İŞLETME SERMAYESİ YÖNETİMİ Alacak Yönetimi 1 Alacak Yönetimi Ticari alacaklar, bir işletmenin diğer bir işletmeye veya bireye kredili olarak kendi ana faaliyet konusuna giren mal ve hizmetleri açık hesap şeklinde veya senetli olarak ve/veya taksitli olarak satışından ortaya çıkan alacaklardır. AMAÇ: Alacakların firmanın net şimdiki değerine yapacağı katkının artırılmasıdır. 2 1
Alacak Yönetimin Önemi Vadeli Satışın Faydaları Vadeli Satışın Maliyeti İşlemin maliyetinin tespit edilmesi ve vadeli satışların kârlarda yaratacağı artışla karşılaştırılması gerekir. 3 Müşterilerin Ödeme İle İlgili Davranışları Müşterilerin Ödeme İle İlgili Davranışları Müşteriler tam zamanında öderler. Müşteriler geciktirerek öderler. Müşteriler hiç ödemezler Krediyi Kabul Etmesi Krediyi Reddetmesi 1- Kârlılık artar. 2- Satışlar ve kârlılık kaybolur. 3- Tahsilat masrafları yapılır. 4- Tahsilat masrafları çıkmaz, ancak satış ve kâr kaybolur. 5- Tahsilat masrafları ve 6- Tahsilat masrafı ve kaybedilecek alacakların kendisi kaybedilir. alacaklar bulunmaz. Kâr da kaybolur. 4 2
Alacaklara Yapılan Yatırımı Etkileyen Faktörler Satış Hacmi Satılan Mal ve Hizmetin Özelliği İşletmelerin Büyüklüğü Ekonomik Konjoktür Rekabet Durumu Kredili Satış Şartları ve Politikası Alacakların Tahsilatında Etkinlik ve Tahsilat Politikası Alacak Senetlerinin Kullanılma Derecesi Müşterilerin Nitelikleri ve Kredi Limitleri 5 Alacak Yönetimine Genel Bir Bakış 6 3
1.Kredi Politikasının Oluşturulması 4.Kredili İşlemlerle İlgili Politikaların Gözden Geçirilmesi Alacakların Yönetim Süreci 2.Müşterilerin Kredi Değerliliğinin Analizi 3.Alacakların İzlenmesi 7 Alacak Yönetim Süreci 1.Kredi Politikasının Oluşturulması 1.1.Uygun Kredi Vadesinin Tespiti 1.2.Uygun İskonto Oranının Belirlenmesi 1.3.Tahsilat Politikası ile İlgili Durumlar 2.Müşterilerin Kredi Değerliliğinin Analizi 3.Alacakların İzlenmesi 4.Kredili İşlemlerle İlgili Politikaların Gözden Geçirilmesi 8 4
1.1. Vadenin Tespiti ( Vade Uzatılırsa? Basit Bir Örnek) Satışlar 4 gün vade 8 gün vade Gün 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 -Peşin 0 TL 100 TL 100 TL 100 TL 100 TL 100 TL 100 TL 100 TL 100 TL 100 TL 100 TL -Vadeli 0 TL 100 TL 100 TL 100 TL 100 TL 100 TL 100 TL 100 TL 100 TL 100 TL 100 TL Tahsilat 0 0 0 0 0 100 TL 100 TL 100 TL 100 TL 100 TL 100 TL Alacak Tutarı 0 100 TL 200 TL 300 TL 400 TL 400 TL 400 TL 400 TL 400 TL 400 TL 400 TL Tahsilat 0 0 0 0 0 0 0 0 0 100 TL 100 TL Alacak Tutarı 0 100 TL 200 TL 300 TL 400 TL 500 TL 600 TL 700 TL 800 TL 800 TL 800 TL Vade süresi artarken, alacak tutarını artartırmaktır (400 den 800 e çıkmıştır)! Alacaklardaki bu artışın işletmeye maliyeti nedir? 