KATMA DE ER VERG S NDE PANAYIR VE FUAR ST SNASI DOLAYISIYLA ADE ED LECEK KDV N N KARfiILIKLI OLMA fiarti, UYGULAMA USUL VE ESASLARI Ali GÜL* 1.G R fi 3065 Say l Katma De er Vergisi Kanunu nun 11/1-b maddesine 4731 say l Kanunun 50/A maddesiyle eklenen f kra ile Türkiye de ikametgah, iflyeri, kanuni ve ifl merkezi bulunmayanlar n tafl mac l k faaliyetlerine iliflkin olarak sat n alacaklar mal ve hizmetler ile, fuar, panay r ve sergilere kat - l mlar dolay s yla sat n alacaklar mal ve hizmetler nedeniyle ödedikleri katma de er vergisinin, karfl l kl olmak kayd yla iade edilebilece i, hükme ba lanm fl ve iadeden faydalanacak mal ve hizmetler ile uygulamaya iliflkin usul ve esaslar tespit etmeye Maliye Bakanl yetkili k l nm flt r. Ayn kanunun 14 üncü maddesinde de, transit ve Türkiye ile yabanc ülkeler aras nda yap lan tafl mac l k ifllerinde Bakanlar Kurulu taraf ndan belirlenecek tafl ma ifllerinin vergiden müstesna oldu u, bu istisnan n, ikametgah, kanuni merkezi ve ifl merkezi Türkiye de bulunmayan mükelleflere, ilgili ülkeler itibariyle karfl l kl olmak flart yla tan naca hükme ba lanm flt r. adeden faydalanacak mal ve hizmetler ile uygulamaya iliflkin usul ve esaslar tespit etmeye Maliye Bakanl yetkili k l nm flt r. * Vergi Denetmeni 169
Maliye Bakanl, tan nan bu yetkiye istinaden 90 Seri No lu KDV Genel Tebli ini yay mlayarak uygulamaya iliflkin usul ve esaslar belirlemifltir. Ancak, söz konusu tebli de karfl l kl olma durumunun nas l ortaya konaca hükme ba lanmam flt r. Gelirler Genel Müdürlü ü nün ilgili yaz s ve stanbul Vergi Dairesi Baflkanl n n yay nlad muktezada bu konuya aç kl k getirilmeye çal fl lm flt r. Bu yaz m zda, Türkiye de ikametgah, iflyeri, kanuni ve ifl merkezi bulunmayanlar n tafl mac l k faaliyetlerine iliflkin olarak sat n alacaklar mal ve hizmetler ile, fuar, panay r ve sergilere kat l mlar dolay s yla sat n alacaklar mal ve hizmetler nedeniyle ödedikleri katma de- er vergisi iadelerinin yerine getirilmesinde karfl l kl olma durumu, ilgili kanun ve tebli hükümleri ile yay nlanan muktezalar çerçevesinde anlat lmaya çal fl lacakt r. 2. KONUYLA LG L YASAL MEVZUAT: 2.1. Katma De er Vergisi Kanunu nda Yer Alan Düzenlemeler: 3065 Say l Katma De er Vergisi Kanununun 11/1-b maddesinde (4731 say l Kanunun 50/A maddesiyle eklenen f kra); Türkiye de ikametgah, iflyeri, kanuni ve ifl merkezi bulunmayanlar n tafl mac l k faaliyetlerine iliflkin olarak sat n alacaklar mal ve hizmetler ile fuar, panay r ve sergilere kat l mlar dolay s yla sat n alacaklar mal ve hizmetler nedeniyle ödedikleri katma de er vergisi, karfl l kl olmak kayd yla iade edilir hükmü, ayn kanununun 14 üncü maddesinin 1 inci f kras nda; Transit ve Türkiye ile yabanc ülkeler aras nda yap lan tafl mac l k ifllerinde, Bakanlar Kurulu taraf ndan belirlenecek tafl ma iflleri vergiden müstesnad r hükmü, 2 nci f kras nda; Bu istisna, ikametgah, kanuni merkezi ve ifl merkezi Türkiye de bulunmayan mükelleflere, ilgili ülkeler itibariyle karfl l kl olmak flart yla tan n r hükmü yer almaktad r. 170
