Ulusal Aşı Şemasında Son Durum

Ulusal Aşı Şemasında Son Durum Uzm. Dr. Aslıhan COŞKUN T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Aşı ile Önlenebilir Hastalıklar Daire Başkanlığı 26 Nisan 2012, PUADER Kongresi, Antalya 1

Genişletilmiş Bağışıklama Programı Amaç: Hassas yaş gruplarına enfeksiyona yakalanmalarından önce ulaşıp bağışıklanmalarını sağlamak, Aşı ile korunulabilir hastalıklardan kaynaklanan bebek ve çocuk hastalık, sakatlık ve ölümlerini önlemektir. 2

GBP Hedef Hastalıklar; Difteri Boğmaca Polio Tüberküloz Hepatit B Tetanoz Kızamık Kızamıkçık Kabakulak Hib e bağlı hastalıklar S. pnömonia ya bağlı invaziv hastalıklar Suçiçeği Hepatit-A 3

Türkiye de Aşı Uygulamalarının Tarihçesi-1 1997 1930 lar: Çiçek aşısı 1937 Difteri, boğmaca aşıları 1952 BCG aşısının programa eklenmesi 1963 Oral polio aşısının programa eklenmesi 1968 DBT aşısının programa eklenmesi 1970 Kızamık aşısının programa eklenmesi 1981 Genişletilmiş Bağışıklama Programı 1985 Türkiye Aşı Kampanyası 4

Türkiye de Aşı Uygulamalarının Tarihçesi-2 1995 Polio Ulusal Aşı Günleri 1996 Kızamık Hızlandırma Kampanyası 1997 Polio mop-up 1998 Hep-B aşısının programa eklenmesi 1998 Son polio vakası 2003 Kızamık Okul Aşı Günleri 2005 Kızamık Aşı Günleri 2006 KKK aşısının programa eklenmesi 2006 Hib aşısının programa eklenmesi 2007-2008 İlköğretim kohortu Hep-B ve kızamıkçık aşılarının tamamlanması 2008 Beşli karma aşının (DaBT-IPA-Hib) programa eklenmesi 2008 7 bileşenli konjuge pnömokok aşısının programa eklenmesi 2009 MNT Eliminasyonu 2010 İlköğretim 1. sınıfta Td ve OPA yerine DaBT-İPA uygulamasına geçilmesi 2011 13 bileşenli konjuge pnömokok aşısı uygulamasına geçilmesi 2012 Suçiçeği ve Hep-A aşılarının programa eklenmesi 5

Genişletilmiş Bağışıklama Programında Yer Alan Hastalık Kontrol Programları; Polio Eradikasyon Programı Kızamık ve Kızamıkçığın Eliminasyonu ve Konjenital Rubella Sendromunun Kontrolü Programı Maternal ve Neonatal Tetanoz Eliminasyon Programı Hepatit B Kontrol Programı Difteri Kontrol Programı Boğmaca Kontrol Programı Tüberküloz Kontrol Programı Kabakulak Kontrolü Programı Hemofilus influenza tip b Kontrolü Programı İnvaziv Pömokokal Hastalıkların Kontrolü Programı Aşı Sonrası İstenmeyen Etki (ASİE) İzleme Sistemi

Aşılama Hızlarının Yıllara Göre Göre Dağılımı (Türkiye, 2002 2011) BCG DaBT-İPA-Hib Hep-B3 KKK %100 %90 %80 %70 %60 %50 %40 %30 %20 %10 %0 95 96 95 98 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Aşılama Hızlarının DSÖ Bölgelerine Göre Dağılımı ve Türkiye nin Aşılama Hızları ile Karşılaştırılması (2010) Aşı TR EURO AFR AMR EMR SEAR WPR Global BCG 97 94 85 96 88 89 97 90 DBT3 97 96 77 93 87 77 96 85 Hep-B3 96 78 76 89 84 52 91 75 KPA3 95 12 4 28 5-1 6 Hib3 97 75 62 92 58 9 10 42 MCV 97 95 76 93 85 79 97 85

