OSTEOARTRİT Uzm. Fzt. Nazmi ŞEKERCİ
Eklem kıkırdağından başlayıp, eklemlerde mekanik aşınmaya ve dejenerasyona yol açan kronik bir eklem hastalığıdır.
LİTERATÜRDEKİ İSİMLERİ ARTROZ DEJENERATİF ARTRİT
Yavaş bir ilerleme gösterir ve öncelikle ağırlık taşıyan eklemlerde oluşur.(kalça, diz, vertebral kolonda servikal ve lumbal bölge) GONARTROZ. ES SIK GÖRÜLEN
Yıpranma ve aşınmaların asıl nedeni yaşlılıktır. Hastalığın ilk belirtileri 20-40 yaşlarında başlar. Kadınlarda daha fazladır. Aslında eşit olduğu da söylenebilir ama lokalizasyonları farklıdır. Kadınlarda cervikal ve el bileğinde; erkeklerde kalça ve lumbal bölgede fazladır.
El bileğinde özellikle distal interfalangiallerde görülür. Bileğin dorsal yüzünün medial ve lateralinde görülen şişlikler (heberden nodülleri) osteoartritin tanısında yardımcı olur. Heberden nodüllerinin gelişimi hastalığın seyrinin ilerlediğini gösterir.
OSTEOARTRİT PRİMER SEKONDER
Primer osteoartrit idiopatiktir. Ancak, obesite, kalıtımsal nedenler ve yaşlılık düşünülen nedenleri arasındadır. Daha çok el, diz ve kalçada tutulum olur. Ancak romatoid artritten farklı olarak eldeki tutulum nadirdir. Ayrıca romatoid artritte sabah tutukluğu vardır ve gün içinde açılır. Osteoartritte ise hasta sabah daha dinç ve ağrısızdır. Gün içinde yorgunluğa bağlı olarak ağrı ve tutukluk artar.
SEKONDER OSTEOARTRİT ise altta yatan nedenin belli olduğu, belirli bir faktöre bağlı olarak gelişen osteoartrit tipidir. Herhangi bir eklemde meydana gelebilir.
SEKONDER OA SEBEPLER 1) Metabolik faktörler diabetes mellitus 2) Endokrinolojik faktörler 3) Konjenital ve gelişimsel faktörler doğuştan kalça çıkığı ya da kemik yapısının bozuk olması
AYRICA.. İnflamatuar eklem hastalıkları Ankilozan spondilit Travmalar Nörolojik buzukluklar Yaşlılık Stress Dengesiz ve düzeysiz beslenme de OA nedenleri arasında sıralanabilir.
Patolojisi Osteoartrit oluşumunda mekanik, metabolik ve iltihabi faktörler birlikte rol alır. Mekanik ve metabolik faktörlerin etkisiyle iltihabi reaksiyonun gelişmesi şöyle açıklanabilir:
Osteoartrit eklem kıkırdağından başlar. (Synovia dan değil)
Yaşlılıkla birlikte difüzyonla beslenen kıkırdak dokunun beslenmesi bozulur ve hassaslaşan ve yapısı bozulan kıkırdaktan bazı parçalar eklem aralığına düşer.
Bu olay yabancı cisim reaksiyonuna neden olur ve bölgeye lizozomal enzimler serbestleşir. İltihabi bir reaksiyon başlar ve şişlik meydana gelir. Eklem içi sıvı miktarında artış görülür(sıvının vizkozitesi ve yoğunluğu değişir)
Sıvı artışı ve şişliğin etkisi ile eklem kapsülüne bir baskı olur ve bu sekonder olarak kapsülün dolaşımını etkiler. Sürtünme katsayısı artar ve eklem kıkırdağının beslenmesi tamamen durur. Eklem sertliği gelişir.(synovial sıvı artışından, kapsüler ligament sertliklerinden ve spazmdan kaynaklanır)
Kıkırdaktaki gelişmeler nedeniyle serbest sinir uçları uyarılır ve ağrı oluşur.(bazı vakalarda ağrı başlangıçta bu kadar belirleyici olmayabilir)genelde aktiviteyle artar, inaktiviteyle azalır ve giderek daha sürekli bir hal alır.
Bu ağrı çevre kaslarda spazmlara yol açar ve immobilizasyona bağlı bir limitasyon ve ileride de kontraktür gelişebilir. İmmobilizasyonun ve kullanmama sonucu atrofi gelişmesi kaçınılmazdır. Ancak eklemin lokal bir hasarı olduğu için sistemik bulgular görülmez. Sistemik bulguların görülmesi başka bir hastalığı düşündürür.
Palpasyonla bakıldığı zaman eklemde bir hassasiyet farkedilir. Erken dönemdeki sertlik yerini yavaş yavaş ankiloza bırakır.
Nedeni de eklem içindeki kanamanın ve diğer sıvıların Ca iyonları ile dolmasıdır. Ankilozun haricinde krepitasyonlar ve subluksasyonlar da osteoartritli bir eklemde görülebilecek komplikasyonlardandır.
Değerlendirme
Tedavi 1) Neden olan faktörleri ortadan kaldırmak faktörler ortadan kalkmadıkça, ağrı-ödem-spazm giderilmedikçe yapılan tedavi ve egzersiz işe yaramayacaktır. 2) Semptomları giderip hastayı rahatlatmak 3) Hastayı fonksiyonel kılmak 4) Bölgeyi travma ve aşırı yüklenmelerden korumak 5) Ağırlık taşıyan diğer eklemleri korumak 6) Hastayı istirahat ettirmek 7) Duruma ve yerine göre değerlendirilen eklemin bir üst ve alt eklemini de değerlendirmek.
Ağrıyı azaltmak için akut dönemde öncelikle soğuk uygulama yapılır. Bununla beraber elektroterapi ajanlarından, TENS, enterfaransiyel akım v.b. ajanlar kullanılabilir. Daha sonra kronik dönemde sıcaklık uygulamalarına geçilir.
Manipulatif tedavi modalitelerinden klasik masaj dolanımı arttırır. Manipulasyon ve mobilizasyonlar için hasta fizyoterapiste yönlendirilmelidir.
Romatoid Artrit- Osteoartrit Vücut sistemlerini tutar Simetrik tutulum vardır Sabah tutukluğu vardır Gençlerde görülebilir Romatoid nodüller RF(+) MCP ve PIP eklemleri tutar Snovit primer oluşur Üst servikal vertebralar tutulur Eklemleri tutar Simetrik olmayabilir Akşama doğru tutukluk başlar 45 yaşının üstünde en sık görülür Heberdan nodülleri RF(-) DIF eklemleri tutar Snovit sekonder oluşur Alt servikal vertebralar tutulur