2.2. 90 Seri No lu KDV Genel Tebli i le Yap lan Düzenlemeler : 3065 Say l Katma De er Vergisi Kanununun 11/1-b maddesinin uygulamaya iliflkin usul ve esaslar tespit etmek üzere 90 Seri No lu KDV Genel Tebli yay mlanm flt r. Tebli de uygulamaya iliflkin usul ve esaslarla ilgili olarak afla daki hükümler yer almaktad r. 1. Bu uygulamadan yararlanacaklar n Türkiye'de ikametgâh, iflyeri, kanuni ve ifl merkezinin bulunmamas ve Türkiye'de katma de er vergisi, gelir ve kurumlar vergisi mükellefiyetini gerektiren herhangi bir faaliyetinin olmamas gerekmektedir. 2. Bu istisna kapsam nda sat n al nacak mal ve hizmet bedellerinin asgari miktar, katma de er vergisi hariç, 213 say l Vergi Usul Kanunu nun 232 nci maddesinde öngörülen ve ilgili dönemde uygulanmakta olan fatura düzenleme s n r kadar olacakt r. Bu miktara, istisnadan yararlanmak flart yla birden fazla mal veya hizmet dahil edilebilecektir. 3. Tafl mac l k faaliyetine iliflkin olarak istisna uygulanacak mal teslimi ve hizmet ifalar ; akaryak t, yedek parça, bak m ve tamir giderlerini kapsamaktad r. Fuar, panay r ve sergilere kat l mda ise, mal teslimi ve hizmet ifas - n n münhas ran bu ifllerle ilgili olmas gerekmektedir. 4. Bu uygulamadan yararlanacaklar n kendi ülkelerinde ba l bulundu u vergi dairesinden (ülkesine göre ilgili idareden) temin edilecek ve vergi mükellefiyetinin bulundu unu gösteren bir belgeyi ibraz etmeleri gerekmektedir. Bu belge, ilgilinin ad ve soyad n /firma ad n (unvan n ), kendi ülkesinde ba l bulundu u vergi dairesini, faaliyet konusu ve adresini içerecek flekilde düzenlenmifl olacakt r. 5. Söz konusu ifllemler nedeniyle ödenen katma de er vergisinin karfl - l kl olmak kayd yla iadesi, tafl mac l k ile ilgili olarak stanbul Ulaflt rma Vergi Dairesi Baflkanl ; fuar, panay r ve sergiye kat l m ile ilgili olarak da bu faaliyetin yap ld yerdeki defterdarl n belirleyece i vergi dairesi taraf ndan yerine getirilecektir. 171
6. Bu ifllemler nedeniyle, takvim y l n n birer ayl k dönemleri itibariyle iade talep edilebilecektir. ade, nakden veya banka havalesi ile yap labilecektir. 7. Söz konusu tafl mac l k faaliyetlerine iliflkin olarak sat n al nan mal ve hizmetler ile fuar, panay r ve sergilere kat l mlar dolay s yla sat n al nan mal ve hizmetlerin niteli i, miktar ve tutar na iliflkin bilgileri içeren ve Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre düzenlenmifl fatura veya serbest meslek makbuzunun olmas gerekmektedir. 8. ade hakk sahibi, tafl mac l k faaliyetini yapan yabanc kifli/firma veya fuar, panay r ve sergilere kat lan yabanc kifli ve kurulufllard r. 9. ade Talebinde Aran lacak Belgeler; ade talebi, ilgili vergi dairesine verilecek bir dilekçe ile yap l r. Bu dilekçeye afla daki belgeler eklenir. -Bu Tebli e ekli "iade talep formu", - adenin herhangi bir arac taraf ndan talep edilmesi halinde noter onayl "Vekaletname" belgesi, -Fuar, panay r ve sergilere kat lanlar n gerçek kifli olmas, tafl mac l n sürücü taraf ndan kendi ad na yap lmas halinde bunlara ait pasaportlar n noter onayl fotokopisi, -Kendi ülkelerinde vergi mükellefiyetini gösteren "vergi mükellefiyeti" belgesi, (iadenin tekrarlanmas durumunda bu belgenin yeniden ibraz na gerek bulunmamaktad r.) -Yap lan harcamalara iliflkin olarak Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre düzenlenmifl fatura veya serbest meslek makbuzunun as llar veya noter onayl suretleri, Yabanc tafl mac l k faaliyetinde bulunanlar bu belgelere ek olarak afla daki belgeleri de eklemek zorundad rlar. -Tafl mac l k faaliyetine iliflkin olarak TIR karnesinin Türkiye'ye girifl ç - k fl tarihlerini gösteren dip koçan n n veya transit beyannamesinin onayl örne i, 172
