLERİ RİSKLİ GRUPLAR HBsAg + HBsAg pozitif/hbeag negatif HBV DNA negatif/az miktarda Karaciğer hasta değil/ ALT normal Biyopside hasar yok veya minimal İNAKTİF HBV İNF. (inaktif taşıyıcı) DÜZENLİ TAKİP 2 milyon kişi HBsAg ve HBV DNA (+) 1 milyon kişi Kc hasta / ALT yüksek Biyopside belirgin hasar /siroz bulguları var TEDAVİ ET 300 bin kişi

Hepatit B ile mücadelede stratejik hedefler : TÜRKİYE HEPATİT B YOL HARİTASI Hepatit B Çalışma Grubu : Eksiksiz ve doğru verilerle mevcut durumu göstermek, Mevzuatı ve uygulamaları gözden geçirmek, Uzmanların görüş ve önerileri doğrultusunda standart önlemleri belirlemek, Hepatit B Yol Haritasının ana hatlarını çizmeye çalışmaktır. 58

Hepatit B Yol Haritasında Neredeyiz? TKAD Hepatit B ile mücadelede bir yol haritası oluşturmak amacıyla 11 Aralık 2010 tarihinde bir çalışma grubu toplantısı gerçekleştirdi. Hepatit B nin yarattığı sağlık sorunları ile sosyal ve ekonomik yük karşısında seyirci kalmamak için konunun uzmanları bir araya gelerek yapılması gerekenleri tartıştı. Yapılan çalıştayın ardından TKAD tarafından mevcut durumu ve önerileri özetleyen bir rapor hazırlandı. Hepatit B Türkiye Yol Haritası raporu tıbbi bir kılavuz olmaktan ziyade sağlık alanındaki karar mercilerine hastalığın ülkemizdeki durumu hakkında bilgi vermek üzere hazırlanmıştır. 59

Bilimsel Kurul Prof. Dr. Nurdan TÖZÜN, Türk Karaciğer Araştırmaları Derneği Başkanı ve Acıbadem Üniversitesi Gastroenteroloji Bölümü Prof. Dr. Yılmaz ÇAKALOĞLU, İstanbul Memorial Hastanesi Gastroenteroloji Bölümü Prof. Dr. Cihan YURDAYDIN, Ankara Üniv. Tıp Fak. İç Hastalıkları AD Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ramazan İDİLMAN, Ankara Üniv. Tıp Fak. Gastroenteroloji BD Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sabahattin KAYMAKOĞLU, İstanbul Üniv. İstanbul Tıp Fak. Gastroenteroloji BD Öğretim Üyesi Prof. Dr. Osman Cavit ÖZDOĞAN, Marmara Üniv. Tıp Fak. Gastroenteroloji BD Öğretim Üyesi 60

Katılımcı Kurumlar (Alfabetik sıra ile) Acıbadem Üniversitesi, Tıp Fakültesi Akdeniz Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Gastroenteroloji Bilim Dalı Ankara Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Ankara Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Gastroenteroloji Bilim Dalı Ankara Üniversitesi, Tıp Fakültesi, İç Hastalıkları Anabilim Dalı Ege Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Gastroenteroloji Bilim Dalı Ege Üniversitesi, Tıp Fakültesi, İç Hastalıkları Anabilim Dalı Gaziantep Üniversitesi, Tıp Fakültesi Hacettepe Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi Hacettepe Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Hacettepe Üniversitesi, Tıp Fakültesi, İç Hastalıkları Anabilim Dalı İstanbul Memorial Hastanesi, Gastroenteroloji Bölümü 61

Katılımcı Kurumlar (Alfabetik sıra ile) İstanbul Üniversitesi, İstanbul Tıp Fakültesi, Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı İstanbul Üniversitesi, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Gastroenteroloji Bilim Dalı İstanbul Üniversitesi, Gastroenteroloji Bilim Dalı Karadeniz Teknik Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Enfeksiyon Hastalıkları Anabilim Dalı Marmara Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Gastroenteroloji Bilim Dalı Marmara Üniversitesi, Tıp Fakültesi, İç Hastalıkları Anabilim Dalı Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Klinik Bakteriyoloji ve İnfeksiyon Bölümü Osmangazi Üniversitesi, Enfeksiyon Hastalıkları Anabilim Dalı T.C. Sağlık Bakanlığı, Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü Türkiye Aile Hekimleri Uzmanlık Derneği (TAHUD) Türkiye Büyük Millet Meclisi Türk Karaciğer Araştırmaları Derneği Viral Hepatitle Savaşım Derneği (VHSD) Enfeksiyon ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanlık Derneği (EKMUD) 62