9 Örnek Uygulama-Uygun Kredi Vadesinin Tespiti 2 Ay Vadeli 3 Ay Vadeli Birim Satış Fiyatı 3.000 3.000 Birim Başına Maliyet 2.400 2.250 Satış Hasılatı 900.000.000 (%20 Artış) 1.080.000.000 Değersiz Alacak Oranı 3% 5% Firmanın alacaklarına yaptığı yatırımın fırsat maliyeti (AOSM) %50'dir. Vadenin uzatılması işletme açısından uygun mudur? 10 5
Örnek Uygulama-Uygun Kredi Vadesinin Tespiti Vade Uzatılmasının Faydaları Vade Uzatılmasının Maliyeti? 11 Örnek Uygulama-Uygun Kredi Vadesinin Tespiti KARDAKİ ARTIŞ: Mevcut Durum: Birim Kar: 3.000-2.400=600 TL Kârlılık oranı: 600/3.000= 0.20 Toplam Kar: 900.000.000 X 0.20=180.000.000 TL Vadenin Uzatılması Halinde; Birim kâr: 3.000 2.250 =750 TL, Kârlılık oranı: 750/3.000=0,25 (%5 yükselmiş)* Toplam Kar: 1.080.000.000 X 0.25=270.000.000 Kardaki Artış Tutarı: 270.000.000-180.000.000 = 90.000.000 TL *İşletme eksik kapasite ile çalıştığından satışlarda ve üretimdeki artış, birim sabit maliyetin düşmesine dolayısıyla birim kârlılığın artmasına neden olmaktadır. 12 6
Örnek Uygulama-Uygun Kredi Vadesinin Tespiti Vade Uzatılmasının Faydaları Vade Uzatılmasının Maliyeti? 13 Örnek Uygulama-Uygun Kredi Vadesinin Tespiti ORTALAMA ALACAKLARDAKİ ARTIŞIN MALİYETİ: Mevcut Durum (12/2 Ay) 6 Vade Uzatılması (12/3 Ay) 4 Alacak Devir Hızı Ortalama Alacak Maliyet Değeri İle Alacak Tutarı (900.000.000 /6) 150.000.000 TL (1.080.000.000/4) 270.000.000 TL (150.000.000x0,80) 120.000.000 TL (270.000.000x0,75) 202.500.000 TL Maliyet Değeri İle Alacaklardaki Artış: 202.500.000-120.000.00 =82.500.000 TL Ortalama Alacaklardaki Artışın Maliyeti: 82.500.000 x 0,50 = 41.250.000 TL 14 7
Örnek Uygulama-Uygun Kredi Vadesinin Tespiti Vade Uzatılmasının Faydaları Vade Uzatılmasının Maliyeti? 15 Örnek Uygulama-Uygun Kredi Vadesinin Tespiti DEĞERSİZ ALACAKLARDAKİ ARTIŞIN MALİYETİ: Mevcut Durum: Değersiz Alacak Tutarı: 900.000.000 x 0.03 = 27.000.000 Değersiz Alacakların Maliyet Değeri : 27.000.000 x 0.8 = 21.600.000 TL Vadenin Uzatılması Halinde; Değersiz Alacak Tutarı: 1.080.000.000 x 0.05 = 54.000.000 TL Değersiz Alacakların Maliyet Değeri: 54.000.000 x 0.75 = 40.500.000 TL Değersiz Alacaklardaki Artışın Maliyeti: 40.500.000-21.600.000 = 18.900.000 TL 16 8