-Tafl man n yap ld arac n plakas n n ve tafl ma iflini yapan kifli/firman n isminin yer ald belgelerin as llar veya noter onayl suretleri. 10. adenin Yap lmas ; -1 milyar liray aflmayan nakden iade talepleri, bu Tebli in (9) uncu bölümünde say lan belgelerin ibraz edilmesi halinde, inceleme raporu ve teminat aran lmadan yerine getirilir. - ade edilecek tutar n, Bakanl m zca belirlenen tutar aflmas durumunda, buna iliflkin iade talepleri, vergi inceleme raporu sonucuna göre yerine getirilir. Afla da belirtilen türde teminat gösterilmesi halinde inceleme raporu beklenilmeden de iade yap l r. Teminat, vergi inceleme raporuna dayan larak çözülür. Vergi dairesince ödeme belgesine, inceleme raporunun bir örne i, teminat gösterilmiflse teminata iliflkin al nd n n bir örne i eklenecektir. Teminat, 6183 say l Kanunun 10 uncu maddesinde say lan teminat türlerinden banka teminat mektubu olmal d r. Bu teminat mektubunun, paraya çevrilmesi konusunda hiçbir s n rlay c flart tafl mayacak biçimde ve 4389 say l Bankalar Kanunu hükümlerine göre faaliyette bulunan bankalar veya özel finans kurumlar taraf ndan düzenlenmifl olmas gerekmektedir. 3. KARfiILIKLI OLMA HÜKMÜ AÇISINDAN DURUM : KDV Kanununun 11/1-b f kras nda, 14 üncü maddenin 2 nci f kras nda ve 90 Seri No lu KDV Genel Tebli inde söz konusu ifllemler nedeniyle ödenen Katma De er Vergisi nin iadesinin karfl l kl olmak kayd yla yerine getirilece i hükmü yer almakta, ancak bu durumun nas l ortaya konaca ve belgelendirilece ine iliflkin herhangi bir hüküm yer almamaktad r. Konu ile ilgili olarak idarelerce verilmifl görüfller bulunmaktad r. 173
3.1. Maliye Bakanl n n Görüflü Maliye Bakanl Gelirler Genel Müdürlü ü, 3065 Say l Katma De er Vergisi Kanununun 14 üncü maddesindeki karfl l kl olma flart na iliflkin olarak; iade talebinde bulunan yabanc flirketlerin istisnan n karfl l kl uyguland n belgelendirmeleri gerekti i görüflündedir. Maliye Bakanl n n 28.12.2001 tarih ve GEL.0.53/5314-285-069673 say ile, stanbul Defterdarl na gönderdi i yaz afla daki gibidir. Bilindi i gibi, 3065 say l Katma De er Vergisi Kanununun 14/1 inci maddesinde; transit ve Türkiye ile yabanc ülkeler aras nda yap lan tafl mac l k ifllerinde, Bakanlar Kurulu taraf ndan belirlenecek tafl ma ifllerinin vergiden müstesna oldu u hükme ba lanm flt r. Bu yetkiye istinaden ç kar lan 28.12.1984 tarih ve 84/8889 say l Bakanlar Kurulu Karar ile transit ve Türkiye ile yabanc ülkeler aras nda deniz, hava, kara ve demiryolu ile yap lan yük ve yolcu tafl ma iflleri katma de er vergisinden istisna edilmifltir. Öte yandan, ayn Kanunun sözü edilen 14 üncü maddesinin 2 nci bendin de ise, bu istisnan n ikametgah, kanuni merkez ve ifl merkezi Türkiye de bulunmayan mükelleflere, ilgili ülkeler itibariyle karfl l kl olmak kayd yla tan naca hüküm alt na al nm flt r. Bu nedenle, iade talebinde bulunan yabanc hava yollar flirketlerinin; kendi ülkelerinde Türkiye de mukim firmalar n yapt uluslar aras tafl mac l k faaliyetlerinde katma de er veya benzeri dolayl vergiler uygulanmad yolunda yetkili makamlardan veya elçiliklerden alacaklar bir belgeyi ve bu belgenin noter onayl tercümesini ba l bulunduklar vergi dairesine ibraz etmeleri halinde, iade taleplerinin bu konudaki usul ve esaslara göre yerine getirilmesi uygun görülmüfltür. 174
