Erişkinde Bağışıklama Dr. Süda TEKİN Koç Üniversitesi Hastanesi İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji
Neler konuşulacak? Tarihçe Erişkin bağışıklamasının önemi Aşılar Genel ve tamamlayıcı bilgiler Sorular & Katkı 2
Tarihte aşı kullanımı, M.Ö. 590 yılında Çin'de Sung Hanedanı döneminde «Çiçek» ciltteki iltihaplı maddenin sağlıklı kişilerin burnuna verilmiş V. Ramses Ali Maow Maalin/Somali 3
İnfeksiyon hastalıklarından korunma, ölüm ve sekellerinin azaltılmasında en önemli iki yöntem; Sanitasyon İmmünizasyon When meditating over a disease, I never think of finding a remedy for it, but, instead, a means of preventing it. Louis Pasteur (1822-1895)
Tarihçe
Tarihçe
Dr. Jonas Salk ve Polio Aşısının Keşfi (1955) "There is no patent. Could you patent the sun?"
Bağışıklamanın Getirileri
21 yaşında bir çocuk bakıcısı; suçiçeği nedeniyle ex:! 56 yaşında bir kadın yönetici, tek düzenli izlem jinekolog ; 1 ay önce kontrol: influenza ve 3 haftalık iş devamsızlığı Üniversiteden yeni mezun. Kronik hepatit B
Aşılama Yaşam Boyu Çocukluk Çağı Adölesan Çağ Erişkin
Mevcut Aşılar BCG; Canlı, attenüe, 1950 Boğmaca; Tüm hücre aşısı,1930 Aselüler boğmaca, DT ile 1991 Tdap; 2005 Çiçek; Canlı attenüe, 1903 Difteri; Toksoid, 1949 Grip aşısı (inaktive) 1945 Grip aşısı; Canlı attenüe 2003 H. influenzae tip B konjuge aşı; 1987 Hepatit A aşısı; 1995, rekombinant aşı; 2001 Hepatit B rekombinant aşı; 1987 Human papillomavirus aşısı; 2006 Japon ensefaliti; inaktive; 1950 Kabakulak; canl attenüe; 1967 Kızamık; canlı attenüe; 1963 Kızamıkçık; canlı attenüe, 1969 Kızamık, kabakulak, kızamıkçık; Canlı attenüe-1971 Kuduz; İnaktive diploid hücre, 1980 Meningokok polisakkarit,a,c,w,y, 1981 Konjuge-2005 Pnömokok Polisakkarit aşı; 1983 Konjuge aşı ; 13 valan; 2010 Polio; inaktive-1987 Rotavirus; inaktive, 1987 Sarıhumma; Canlı attenüe, 1953 Suçiçeği; Canlı attenüe, 1995 Şarbon; adsorbe 1972 Tetanoz; Toksoid, 1949 Tifo; canlı attenue; 1990 Zoster; Canlı, attenüe, 2006
Niçin Erişkin Aşılama? Bebeklik-çocukluk çağında yapılan aşıların başarısı Yapılan aşılarda koruyuculuğun sürekliliğinin sağlanması Çocukluk çağında yapıl(a)mamış aşıların uygulanması Yeni aşıların uygulamaya girmesi Bebeklerin korunabilmesi, yenidoğan ölümlerinin azaltılması Sadece erişkinde uygulanabilen aşılar Seyahat öncesi Bireyin altta yatan sağlık koşullarına göre gereklilik Mesleki gereklilik Yeni ve tedavisi olmayan infeksiyon hastalıklarından korunma
Erişkin Aşılamada Ölçütler Yaş Yaşam tarzı Meslek Daha önceki aşılanma Yüksek riskli tıbbi koşullar Seyahat Yaşanılan yer
Erişkinlerde Aşıyla Önlenebilen Hastalıklar
Tetanoz, Difteri ve Aselüler Boğmaca (Td/Tdap) Aşıları Çocukluk çağında rutin (DTaP) aşısı 11-12 yaşta tetanoz, azaltılmış difteri toksoidi, ve aselüler boğmaca (Tdap) Daha sonra 10 yılda bir Sağlık çalışanlarında; %58 aşılı, yaş ilerledikçe daha da az. Kılıç, Tülek et al. İnfeksiyon Derg. 2001; 15(4): 499-504
Yaşla birlikte aşıyla indüklenmiş immünite azalıyor Cılız et al. Klimik Derg. 2013; 26(1): 26-30.
