42 MADDE BAŞLIĞINDA 2017 ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİ Hazırlayan : Tacettin ÇALIK Mail : tcttnhoca@gmail.com İnternet Sitesi : Facebook adresi: https://www.facebook.com/anahtarkelimelerlevatandaslik/ Instagram adresi: https://www.instagram.com/tcttnhoca/
1- HUKUKUN KAYNAKLARI Hazırlayan: TACETTİN ÇALIK Yazılı Kaynaklar 2017 Anayasa değişikliği ile hukukun yazılı kaynaklarında önemli değişiklikler olmuştur. Kanun Hükmünde Kararname ve Tüzük yeni sistemde kaldırılmıştır. Yeni olarak sisteme, CB Kararnamesi ve OHAL CB Kararnamesi kavramları girmiştir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta OHAL CB Kararnamesi kanun hükmünde olmasına rağmen, CB Kararnameleri normlar hiyerarşisinde kanunun altında yer alır. Normlar Hiyerarşisi: Kuralların ast-üst ilişkisi Anayasa Kanunlar / OHAL(CB) Kararnamesi / Uluslararası Andlaşmalar / İçtihadı Birleştirme Kararı CB Kararnamesi Yönetmelikler 2- KUVVETLER AYRILIĞINA GÖRE HÜKÜMET MODELLERİ Türkiye de artık parlamenter sistem uygulanmayacak. Yeni sistemin adı: Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi (Genel anlamda Başkanlık Sisteminin özelliklerini taşıyor.) 3-1982 ANAYASASININ İLKLERİ Şu konular ilk defa düzenlendi: Cumhurbaşkanı Yardımcısı OHAL CB Kararnamesi HSK CB'nin yönetmelik çıkarma yetkisi Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi 4- HUKUK DEVLETİ Yargı Yolu Kapalı İşlemlerden Şu İşlemler Kaldırıldı: CB'nin Tek Başına Verdiği Kararlar OHAL veya Sıkıyönetim KHK sı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi Sıkıyönetim komutanlarının işlemleri Yeni Sistemde Yargı Yolu Kapalı İşlemler CB (OHAL) Kararnamesi HSK Kararları İstisna: Meslekten Çıkarma (2010) Yüksek Askerî Şûranın
Hazırlayan: TACETTİN ÇALIK terfi işlemleri ile kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayırma kararları (2010) Yüksek Hakem Kurulu Kararları Kamu Görevlileri Hakem Kurulu Kararları Spor Federasyonu Tahkim Kurulu Kararları (2011) Silahlı Kuvvetlerin Disiplin Cezaları 5- YASAMANIN GENEL ÖZELLİKLERİ YASAMA Yasama Organı: TBMM Milletvekili Sayısı: 600 6- YASAMA YETKİSİNİN ÖZELLİKLERİ: Yasama Dönemi: TBMM seçimleri 5 yılda bir yapılır. Yasama yetkisinin GENELLİĞİ: TBMM istediği her konuda kanun çıkarabilir. İstisnası olan CB Kararnamesi kaldırıldı!! Yasama yetkisinin ASLİLİĞİ: Yasama yetkisini kullanmak yasama organının birincil görevidir. Bu yetkiyi kullanmak için herhangi bir organ tarafından yetkilendirilmesine gerek yoktur. İstisnası: OHAL (CB) Kararnamesi İstisnası olan CB Kararnamesi ve OHAL ve Sıkıyönetim KHK sı kaldırıldı!! Yasama yetkisinin DEVREDİLMEZLİĞİ: Yasama yetkisi TBMM ye aittir. Bu yetki başka bir organa devredilemez. İstisnası: OHAL (CB) Kararnamesi İstisnası olan CB Kararnamesi ve OHAL ve Sıkıyönetim KHK sı kaldırıldı!! Yasama Yetkisinin Sürekliliği: Yasama yetkisi hiçbir şekilde kesintiye uğramaz. TBMM seçimleri artık 5 yılda bir yapılır. 7- TBMM yi Olağanüstü Toplantıya Çağırma Doğrudan CB TBMM Başkanı Dolaylı olarak
Hazırlayan: TACETTİN ÇALIK Üyelerin beşte birinin yazılı istemi üzerine TBMM Başkanı DİKKAT: Bakanlar Kurulu kaldırıldığı için CB den Meclisi toplantıya çağırmasını talep edemeyecek!!! Birleştirme kuralı: MV seçimleri ile yerel seçimler son 1 yıl içinde yapılacaksa birleştirilir. DİKKAT: Birleştirme Kuralı 2017 de kaldırıldı!!! 8- TBMM KARAR USULLERİ Basit Çoğunluk Nitelikli Çoğunluk 9- ARA SEÇİMLER Toplantıya katılanların salt çoğunluğu (yarısından bir fazlası) ÜTS'nın 1/4 + 1 'den az olamaz. En az 151 olmalı Üye tam sayısının (ÜTS) salt çoğunluğu 301 MV Devamsızlık nedeniyle MV nin düşürülmesi Geri gönderilen kanunu aynen kabulü CB + CB Yardımcısı ve Bakanlara yönelik meclis soruşturması önergesinin teklifi ÜTS 3/5 360 MV Genel - Özel Af Kanunu Anayasa değişikliği kabulü TBMM tarafından seçimlerin yenilenmesi kararı CB + CB Yardımcısı + Bakanlar için meclis soruşturmasının açılması ÜTS 2/3 400 MV Seçim; TBMM Başkanı Kamu Baş denetçisi AYM üyeleri HSK üyeleri CB + CB Yardımcısı + Bakanların Yüce Divana sevk kararı TBMM üye sayısı 600 olduğu için ara seçimlerin yapılması zorunlu olması için boşalması gereken MV üyeliği sayısı, %5 lik orana göre, 28 Milletvekilinden 30 Milletvekiline yükseldi. 10- ERKEN SEÇİM KARARI TBMM Kararı İle Yenileme (Özfesih) TBMM ÜTS 3/5 çoğunluğu ile 360 MV ile karar alınır. Genel seçimi ile CB seçimi birlikte yapılır.