Bağışıklama Danışma Kurulu (BDK) Akademisyenler ve Sağlık Bakanlığı nın ilgili birimlerinin temsilcilerinden oluşmakta olup yılda ortalama 2 kez toplanarak aşı takvimi ve uygulamaları ile ilgili tavsiye kararları alır, teknik ve bilimsel destek sağlar. 9

Çocukluk Dönemi Ulusal Aşı Takvimi (2012) Doğumda 1.ayın sonu 2.ayın sonu 4.ayın sonu 6.ayın sonu 12. ay 18 24 ay İlköğretim 1.sınıf İlköğretim 8.sınıf Hep-B I II III BCG I DaBT-İPA-Hib I II III R KPA I II III R Hep-A I II Suçiçeği I KKK I II DaBT-İPA R OPA I II Td R 10

5 Yaş Altı Çocuklarda, 15 Yaş Altı ve Tüm Nüfusta Bildirilen Hepatit B Hastalığı İnsidansının Yıllara Göre Dağılımı (Yüz binde) (Türkiye, 1990-2011) 14,00 12,00 10,00 8,00 6,00 5 yaş altı 15 yaş altı Tüm nüfus 4,00 2,00 0,00 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

1994 Bildirilen Neonatal Tetanoz Vaka Sayılarının Yıllara Göre Dağılımı (Türkiye, 1994-2011) 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 80 70 63 61 60 51 50 40 30 20 33 30 30 14 38 26 35 21 33 18 10 5 7 1 2 0 vaka sayısı

Bildirilen Difteri Vaka Sayılarının ve Difteri Antijeni İçeren Aşılama Hızlarının Yıllara Göre Dağılımı (Türkiye, 1990-2011) 55 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 % 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

Morbidite Bildirilen Boğmaca Morbidite Hızları (Yüz binde) ve Aşılama Hızlarının Yıllara Göre Dağılımı (3. doz) (1989-2011) 1,5 % 100 1 0,5 0 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 80 60 40 20 0

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Bildirilen Kabakulak Vakalarının Yıllara Göre Dağılımı (Türkiye, 2005-2010) Toplam Vaka Sayısı 20000 18000 16000 14000 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0

Bildirilen Hib Menenjiti Vaka Sayılarının ve Aşılama Yüzdelerinin Yıllara Göre Dağılımı (Türkiye, 2005-2010) 30 25 20 15 10 5 100 80 60 40 20 0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 0

DSÖ Avrupa Bölgesi Poliodan Arındırılmış Bölge Sertifikası 21 HAZİRAN 2002 Ülkemizde poliodan arındırılmış durum sürdürülmektedir.

Dünya Sağlık Örgütü tarafından, 24 Nisan 2009 tarihinde, Türkiye de maternal ve neonatal tetanozun elimine edildiği ilan edilmiştir.

Vaka Sayısı % Aşılama Hızı Kızamık ve Kızamıkçık Eliminasyon Stratejileri (Türkiye, 1981-2011) Rutin Bağışıklamanın Güçlendirilmesi 70000 100 60000 50000 Aşı Kampanyası Sürveyansın Güçlendirilmesi Destek Aşılama Aktiviteleri 90 80 70 40000 30000 20000 10000 0 1960 1962 1964 1966 1968 1970 1972 Kızamık Kızamıkçık KKK-1 KKK-2 1974 1976 1978 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 İkinci doz KKK Aşısı 2008 2010 60 50 40 30 20 10 0

Soğuk Zincir ve Dağıtım

Karekod Uygulaması Amaç; Aşı ve antiserum karekodunun her seviyede izlenerek hem güvenilir uygulama, hem de etkin stok kontrolünün yapılmasıdır. 2011 yılında; Tüm aşı, antiserum ve aşı sulandırıcılarına karekod zorunluluğu getirilmiştir. Karekod Destekli Aşı Takip Programı oluşturulmuştur. Tüm aşı ve antiserumlar sevk edilirken ve uygulanırken karekod okutularak işlem yapılmaktadır.

