FONKS YONEL ÖZELL KLER GEL fit R LM fi YO URT ÜRET M PRODUCTION OF YOGURT WITH IMPROVED FUNCTIONAL PROPERTIES

GIDA (2008) 33 (2) : 57-67 Araflt rma Makalesi (Research Article) FONKS YONEL ÖZELL KLER GEL fit R LM fi YO URT ÜRET M PRODUCTION OF YOGURT WITH IMPROVED FUNCTIONAL PROPERTIES Özge Duygu OKUR*, Esra ARTAN, Hatice SOYY T, Zeynep GÜZEL SEYD M Süleyman Demirel Üniversitesi, Mühendislik Mimarl k Fakültesi, G da Mühendisli i Bölümü, Isparta Gelifl Tarihi: 13 Haziran 2007 ÖZET: Bu çal flmada, farkl inkübasyon s cakl k (25 C ve 42 C) ve kefir destek kültürü kullan m n n, yo urtlar n mikrobiyolojik, fizikokimyasal ve duyusal özellikleri üzerine etkisi araflt r lm flt r. Tam ya l yo urt örneklerinin yan s ra, ya ikamesi ve prebiyotik özelli i olan inulin ya s z yo urt üretiminde kullan lm flt r. Mikrobiyolojik de erlendirmeler sonucunda özellikle Lactobacillus içerikleri, farkl kültür ve inkübasyon s cakl k kombinasyonlar ndan önemli derecede etkilenmifltir. Kefir destek kültürü kullan lan yo urtlarda mayalar da geliflmifltir. Duyusal analiz de erlendirmeleri sonucunda ise, en fazla puan alan ürün inulin ilaveli yo urt kültürü ile yap lan ya s z yo urt olurken, ikinci s ray yine inulin ilaveli, kefir ve yo urt kültürünün birlikte kullan ld ve 42 C de inkübe edilen ya s z yo urt örne i alm flt r. En düflük genel skoru, sadece kefir kültürü kullan l p 42 C de inkübe edilen örnek alm flt r. Kefir destek kültürü ile üretilen örneklerde CO 2 oluflumundan dolay orta büyüklükte gözenekler (yaklafl k 0.5 cm çapl ) tespit edilmifltir. Duyusal analiz sonuçlar na göre ürünlerde kefir kültür kullan m yabanc tat üzerine önemli düzeyde etkili olmufltur. Anahtar kelimeler: Yo urt, kefir, prebiyotik, inulin ABSTRACT: In this study, the effect of using different incubation temperatures (25 C and 42 C) and kefir adjunct culture on microbiological, physicochemical and sensory properties of yogurt was investigated. Inulin, a prebiotic, was used as a fat replacer in non-fat yogurt production. According to the microbiological results, Lactobacillus counts were significantly affected by using adjunct culture and different incubation temperatures. Yogurts made with the yogurt culture and inulin at 42 C had the best score for sensory characteristics. Also, yogurt produced with adjunct kefir culture and inulin incubated at 42 C had the second highest scores. Yogurt made with kefir culture and incubated at 42 C received the lowest scores for overall sensorial characteristics. Yogurts produced with adjunct kefir culture had medium-sized holes (around 0.5 cm diameter) due to CO 2 formation as a result of alcoholic fermentation. Using kefir culture in yogurt samples significantly affected the taste scores according to results of sensory analysis. Keywords: Yogurt, kefir, prebiotic, inulin G R fi Kefir, bafll ca Kafkasya, Türkiye ve Do u Avrupa da üretilmesine ra men son y llarda tüm dünyada ilgi gören önemli bir fonksiyonel süt ürünü olmufltur. Kefir daneleri sar mt rak-beyaz renge, 2-6 mm aras nda çapa sahip