MMR Aşı Önerileri Sağlık Personeli Kızamıkçık Kızamık ve kabakulak için iki doz (28 gün ara ile) Kızamıkçık için tek doz MMR Tüm doğurganlık çağındaki kadınlar serolojik olarak taranmalı Negatif olanlar doğum gerçekleştikten hemen sonra MMR ile aşılanmalı
Suçiçeği Aşıları Canlı attenue aşı, Oka suşundan köken alan VZV içerir Tek Ya da kızamık, kızamıkçık, kabakulak aşısıyla birlikte uygulanır
Zoster Aşısı Zoster insidansını Postherpetik nevraljiyi azaltır. Daha önceki herpes zoster atağı olsun ya da olmasın 60 yaş tek doz 50 yaş üstüne de yapılabilir.
Mevsimsel Grip Aşıları Standard doz üç valan ve dört valan inaktive aşılar: İM ve her yaşta Her yıl Kuzey Yarımküre de Ekim-Mayıs arası
Sağlık personeli Grip Aşısı Öncelikli Gruplar Komplikasyon riski yüksek olanlar Astma Diyabet, metabolik hastalıklar Kalp hastaları Kronik karaciğer, böbrek hastaları Nörolojik hastalar Yüksek riskli hastalara bakım verenler ve ev halkı İleri yaş >65 yaş Gebeler HIV/AIDS hastaları Kanser hastaları 6 ay ve üstündekilere uygulanabilir. Bakımevinde kalanlar ve çalışanları MMWR 2014; 63(32): 691 697.
Aşıyla Korunulabilir Hastalıklar Nedeniyle Ölümler, DSÖ 2.000.000 1.500.000 All ages Children <5 years of age 1.000.000 500.000 0 Pnömokok Hastalıkları Kızamık Rotavirus Hib Boğmaca Tetanoz Diğer Meningokok
Streptococcus pneumonia Streptococcus pneumonia - asemptomatik nazofarengeal kolonize olur Geno KA G.Pneumococcal capsules and their types: Past, present, and future. Clin Microbiol Rev 2015 ;28(3) :871-899.
Pnömokok: Streptococcus pneumoniae Kapsül, pnömokokların en önemli virülans faktörüdür. Bakteriyi fagositozdan korur. Kapsüldeki polisakkaritlerin 90 dan fazla serotipi vardır. 1, 3, 5, 6B, 19F gibi. Kapsül
Avrupa da TGP* insidansı, başta belirli gruplarda olmak üzere, önemli bir yüktür. Genel yıllık TGP insidansı : 1.07 1.2/1000 kişi yılı 1 Erkeklerde TGP insidansı: 1,2 1.22 (1.18 1.26) Kadınlarda TGP insidansı: 1,2 0.93 (0.89 0.96) 29 >65 yaş grubunda insidans: 1,3 14.0 (12.7 15.3) KOAH hastalarında insidans: 1,4 22.4 (21.7 23.2) HIV hastalarında insidans: 1,5 12.0 (9.9 14.0) *Tüm insidans 1000 kişi yılına göre bildirilmiştir. Veriler, >15 yaş hastaların yer aldığı 60 çalışmanın literatür derlemesinden elde edilmiştir. TGP, toplum kökenli pnömoni; KOAH, kronik obstrüktif akciğer hastalığı; HIV, insan immün yetmezlik virüsü. 1. Torres A, et al. Thorax 2013;68:1057 65. 2. Rodriguez R, et al. Epidemiology 2009;20:800 6. 3. Vila-Corcoles A, et al. Respir Med 2009;103:309 16. 4. Mullerova H, et al. Respir Med 2012;106:1124 33. 5. Benard A, et al. PLoS ONE 2010;5:e8896. 29
Pandemide %25-50 koinfeksiyon
İPH ve Pnömokokal Pnömoni Riski Yaş 1 Riskli grup 2,3,5,6 Konak faktörler Yüksek riskli grup 2,3,5,6 Çevresel faktörler 3,4 Davranış faktörle ri 2,3 2 yaş 65 yaş Kronik kalp hastalığı Kronik akciğer hastalığı* Diyabet Fonksiyonel veya anatomik aspleni Kronik karaciğer hastalığı Serebrospinal sıvı kaçakları HIV enfeksiyonu Kronik böbrek yetmezliği, nefrotik sendrom Kanser (solid ve hematolojik) Solid organ transplantasyonu Otoimmün hastalıklar İmmünsüpresif tedavi ve kortikosteroidler Primer immün yetmezlikler Geçirilmiş viral solunum yolu enfeksiyonu (örn. influenza) Bir kurumda konaklama (örn. bakım evi) Sigara Alkol kullanı mmı