TBMM, CB nin ikinci döneminde karar verirse Cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilir. CB'nin TBMM'yi Yenilemesi CB nin seçimlerin yenilenmesine karar vermesi halinde genel seçimler ile CB seçimi birlikte yapılır. 11- MİLLETVEKİLİ (MV) OLABİLME ŞARTLARI Yaş şartı 18 yaşını doldurmuş olmak olarak değiştirildi. Askerlik yapmış olma şartı Askerlikle ilişiği olmamak olarak değiştirildi. 12- MİLLETVEKİLLİĞİNİ SONA ERDİREN HALLER Milletvekilliğini kendiliğinden sona erdiren haller kısmına, CB Yardımcısı/Bakan olarak atanma eklendi. Artık bir MV CB Yardımcısı/Bakan olarak atanırsa milletvekilliği kendiliğinden sona erecektir. 13- MİLLETVEKİLLİĞİNİN DÜŞMEDİĞİ DURUMLAR Milletvekilliğinin düşmediği durumlardan Başbakan ve Bakan olarak atanma durumları çıkarıldı. Yeni sistemde başbakan yok! Bir MV CB Yardımcısı/Bakan olarak atanırsa milletvekilliği kendiliğinden sona erecektir. 14- MİLLETVEKİLLİĞİ İLE BAĞDAŞMAYAN İŞLER (Yasama Uyumsuzluğu) Milletvekillerinin yapamayacağı işlemlerden birisi olan Yürütme organı tarafından bir işle görevlendirilemez kuralının istisnası olan Bir üyenin belli konuda ve 6 ayı aşmamak üzere Bakanlar Kurulunca verilecek geçici bir görevi kabul etmesi, Meclisin kararına bağlıdır. ibaresi çıkarıldı. Artık Bakanlar Kurulu olmadığı için ve Yasama ile yürütmenin birbirinden bağımsız olması gerektiğinden dolayı artık MV hiçbir şekilde yürütmenin emrinde görevlendirilemez. 15- YASAMA DOKUNULMAZLIĞI (NİSBİ DOKUNULMAZLIK) Yeni sistemde CB yardımcıları ve bakanlar da göreviyle ilgili olmayan suçlarda yasama dokunulmazlığına ilişkin hükümlerden yararlanacaktır. 16- TBMM BAŞKANININ GÖREVLERİ Çıkarılan Görevler Cumhurbaşkanının yokluğunda CB ye TBMM Başkanı vekâlet ederdi. Artık CB nin yokluğunda CB Yardımcıları vekâlet edecektir. CB nin TBMM seçimlerini yenilemesi durumunda TBMM Başkanı nın görüşünü alması gerekirdir. Artık böyle bir şart kalmadı CB istediği zaman seçimleri yenileyebilecektir. Dolayısıyla TBMM Başkanı nın görüş bildirme görevi ortadan kalkmıştır.