olup karn bahar ya da patlam fl m s r görünümüne sahiptir. Bafll ca kefiran olarak isimlendirilen polisakkaritten oluflan elastiki yap daki dane, içerisinde az miktarda kazein ve ya bileflenlerini de içermektedir (10,17). Genellikle laktozu fermente edemeyen mayalar danenin iç k s mlar nda, laktozu fermente edenler ise danenin yüzeyinde bulunmaktad r. Laktik asit bakterileri dane yüzeyine ve iç k s mlar na homojen olarak da lm flt r (8). Kefir danelerinde bulunan laktik asit bakterilerinin ve mayalar n inkübasyon esnas nda süte geçmesiyle laktik asit ve alkol fermantasyonlar n n sonucunda bafll ca laktik asit, karbondioksit, asetaldehit, etanol, diasetil ve * E-posta: dokur@mmf.sdu.edu.tr

58 GIDA YIL: 33 SAYI : 2 MART-N SAN 2008 asetoin üretilmektedir. Böylece kefir kendine özgü ferahlat c, farkl tat ve aromaya sahip olmaktad r (7). Danede yerleflik bulunan mikroorganizmalar n türleri ve oranlar danelerin orijinine ve üretim koflullar na göre de iflebilmektedir (6, 11). Kefir Lactobacillus kefir, L. brevis, L. casei, L. fermantum, L. helveticus, L. acidophilus, L. caucasicus, L. acidophilus, Streptococcus lactis ssp. cremoris, S. durans, S. citrovorum, S. diacetylactis, Leuconostoc mesenteroides subsp. dextranicum, Acetobacter aceti, Acetobacter rasens gibi bakterilerle, Kluyveromyces marxianus subsp. marxianus, Torulaspora delbrueckii, Saccharomyces cerevisiae, Candida kefir mayalar n içermektedir. Laktobasiller, kefirdeki mikrobiyal popülasyonun önemli (%65-80) bir k sm n oluflturmaktad rlar (25). Kefirin, Salmonella, Helicobacter, Shigella, Staphylococcus, E. coli gibi mikroorganizmalar n patojen sufllar na karfl anti-inflamatuar, probiyotik ve antimutajenik/antikanserojenik özelliklerinin bulundu u belirtilmektedir (9, 22, 26). Kefir, yo urt ve ticari peynir kültürlerinin kullan m yla üretilen beyaz peynirlerde, görünüfl, yap ve koku kriterleri bak m ndan en yüksek skoru, kefir kültürü kullan larak üretilen beyaz peynir alm fl ve kefir kültürünün beyaz peynir üretiminde baflar l bir flekilde kullan labilece i önerilmifltir (5). Kefir kültürü kullan m yla soya sütünden üretilen yo urtlarda, antioksidan özellikteki fenolik maddelerin de iflimleri incelenmifltir (15). Kefirle ilgili yap lan birçok farkl çal flma özellikle son y llarda art fl göstermesine karfl n, kefir kültürünün yo urt üretiminde destek kültür olarak kullan m ile ilgili bir çal flmaya rastlan lmam flt r. Prebiotikler, ba rsaklarda sa l k için faydal olan probiotik mikroorganizmalar n geliflimini teflvik eden besin maddeleridir (14). Prebiyotikler, genellikle lif yap s nda olup üst gastrointestinal sistemde sindirilmediklerinden kalorileri yok ya da çok azd r (kal n barsak mikrofloras taraf ndan kullan l rlarsa vücuda enerji katk lar olabilmektedir). nülin, üst ba rsak sisteminde enzimlerle sindirilmesini k s tlayan fruktoz monomerlerinin β (2-1) ba lar ile ba lanmas yla oluflan 2-60 zincir uzunlu unda bir prebiotiktir (16, 18). nulinin düflük kalori de erinden ve tekstüre katk s ndan dolay ya ikamesi olarak