Örnek Uygulama-Uygun Kredi Vadesinin Tespiti Vade Uzatılmasının Faydaları 90.000.00 > Vade Uzatılmasının Maliyeti 60.150.000 VADE UZATILMALIDIR! 17 1. Kredi Politikasının Oluşturulması 1.2.Uygun İskonto Oranının Belirlenmesi Iskonto, müşterilerin erken ödemelerini teşvik etmek amacıyla alacakların bir kısmından vazgeçmektir. İskonto Uygulaması: Firma satış 120.000 TL lik satış yaptığı bir müşterisine; (2/30, net 60) iskonto uygulamasını önermiştir. (60 gün vadeli tanınmış olup, otuz gün içinde olan ödemelerde %2 iskonto) Müşterinin iskonto uygulamasını kabul etmesi durumunda işletmenin ilgili alacaktan yapacağı tahsilat; %2 iskonto uygulanacağı için (120.000 x %98) =117.600 TL olacaktır. 18 9
Örnek Uygulama-Uygun İskonto Oranının Belirlenmesi MAK-SAN A.Ş.nin yıllık kredili satışları 720.000.000 TL, ortalama tahsilat süresi 60 gündür. Firma mevcut durumda iskonto yapmamaktadır. Müşterilerine (6/10 net 60) iskonto uygulanması düşünülmektedir. Müşterilerin %60'ının nakit iskontosundan yararlanacakları belirlenmiştir. Mevcut durumda %4 olan değersiz alacak miktarı, bu uygulama ile %3 e düşecektir. Alacaklara bağlanan kaynakların maliyeti %50, firmanın kâr marjı %30 dur. İşletme düşündüğü (6/10 net 60) iskonto uygulanmasını uygulamalı mıdır? 19 Örnek Uygulama-Uygun İskonto Oranının Belirlenmesi İskonto Uygulamasının Faydaları İskonto Uygulamasının Maliyeti? 20 10
Örnek Uygulama-Uygun İskonto Oranının Belirlenmesi ORTALAMA ALACAKLARDAKİ AZALIŞIN FAYDASI: Tahsil Süresi Alacak Devir Hızı Ortalama Alacak Tutarı Satış Fiyatı ile Alacaklardaki Azalış Mevcut Durum 60 Gün (360/60) 6 (720.000.000/6) 120.000.000 % 6 İskonto Durumu (60x0,40+10x0,60) 30 Gün (360/30) 12 (720.000.000/12) 60.000.000 120.000.000-60.000.000=60.000.000 TL Maliyet Değeri İle Alacaklardaki Azalış: 60.000.000 x 0,70 = 42.000.000 TL Ortalama Alacaklardaki Azalışın Faydası: 42.000.000 x 0,50 = 21.000.000 TL 21 Örnek Uygulama-Uygun İskonto Oranının Belirlenmesi İskonto Uygulamasının Faydaları İskonto Uygulamasının Maliyeti? 22 11
Örnek Uygulama-Uygun İskonto Oranının Belirlenmesi DEĞERSİZ ALACAKLARDAKİ AZALIŞIN FAYDASI: Mevcut Durum: Değersiz Alacak Tutarı: 720.000.000x0.04 = 28.800.000 TL Değersiz Alacakların Maliyet Değeri : 28.800.000x0.70 = 20.160.000 TL Vadenin uzatılması halinde; Değersiz Alacak Tutarı: 720.000.000x0.03 = 21.600.000 TL Değersiz Alacakların Maliyet : 21.600.000x0.70 = 15.120.000 Değersiz Alacaklardaki Azalışın Faydası: 20.160.000-15.120.000 = 5.040.000 TL İSKONTO İNDİRİMİNİN MALİYETİ: İskonto İndiriminin Maliyeti = 720.000.000x 0,60 x 0,06 = 25.920.000 TL 23 Örnek Uygulama-Uygun İskonto Oranının Belirlenmesi İskonto Uygulamasının Faydaları 26.040.000 > İskonto Uygulamasının Maliyeti 25.920.000 İSKONTO UYGULANMALIDIR! 24 12