Yeni Sistemde TBMM Başkanı nın Görevleri Meclis temsil etmek Meclis toplantılarına başkanlık etmek Meclisi olağanüstü toplantıya çağırmak Komisyonları denetlemek Meclisin kolluk ve yönetim hizmetlerini yürütmek Başkanlık Divanının gündemini belirlemek ve kararlarını uygulamak Genel Kurulu yönetmek 17- SİYASİ PARTİ GRUPLARI Siyasi Parti Gruplarına Tanınan Yetkiler Cumhurbaşkanlığına aday göstermek DİKKAT: Eski sistemde siyasi parti grupları Cumhurbaşkanlığına aday gösteremezdi. Yeni sistemde gösterebilirler!!! Genel görüşme isteme Meclis araştırması isteme Kapalı oturum isteme Meclis çalışmalarına ve komisyonlarına üye sayıları oranında katılırlar. TBMM de en fazla oy hakkına sahip 2 siyasi parti grubu AYM de iptal davası açabilir. DİKKAT: Eski sistemde İktidar Partisi Grubu ile Anamuhalefet Partisi Grubu bu yetkiyi kullanabiliyordu!!! Siyasi Parti Gruplarının Karar Alamadığı Konular TBMM Başkanlığına aday gösteremez. Meclis soruşturması görüşme yapılamaz ve karar alınamaz. Yasama dokunulmazlığı görüşme yapılamaz ve karar alınamaz. Kişisel Verilerin Korunması Kurulu nun üye seçiminde görüşme yapılamaz ve karar alınamaz. 18- TBMM İŞLEMLERİ Yasama İşlemleri Yasama işlemlerinden şekli anlamda kanunlardan Yetki Kanunu çıkarılmıştır. Yetki Kanunu Bakanlar Kurulu na KHK çıkarma yetkisi veren kanundur. Bakanlar Kurulu ve KHK kaldırıldığı için Yetki Kanunu da sistemden çıkarılmıştır. Parlamento Kararları Parlamento kararları arsından Bakanlar Kurulu nun (hükümetin) denetlenmesi çıkartılmıştır. Onun yerine CB Yardımcısı / Bakanlar için meclis
Hazırlayan: TACETTİN ÇALIK soruşturması açılması ve CB hakkında bir suç işlediği iddiasıyla soruşturma açmak eklenmiştir. Cumhurbaşkanı nın vatanda ihanet ile suçlanması ve Yüce Divana Sevk edilmesi yeni sistemde kaldırılmıştır. 19- KANUNLARIN OLUŞUM SÜRECİ Kanunların oluşum sürecinde CB nin önüne gelen kanunu veto etmesi (TBMM ye geri göndermesi) halinde, TBMM nin geri gönderilen kanunu üye tam sayısının salt çoğunluğu ile (301 MV) aynen kabul etmesi halinde Cumhurbaşkanı tekrar veto yetkisini kullanamaz ve Resmi Gazete de yayımlar. Üye tam sayısının salt çoğunluğu sağlanamazsa, TBMM kanun teklifini aynen kabul edemeyecek; değişiklik yapmak zorunda kalacaktır. Değişik şekilde gelen kanunu Cumhurbaşkanı tekrar veto edebilecek ve süreç kısır bir döngü içerisine girebilecektir. Yeni sistem ile kanunların kabulü konusunda Cumhurbaşkanı nın eli güçlenmiş; kanun çıkartılması zorlaştırılmıştır. 20- BÜTÇE KANUNU Artık Bütçe Kanunu tasarısı diye bir kavram kalmamıştır. Eski sistemde Bütçe Kanunu tasarısını Bakanlar Kurulu TBMM ye sunardı. Ama yeni sistemde Bakanlar Kurulu yürürlükten kalkacağı için, BK tasarısı da sistemden çıkarılacaktır. Artık Cumhurbaşkanı, Bütçe Kanunu teklifini TBMM ye mali yılbaşından en az 75 gün öncesinden sunacaktır. Bütçe Kanunu kabul edilirse herhangi bir problem yoktur. Bütçe kanununun süresinde yürürlüğe konulamaması halinde bir Geçici Bütçe Kanunu çıkartılır. Geçici bütçe kanununun da çıkarılamaması durumunda, yeni Bütçe Kanunu kabul edilinceye kadar bir önceki yılın bütçesi yeniden değerleme oranına göre artırılarak uygulanır. Yeni sisteme göre harcanabilecek tutarın Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile aşılabileceğine dair bütçe kanununa hüküm konulamaz. 21- KESİN HESAP KANUNU Yeni sistemde Cumhurbaşkanı, Kesin Hesap Kanun teklifini de hazırlayıp en geç 6 ay içinde (eski sitemde 7 ay idi) TBMM ye sunacaktır. Bundan sonraki süreç eski sistem ile aynıdır!!! 22- TBMM NİN BİLGİ EDİNME ARAÇLARI VE DENETLEME YOLLARI Yazılı Soru Eski sistemde soru Başbakan ve Bakanlara sorulabiliyordu. Yeni sistemde Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlara sorulur. Eski sistemde soru hem yazılı hem de sözlü şekilde yapılabiliyordu. Yeni sistemde ise yalnızca yazılı şekilde yapılabilir. Soru başlığı, Yazılı Soru olarak değiştirilmiştir.