Isı Takip Sistemi-2 Tüm aşı depoları elektronik ısı takip sistemi kurulmuştur. İstenilen ısı aralığının dışına çıkılması durumunda ilgili birimlere mesaj ulaştırılmaktadır.

Isı Takip Sistemi-3 2012 yılında, aşı saklanan tüm birimlerde elektronik olarak web tabanlı ısı takip-kayıt sistemi kurulması planlanmıştır. Bu sistem ile basamaklı olarak tüm birimler (aile hekimliği, toplum sağlığı merkezleri, il sağlık müdürlüğü ve merkez teşkilat) tarafından ısı takibi yapılabilecektir.

Ülkemizde Aşı Üretimi 2011 yılı ocak ayında, DaBT-İPA-Hib aşısının dolum aşamasına başlanmıştır. 2012 yılı sonunda, konjuge pnömokok aşısının konjugasyon ve dolum aşamalarına başlanacaktır. DaBT-İPA aşısının paketlemesi 2012 yılında ve dolumu 2013 yılında yapılacaktır.

Sağlık Bakanlığınca Sağlanan ve Ücretsiz Uygulanan Diğer Aşı ve Serumlar Kuduz aşısı Kuduz antiserumu Akrep antiserumu Yılan antiserumu İhtiyaç halinde diğer aşı ve antiserumlar 25

Erişkin Aşılaması Erişkin aşılamalarının yaygınlaştırılmasına yönelik çalışmalar devam etmektedir. Hep-B Tetanoz Grip Difteri Pnömokok

Normal ve Risk grubu Yetişkinlerde Aşılama Şeması

Hep-B Risk Grubu Aşılaması; Hasta ve hasta çıkartıları ile teması bulunan tüm sağlık personeli, Sağlık çalışanlarının yetiştirildiği tıp fakülteleri, diş hekimliği fakülteleri, sağlık meslek yüksekokulları vs. öğrencileri, Hemodiyaliz hastaları, Sık kan ve kan ürünü kullanmak zorunda kalanlar, Damar yoluyla uyuşturucu kullananlar, Hepatit B taşıyıcısı ile aile içi temaslılardan aşısız olanlar, Çok sayıda cinsel eşi olanlar ve para karşılığı cinsel ilişkide bulunanlar, Homoseksüeller, Hepatit B dışında kronik karaciğer hastalığı olanlar, Cezaevleri ve ıslahevlerinde olanlar, Endemik bölgelere seyahat edenler, Berberler-kuaförler, manikür-pedikürcüler Zihinsel özürlü bakımevlerinde bulunanlar, Yetiştirme yurtlarında bulunan kişiler, İtfaiye personeli, Askerler (yüksek risk altındakiler), Polis memurları (yüksek risk altındakiler), Kazalarda ve afetlerde ilk yardım uygulayan kişiler, Bu risk gruplarının dışında, hekimin yüksek risk nedeniyle aşı yapılmasını uygun bulduğu kişilere sağlık kuruluşlarında aşı uygulaması yapılmalıdır.

Sağlık Çalışanı Aşılaması 22 Haziran 2010 tarihli BDK toplantısında sağlık personeline uygulanması* önerilen aşılar şunlardır: Td KKK Mevsimsel influenza Hep-B Hep-A Suçiçeği *Aşılar ücretsiz olarak uygulanmaktadır.

Mevsimsel Grip Aşısı Tüm sağlık personeline uygulamaya devam edilecektir. SUT kapsamında risk gruplarının aşıları ödenmektedir.

