MART 2018 KREDİ GARANTİ FONU KREDİLERİNİN GELİŞİMİ VE PERFORMANSINA İLİŞKİN BİLGİ NOTU Denetim IV Daire Başkanlığı
BANKACILIK DÜZENLEME VE DENETLEME KURUMU KREDİ GARANTİ FONU KREDİLERİNİN GELİŞİMİ VE PERFORMANSINA İLİŞKİN BİLGİ NOTU (07 Haziran 2018) i
Bu bilgi notu kamuoyunu bilgilendirme amacıyla, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu veritabanı Mart 2018 geçici verileri üzerinden hazırlanmış olup, içinde yer alan bilgi ve verilere dayanılarak verilecek yatırım ve benzeri kararların sonuçlarından BDDK ve bilgi notunu hazırlayanlar sorumlu tutulamaz. BU YAYIN TÜM İÇERİĞİ İLE BDDK İNTERNET SAYFASINDA YER ALMAKTADIR. Görüş ve Önerileriniz İçin: Bülent ŞEVİK - Bankacılık Başuzmanı, CPA, Denetim IV Daire Başkanlığı, bsevik@bddk.org.tr Volkan ORHAN Bankacılık Uzmanı, Denetim IV Daire Başkanlığı, vorhan@bddk.org.tr
İÇİNDEKİLER 1. Genel Bilgi... 1 2. KGF Kredilerinin Gelişimi... 2 2.1 Genel Gelişim... 2 2.2 Para Birimi ve Vade... 4 2.3 Faiz Oranları ve Maliyet... 4 2.4 Sektörel Ayrım ve İller Bazında Dağılım... 6 3. KGF Kredilerinin Performansı ve Kalitesi... 7 3.1 Kullandırım Amacına Göre KGF Kredileri... 7 3.2 KGF Kredilerinin Kredi Sınıfları Bazında Dağılımı ve Takibe Dönüşüm Oranı... 8 3.3 KGF Kredisi Kullanan Müşterilerin Sektördeki Toplam Riskleri... 8 4. Genel Değerlendirme ve Sonuç... 10 TABLO VE GRAFİKLER Grafik 1: 55 Milyar TL lik İlave Kefalet Limitinin Dağılımı... 1 Tablo 1 : KGF Kredilerinin Gelişimi-Mart 2018... 3 Grafik 2: KGF Kredisi Kullandırım Tutarları Dönemsel Gelişimi... 3 Grafik 3: Para Birimi Bazında Nakdi ve Gayrinakdi Kredilerin Dağılımı-Mart 2018... 4 Grafik 4: KGF Kredilerinin Ağırlıklı Ortalama Faiz Oranları-Mart 2018... 5 Grafik 5: TL KGF Kredilerinin Kullandırım Dönemine Göre Akım Faiz Oranları... 5 Grafik 6: Nakdi KGF Kredilerinin Sektörel Dağılımı... 6 Grafik 7:Nakdi KGF Kredilerinin İller Bazında Dağılımı... 6 Grafik 8: Kullandırım Amacına Göre KGF Kredileri... 7 Grafik 9: Nakdi KGF Kredilerinin Grup Bazında Dağılımı... 8 Tablo 2: KGF Müşterilerinin Sektördeki Toplam Nakdi Riskleri... 9
1. Genel Bilgi Kredi Garanti Fonu (KGF), 1991 yılında KOBİ lerin finansmana erişimini kolaylaştırmak için anonim şirket olarak kurulmuştur. En önemli gelir kaynağı verdiği garantiler karşılığı aldığı komisyonlar olan KGF nin mevcut sermayesi 318,2 milyon TL, kayıtlı sermaye tavanı 500 milyon TL dir. 27 banka (%41,7), TOBB (%29,1) ve KOSGEB (%29,1) mevcut ortaklarıdır. 10 Mart 2017 tarihli Bakanlar Kurulu Kararı ile KGF ye Hazine Müsteşarlığı tarafından sağlanan kaynak 2 milyar TL den 25 milyar TL ye, kefalet hacmi 20 milyar TL den 250 milyar TL ye, KOBİ başına kefalet 3 milyon TL den 12 milyon TL ye yükseltilmiştir. Kefalet oranları ise KOBİ ler için %85 ten %90 a, KOBİ dışı için %75 ten %85 e, ihracatçılar için %85 ten %100 e yükseltilmiştir. Diğer taraftan, KGF tarafından alınan komisyon oranı %0,5-%1,5 iken %0,03 e düşürülmüş, Vergi ve SGK borcu yoktur yazısının geçerliliği ise 30 günden 90 güne yükseltilmiştir. 