kullan labilece i belirlenmifltir (2). nulin besinsel lifler gibi hareket ederek barsak floras n olumlu yönde etkilerken (21), hayvan model çal flmalar nda kolon kanserini inhibe etti i (20, 21, 19) ve serum lipit konsantrasyonunu azaltt (12) tespit edilmifltir. Bu çal flman n amac, kefir kültürünün yo urt üretiminde destek kültür olarak kullan larak farkl inkübasyon s cakl klar nda (25 C ve 42 C) tam ya l ve prebiyotik özelli i bulunan ya ikamesi inulin ilavesiyle ya s z yo urtlar n mikrobiyolojik, fizikokimyasal ve duyusal özelliklerinin belirlenmesidir. MATERYAL ve YÖNTEM Materyal Üretimde Kullan lan Kültürler Çal flmada kullan lan YC-380 starter kültürü (Peyma-Chr. Hansen, stanbul) üretimden bir gün önce rekonstitüe steril süt içerisinde haz rlanarak aktiflefltirilmifltir. Çal flmada kullan lan kefir daneleri Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Süt Teknolojisi Bölümünden temin edilmifltir. Üretimden bir gün önce, kefir daneleri, aseptik koflullarda rekonstitüe steril süte %2 oran nda inoküle edilmifl ve 25 C s cakl kta ph 4.6 oluncaya kadar, yaklafl k 16 saat süresince fermente edilmifltir. Çal flmada, standart ürün elde etmek amac yla (%0 ya l ve tam ya l ) UHT kutu süt kullan lm flt r. Üretimde kullan lan ya ikamesi nülin, Carbery (Ballineen Co., Cork, rlanda) firmas ndan temin edilmifltir. Mikrobiyolojik analizler için Potato Dekstroz Agar, MRS Agar, M17 Agar Sigma dan (USA) al nm flt r. Yöntem Deneme Deseni Araflt rmada, farkl kültür uygulamas (yo urt ve destek kefir kültürleri), iki ayr inkübasyon s cakl (25 C ve 42 C) ve inulin kullan m ile 10 farkl kefir-yo urt örne i üretilmifltir. Deneme 3 tekerrür, ve her analiz en az iki paralelli olarak gerçeklefltirilmifltir. Ürün ak m flemas ve örnekleme fiekil 1 ve Tablo 1 de verilmifltir.

Ö.D. OKUR - E. ARTAN - H. SOYY T - Z. GÜZEL SEYD M 59 Ya s z Süt Ön s tma (30-35 C) Kuru Madde Standardizasyonu (%15) 1- nulin ilave edilecek süt (6 lt) için süt tozu ilavesi 2- nulin kullan lmayan tam ya l yo urt üretim için ayr lm fl süte (6 lt) süt tozu ilavesi Homojenizasyon (5 dakika) Is l ifllem (85 C de 15 dakika) nulin ilave edilecek sütte s l ifllem önce 50 C olarak uygulanm fl, bu s cakl kta %1 oran nda inulin ilavesinden sonra süt homojenize edildikten sonra 85 C de 15 dak. s l ifllem uygulanm flt r. Uygun inkübasyon s cakl klar na so utulan (43 C) sütler 200 ml lik yo urt kaplar na aktar lmas Kültür ilavesi (Çizelge 1) nkübasyon (25 ve 42 C de uygulanan inkübasyon s cakl klar örnek kodlar na göre Çizelge 1 de verilmifltir) Depolama (4 C) Tüm örnekler 1 gün süre ile buzdolab s cakl nda muhafaza edilmifltir. fiekil 1. Üretim ak m flemas Çizelge 1. Deneme ürünlerinde örnekleme modeli Örnek Kültür Oranı nkübasyon İnkübasyon Örnek Kodu Örnek* Kültür Oran S cakl ( C) Sıcaklığı (ºC) Örnek Kodu Kontrol Yoğurt Kültürü, %2 42 Kefir yoğurt kültürü Yoğurt K.%1+Kefir K.%2 42 KY Kefir yoğurt kültürü Yoğurt K.%1+Kefir K.%2 25 KY Kefir Kefir Kültürü, %2 42 Kefir Kefir Kültürü, %2 25 Kontrol inulin ilaveli Yoğurt Kültürü, %2 42 Kefir yoğurt kültürü inulin Yoğurt K.%1+Kefir K.%2 42 KY İ Kefir yoğurt kültürü inulin Yoğurt K.%1+Kefir K.%2 25 KY İ Kefir inulin ilaveli Kefir Kültürü, %2 42 İ Kefir inulin ilaveli Kefir Kültürü, %2 25 İ * nulin ile üretilenler ya s z sütten, inulin içermeyenler tam ya l sütten üretilmifltir