Ahmet Bey 72 yaşındasınız ve pnömokok hastalıkları açısından riskli gruptasınız. Size zatürreden korunmanız için aşı öneriyorum. Bu aşı sizin yaş grubunuz için çok önemli ve aşının yan etkisi yok denecek kadar az. Kabul ederseniz sizi hemşire hanıma yönlendireceğim. Hayır hiçbir ücreti yok. Üstelik ömür boyu sadece bir kez vurularak uzun süreli koruma sağlanabiliyor. Kaç kez vurulacağım? Para ödemem gerekecek mi? 1. Centers for Disease Control and Prevention. Pneumococcal Disease, Risk Factors and Transmission. https://www.cdc.gov/pneumococcal/about/risk-transmission.html Erişim tarihi: 21.02.2017 2. Shea K et al. Rates of Pneumococcal Disease in Adults With Chronic Medical Conditions. Open Forum Infect Dis. 2014 1(1):ofu024. 3. Centers for Disease Control and Prevention. 2014. Active Bacterial Core Surveillance Report, Emerging Infections Program Network, Streptococcus pneumoniae, 2014. http://www.cdc.gov/abcs/reports-findings/survreports/spneu14.pdf Erişim tarihi: 09.03.2017 4. American Lung Association. Learn About Pneumonia. http://www.lung.org/lunghealthanddiseases/lungdiseaselookup/pneumonia/learnaboutpneumonia.html. Erişim tarihi: 24.02.2017 5 T.C. Sağlık Bakanlığı, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu. Risk Grubu Aşılamaları. http://www.adanahsm.gov.tr/uploads/files/risk%20grubu%20a%c5%9f%c4%b1lamalar%c4%b1.pdf Erişim tarihi: 08.05.2017
The following are at HIGH RISK for PNEUMOCCAL DISEASE: Those 65 Years of Age Persons 19-64 years with asthma or smokes cigarettes Persons 19-64 with chronic illnesses
Pnömokok Aşısının Başlıca Gelişim Aşamaları Wright: ilk olarak yaklaşık 500.000 kişilik bir aşı çalışması yapıldı. 1911 Polisakkarid aşının sağlıklı bireylerde klinik olarak etkili olduğu gösterildi. 1976-77 PCV7 PEDİATRİK ENDİKASYON 2001 PCV 13 PEDİATRİK ENDİKASYON 2010 PCV 13 ERİŞKİN PNÖMONİ ENDİKASYONU 2015 Sternberg tarafından izole edildi 1880 Lister tarafından polisakkarid aşılar ile birlikte çalışıldı. 1916 PPA23 ERİŞKİN ENDİKASYONU 1983 PCV 10 PEDİATRİK ENDİKASYON 2009 PCV 13 ERİŞKİN İPH ENDİKASYONU 2011 1880 1900 1920 1940 1960 1980 2000 BUGÜN Adapted from: Grabenstein JD, Klugman KP. Clin Microbiol Infect. 2012 Oct;18 Suppl 5:15-24. Prevenar 13 Summary of Product Characteristics. March 2015.
Farklı Bir İmmünolojik Yanıt Oluşturmak Polisakkarid Aşı Konjuge Aşı Polysaccharide antigens Polysaccharide antigens Immunogenic carrier protein Conjugated vaccine Schematic representation Polisakkaridin taşıyıcı bir proteine kovalan bağlanması polisakkarid spesifik hafıza B hücreler geliştirilerek,bellek cevap 1 1.Pollard AJ et al. Nature Reviews Immunology. 2009;9(3):213-20. Non- toksik bir difteri toksini varyantı olan CRM197 Yardımcı T hücreleri stimüle ederek T hücre bağımlı daha güçlü antikor yanıtı, hem de antijenle yeniden karşılaşıldığında kuvvetli bir booster etki
23-Valan Pnömokokal Polisakkarit Aşı (PPSV-23) 23 farklı pnömokok serotipine ait polisakkarid antijen taşıyan bir aşıdır. 4 6B 9V 14 18C 19F 23F 1 5 7F 3 19A 2 8 9N 10A 11A 12F 15B 17F 20 22F 33F
Prevenar (7-Valan PCV) PREVENAR; konjuge aşıdır. 4 6B 9V 14 18 C 19F 23F