15 Mart 2017 tarihli Hazine Müsteşarlığı ve KGF arasında imzalanan protokol kapsamında ise başlangıç kefalet üst limiti 200 milyar TL olarak belirlenmiş ve Bakanlar Kurulu Kararı nda maksimum %10 olarak belirlenen tazmin üst sınırı %7 ye düşürülmüştür. 01 Ocak 2018 tarihli Bakanlar Kurulu Kararı ile daha önce donuk alacaklara da kullandırılabilen KGF kredilerinin artık donuk alacak grubunda izlenen müşterilere kullandırılmaması, birden fazla yeniden yapılandırma imkanı tanınması ve kefalet geri dönüşlerinin tekrar kullandırılmasına imkan verilmesi söz konusudur. Bu kapsamda yapılan protokolde 5 milyar TL si 2017 geri dönüşlerinden olmak üzere 55 milyar TL ilave kefalet limiti oluşturulmuş ve bu yeni havuz için tazmin üst limiti de %7 olarak belirlenmiştir. Grafik 1: 55 Milyar TL lik İlave Kefalet Limitinin Dağılımı 1
Ayrıca, yeni havuz için kefalet oranları büyük ölçüde düşürülerek yeniden belirlenmiştir. Buna göre: Yatırımcı KOBİ lere %85 KOBİ dışı firmalara %80, Cazibe Merkezi Projesi kapsamındaki KOBİ lere %90, KOBİ dışı firmalara %85, İhracatı ve döviz kazandırıcı faaliyeti olan KOBİ ve KOBİ dışı firmalara %100, Tarım işletmesi KOBİ lere %85, Kadın ve genç girişimcilere %90, Diğer KOBİ lere %80, KOBİ dışı firmalara %75 oranında kefalet verilecektir. Selektif bir dağılım öngörülerek oluşturulan 55 milyar TL lik havuzdan yatırım ve cazibe merkezlerinin kefalet kullanımının çok sınırlı düzeyde kalması, ancak ihtiyaçlar çerçevesinde ihracat ve işletme kredisi olarak kullandırımların daha çok talep görmesi üzerine geri dönüşlerin 30 milyar TL sinin işletme, 5 milyar TL sinin ihracat kredisi şeklinde kullandırılması için yeni bir havuz oluşturulması yönünde karar alınmıştır. Daha önce 55 milyar TL lik paketin içinde yer alan 5 milyar TL tutarındaki cazibe merkezi ve yatırım kredilerinde kullandırılamayan kısım 30 milyar TL lik geri dönüşe eklenerek 35 milyar TL lik üçüncü paket oluşturulmuş, 55 milyar TL lik ikinci paket ise 50 milyar TL olarak devam etmiştir. 35 milyar TL lik üçüncü pakette, 50 milyar TL lik ikinci pakete göre 5 puan daha fazla olacak şekilde KOBİ kredileri için %85, KOBİ-dışı krediler içinse %80 oranında Hazine garantisi verilmesi öngörülmüştür. Ayrıca, TOBB Nefes Kredisinin 7,5 milyar TL lik ikinci kısmı da 50 milyar TL lik ikinci pakete dahil edilerek, %85 KGF-Hazine garantisi (Normal paketten 5 puan fazla garanti) ile Mart 2018 sonundan itibaren hızlı bir şekilde kullandırılmaya başlanmıştır. Kefalet oranları, takip hesaplarına intikal ettirilen ve gerekli işlemlerden sonra tazmini talep edilen krediler açısından önem taşımakta; ayrıca sermaye yeterliliği hesaplamasında