Artık soru Yazılı olarak sorulmalı ve En geç 15 gün içerisinde cevaplanmalı Meclis Araştırması ve Genel Görüşme ile ilgili bir değişiklik yapılmamıştır. Bakanlar Kurulunun veya bir bakanın siyasi anlamda sorumluluğuna gidilmesini sağlayan GENSORU yeni sistem ile birlikte kaldırılmıştır. Meclis Soruşturması Meclis Soruşturmasının kapsamında önemli değişiklikler yapılmıştır. Eski sistemde Bakanlar Kurulu üyeleri olan Başbakan ve Bakanlar hakkında açılabilen Meclis soruşturması artık CB yardımcıları ve Bakanlar için açılabilecektir!!! Eski sistemde Meclis Soruşturmasının genel özellikleri şu şekildedir: Başbakan veya bakanların görevleriyle ilgili CEZAİ SORUMLULUKLARININ araştırılmasını sağlar. Suç, göreviyle ilgili olmalıdır. Örneğin; yolsuzluk. 55 milletvekilinin (1/10) teklifi gereklidir. Gizli oyla soruşturma açılmasına karar verilir. Siyasi Parti Grupları görüşme yapıp karar alamaz. Yüce Divana sevk (AYM) oylamasında üye tam sayısının salt çoğunluğu (276 MV) sağlanması gerekir. Bakanın Yüce Divana sevki Bireysel sorumluluk Hükümet düşmez. Başbakanın Yüce Divana sevki Kollektif sorumluluk Hükümet düşer. Yeni sistemde Meclis Soruşturmasının genel özellikleri şu şekildedir: CB Yardımcılarının ve Bakanların görevleriyle ilgili işlediği suçlardan CEZAİ SORUMLULUKLARININ araştırılması Teklif yeter sayısı ÜTS salt çoğunluğu Önerge en geç bir ay içinde görüşülür Soruşturma açılması ÜTS 3/5 çoğunluğu Gizli oy ile Siyasi Parti Grupları görüşme yapıp karar alamaz. Yüce Divana sevk (AYM) ÜTS 2/3 çoğunluğu (400 MV) ile olur. CB Yardımcılarının/Bakanların Yüce Divana sevki halinde; Yüce Divan yargılaması 3 ay içerisinde tamamlanır. Yüce Divanda seçilmeye engel bir suçtan mahkûm edilen CB Yardımcılarının/Bakanların görevi sona erer.
YÜRÜTME 23- YÜRÜTME YETKİSİ: Yeni sistem ile birlikte Bakanlar Kurulu kaldırılmıştır. Bakanlar Kurulu ile Başbakan da artık yeni sistemde yer almamaktadır. Yürütme yetkisi artık CB tarafından tek başına kullanılacaktır. Bakanlar Kurulu nun bütün yetkileri CB na devredilmiştir. Yeni sisteme ilişkin sorularda Bakanlar Kurulu nun yerine hep CB gelecektir diyebiliriz. O yüzden Bakanlar Kurulu nun görevlerini biliyorsanız BK yerine CB koyarak soruları çok rahat bir şekilde çözebilirsiniz. Sisteme yeni olarak Cumhurbaşkanı yardımcıları eklenmiştir. 24- CB SEÇİMLERİ Yeni sistem ile birlikte artık CB seçimleri ile Genel Seçimler aynı anda yapılır!!! 2017 Anayasa Değişikliği ile birlikte varsa partisi ile ilişiği kesilmez. 25- CUMHURBAŞKANLIĞINA ADAY GÖSTERME Yeni sistem ile birlikte artık siyasi parti grupları Cumhurbaşkanlığına aday gösterebilir hale gelmiştir. Yeni sisteme göre Cumhurbaşkanlığına aday gösterebilenler: Siyasi parti grupları, Son genel seçimlerde geçerli oyların tek başına veya birlikte EN AZ YÜZDE 5 İNİ alan siyasi partiler En az yüz bin seçmen aday gösterebilir. 26- CB SEÇİM USULÜ CB seçim usulünde herhangi bir değişiklik olmamakla birlikte, CB seçimleri ile Genel Seçimleri birlikte yapılacağı unutulmamalıdır. İkinci oylamaya tek adayın kalması halinde oylama referandum (Halk Oylaması) şeklinde yapılır. Oylamada, adayın geçerli oyların çoğunluğunu alamaması halinde sadece Cumhurbaşkanı seçimi yenilenir. Seçimlerin tamamlanamaması halinde yenisi göreve başlayıncaya kadar mevcut Cumhurbaşkanının görevi devam eder. CB makamının herhangi bir nedenle boşalması halinde 45 gün içinde CB seçimi yapılır. DİKKAT: Yenisi seçilene kadar CB Yardımcısı vekâlet eder. Genel seçime bir yıl ve daha az kalmışsa TBMM seçimi de CB seçimi ile birlikte yenilenir.