Çalışma Grupları Farkındalık Çalışma Grubu Risk Grupları ve Tarama Çalışma Grubu Tedavi Çalışma Grubu 63

Farkındalık Çalışma Grubu Katılımcıları Prof. Dr. Figen GÜRAKAN, Hacettepe Üniv. Tıp Fak. Çocuk Sağlığı ve Hast. AD emekli Öğretim Üyesi Prof. Dr. Galip ERSÖZ, Ege Üniv. Tıp Fak. İç Hastalıkları AD Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nurdan TÖZÜN, Türk Karaciğer Araştırmaları Derneği Başkanı Prof. Dr. Osman Cavit ÖZDOĞAN, Marmara Üniv. Tıp Fak. Gastroenteroloji BD Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ömer ÖZÜTEMİZ, Ege Üniv. Tıp Fak. Gastroenteroloji BD Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ramazan İDİLMAN, Ankara Üniv. Tıp Fak. Gastroenteroloji BD Öğretim Üyesi Prof. Dr. O. Selim BADUR, İstanbul Tıp Fak. Mikrobiyoloji ve Klinik Mik. AD Öğretim Üyesi Uzm. Dr. Ediz TÜTÜNCÜ, Ankara Dışkapı Eğitim Araştırma Hastanesi, Enfeksiyon Hast. ve Klinik Mik. Kliniği Uzm. Dr. Serap ÇİFÇİLİ, Marmara Üniv. Tıp Fak. Aile Hekimliği AD 64

Farkındalık Çalışma Grubu, Tespit ve Öneriler Hastalıkla mücadele için önce farkında olmak gerekir Farkındalık yaratmak için yazılı ve görsel basın desteği sağlanmalıdır. Geniş kitlelere ulaşmak için televizyon programlarının (sohbet programları, diziler, kısa filmler vb.) konuya dikkat çekmesi sağlanmalıdır Hepatit B li kişilerin toplumdan dışlanma ihtimali vardır Kimler risk altında ve kişisel önlemler nelerdir? Bu konularda toplumun genel bilgi düzeyi artırılmalı ve eğitim sürekliliği sağlanmalıdır. Hasta ve ailesinin bilgi düzeyini artırmak hastanın yaşam kalitesini de artıracaktır. Hepatit B eğitimi için medya, okullar, internet siteleri kullanılmalı, doğru bilgilerin iletilmesi sağlanmalıdır 65

Farkındalık Çalışma Grubu, Tespit ve Öneriler Aşılama yeterli düzeyde değildir Çocuk aşı takviminde yer alan hepatit B aşısının kapsama oranları yükseltilmelidir. Çocukların rutin aşılanıyor olması yetişkinlerde hepatit B sıklığını şu anda etkilememektedir. Erişkin aşılamalarını teşvik edici çalışmalar yapılmalıdır. Aşı hakkındaki yanlış bilgiler basının da yardımı sağlanarak düzeltilmelidir. 66

Tarama ve kampanyalar tepkisel karşılanmaktadır Süreklilik gösteren eğitimlerle farkındalık yaratmak ve bireylerin sağlıkları hakkındaki süreçlerde kendilerinin doğru karar almasını sağlamak gerekir Aile hekimleri, öğretmenler, toplumsal liderler konu hakkında bilgi sahibi olmalı ve etkili olduğu popülasyonu eğitmelidir. 67

Risk Grupları ve Tarama Çalışma Grubu Katılımcıları Prof. Dr. Önder ERGÖNÜL, Marmara Üniv. Tıp Fak. Enfeksiyon Hast. ve Klinik Mik. AD Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sabahattin KAYMAKOĞLU, İstanbul Üniv. İstanbul Tıp Fak. Gastroenteroloji BD Öğretim Üyesi Prof. Dr. Salih Ulus AKARCA, Ege Üniv.Tıp Fak. Gastroenteroloji BD Öğretim Üyesi Prof. Dr. Zeki KARASU, Ege Üniv.Tıp Fak. Gastroenteroloji BD Öğretim Üyesi Doç. Dr. Pınar TOPSEVER, Acıbadem Üniversitesi Aile Hekimliği AD Öğretim Üyesi 68

Risk Grupları ve Tarama Çalışma Grubu, Tespit ve Öneriler Hastaların erken tanı ile saptanması ve takibi önemlidir Riskli gruplar taranarak hastalar saptanmalıdır. Hastanın tedavisi bulaş zincirini kırmak için gereklidir. Hastaların saptanması çevrelerindeki riskli kişiler için de önlem almayı sağlar. Aşılanması gerekenler programa alınmalıdır. Hastaların sağlıklı takibi için hastalık bildirimleri düzenli yapılmalıdır. Tedavinin takibi hastanın inisiyatifine bırakılmamalı, sağlık otoriteleri de takipte sorumluluk üstlenmelidir. 69