kredinin ne kadarlık kısmının daha düşük risk ağırlığında değerlendirilmesi gerektiğine ilişkin bilgi vermektedir. Bu kapsamda, Mart 2018 itibarıyla bankaların sermaye yeterliliği rasyosunun hesaplanmasında, KGF kredisi kullandıran tüm bankaların bu imkandan faydalandığı varsayımı altında, KGF kredilerinin pozitif etkisi yaklaşık 66 baz puan olarak hesaplanmıştır. Söz konusu hesaplamada, pozitif etkinin portföyün önemli bir kısmını oluşturan TL kredilerde Hazine kefaleti verilen kısma %0 risk ağırlığı uygulanmasından geldiği değerlendirilmiştir. 2. KGF Kredilerinin Gelişimi 2.1 Genel Gelişim 2018 yılının ilk çeyreği itibarıyla KGF kefaleti ile kullandırılan ve 26 bankada bakiye arz eden kredi anapara tutarı 172,8 milyar TL si nakdi, 10,2 milyar TL si gayrinakdi olmak üzere 183 milyar TL dir. Her bir müşteri bir defa sayıldığında, bakiye arz eden krediler çerçevesinde (kullandırılıp kapatılan ve Mart 2018 de bakiye arz etmeyen krediler hariç) 210.297 farklı müşteriye 358.406 adet kredi kullandırılmıştır. Bu müşterilerden, 3.409 tanesine ait 1.426 milyon TL tutarında takipteki alacak bakiyesi bulunmaktadır. 2
Tablo 1 : KGF Kredilerinin Gelişimi-Mart 2018 Anapara (Milyon TL) Kredi Tutarı (Milyon TL) Kredi Sayısı Müşteri Sayısı (Kişi) Nakdi KGF Kredileri 172.804 212.205 349.485 208.300 Canlı Nakdi KGF Kredileri 171.377 209.295 343.991 205.360 Takipteki KGF Kredileri 1.426 2.910 5.494 3.409 Gayrinakdi KGF Kredileri 10.230 9.868 8.921 5.536 Nakdi + Gayrinakdi KGF Kredileri 183.033 222.073 358.406 210.297 Aralık 2017 de %72,6 olan KOBİ kredilerinin payı Mart 2018 döneminde %68,6 ya gerilemekle birlikte halen KGF kredilerinin önemli bölümünün KOBİ lere kullandırıldığı söylenebilir. KOBİ lere kullandırılan KGF kredileri içerisinde ihracatçıların payı %9,3 iken, KOBİ dışı firmalara kullandırılan krediler içinde ihracatçıların payı %38,8 düzeyindedir. KGF kredilerinin kullandırım dönemine bakıldığında, 2017 yılının Mart-Mayıs döneminde yaklaşık 110 milyar TL tutarında kredi kullandırıldığı, Nisan 2017 de zirveye ulaştıktan sonra limitlerin de doldurulmasının etkisiyle kademeli bir gerileme olduğu görülmüş ve 14 Şubat 2018 itibarıyla kullandırılmaya başlanan 50 milyar TL lik yeni paketin etkisiyle Şubat-Mart 2018 döneminde tekrar artış gözlenmiştir. Grafik 2: KGF Kredisi Kullandırım Tutarları Dönemsel Gelişimi 2017 yılsonundan 25 Mayıs 2018 tarihine kadar olan süreçte Kurumumuza gönderilen günlük özet bilgilerden bakıldığında ise nakdi kredilerin %9,3 oranında artarak 183,2 milyar TL seviyesine, takipteki alacakların ise 1.663 milyon TL düzeyine yükseldiği görülmüştür. Söz konusu hacim artışının önemli bir kısmı 35 milyar TL lik işletme kredisi ve ihracat kredisi paketinin kullandırılmaya başladığı 11 Mayıs 2018 tarihi sonrasında gerçekleşmiştir. 3