3.2. stanbul Vergi Dairesi Baflkanl n n Görüflü stanbul Vergi Dairesi Baflkanl n n 15.12.2004 tarih ve KDV.MUK. B.07.4.DEF. 0.34.32.18.8152 say l muktezas afla daki gibidir... LTD.fiT. lgi dilekçenizde, 3065 say l KDV Kanunu'nun 11. maddesinin 1 no.lu f kras n n (b) bendine 4731 say l kanunun 5/A maddesiyle eklenen f kra uyar nca Türkiye'de yerleflik flirketlerin yurt d fl ndan KDV iadesi almas nda, yine ayn flekilde yabanc flirketlerin bu tebli flartlar na uygun olmak kayd ile Türkiye'den KDV iadesi almalar nda bir sak nca olmad na iliflkin taraf m zdan görüfl talep edilmektedir. 4731 say l Kanunun 5/A maddesiyle, 30/12/2001 tarihinden geçerli olmak üzere 3065 say l KDV Kanununun 11/1-b bendine eklenen f kra ile; "Türkiye'de ikametgah, iflyeri, kanuni ve ifl merkezi bulunmayanlar n tafl mac l k faaliyetlerine iliflkin olarak sat n alacaklar mal ve hizmetler ile fuar, panay r ve sergilere kat l mlar dolay s yla sat n alacaklar mal ve hizmetler nedeniyle ödedikleri katma de er vergisi, karfl l kl olmak kayd yla iade edilir. Maliye Bakanl iadeden faydalanacak mal ve hizmetler ile uygulamaya iliflkin usul ve esaslar tespit etmeye yetkilidir."hükmü getirilmifltir. Kanunu'nun 32. maddesi ile Kanunun 11, 13, 14 ve 15. maddeleri kapsam na giren ifllemler nedeniyle yüklenilen ve indirimle giderilemeyen katma de er vergisinin iade edilece i hükme ba lanm flt r. Konuyla ilgili, 06/11/2003 tarih ve 25281 say l Resmi Gazete'de yay nlanan 90 Seri No.lu Katma De er Vergisi Genel Tebli 'inde söz konusu madde uyar nca sat n al nan mal ve hizmetler nedeniyle ödenen katma de er vergisinin, karfl l kl olmak kayd yla iade uygulamas na iliflkin usul ve esaslar belirlenmifltir. 175
Benzer bir konuyla ilgili olarak Bakanl k Makam 'ndan al nan tarih,. say l yaz da; "Bilindi i gibi, 3065 say l Katma De er Vergisi Kanunu'nun 14/1 nci maddesinde; transit ve Türkiye ile yabanc ülkeler aras nda yap lan tafl mac l k ifllerinde, Bakanlar Kurulu taraf ndan belirlenecek tafl ma ifllerinin vergiden müstesna oldu u hükme ba lanm flt r. Bu yetkiye istinaden ç kar lan 28.12.1984 tarih ve 84/8889 say l Bakanlar Kurulu Karar ile transit ve Türkiye ile yabanc ülkeler aras nda deniz, hava, kara ve demiryolu ile yap lan yük ve yolcu tafl ma iflleri katma de ere vergisinden istisna edilmifltir. Öte yandan, ayn Kanunun sözü edilen 14 ncü maddesinin 2 nci bendinde ise, bu istisnan n ikametgah, kanuni merkez ve ifl merkezi Türkiye'de bulunmayan mükelleflere, ilgili ülkeler itibariyle karfl l kl olmak kayd yla tan naca hüküm alt na al nm flt r. Bu nedenle, iade talebinde bulunan yabanc hava yollar flirketlerinin; kendi ülkelerinde Türkiye'de mukim firmalar n yapt uluslar aras tafl mac l k faaliyetlerinde katma de er veya benzeri dolayl vergiler uygulanmad yolunda yetkili makamlardan veya elçiliklerden alacaklar bir belgeyi ve bu belgenin noter onayl tercümesini ba l bulunduklar vergi dairelerine ibraz etmeleri halinde, iade taleplerinin bu konuda usul ve esaslara göre yerine getirilmesi uygun görülmüfltür."denilmektedir. Buna göre; iade talebinde bulunan yabanc firmalar n tafl mac l k faaliyetlerine iliflkin olarak, sat n alacaklar mal ve hizmetler ile fuar, panay r ve sergilere kat l mlar dolay s yla yüklendikleri vergilerin iadesi, kendi ülkelerinde Türkiye'de mukim firmalar n yapt tafl mac l k faaliyetlerine iliflkin olarak sat n alacaklar mal ve hizmetler ile fuar, panay r ve sergilere kat l mlar dolay s yla sat n alacaklar mal ve hizmetler nedeniyle ödedikleri katma de er vergisi ve dolayl vergilerin iade ediliyor olmas halinde yetkili makamlardan veya elçiliklerden alacaklar bir belgeyi ve bu belgenin noter onayl tercümesini ba l bulunduklar vergi daire- 176