65 Yaş ve üzeri Pnömokok Aşısı Uygulaması Pnömokok aşısı olmamış KPA Hpnö 13 12 ay sonra PPA 23 <65 yaş PPA23 yapılmış 1 yıl ara KPA 13 12 ay sonra PPA23 ten en az 5 yıl sonra PPA 23 65 yaş PPA23 yapılmış 1 yıl ara KPA 13 Anatomik veya fonksiyonel aspleni, BOS kaçağı,kohlear implant hastalarında en az 8 hafta
Erişkinlerde Pnömokok Aşılama Oranı Belçika 1 2008 >60 yaş %13 İrlanda 1 2006 >60 yaş %41 İngiltere 1 2008 >60 yaş %69 Almanya 2 2008 2011 65 yaş %31.4 * ABD 3 2012 65 yaş %59.9 Avustralya 4 2009 65 yaş %54.4 Japonya 5 2013 65 yaş %25.4 *Spesifik olarak 65-79 yaş erişkinlerde. 1. Supporting Active Ageing Through Immunisation (SAATI) Partnership. Available from: http://www.ilcuk.org.uk/index.php/publications/publication_details/adult_vaccination_a_key_component_of_healthy_ageing. Accessed March 2015. 2. Poethko- Müller C, et al. Bundesgesundheitsblatt Gesundheitsforschung Gesundheitsschutz 2013;56:845 57. 3. Centers for Disease Control and Prevention. MMWR Morb Mortal Wkly Rep 2014;63:95 102. 4. Australian Institute of Health and Welfare. 2009 Adult vaccination survey: summary results. Canberra, Australia: Australian Institute of Health; 2011. 5. Naito T, et al. J Infect Chemother 2014;20:450 3.
GEBE AŞI YAPILABİLİR Mİ?
Gebelik ve Aşılama Tüm gebelerde Td, inaktive influenza aşıları önerilir. Gebelikte en uygun dönem bebeği korumak açısından 27-36 haftalar arasıdır (ACIP 2014 önerileri) CANLI AŞILAR YAPILMAZ Gebelik döneminde risk yüksek ise hepatit A ve B aşıları, pnömokok, meningokok, kuduz aşısı yapılabilir
KANSER HASTALARI-AŞILAMA Tercihen kemoterapi öncesi; İnaktive aşılar - 2 hafta önce, Canlı aşılar - 4 hafta önce Yoğun kemoterapi süresi boyunca aşı etkinliği azaldığı için tercih edilmemelidir. Kemoterapi sonrası aşılama zamanı: Kanser tedavi tamamlanmasından 3 ay sonra, Anti-B hücre antikor (ritüksimab veya alemtuzumab) tedavilerinden ise 6 ay sonra aşı uygulamalarına başlanması önerilir.
Aşının depolanması/saklanması Hepatit B aşıları buzdolabında 2 8 C saklanmalı Dondurulmamalı Dondurma aşının etkinliğini azaltır
Aşı Uygulamada Genel Kurallar İnaktive aşılar eş zamanlı verilebilir Ayrı bölgeden, ayrı ekstremiteden yapılmalı Aynı ekstremiteye yapılacaksa arada 2,5-5 cm İmmünoglobulin ve kan ürünü alanlarda 11 aya dek aşılara yanıt bozulabilir Canlı aşılardan sonra iki hafta immünoglobulin verilmemeli Canlı aşılar ya eş zamanlı ya da bir ay sonra Aşı şemalarına ara verilirse kaldığı yerden devam edilir Adjuvan içeren aşılar (DBT, DT, Td, Hep A, Hep B gibi) derin kas içine uygulanmalıdır. Aşıda kullanılan iğne uzunluğu; çoğu kez 22-25 gauge lik (30 mm)
Aşı Güvenilirliği ve Adjuvanlar «AŞILAR ADJUVANLI OLMALIDIR» DSÖ SKUALEN - insan kolesterol metabolizmasının normal bir ürünü zeytinyağında %0.7 oranında bulunmaktadır. Aşıdaki skualen köpekbalığı karaciğerinden elde edilmektedir. Şimdiye kadar 70 den fazla klinik denemede çalışılmış ve hiçbir güvenlik şüphesi olmadığı kanıtlanmıştır. TİYOMERSAL TİYOSALİSİLAT: etil civa, kg. başına %49.6 oranında saf civa içermektedir. Türkiye ye gelen aşılarda, doz başına 5-50µg tiyomersal bulunmaktadır ki bu doz pek çok gıdada, özellikle deniz ürünlerinde, saf civa şeklinde bulunandan ve Avrupalı gıda tüketicileri için Avrupa komisyonlarınca önerilenden çok daha düşüktür.
Erişkinlere şiddetle önerilen aşılar
Haydi büyükler aşıya...