Hazırlayan: TACETTİN ÇALIK Genel seçime bir yıldan fazla kalmışsa seçilen CB, TBMM seçim tarihine kalan süreyi tamamlar. Bu süre dönemden sayılmaz. Genel seçimlerinin yapılacağı tarihte her iki seçim birlikte yapılır. 27- CUMHURBAŞKANININ SORUMLULUĞU Yeni sistemde Cumhurbaşkanının sadece cezai anlamda sorumluluğu kabul edilmiştir. Cumhurbaşkanının siyasi sorumluluğu yeni sistemde düzenlenmemiştir. Eski sistemde Bakanlar Kurulunun veya bir bakanın siyasi anlamda sorumluluğuna gidilmesini sağlayan GENSORU, yeni sistem ile birlikte kaldırılmıştır. CB NİN CEZAİ SORUMLULUK: CB nin bir suç işlediği iddiasıyla CEZAİ SORUMLULUKĞUNUN araştırılması mümkündür!!! Teklif yeter sayısı ÜTS salt çoğunluğu Önerge en geç 1 ay içinde görüşülür Soruşturma açılması ÜTS 3/5 çoğunluğu / Gizli oy ile Siyasi Parti Grupları görüşme yapıp karar alamaz. Yüce Divana sevk (AYM) ÜTS 2/3 çoğunluğu (400 MV) CB nin Yüce Divana sevk edilmesi halinde; Yüce Divan yargılaması 3 ay içerisinde tamamlanır. Yüce Divanda seçilmeye engel bir suçtan mahkûm edilirse CB nin görevi sona erer. Hakkında soruşturma açılan CB erken seçim kararı alamaz. 28- CUMHURBAŞKANININ GÖREVLERİ Bakanlar Kurulu nun kaldırılması ile birlikte, BK nın görevleri CB ye geçmiş ve Cumhurbaşkanının görevlerinde önemli bir artış yaşanmıştır. Parlamenter sistemde temsili olan pek çok yetki artık bizzat Cumhurbaşkanı tarafından kullanılacaktır. Burada CB nin bütün görevlerine yer verilmeyecek sadece 2017 değişikliği ile eklenen görevler sıralanacaktır: vermek Ülkenin iç ve dış siyaseti hakkında Meclise mesaj verir. CB Kararnamesine İptal davası açmak Cumhurbaşkanı Yardımcılarını ve Bakanları atamak ve görevlerine son Üst kademe kamu yöneticilerini atamak ve görevlerine son vermek Milli güvenlik politikalarını belirler ve gerekli tedbirleri alır. OHAL ilan etmek
Olağan dönemde ve OHAL de CB Kararnamesi çıkarmak Kanunların uygulanmasını sağlamak için ve aykırı olmamak şartıyla yönetmelikler çıkarmak Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile Bakanlıkların kurulması/kaldırılması Bütçe Kanunu ve Kesin Hesap Kanunu teklifi hazırlamak Milli güvenliğin sağlanmasından + Silahlı Kuvvetlerin yurt savunmasına hazırlanmasından, TBMM'ye karşı CB sorumludur. 29- CUMHURBAŞKANI YARDIMCILARI VE BAKANLAR Cumhurbaşkanı Yardımcıları 2017 değişikliği ile sisteme girmiştir. Anayasadaki düzenlemede CB yardımcılarının görevleri ve çalışma usulleri konusunda ayrıntılı bir düzenleme yapılmamıştır. Bu düzenlemelerin CB Kararnamesi ile yapılacağı düşünülmektedir. CB, bir veya daha fazla CB yardımcısı atayabilir. CB yardımcıları ve bakanlar; Milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olanlar arasından CB tarafından atanır/görevden alınır. MV leri CB yardımcısı ve bakan olarak atanırlarsa üyelikleri sona erer. CB yardımcıları ve bakanlar TBMM önünde and içerler. CB ye karşı sorumludur. Herhangi bir nedenle boşalması halinde; Yenisi seçilene kadar CB Yardımcısı vekâlet eder. Cumhurbaşkanının hastalık/yurt dışına çıkma gibi sebeplerle geçici olarak görevinden ayrılması hallerinde, CB Yardımcısı vekâlet eder. Bakanlığın kurulması ve kaldırılması CB Kararnamesi ile 30- CUMHURBAŞKANLIĞINA BAĞLI KURULUŞLAR Cumhurbaşkanlığına bağlı kuruluşlardan CB Genel Sekreterliği 2017 Anayasa değişikliği ile kaldırılmıştır. Genel Sekreterliğin yapısını düzenleyen belge olan CB Kararnamesinin kapsamı değişmiş ve Cumhurbaşkanının düzenleyici işlemi haline gelmiştir. Devlet Denetleme Kurulu nun özelliklerine ilişkin bazı değişiklikler yapılmıştır. Buna göre; Devlet Denetleme Kurulunun işleyişi, üyelerinin görev süresi Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenir. (Eski sistemde DDK nın yapısı, görevleri, vs. kanun ile düzenleniyordu) Artık DDK, Cumhurbaşkanının emriyle her türlü idari soruşturma, (2017 Değişikliği ile eklendi) inceleme,