2.2 Para Birimi ve Vade Nakdi KGF kredilerinin %86,7 si (144,5 milyar TL) TL cinsinden, %8,1 i EUR ve %5,2 si USD cinsinden kullandırılmıştır. Gayrinakdi kredilerin ise %43,4 ü (4,2 milyar TL) TL, %40,6 sı ise EUR cinsinden kullandırılmıştır. Grafik 3: Para Birimi Bazında Nakdi ve Gayrinakdi Kredilerin Dağılımı-Mart 2018 Mart 2018 itibarıyla ödeme takvimini içermeyen ve sadece kredinin vadesini gösteren veri çerçevesinde, KGF kredilerinin ortalama orijinal vadesi 3,5 yıl, ortalama kalan vadesi ise 2,7 yıldır. Ticari kredilerde söz konusu vadelerin sırasıyla 3 yıl ve 2,1 yıl olduğu göz önüne alındığında KGF kredilerinin daha uzun vadeyle kullandırıldığı, dolayısıyla sektördeki kredilerin vadesini artırıcı bir etkisi olduğu görülmektedir. 2.3 Faiz Oranları ve Maliyet Bankaların birinci ve ikinci grup krediler için risk bazlı bir fiyatlama yaptıkları ve TL krediler için ağırlıklı ortalama stok faiz oranının birinci grup için %15,3, ikinci grup içinse %16,1 olduğu hesaplanmıştır. 4
Grafik 4: KGF Kredilerinin Ağırlıklı Ortalama Faiz Oranları-Mart 2018 Şubat 2018 dönemine kadar artma eğiliminde olan ve %18,3 seviyesine kadar ulaşan akım (sadece ilgili ayda kullandırılan) TL faiz oranı, 160 baz puan gerileyerek Mart 2018 döneminde %16,7 ye düşmüştür. Diğer ticari kredilere göre sınırlı da olsa daha düşük faiz oranına sahip olması, %0,03 komisyon ve ipotek, ekspertiz gibi gerçek maliyetler dışında dosya masrafı gibi ilave ücret ve komisyonlar talep edilememesi nedeniyle maliyet avantajı olan KGF kredilerinde Şubat-Mart 2018 arasında gözlenen söz konusu faiz azalışı piyasa faizleri ile paralellik arz etmediğinden dikkat çekici bulunmuştur. Grafik 5: TL KGF Kredilerinin Kullandırım Dönemine Göre Akım Faiz Oranları 5
2.4 Sektörel Ayrım ve İller Bazında Dağılım Mart 2018 itibarıyla, KGF kapsamındaki nakdi kredilerin %33,5 i toptan ve perakende ticaret sektörüne, %33,4 ü imalat sanayine ve %12,4 ü ise inşaat sektörüne kullandırılmıştır. Grafik 6: Nakdi KGF Kredilerinin Sektörel Dağılımı Nakdi KGF kredileri içerisindeki en büyük pay %32,5 ile İstanbul a ait iken, %1 in altında paya sahip 61 ilin payı %17,4 seviyesindedir. İstanbul dan sonra sırasıyla Ankara (%9,2), İzmir (%6,8), Antalya (%4,6) ve Bursa (%3,9) gibi büyükşehirler gelmektedir. Grafik 7:Nakdi KGF Kredilerinin İller Bazında Dağılımı 6
3. KGF Kredilerinin Performansı ve Kalitesi 3.1 Kullandırım Amacına Göre KGF Kredileri Denetim otoritesi perspektifinden bakıldığında hızlı kredi genişlemesi olan dönemlerde kredi verme standartlarında gevşeme olup olmadığı, kredilerin bilinen ve banka ile hâlihazırda çalışan sağlam müşterilere kullandırılıp kullandırılmadığı önem taşımaktadır. Bu kapsamda, Kurumumuz KGF kredilerinin artan önemine binaen söz konusu kredilerin müşteri bazında takibine olanak sağlayacak şekilde ve kendi tanımları çerçevesinde