60 GIDA YIL: 33 SAYI : 2 MART-N SAN 2008 Mikrobiyolojik Analiz Yo urt örneklerinin mikrobiyolojik analizi amac yla maya miktar n n belirlenmesinde PDA besiyeri, laktobasiller için MRS Agar ve laktokoklar için M17 Agar besiyeri kullan larak dökme plak yönteminden faydalan lm flt r (1). Serum Ayr lmas Örneklerin serum ayr lmas Atamer ve Sezgin (3) e göre belirlenmifltir. ph Bütün ürünlerin ph de erleri nolab ph metre (WTW, Measurement System, FL, A.B.D.) kullan larak ölçülmüfltür. Duyusal Analiz Ürünle ilgili detayl bilgi veren Tan mlay c Analiz yönteminden yararlan lm flt r. Yo urt örneklerinin duyusal analizi için e itim görmüfl 15 kiflilik panelist grubu oluflturulmufltur. Panelistlerin e itimi aflamas nda, yaklafl k bir hafta süreyle yap lan ön üretim ile ürünlerdeki tan mlay c kelimelerin ne ifade etti i konusu birebir duyusal analiz düzeni kurularak aç klanm flt r. Analizde kullan lan skala 0-10 cm uzunlu unda olup farkl özellikler için panelistlerin iflaretledikleri de erler ölçülerek skala de erleri kaydedilmifltir. Tan mlay c kelimeler yo urt kokusu, kefir kokusu, yo urt tad, kefir tad, ekflilik, tatl l k, yabanc tat, mayams tat, alkol tad, ferahlat c tat, yabanc aroma, kefir aromas, yo urt aromas, homojen yap, jelimsi yap, a z kaplama olarak laboratuar m zda gerçeklefltirdi imiz ön denemelerle tespit edilmifltir. Ayr ayr her tan mlay c kelimenin ölçümleri yap larak sonuçlar n n ortalamas bulunduktan sonra örneklerin kabul edilebilirlikleri istatistiksel olarak karfl laflt r lm flt r (13). statistiksel Analizler Elde edilen veriler SAS (23) istatistik program kullan larak ANOVA varyans analizine tabi tutulmufl ve önemli ç kan farkl l klara Duncan çoklu karfl laflt rma testi uygulanm flt r. ARAfiTIRMA BULGULARI ve TARTIfiMA KYK 42, KYK 42-, ve - örneklerinde inkübasyon ortalama tamamlanma süresi 200 dakika iken, di er örneklerin inkübasyon süreleri ortalama 1380 dakika olarak tespit edilmifltir (P<5). Bu örneklerde fermantasyonun geç tamamlanmas n n ola an nedeni inkübasyon s cakl n n 25 C olmas d r. Tüm örneklerin inkübasyon süreleri ph 4,6 da tamamlanm flt r. Örneklerin Mikrobiyal çerikleri Örneklerin maya say m sonuçlar fiekil 2 de gösterilmifltir. Kefir destek kültürü ile üretilen yo urtlar n maya içeri i kontrol örneklerinden önemli düzeyde yüksek tespit edilmifltir (P<5). Kefir kültürünün içerdi i maya mikrofloras kefir kültürünün kullan ld tüm örneklere yans m flt r. Bir prebiotik olan inulinin kullan ld örneklerde maya say s daha yüksek olarak tespit edilmifltir. Bilindi i gibi, prebiyotikler mikrobiyal aktiviteyi artt rmaktad r (21). Özellikle Saccoromyces cerevisiae nin çeflitli sufllar n n probiyotik özellikleri de 8 7 6 Maya (log kob/ml) 5 4 3 2 1 KY KY KY İ KY İ İ İ Örnekler fiekil 2. Örneklerin maya içerikleri

