YAZMA BECERİLERİNİ DEĞERLENDİRME YÖNTEMLERİ 1
Yazma Dil Düşünce Motor beceriler Öğrencilerde görülebilen temel yazma sorunları Hecelemedeki sorunlar Bozuk el yazısı Yazılı anlatımdaki problemler 2
Yazma Becerilerini Etkileyen Faktörler El Yazısı Heceleme Yazılı Anlatım Motor beceriler El yazısı El yazısı Görsel algı İşitsel algı Heceleme Kinestetik algı Ortografik bellek Sözcük dağarcığı Dikkat eksikliği Sesbilgisel bellek Sentaktik bilgi Sesbilgisel farkındalık Akıl yürütme Dikkat eksikliği Üstbilişsel beceriler 3
Hecelemeyi etkileyen faktörler Bir sözcüğün doğru hecelenmesi için o sözcüğün okunabilmesi, harf-ses ilişkisi bilgisine sahip olunması ve sözcüğün analizinin yapılabilmesi, sesbilgisel farkındalık, sesbilgisel bellek, sözcüğün ortografik bilgisinin hatırlanması (görsel-ortografik bellek), görselmotor entegrasyon gereklidir. Hecelemede güçlük yaşayan öğrenciler görsel bellek, işitsel bellek, işitsel ve görsel ayırt etme, dikkat eksikliği ya da motor becerilerde güçlük yaşıyor olabilirler. 4
Görsel-ortografik belleğin değerlendirilmesi Sözcükteki harflerin sırasının hatırlanmasıdır. Bu alanda yetersizliği olan öğrenciler söylenen sözcüğü yazmak için sözcüğün içindeki harflerin sırasını hatırlamakta zorlanırlar ve sözcüğü seslere dayalı olarak yazarlar. Sözcüğün söylenerek yazdırılmasıyla değerlendirilir. Sesbilgisel belleğin değerlendirilmesi Çocuğa sayılar, harf isimleri, sözcükler, harf sesleri ya da bunların kombinasyonları tekrar ettirilir. Bu işlem her dizideki sayıların arttırılması, maddelerin sunuluş hızının arttırılması ile daha kompleks hale getirilir. 5
Heceleme Hata Analizi Heceleme hata analizi ile hata tipleri ve hataların sıklığı belirlenebilir. Öğrencilerin yazı örnekleri ya da öğrencilerin söylenenleri yazdıkları ürünlerin incelenmesiyle yapılabilir. Heceleme hataları Örnek Harf ekleme sineama Harf atlama sinma Hece atlama sima Sözcük atlama Dün (sinemaya) gittik. Yerine harf koyma sineme Harflerin ters çevrilmesi dayı-bayı, bak-pak Sözcüğün ya da hecenin pozisyon değiştirmesi tak-kat, toppot Sözcük ekleme Çiçekler (çok) güzel kokuyordu. Sözcüğü yanlış yazma demet-dantet İmla hataları büyük harf, nokta, virgül, ünlem, soru işareti 6
İnformal Heceleme Envanteri Birinci sınıf düzeyinden 15 sözcük, ikinci sınıf ve üzeri için 20 sözcük seçilir. Dikte ettirilmeye birinci sınıf üzerindeki sözcüklerle başlatılır. Öğretmen sözcükleri cümle içinde kullanır ve sözcüğü tekrar eder. Her sözcük arasında 7 saniyelik bir ara yeterlidir. Başarılı düzey %90 ve üzeridir. Öğretimsel düzey %89 ile %75 arasıdır. 7
El Yazısının Değerlendirilmesi El yazısı bireyin düşüncelerini yazıya dökmesini sağlayan görsel ve motor entegrasyonu gerektiren bir beceridir. El yazısı iki açıdan incelenir: Okunaklılık: Harflerin oluşturulmasının doğruluk ve açıklık Akıcılık: Harflerin oluşturulma hızı 8
Okunaklı yazabilmek için Harflerin tanınması ve ayırt edilebilmesi, Motor modelin hatırlanması Harf ve sözcüklerin arasındaki alana karar verebilmek Harf şekillerinin hatırlanması ve harflerin oluşturulması gerekir. 9
El yazısını bozan özgül problemler El üstünlüğünün belirsizliği Olgunlaşmamış ve yanlış kalem tutma Yanlış duruş Yanlış kağıt tutma Tahtadan kopyalama güçlüğü Uzaysal organizasyon problemleri 10
Motor problemler Zayıf el-göz kontrolü Harflerin, sözcüklerin ve rakamların görsel algılanmasındaki problemler Zayıf görsel bellek Zayıf öğretim Motivasyon eksikliği 11
Öğrenciler ilk olarak düz dikey ya da yatay çizgilerden oluşan harfleri (ör., E, F, H, I, L, T, i, ve t) çizebilirler. Hem düz çizgi hem de eğri çizgili harfleri (ör., b, f, h, ve p) oluşturmak daha zordur. En çok ters çevrilen harfler b, d, p, s, y ve N dir. Öğrenciler 7 ya da 8 yaşın üzerinde harf ters çevirmeye devam ederlerse, görsel işlem yetersizliğine sahip olabilirler. 12