sine ibraz etmeleri halinde konuyla ilgili kanun maddesi ve söz konusu maddeye istinaden yay mlanan 90 Seri No.lu KDV Genel Tebli inde yap lan aç klamalar çerçevesinde yerine getirilmesi mümkün bulunmaktad r. Kanun metninde ve ilgili Genel Tebli de, KDV iadesinin karfl l kl olmak kayd yla yap laca konusunda ayr nt l bir düzenleme yap lmam flt r. Gelirler Genel Müdürlü ü nün ilgili yaz s ve stanbul Vergi Dairesi Baflkanl n n vermifl oldu u muktezadan anlafl laca üzere; Türkiye de ikametgah, iflyeri, kanuni ve ifl merkezi bulunmayanlar n tafl mac l k faaliyetlerine iliflkin olarak sat n alacaklar mal ve hizmetler ile, fuar, panay r ve sergilere kat l mlar dolay s yla sat n alacaklar mal ve hizmetler nedeniyle ödedikleri katma de er vergisinin, kendi ülkelerinde Türkiye de mukim firmalar n yapt uluslar aras tafl mac l k faaliyetlerinde katma de er veya benzeri dolayl vergiler uygulanmad yolunda yetkili makamlardan veya elçiliklerden alacaklar bir belgeyi ve bu belgenin noter onayl tercümesini ba l bulunduklar vergi dairesine ibraz etmeleri halinde, iadesi gerçeklefltirilebilecektir. Dolay s yla, söz konusu faaliyetlere iliflkin KDV nin iadesinde karfl l kl olma durumuna iliflkin hususun ortaya konulmas ve belgelendirilmesi iadeyi talep eden kifli veya kurumlar n yükümlülü ündedir. 4. SONUÇ : 3065 Say l Katma De er Vergisi Kanununun 11 inci ve 14 üncü maddelerinde gerçeklefltirilecek Katma De er Vergisi iadelerinin karfl l kl olmak flart yla yerine getirilece i hükmü yer almaktad r. Hem KDV Kanununda hem de uygulamaya iliflkin usul ve esaslar belirlemeye yönelik yay mlanan 90 Seri No lu Katma De er Vergisi Genel Tebli inde, karfl l kl olma durumunun nas l ortaya konulmas gerekti iyle ilgili bir düzenlenme yap lmam flt r. Her ne kadar söz konusu iade taleplerinin yerine getirilebilmesi için iade talebinde bulunan yabanc firmalar n, kendi ülkelerinde; Türkiye de mu- 177
kim firmalara da benzeri bir uygulaman n yap ld na iliflkin yetkili makamlardan veya elçiliklerden alacaklar bir belgeyi ve bu belgenin noter onayl tercümesini ba l bulunduklar vergi dairesine ibraz etmeleri gerekti i Maliye Bakanl ilgili yaz s nda ve stanbul Vergi Dairesi Baflkanl n n vermifl oldu u muktezada yer alsa da, konuya iliflkin Maliye Bakanl n n bir düzenleme yapmas n n uygun olaca görüflündeyiz. KAYNAKÇA stanbul Vergi Dairesi Baflkanl (15.12.2004) KDV.MUK. B.07.4. DEF. 0.34.32.18.8152 say l muktezas. stanbul: stanbul Vergi Dairesi Baflkanl Maliye Bakanl Gelirler Genel Müdürlü ü (28.12.2001). GEL.0.53/ 5314-285-069673 say l yaz s. Ankara: Maliye Bakanl Gelirler Genel Müdürlü ü Maliye Bakanl (06.11.2003) 90 seri no.lu KDVK Genel Tebli i. Ankara: Resmi Gazete (25281 say l ) T.C. Yasalar (02.11.1984), 3065 Say l Katma De er Vergisi Kanunu. Ankara : Resmi Gazete (18563 say l ) 178