Hazırlayan: TACETTİN ÇALIK araştırma ve denetlemeleri yapar Yargı kuruluşları hariç; (TSK istisnalardan çıkartıldı) Bütün kamu kuruluşları Türk Silahlı Kuvvetleri (eski sitemde TSK nın denetlenmesi mümkün değildi) Sendikaları Kamu yararına çalışan dernekleri Devletten yardım alan, vergiden muaf olan vakıfları KİT leri Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarını Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığı 2017 KHK değişikliği ile bağlandı Savunma Sanayii Müsteşarlığı 2017 KHK değişikliği ile bağlandı 31- MİLLİ GÜVENLİK KURULU (MGK) ÜYELER MGK üyelerinde yeni değişiklikler yapılmıştır. Artık başbakan ve Başbakan yardımcıları kaldırıldığı için, Jandarma Genel Komutanı ise İçişleri Bakanlığına bağlandığı için, MGK üyesi değildir. Yeni MGK ya eklenen üye CB yardımcılarıdır. Son Haliyle MGK üyeleri; Askerler: Siviller: Bakanların Şifresi İDAM * Cumhurbaşkanı * İçişleri Bakanı * CB Yardımcısı * Adalet Bakanı Özellikleri Genelkurmay Başkanı Kara/Hava/Deniz Kuvvetleri Komutanları Başkanı Cumhurbaşkanı CB yoksa CB yardımcısı vekalet eder * Dışişleri Bakanı * Milli Savunma Bakanı Milli Güvenlik Genel Sekreterliği, MGK üyesi değildir. MGK Genel Sekreterliğinin teşkilatı ve görevleri Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenir. 32- OLAĞANÜSTÜ YÖNETİM ŞEKİLLERİ Olağanüstü yönetim şekillerinde önemli değişiklikler olmuştur. O yüzden bu konunun öğrenilmesi önemlidir.
İlk olarak Sıkıyönetim kaldırıldı. Sıkıyönetim sebeplerinin tamamı OHAL ilan sebebi olarak kabul edilmiştir. Sıkıyönetimin kaldırılması ile kolluk yetkilerinin asker kontrolüne girmesinin önünde geçilmiş oldu!!! Sıkıyönetimin kaldırılması ile, sıkıyönetim komutanlarının işlemlerine yargı yolu kapalı düzenlemesi yürürlükten kalkmıştır. OHAL İlanı Cumhurbaşkanı artık tek başına OHAL ilan etme yetkisine sahiptir. CB en fazla 6 aylığına OHAL ilan edebilir. CUMHURBAŞKANININ TALEBİYLE TBMM her defasında dört ayı geçmemek üzere süreyi uzatabilir. Savaş hallerinde bu dört aylık süre aranmaz. Olağanüstü Hal İlan Sebepleri Savaş hali, Savaşı gerektirecek bir durumun baş göstermesi, Seferberlik, Ayaklanma, Kuvvetli ve eylemli bir kalkışma, Ülkenin bölünmezliğini tehlikeye düşüren şiddet hareketlerinin yaygınlaşması, Şiddet olayları nedeniyle kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması, Doğal afet veya tehlikeli salgın hastalık ya da ağır ekonomik bunalım Anayasal düzeni veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerinin ortaya çıkması, OHAL de Kolluk Yetkisi Sivil Makamlarda Bir ilde OHAL ilan edilmişse ilin valisi Birden fazla il / bölgede ilan edilmişse OHAL Bölge Valisi Birden fazla bölgede / Türkiye genelinde ilan edilirse CB OHAL in Sonuçları CB OHAL CB kararnamesi çıkartabilir. 33- YÜRÜTMENİN DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİ CB KARARNAMESİ Çıkarma Yetkisi Cumhurbaşkanı Çıkarılma süreci: CB hazırlar / RG de yayımlar.