Doğurganlık Çağı (15-49 Yaş) Kadınlar için Tetanoz Aşılama Takvimi Doz Sayısı Td 1 Uygulama Zamanı Gebeliğin 4. ayında (veya ilk karşılaşmada) Koruma Yüzdesi Koruma Süresi -- Yok Td 2 Td 1 den en az 4 hafta sonra 80 1-3 yıl Td 3 Td 2 den en az 6 ay sonra 95 5 yıl Td 4 Td 5 Td 3 den en az 1 yıl sonra ya da bir sonraki gebelikte Td 4 den en az 1 yıl sonra ya da bir sonraki gebelikte 99 10 yıl 99 Doğurganlık çağı boyunca

Erişkin Tip Tetanoz Aşılaması Tüm erişkinlere primer seriyi takiben 10 yılda bir Td aşılarının uygulanması önerilmektedir. 2004 yılından bu yana tetanoz aşısı uygulaması gereken her durumda Td aşısı uygulamasına geçilmiştir.

Doğurganlık Çağı Kadınlarda Kızamıkçık Aşılaması Kadınlar Neden Kızamıkçık Aşısı Olmalıdır? Doğumsal Kızamıkçık Sendromu ve Kızamıkçık Aşısı Konularında Bilinmesi Gerekenler

3 Mart 2010 tarihinde yapılan Bağışıklama Danışma Kurulu toplantısında; Kızamıkçık Eliminasyonu ve Konjenital Rubella Sendromunun Kontrolü Programı kapsamında, 18 35 yaş grubundaki kadınlar için bu aşılamanın erişkin aşılama programının bir parçası olarak sürdürülmesine karar verilmiştir.

Erişkin Aşı Programının Bir Parçası Olarak Aşı Uygulama Stratejileri Doğurganlık çağı kadınlara (Bir doz kızamıkçık aşısı ile aşılandığı belgelendirilen ya da kızamıkçık hastalığına karşı bağışık olduğu serolojik olarak kanıtlanmış olan kadınlar hariç) kızamıkçık aşısı önerilmelidir. Talep eden kadınlara tercihen menstruasyon döneminde, Evlilik öncesi kontrollerde, Gebelik planlayanlarda kızamıkçık serolojisi (IgG) bakılmalı ve bağışık olmayanlara, Postpartum ilk 2 aylık dönemde aşılama Hastaneden taburcu olurken, Lohusalık takibi döneminde, Bebeğini aşılamaya veya izleme getirdiği dönemde aşılama şeklinde yapılmalıdır.

Stratejiler Programın amacı ve aşı konusunda yüz yüze eğitim verilmeli ve el broşürlerinin dağıtılması sağlanmalıdır. Bir doz kızamıkçık aşısı ile aşılandığı belgelendirilen ya da kızamıkçık hastalığına karşı bağışık olduğu serolojik olarak kanıtlanmış olan kadınların aşılanmasına gerek yoktur. Aşılama öncesi kızamıkçık serolojisine bakılmasına gerek yoktur. Aşı uygulaması öncesi aşılanmaya engel oluşturan durumlar sorgulanmalıdır. Her ne kadar kızamıkçık aşısına bağlı fetal anomaliye ilişkin bir kanıt olmasa da kızamıkçık aşısı alanlar 4 hafta süre ile gebelikten korunmalıdır. Aşı sonrası 4 hafta içinde gebelik planlayanlara kızamıkçık aşısı uygulanmamalıdır. Bu kişilere gebelikleri sonrasında aşı yaptırmaları konusunda bilgi verilmelidir. Kızamıkçık aşılaması öncesi gebelik testi yapmaya gerek yoktur, gebe olup olmadığı sorularak aşı uygulanmasına karar verilir.

Temel Sağlık Hizmetleri İçin Ayrılan Bütçe (Milyar YTL), (Türkiye, 2002-2010) 4,5 4 3,96 4,13 3,5 3 2,5 2 1,88 1,89 2,52 2,47 2,46 2,61 2,97 1,5 1 0,5 0 2011 yılında temel sağlık hizmetleri için ayrılan bütçe 6,42 milyar TL dir. 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Aşıya Ayrılan Bütçenin Yıllara Göre Dağılımı, 2002-2010 Yıl Bütçe (YTL) 2002 18.010.960 2003 20.270.630 2004 43.500.000 2005 51.000.000 2006 113.500.000 2007 156.115.000 2008 180.850.000 2009 538.231.000 2010 396.572.700 2011 396.800.000 2012 396.278.000 38

Aşıların Sunumu; 2005 yılında; DBT, Kızamık, Hepatit B, Td, OPA, BCG aşıları çok dozlu uygulanıyorken, 2011 yılında; Td, OPA, BCG çok dozlu, KKK, Hepatit B, KPA, DaBT-İPA-Hib tek dozlu uygulanmaktadır.