bankalardan veri talep etmiştir. Bu bilgi notunun hazırlanmasına da esas teşkil eden söz konusu veriler çerçevesinde, KGF kredisi kullanan müşterilerin Mart 2018 itibarıyla %86,5 i ilave kredi kullandırılmak suretiyle KGF imkânından yararlandırılan bankaların mevcut müşterileridir. Müşterilerin %2,3 ü yenileme/refinansman, %2,3 ü ise yeniden yapılandırma şeklinde mevcut ancak ödemede sorun yaşayan müşterilerdir. KGF kredilerinin %8,9 unu ise yeni müşteriler oluşturmaktadır. Bu kapsamda, KGF imkanı yeni müşteriler kazandırmak suretiyle bankacılık sistemine önemli katkı sağlamıştır. Ancak, yeni müşterilerin ödeme performansı ve kalitesi portföy yaşlandıkça görülecek olduğundan, bankaların kredinin tahsisi aşamasında yapmış oldukları istihbarat ve derecelendirme çalışmalarının niteliğini de ortaya koyacağı değerlendirilmektedir. Grafik 8: Kullandırım Amacına Göre KGF Kredileri 7
3.2 KGF Kredilerinin Kredi Sınıfları Bazında Dağılımı ve Takibe Dönüşüm Oranı Bireysel krediler hariç sektör toplam kredilerinin %89,8 i birinci grup, yani sorunsuz, canlı krediler iken, bu oran KGF kredilerinde %93,9 ile daha yüksek bir seviyededir. İkinci grup olarak adlandırılan ve kredi riskinde önemli artış olduğu kabul edilen yakın izlemedeki kredilerde de toplam kredilerin oranı %7,4 iken KGF kredilerinde bu pay %5,3 ile daha düşüktür. Grafik 9: Nakdi KGF Kredilerinin Grup Bazında Dağılımı TFRS 9-Finansal Araçlar Standardı uygulamasının getirdiği yeni sınıflama ve karşılık ayırma kriterlerinin de etkisiyle 2. grup yakın izlemedeki kredilerde artış eğilimi gözlenmekle birlikte, %4,7 olan KOBİ kredilerinin takibe dönüşüm oranı ve %2,9 olan toplam kredilerin takibe dönüşüm oranı ile karşılaştırıldığında KGF kredilerinin takibe dönüşüm oranı %0,83 ile çok daha düşük bir seviyededir. Sonuç olarak, KGF kredilerinin kalitesi, portföyün henüz yaşlanmamasının da etkisiyle, KOBİ kredileri ve bireysel krediler hariç sektör toplam kredilerine göre daha yüksektir. 3.3 KGF Kredisi Kullanan Müşterilerin Sektördeki Toplam Riskleri Mart 2018 itibarıyla KGF müşterilerinin sektördeki toplam nakdi riski 603,4 milyar TL olup KGF kullanan müşteriler, diğer kredileri de dikkate alındığında, sektördeki toplam kredilerin %26,7 sine sahip görünmektedir. 2018 yılının başından itibaren yürürlüğe giren Yeni Karşılık Yönetmeliği kapsamında TFRS 9 uygulanması nedeniyle yakın izlemedeki (2. Grup) kredilerde sektör genelinde bir artış gözlenmiştir. Bu kapsamda, KGF müşterilerinin sektördeki toplam kredileri içinde de 2. Grup kredilerin payı 2,6 puan (nominal %92,3) artarak %6 (36,4 milyar TL) seviyesine yükselmiş, takip hesaplarındaki toplam bakiye ise %34,7 oranında artarak 5,6 milyar TL ye ulaşmıştır. 8