1. Kredi Politikasının Oluşturulması 1.3.Tahsilatla ile İlgili Politikalar Alacakların tahsil edilmesi amacıyla çeşitli harcamalar yapılabilir. Tahsilat harcamaları ortalama tahsilat süresini kısaltarak şüpheli alacakların oranını azaltır (diğer şartlarda bir değişme olmadıkça ) Tahsilat politikasının geliştirilebilmesi için; Yapılan ilave harcamaların politikanın uygulanmasıyla elde edilecek faydalardan daha az olması 25 1.3.Tahsilatla Politikası ile İlgili Durumlar Yıllık satış tutarı : 720.000.000 TL Birim satış fiyatı : 30.000 TL Birim ortalama maliyet : 27.000 TL Alacaklara bağlanan kaynaklarının maliyeti: %55 Brüt Kar Marjı %10 Mevcut Tahsilat Politikası Yıllık tahsilat giderleri : 24.000.000 TL Alck. Ort. Tahsil süresi : 60 gün Değersiz alacak ortalaması : %3 Yeni Tahsilat Politikası Yıllık tahsilat giderleri : 66.000.000 TL Alck. Ort. Tahsil süresi : 30 Gün Değersiz alacak oranı : %1,5 26 13
1.3.Tahsilatla Politikası ile İlgili Durumlar ORTALAMA ALACAKLARDAKİ AZALIŞIN FAYDASI: Mevcut Durum (360/60 Gün) 6 Tahsilat P. Değişimi (360/30 Gün) 12 Alacak Devir Hızı Ortalama Alacak Maliyet Değeri İle Alacak Tutarı (720.000.000/6) 120.000.000 TL (720.000.000/12) 60.000.000 TL (120.000.000x0,90) 108.000.000 TL (60.000.000x0,90) 54.000.000 TL Maliyet Değeri İle Alacaklardaki Azalış: 108.000.000 54.000.000= 42.000.000 TL Ortalama Alacaklardaki Azalışın Faydası: 54.000.000 x 0,55 = 29.700.000 TL 27 1.3.Tahsilatla Politikası ile İlgili Durumlar DEĞERSİZ ALACAKLARDAKİ AZALIŞIN FAYDASI: Mevcut Durum: Değersiz Alacak Tutarı: 720.000.000x0.03 = 21.600.000 TL Değersiz Alacakların Maliyet Değeri : 21.600.000x0.90 = 19.440.000 TL Vadenin uzatılması halinde; Değersiz Alacak Tutarı: 720.000.000x0.015 = 10.800.000 TL Değersiz Alacakların Maliyet Değeri : 10.800.000x0.90 = 9.720.000 Değersiz Alacaklardaki Azalışın Faydası: 19.440.000-9.720.000 = 9.720.000 TL TAHSİLAT POLİTİKASININ DEĞİŞİMİNİN MALİYETİ: Tahsilat Politikasının Değişimin Maliyeti = 66.000.000 24.000.000 = 42.0000.000 28 14
1.3.Tahsilatla Politikası ile İlgili Durumlar Tahsilat Politikası Uygulamalarının Faydası 39.420.000 < Tahsilat Politikası Uygulamalarının Maliyeti 42.000.000 Tahsilat Politikası Değiştirilmemeli 29 Alacak Yönetim Süreci 1.Kredi Politikasının Oluşturulması 1.1.Uygun Kredi Vadesinin Tespiti 1.2.Uygun İskonto Oranının Belirlenmesi 1.3.Tahsilat Politikası ile İlgili Durumlar 2.Müşterilerin Kredi Değerliliğinin Analizi 3.Alacakların İzlenmesi 4.Kredili İşlemlerle İlgili Politikaların Gözden Geçirilmesi 30 15