Risk Grupları ve Tarama Çalışma Grubu, Tespit ve Öneriler Risk grupları ve tarama için öncelikli olanlar belirlenmelidir HBsAg prevalansı %2 den yüksek olan bölgelerde yaşayanlar, Gebeler, Sağlık çalışanları, Askerler, cezaevi, huzurevi, yurtlar gibi toplu yaşam alanlarında bulunanlar Kan ve organ bağışında bulunanlar Kronik karaciğer hastalığı olanlar Kemoterapi alanlar 70

Risk Grupları ve Tarama Çalışma Grubu, Tespit ve Öneriler Risk grupları nasıl taranmalıdır? Aile hekimleri yüksek risk gruplarını belirleyip tarama için yönlendirmelidir. Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu, Karadeniz gibi prevalansın yüksek olduğu bölgelere tarama için öncelik verilmelidir. Sağlık çalışanları için kurumlarında bir sistem oluşturularak 5 yılda bir tekrarlanan taramalar yapılmalıdır. Riskli gruplar korunma önlemleri hakkında bilgilendirilmeli ve aşılama programlarına dahil edilmelidirler. 71

Tedavi Çalışma Grubu Katılımcıları Prof. Dr. Dinç DİNÇER, Akdeniz Üniv.Tıp Fak. Gastroenteroloji BD Öğretim Üyesi Prof. Dr. Gaye USLUER, Osmangazi Üniv. Tıp Fak. Enfeksiyon Hastalıkları AD Başkanı Prof. Dr. Hakan LEBLEBİCİOĞLU, Ondokuz Mayıs Üniv. Tıp Fak. Klinik Bakt. ve İnfeksiyon Bölümü Başkanı Prof. Dr. Halis ŞİMŞEK, Hacettepe Üniv.Tıp Fak. İç Hastalıkları AD Öğretim Üyesi Prof. Dr. İftihar KÖKSAL, Karadeniz Teknik Üniv. Tıp Fak. Enfeksiyon Hastalıkları AD Başkanı Prof. Dr. Özlem DURMAZ, Memorial Hastanesi Çocuk Gastroenteroloji- Hepatoloji-Beslenme Uzmanı Prof. Dr. Yılmaz ÇAKALOĞLU, İstanbul Memorial Hastanesi Gastroenteroloji Bölümü Dr. Şeniz ÇETİN, T.C. Sağlık Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü 72

Tedavi Çalışma Grubu, Tespit ve Öneriler Tedavide standardizasyon sağlanmalıdır HBeAg (+) ve (-) gruplarda antiviral tedavi başlanması için ALT yüksekliğinin >1xNÜS olması yeterli olmalıdır. ALT değerleri sürekli normal, >40 yaş ve ailede hepatoselüler karsinom öyküsü olanlarda tedavi açısından değerlendirme için karaciğer biyopsisi yapılmalı veya non-invaziv fibrozis belirleme/ölçme yöntemlerinden (Fibro Test, Fibro Scan gibi) yararlanılmalıdır. Yetişkinler için tedavi kriteri olarak HAI 7, çocuklar için 4 olmalıdır. 73

Klinik, laboratuvar ve görüntüleme bulguları ile siroz tanısı konulanlarda tedaviye başlayabilmek için biyopsi şartı aranmamalıdır. Tedaviye tüm uluslararası kılavuzlarda önerildiği gibi, ruhsatlı/onaylı bütün ilaçlar ile başlanabilmeli, HBV DNA > 10 7 kopya/ml ise Telbivudin (LdT) ve Lamivudin in ilk ilaç olarak kullanılması önerilmemelidir. 74

SONUÇ: Hepatit B ile Mücadele için Hepatit B için farkındalık yaratma yolunda sağlık otoriteleri, yazılı - görsel medya, resmi kurum ve kuruluşlar, sivil toplum örgütleri işbirliği yapmalıdır, Korunma için aşılama oranları yükseltilmelidir, Erken tanı için tarama çalışmaları, riskli grup ve bölgelerin önceliğinde artırılmalıdır, Hastalara gereken tedavinin ulaştırılması sağlanmalı ve tedavi kalitesi artırılmalı ve standardize edilmelidir, Bildirimler ve kayıt sistemleri iyileştirilmelidir, Hepatit B hakkında hem sağlık çalışanlarının hem de halkın bilgi düzeyinin artırılması için sürekli eğitimler planlanmalıdır. 75

Kırmızı Antijenin Hikayesi! 1965 BS Blumberg HJ Alter S Vischnis Au Antigen 1970 HBsAg 45 yıllık serüven devam ediyor...