Tablo 2: KGF Müşterilerinin Sektördeki Toplam Nakdi Riskleri Kredi Sınıfı Aralık 2017 Mart 2018 Değişim Tutar (Milyon TL) % Pay Tutar (Milyon TL) % Pay % Pay 1. Grup 535.003 95,9 561.374 93,0 4,9-2,9 2. Grup 18.948 3,4 36.446 6,0 92,3 2,6 3. Grup 1.661 0,3 1.800 0,3 8,4 0 4. Grup 1.133 0,2 2.156 0,4 90,3 0,2 5. Grup 1.347 0,2 1.622 0,3 20,4 0,1 TOPLAM 558.094 100,0 603.398 100,0 8,1 9
4. Genel Değerlendirme ve Sonuç KGF, 2017 yılındaki kredi büyümesi hikâyesini oluşturarak ekonomik faaliyetlerin canlanmasına ve ekonomide çarkların dönmesine önemli katkı sağlamıştır. Hazine kefaleti ile kullandırılan KGF kredilerinin bankaların karşılık ve sermaye yeterliliklerine olumlu etkisi olmuştur. Bu minvalde, söz konusu kredilerin, sermaye yeterliliğinde daha düşük risk ağırlığında bulunması sektörün toplam sermaye yeterliliği rasyosunu yaklaşık 66 baz puan olumlu etkilerken, birinci grup teminata sahip olmaları nedeniyle daha düşük karşılık hesaplanmasına da imkan vermiştir. Bugüne kadar iki tanesi Bakanlar Kurulu Kararı ile belirlenen toplam 250 milyar TL lik kefaletin 200 milyar TL ve 50 milyar TL lik bölümleri, bir tanesi de kredi geri ödemelerinden 35 milyar TL olmak üzere üç ayrı paket (havuz) şeklinde kullandırılan KGF kredileri, Mart 2018 dönemi itibarıyla 172,8 milyar TL ile toplam nakdi kredilerin %8 ine ulaşmıştır. Diğer taraftan, sektördeki toplam kredilerin %26,7 si KGF kredisi olan müşteriler tarafından kullanılmıştır. İkinci paket kapsamında, KGF nin daha selektif davranılarak imalat sektörüne yatırım amaçlı ve ihracatçı firmalara verilmesi olumlu bir gelişme olarak değerlendirilmektedir. Yatırım ve cazibe merkezi kredilerine talebin yetersiz olması nedeniyle 2018 yılının ilk çeyreğinde KGF kullandırımı daha sınırlı düzeyde kalmıştır. Ancak geri dönüşlerin tekrar kullandırımına yönelik 35 milyarlık paketin ağırlıklı olarak daha çok talep gören işletme kredisi ve ihracat kredisi şeklinde kullandırılacak olması ve 7,5 milyar TL lik KGF garantili TOBB Nefes kredisi nedeniyle ikinci çeyrekteki yeni kullandırımın daha fazla olması beklenmektedir. Hazine garantili KGF kredilerinin, vadesinin daha uzun olması ve maliyet avantajı nedeniyle müşteriler tarafından daha fazla talep gördüğü; Hazine garantisi nedeniyle teminatın yüksek kaliteli olmasına ek olarak sermaye yeterliliği ve karşılık avantajları nedeniyle de bankaların daha istekli bir şekilde söz konusu kredileri kullandırdığı değerlendirilmektedir. Bankaların ağırlıklı olarak mevcut, tanıdıkları, risk değerlendirmesine sahip oldukları müşterilerine kullandırdıkları KGF kredilerinin kalitesi, portföyün henüz yaşlanmamasının da etkisiyle, bireysel krediler hariç sektörün toplam kredilerine göre daha yüksektir. Bu kapsamda, Mart 2018 itibarıyla KGF kredilerinin takibe dönüşüm oranı %0,83 ile %4,7 olan KOBİ kredilerinin takibe dönüşüm oranı ve %2,9 olan toplam kredilerin takibe dönüşüm oranından çok daha düşüktür. 10