Alacak Yönetim Süreci 1.Kredi Politikasının Oluşturulması 2.Müşterilerin Kredi Değerliliğinin Analizi Müşteri Hakkında Bilgi Edinilmesi Müşterinin Kredi Riskinin Göstergeleri -Karakter -Kapasite -Kapital -Koşullar -Karşılık Müşteriye Kredi Açma Kararının Verilmesi -Geleneksel Kredi Analizi -Aşamalı Kredi Analizi -Puanlama Yoluyla Kredi Analizi 3.Alacakların İzlenmesi 4.Kredili İşlemlerle İlgili Politikaların Gözden Geçirilmesi 31 Ödev: Puanlama Yoluyla Kredi Analizi Değişkenler Ölçüsü Değeri Ağırlığı Tartılı Ağırlığı Müşterinin Yaşı - 36 0,4 14,4 Medeni Hali Evli (1) yada bekar (0) 1 20,0 20,0 Mesleği Çeşitli meslekler için belirlenecek 1'den 5'e 4 kadar farklı meslek grupları 4.3 17,2 En Son İşinde Çalıştığı 6 Süre Yıl olarak 0,9 5,4 Yıllık Geliri Bir yıldaki kazancının toplamı (milyar TL) 22,5 0,6 13,5 Oturduğu Semt yada 3 Bölge Farklı bölgelere göre 1'den 5'e kadar değer 4,6 13,8 Evinin Kendisine Ait ya da Kira Olduğu Kaç yıldır ev sahibi olduğu Arabasının Olup Olmadığı Evet (1) yada hayır (0) 4 1 1,2 4,8 15,0 15,0 Toplam Kredi Puanı 104,1 Son Teslim Tarihi: 04.01.2016 32 16
33 34 17
Alacak Yönetim Süreci 1.Kredi Politikasının Oluşturulması 2.Müşterilerin Kredi Değerliliğinin Analizi 3.Alacakların İzlenmesi Rasyo Yardımıyla Alacakların İzlenmesi Alacakların Yaşlandırılarak İzlenmesi Şüpheli Alacakların Ayıklanması 4.Kredili İşlemlerle İlgili Politikaların Gözden Geçirilmesi 35 3. Alacakların İzlenmesi 3.1. Rasyo Yardımıyla Alacakların İzlenmesi Ortalama Alacaklar Toplam Aktifler Ortalama Alacaklar Satışlar 3.2. Alacakların Yaşlandırılarak İzlenmesi 3.3. Şüpheli Alacakların Ayıklanması 36 18
3. Alacakların İzlenmesi 3.1. Rasyo Yardımıyla Alacakların İzlenmesi 3.2. Alacakların Yaşlandırılarak İzlenmesi Alacakların Bağlı Kaldığı Gün 1. Dönem 2. Dönem 3. Dönem 4. Dönem Alacak Tutarı Hesap Sayısı Alacak Tutarı Hesap Sayısı Alacak Tutarı Hesap Sayısı Alacak Tutarı Hesap Sayısı 0-30 31.000 1.000 45.000 1.200 55.000 1.400 75.000 1.500 31-60 20.000 500 40.000 800 65.000 1.600 100.000 2.000 61-90 10.000 300 15.000 400 25.000 1.000 50.000 1.500 91-120 5.000 100 7.000 150 10.000 200 15.000 250 120 + 0 0 1.000 50 1.500 100 2.000 100 Toplam 66.000 1.900 108.000 2.600 156.500 4.300 242.000 5.350 3.3. Şüpheli Alacakların Ayıklanması 37 Alacak Yönetim Süreci 1.Kredi Politikasının Oluşturulması 2.Müşterilerin Kredi Değerliliğinin Analizi 3.Alacakların İzlenmesi 4.Kredili İşlemlerle İlgili Politikaların Gözden Geçirilmesi İşletmelerin içinde bulundukları çevre çeşitli olaylardaki değişmelerin sonucunda alacak yönetimi de etkileneceğinden politikaları aynı süreç içerisinde gözden geçirmek gerekecektir. Alacaklarla ilgili politikaların ortaya çıkan olaylara göre ele alınıp değerlendirilmesi gere 38 19
39 TESEKKÜRLER Ars.Gör.Y.Erdem ÇEVİK Isletme Bölümü 205 nolu Oda erdemcevik@gazi.edu.tr http://websitem.gazi.edu.tr/site/erdemcevik 20