Yürürlüğe Girme: Tarih varsa o tarihte; Tarih yoksa yayınlandığı gün Yetki ANAYASADAN alır. Hukuki Statüsü CB Kararnamesi kanunun altında yer alır!!! CB Kararnamesi ile kanunlarda farklı hükümler bulunması halinde Kanun hükümleri uygulanır. TBMM aynı konuda kanun çıkarırsa CB Kararnamesi hükümsüz hale gelir. Konu: «Yürütme yetkisine ilişkin» bütün konularda Sosyal ve ekonomik haklar düzenlenebilir!!! Çıkarılamayan Durumlar: Kanunda açıkça düzenlenen konularda Anayasada münhasıran kanunla düzenlenmesi öngörülen konularda Temel haklar Kişi hak ve ödevleri Siyasi hak ve ödevler Yargısal Denetim: AYM denetler OHAL (CB) KARARNAMESİ OHAL Kararnamesi Çıkarma Süreci CB hazırlar ve RG de yayımlar. RG'de yayınlandığı anda yürürlüğe girer. Yayınlandığı gün TBMM'ye sunulur. Sunulmazsa (YOKLUK) Savaş ve mücbir sebeplerle TBMM nin toplanamaması hariç 3 ay içerisinde TBMM de görüşülür/karara bağlanır. Aksi halde kendiliğinden yürürlükten kalkar. TBMM; kabul red RG de yayım!!! OHAL (CB) KARARNAMESİNİN ÖZELLİKLERİ Çıkarma Yetkisi Cumhurbaşkanı
Yetki ANAYASADAN alır Hukuki Statüsü: OHAL (CB) Kararnameleri i. Kanun hükmündedir!!! Konu: Sert çekirdek haklar haricinde her konuda Çıkarılamayan Durumlar: Çekirdek haklara dokunamaz (MİYAD): (M)asumiyet Karinesi (İ)şkence Yasağı (Y)aşam Hakkı (A)leyhe suç ve cezanın geriye yürümemesi (D)in, vicdan ve ifade hürriyeti Yargısal Denetim: AYM denetleyemez. YÖNETMELİKLER Çıkarma Yetkisi Cumhurbaşkanı Bakanlıklar Kamu tüzel kişileri (Ör: Üniversite, Belediye) Konu: Her kurum kendi görev alanına ilişkin CB kararnamelerinin uygulanmasını sağlamak Geçerlilik Şartı: Anayasa/Kanun/CB Kararnamelerine uygun olmalı Kanunla düzenlenmeyen konuda Çıkarılamaz. Yasal/Kanuni dayanağı olmalı Çıkarılma Süreci: Hepsi RG de yayımlanmaz. Hangi yönetmeliklerin RG de yayımlanacağı Kanunda belirtilir. Yerel: Yayımlanmaz. Genel: Yayımlanır. Yargısal Denetim: Yerel: İptali için İdare Mahkemesine Genel: İptali için Danıştay a
YARGI 34- YARGIYA İLİŞKİN İLKELER Mahkemelerin Bağımsızlığı Türk Milleti adına bağımsız ve tarafsız (2017 değişikliği ile eklendi) mahkemeler tarafından kullanılır. 35- HÂKİM VE SAVCILAR KURULU (HSK) Eski Adı HSYK 13 Üye Başkanı Adalet Bakanı Adalet Bakanlığı Müsteşarı Tabii Üye CB Tarafından Seçilen Üyeler 4 Üye Adli yargı hâkim ve savcıları 3 üyesi İdari yargı hâkim ve savcıları 1 üyesi TBMM Tarafından Seçilen Üyeler (7 Üye) Yargıtay üyeleri 3 üyesi Danıştay üyeleri 1 üyesi Öğretim Üyeleri ile Avukatlar 3 üyesi Üye Seçimi Süreç 30 gün içinde Üyeler 4 yıl için seçilir. Tekrar seçilebilir. 1. Tur ÜTS 2/3 çoğunluğu 2. Tur ÜTS 3/5 çoğunluğu 3. Tur En çok oyu alan iki aday - AD ÇEKME USULÜ İLE Yapısı: 2 daire şeklinde Başkan daire toplantısına katılmaz. 36- TÜRK YARGI SİSTEMİNDE YÜKSEK MAHKEMELER Anayasa Mahkemesi 15 Üye 12 üye CB 3 üye TBMM 12 yıllığına tekrar seçilemez Başkan üyeler tarafından 4 yıllığına tekrar seçilebilir.