İl Sağlık Müdürlükleri Soğuk Hava Deposu 2005 yılı sonunda soğuk hava deposu bulunan il sayısı; 5 2011 yılı sonunda soğuk hava deposu bulunan il sayısı; 40 81

Aşı nakliyatları soğutuculu kamyonlarla yapılmaktadır. 7 soğutuculu araç Yılda 10 kez / ortalama 5 tur 41

Aşı Sevkiyatı Güzergahları

İl Sağlık Müdürlükleri Tarafından Aşı Sevkiyatında Kullanılan Soğutuculu Araçlar IV. Ulusal Aşı Sempozyumu Ankara, 2011 43

Aşılama hizmetinin sunulduğu birinci basamak sağlık kuruluşlarımızda yer alan buzdolaplarında uzun süreli kayıt özelliğine sahip, elektronik termometre kullanılmaktadır. Isı Takip Sistemi-1

Entegre Soğuk Zincir Yönetimi - AŞINET

Türkiye deki Aşı Sonrası İstenmeyen Etki (ASİE) İzleme Sistemi

Aşı Sonrası İstenmeyen Etki (ASİE): Aşı uygulanan bir kişide, aşı sonrası ortaya çıkan, bilinen aşı yan etkisi ya da aşıya bağlı olduğu düşünülen herhangi bir istenmeyen tıbbi olaydır.

Türkiye de ASİE İzleme Sistemi Aralık 2003 tarihinde yürürlüğe girmiştir. GBP kapsamında uygulanan aşılar (özel aşılar dahil) sonrası gelişen istenmeyen etkilerin sürveyansı yürütülmektedir. Temel amaç; aşının toplum tarafından kabul edilirliğinin ve hizmet kalitesinin artırılmasıdır. * 13.03.2009 Tarih ve 7943 Sayılı Genişletilmiş Bağışıklama Programı Genelgesi, 2009/18. http://www.saglik.gov.tr/tr/genel/belgegoster.aspx?f6e10f8892433cff404f9755767d76 FF3ACF3E6E1AD704E7&Vurgulanacak=AS%c4%b0E%20GENELGES%c4%b0

Sağlık Personelinin ASİE ile Karşılaştığında Yapması Gerekenler AŞI SONRASI İSTENMEYEN ETKİ ile karşılaşıldığında Bu bildirimi zorunlu bir bir ASİE midir? Hayır Evet Aileyi bilgilendir Tedavi önerilerinde bulun Bildirim yapma Aileyi bilgilendir Hastanın tedavisini başlat Gerekli ise sevk et ASİE Vaka İnceleme ve Bildirim Formu nu doldur ve gönder Telefonla İl ASİE İzlem Sorumlusu na 24 saat içinde haber ver * *ASİE vakası ciddi bir tıbbi olay, kümelenme ya da toplumda ciddi kaygı ya da olumsuz propaganda nedeni olan bir durum ise acil olarak İl ASİE izlem sorumlusuna haber verecektir.