El Yazısı Ön Becerileri ve Değerlendirilmeleri Kas kontrolü: El ile yönetme deneyimleri yoluyla değerlendirilir. Makasla kesme, hamur yapma, katlama, yapıştırma, parmak boyası, boyama, kopyalama, kerpeten benzeri bir tutucuyla küçük cisimleri kaldırmak vb. deneyimler kullanılabilir. Öğrencilere tahtada temel çizgi ve şekilleri yaptırmak omuzlar, kollar, eller ve parmaklarda yeterli kas dengesine sahip olup olmadıklarını değerlendirmede çok yararlıdır. 13
El-göz koordinasyonu: Daire, gibi basit şekillerin çizdirilmesi ve dikey çizgi, yatay çizgi, çapraz çizgiler gibi geometrik şekillerin kopya ettirilmesi yoluyla değerlendirilir. Görsel ayırt etme: Öğrencilerin çeşitli şekillerdeki, büyüklüklerdeki, detaylardaki farklılıkları ayırt edip edemediklerinin belirlenmesiyle değerlendirilir. Bu farklılıkları ayırt etme harfler, rakamlar ve onların oluşturulmaları için öncüdür. 14
El Yazısı Hazırlık Becerileri Kontrol Listesi Davranışsal özellikler Evet Hayır Yorum Kağıt üzerinde noktaları birleştirir. Geometrik şekilleri kopya eder. Soldan sağa yatay çizgi çizer. Yukarıdan aşağıya dik çizgi çizer. Aşağıdan yukarıya dik çizgi çizer. İleriye doğru daire çizer. Geriye doğru daire çizer. Eğri çizgi çizer. Dikey eğik çizgi çizer. Basit desen ve şekilleri kopya eder. Harflerin arasındaki benzerlikler ve farklılıkları tanımlar. 15
El Yazısının İncelenmesi El yazısı aşağıdaki temel noktalarda öğrencilerin dikte cümleleri, defterleri ya da diğer yazı çalışmaları kullanılarak değerlendirilebilir. Okunaklılık Harf oluşturma. Düz yazıda harfler dikey, yatay, eğik, eğri çizgilerden ve daire ya da daire parçalarından oluşur. El yazısında, harfler eğri çizgiler, eğri çizgiler ve bağlantılardan oluşur. Harflerin üzerine teker teker içi kesilmiş mukavva konularak harfler tek tek incelenebilir. 16
Harf büyüklüğü, oranı ve dizilişi. Harflerin birbiriyle aynı büyüklükte, uzunlukta olması ve satırda düzgün şekilde dizilmesini ifade eder. Harflerin üstüne ve altına satır çizgisi çizilerek bu okunaklılık elementi değerlendirilebilir. Ara boşluk. Harfler arasındaki, sözcükler arasındaki ve cümleler arasındaki alan tutarlı olmalıdır. 17
Eğiklik. Harflerin eğikliği bir olmalıdır. Düz yazıda harfler, alt çizgiye ya da başlangıca genellikle dikeydir. El yazısında, çizgiler eğiktir. Satır niteliği. Satırların yoğunluğunun ve devamlılığının tutarlı olması gerekir. Öğretmen çok seyrek ya da düzensiz satırları işaretlemelidir. 18
Akıcılık Hız. El yazısı hızı öğrencilere mümkün olduğunca çabuk yazmaları söylenerek değerlendirilir. El yazısı hızı ya da dakikada yazılan harf sayısı (dhs) toplam yazılan harf sayısının yazma süresine (dakika) bölünmesiyle bulunur. Bir çalışmada Amerikalı çocuklar içi verilen ortalama hızlar şöyledir: 1. Sınıf: 25 dhs 2. Sınıf: 30 dhs 3. Sınıf: 38 dhs 4. Sınıf: 45 dhs 5. Sınıf: 60 dhs 19
El yazısı akıcılık örneği alma Öğrencilere yazmaları için örnek bir cümle verilir. Öğrencilerden örnek cümleyi normal hızda birkaç kez yazmaları istenir. Mola verilir, daha sonra örnek cümleyi yazabildikleri kadar dikkatli ve iyi yazmaları istenir. Mola verilir, daha sonra örnek cümleyi 3 dakika boyunca mümkün olduğunca hızlı ve birçok kez yazmaları istenir. 20
El yazısı yoklamaları Öğrenciye bir el yazısı yoklama kağıdı verilir ve aynı harfin hem büyük hem de küçük halini, rakamları, kendi ilk ve soy isimlerini, sözcükleri vb. yazmaları istenir. Öğrenciye 1 dakika süre verilir. Doğruluk ve hız kayıt edilir. Yoklamalar günlük ya da düzenli zaman aralıklarında uygulanabilir. 21
En sık görülen el yazısı hataları Harflerin büyüklüğü (en çok p, y, g, b, d, h, k) Harflerin ters çevrilmesi (en çok N, d, y) Parçaların birleştirilmesindeki hatalar (en çok k, R, M, m) Kısmi atmalar (en sık m, U, I) Eklemeler (en çok C, k, m ve y) Yanlış şekillendirme (j, G, ve J) Harflerin kapatılmasındaki başarısızlık (ör. a, b) Harfin bir kısmının atlanması Çok küçük oluşturulması Çaprazlama güçlüğü (ör., t) Kapatma (en çok c, h, u) 22
Örnekler a yerine cı a yerine o a yerine u b yerine l c yerine a d yerine cl g yerine y h yerine k m yerine n k yerine ls r yerine n t yerine l n yerine u o yerine a c yerine e ı yerine i 23