Yargıtay Danıştay Hazırlayan: TACETTİN ÇALIK Tüm üyeleri HSK seçer 12 yıllığına tekrar seçilemez Başkan üyeler tarafından 4 yıllığına tekrar seçilebilir. 1/4 ü CB seçer 3/4 ü HSK seçer 12 yıllığınatekrar seçilemez Başkan üyeler tarafından 4 yıllığına tekrar seçilebilir. Uyuşmazlık Mahkemesi 12 Asıl + 12 Yedek Yargıtay + Danıştay 4 yıllığına Başkan AYM tarafından 4 yıllığına 37- AYM ÜYE SEÇİMLERİ 15 ÜYE Cumhurbaşkanı 12 üye TBMM 3 Üye 3 üye Yargıtay Genel Kurulu nun gösterdiği adaylardan 2 üye Danıştay Genel Kurulu nun gösterdiği adaylardan 3 üye YÖK ün belirlediği öğretim üyelerinden (2 si hukukçu olmalı) 45 yaşını doldurmuş Prof. veya Doç. olmalı 4 üye (Doğrudan) Üst düzey yöneticilerden En az 45 yaş + 20 yıl 1. derece hâkim ve savcılardan En az 45 yaş + 20 yıl Serbest avukatlardan En az 45 yaş + 20 yıl AYM Raportörlerinden en az 5 yıl 2 üye Sayıştay Genel Kurulunun gösterdiği adaylardan 1 üye Baro Başkanlarının aday gösterdiği avukatlardan TBMM DE AYM ÜYESİ SEÇİMLERİ
Hazırlayan: TACETTİN ÇALIK 1. TUR Üts 2/3 çoğunluğu 2. TUR Üts salt çoğunluk (301 MV) 3. TUR En çok oy alan 2 aday / Yüksek olan 3 tur / Gizli oy 38- YÜCE DİVAN DA YARGILANABİLENLER Yasama Yürütme Yargı Asker TBMM Başkanı Cumhurbaşkanı CB Yardımcıları Bakanlar Yüksek Mahkemelerin Başkan ve Üyeleri Sayıştay başkan ve üyeleri, HSK üyeleri Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ve Vekili Genel Kurmay Başkanı (2010) Kara/Hava/Deniz Kuvvetleri Komutanları (2010) o ÖNEMLİ NOT: o Milletvekilleri yargılanmaz. Adli yargı o Jandarma Genel Komutanı + Başbakan 2017 değişikliği ile çıkarıldı. 39- SOYUT NORM DENETİMİ (İPTAL DAVASI) ESAS YÖNÜNDEN ŞEKİL YÖNÜNDEN: İçerik bakımından Kanun ve TBMM İçtüzüğü bakımından; Son oylamada öngörülen çoğunluk Anayasa değişiklikleri bakımından; Teklif: 1/3 oranında (200) MV Görüşme: İvedilikle görüşülemeyeceği 2 defa En az 48 saat ara Oylama: En az 3/5 360 ve Gizli oy o ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ
o KANUN Hazırlayan: TACETTİN ÇALIK Sadece şekil bakımından 10 gün içinde Cumhurbaşkanı TBMM üye tam sayısının 1/5 i Şekil bakımından TBMM ÜTS 1/5 i Esas bakımından 10 gün içinde Cumhurbaşkanı 60 gün içinde o Cumhurbaşkanı o TBMM ÜTS 1/5 i o TBMM de en fazla üyeye sahip iki siyasi parti grubuna o CB KARARNAMESİ/TBMM İÇ TÜZÜĞÜ 40- TÜZEL KİŞİLER Şekil/Esas bakımından 60 gün içinde o Devlet Tüzel Kişileri o Özel bütçesi yok o Cumhurbaşkanı o TBMM ÜTS 1/5 i o TBMM de en fazla üyeye sahip iki siyasi parti grubuna İDARE HUKUKU o Gelirleri Devletten karşılanır. o Yönetmelik çıkaramaz. İstisna: o Hiyerarşi ilkesi o Cumhurbaşkanı o Bakanlıklar o ÖRNEĞİN: Bakanlıklar, İl, İlçe. o Kamu Tüzel Kişileri o Gelirleri hazineden + özel bütçe o Özel Bütçe varsa ayrı bir tüzel kişiliği var. o Yönetmelik çıkarabilir. o Vesayet ilkesi
o Kamu tüzelkişiliği, kanunla veya CB kararnamesiyle kurulur. o ÖRNEĞİN: Belediye, Köy, Üniversiteler. 41- YEREL SEÇİMLERDE SEÇİMLE BAŞA GELENLER o Kural: Bütün Meclisler seçimle başa gelir!!! o İstisna: Büyükşehir Belediye Meclisi o İlçe Belediye Başkanları ndan oluşur! o 18 yaşını dolduran her Türk vatandaşı (2018 değişikliği) o Belediye başkanlığına, o İl genel meclisi ve o Belediye meclisi üyeliğine o Muhtar, o İhtiyar heyeti o İl Özel İdaresi o İl Genel Meclisi o Büyükşehir Belediyesi o Büyükşehir Belediye Başkanı o Belediye o Belediye Başkanı o Belediye Meclisi o Köy o Muhtar 42- MEMUR OLMANIN ŞARTLARI 2016 yılında yapılan KHK değişikliği ile Güvenlik soruşturması ve/veya arşiv araştırması yapılmış olmak şartı getirilmiştir.