ASİE Bildirimi; Bildirimi Zorunlu ASİE ler-i 1. Lokal Reaksiyonlar Aşıdan sonra 48 saat içinde ortaya çıkan Aşıdan sonra 2-7 gün içinde ortaya çıkan Aşıdan sonra 2 hafta 6 ay içinde ortaya çıkan 2. Sinir Sistemi ile İlgili İstenmeyen Etkiler OPA dan sonra 4-30 gün (temaslılarda 4-75 gün) içinde ortaya çıkan Kızamık bileşenli aşıları takiben 5-12 gün, DaBT-IPA-Hib, KPA aşılarını takiben 72 saat içinde ortaya çıkan Kızamık bileşenli aşıları takiben 5-15 gün içinde ortaya çıkan DaBT-IPA-Hib aşısını takiben 7 gün içinde ortaya çıkan Tetanoz bileşenli aşılardan sonra 2-28 gün içinde ortaya çıkan Aşıdan sonra 0-6 hafta içinde ortaya çıkan Kabakulak bileşenli aşıları takiben 15-21 gün içinde ortaya çıkan Ciddi Lokal Reaksiyon Enjeksiyon yerinde abse (Bakteriyel/steril) Lenfadenit Paralitik poliomiyelit Konvülsiyon Ensefalopati/Ensefalit Ensefalopati Brakial Nevrit Diğer paraliziler Aseptik menenjit

ASİE Bildirimi; Bildirimi Zorunlu ASİE ler-ii 3. Diğer İstenmeyen Etkiler Aşıdan sonra 1 saat içinde ortaya çıkan Aşıdan sonra birkaç saat içinde ortaya çıkan Aşıdan sonra 4 saat içinde ortaya çıkan (deri bulguları daha geç görülebilir) DaBT-IPA-Hib aşısından sonra 24 saat içinde ortaya çıkan Aşıdan sonra 1 hafta içinde ortaya çıkan Kızamıkçık bileşenli aşılarlardan sonra 1-3 hafta içinde ortaya çıkan Kızamık bileşenli aşılardan sonra 1-6 hafta içinde ortaya çıkan DaBT-IPA-Hib aşısından sonra 24 saat içinde ortaya çıkan BCG aşısından sonra 1 12 ay içinde ortaya çıkan BCG aşısından sonra 1-12 ay içinde ortaya çıkan Anaflaksi Toksik Şok Sendromu Akut allerjik reaksiyonlar Hipotonik-hiporesponsif atak Sepsis Artrit Trombositopeni Apne - Bradikardi Yaygın BCG enfeksiyonu BCG Osteiti

ASİE Bildirimi; Bildirimi Zorunlu ASİE ler-iii Zaman sınırı olmaksızın Yukarıda sunulan hastalıklar haricinde sağlık personeli ya da toplum tarafından aşılamayla ilgisi olduğu düşünülen; a) Ciddi olgular* b) Kümelenme, c) Toplumda ciddi kaygı ya da olumsuz propaganda nedeni olan durumlar ASİE kapsamında incelenmelidir. * Ciddi ASİE: Ölüm, sakatlık, konjenital anomali ile sonuçlanan veya hastanede yatış gerektiren ASİE dir.

ASİE lerin Nedenleri; Aşı yan etkisi Program uygulama hataları (aşının üretim, dağıtım ve uygulanması sırasında ortaya çıkabilecek hatalar) Enjeksiyon reaksiyonu Rastlantısal Bilinmeyen (Aşı uygulanmasından sonra ortaya çıkan, aile ya da hekim tarafından aşıya bağlı olabileceği düşünülen, aşı dışında başka bir nedenin gösterilemediği, bilinen aşı yan etkisi ya da program hatası olmayan ciddi hastalanma, ölüm ya da kümelenme gösteren durumlar)

ASİE Güven Düzeyleri: Kesin Olası Zayıf olası Uyumlu değil ASİE değil (İlgisiz) Sınıflandırılamayan Aşı uygulaması ile ASİE arasındaki süre, hastalık, ilaç/madde kullanımı

VI. Avrupa Aşı Haftası, 21-27 Nisan 2012 Aşılanın, Önleyin, Korunun Uzm. Dr. Aslıhan COŞKUN Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Aşı ile Önlenebilir Hastalıklar Daire Başkanlığı Tel: 0312 458 20 00/17 30 e-mail: aslihancoskun@gmail.com aslihan.coskun@saglik.gov.tr Teşekkür ederim..