Ö.D. OKUR - E. ARTAN - H. SOYY T - Z. GÜZEL SEYD M 61 bilinmektedir (24). nulin içerikli örneklerde maya say s n n yüksek ç kmas nda probiyotik bakterileri stimüle edici özelli ine benzer flekilde etkili oldu u düflünülmektedir. Ancak inulin kullan m n n örneklerdeki Lactococci ve Lactobacilli floras üzerine etkisi önemsiz bulunmufltur (P>5) (fiekil 3 ve fiekil 4). Kullan lan inulin miktar n n (%1) düflük seviyede olmas n n bakteriyel aktiviteyi etkilemedi i tespit edilmifltir. Kefir destek kültürü ve farkl inkübasyon s cakl uygulamalar n n, örneklerin Lactococci içerikleri üzerine etkisi önemsiz bulunmufltur (P>5) (fiekil 3). KYK-25 örne inin Lactococci içeri inin di er örneklerden daha yüksek oldu u tespit edilmifltir (P>5). Lactocococ spp.(log kob/ml) 14 12 10 8 6 4 2 0 KY KY KY İ KY İ İ İ Örnekler fiekil 3. Örneklerin Lactococ spp. içerikleri Kefir destek kültür ve farkl inkübasyon s cakl uygulamalar n n, yo urtlar n Lactobacilli içeri ine etkisi önemli bulunmufltur (P<5) (fiekil 4). Duncan çoklu karfl laflt rma testine göre, farkl s cakl k uygulamalar Lactobacilli içeri ini önemli derecede etkilemifltir. Kefir kültürü kullan lan örnekler, kontrol örneklerine göre daha yüksek miktarda Lactobacilli içermifltir (P<5). Kefirde laktik asit bakterilerinin ve özellikle laktobasil populasyonunun yüksek oldu u belirlenmifltir (8). Özellikle kefir destek kültürü ile optimum inkübasyon s cakl olan 25 C de fermente edilerek üretilen KYK-25, K-25, KYK-25-, K-25- örneklerinde Lactobacilli içeri i 10 log kob/ml olarak tespit edilmifltir. Kefir ile ilgili olarak yap lan di er bir çal flmada elde edilen sonuçlara göre, Lactobacilli içeri i yaklafl k 8 log kob/ml olarak tespit edilmifltir (8). Lactobacillus spp.(log kob/ml) 12 10 8 6 4 2 0 KY KY KY İ KY İ İ İ Örnekler fiekil 4. Örneklerin Lactobacillus spp. içerikleri Örneklerin ph ve Serum Ayr lmas De erleri Örneklerin ph düzeyleri birbirine benzer olarak 4,40 ile 4,70 aras nda de iflmifltir (P>5). Tüm örneklerin ph de erleri fiekil 5 de gösterilmifltir. nulin içeren ve kefir kültürü ile yap lan örneklerin (K-42- ve K-25- ) serum ayr lmas de erleri kontrol örneklerine göre daha düflük olarak belirlenmifltir (P<5) (fiekil 5). nulin karbonhidrat bazl bir ya ikamesi olmas nedeniyle yo urdun jel yap s na kat larak su tutma kapasitesini artt rarak (24) serum ayr lmas n n azalmas na neden olmufltur. Kefir kültürünün ve inulinin birlikte kullan m n n p ht yap s n olumlu düzeyde

62 GIDA YIL: 33 SAYI : 2 MART-N SAN 2008 5 4,9 4,8 4,7 4,6 4,5 4,4 4,3 4,2 4,1 4 KY KY KY İ ph değeri KY İ İ İ Örnekler fiekil 5. Örneklerin ph de erleri etkilemesinin nedeninin içerdi i bakterilerin üretti i ekzopolisakkaritlerin inulinle interaksiyona geçerek düzgün bir a yap oluflturmalar yla gerçekleflti i düflünülmüfltür. Di er örneklerin serum ayr lma miktarlar kontrol örne iyle benzer olarak tespit edilmifltir (P>5). Serum Ayrılması Miktarı (ml) 12 10 8 6 4 2 0 KY KY KY İ KY İ İ İ Örnekler fiekil 6. Örneklerin serum ayr lmas de erleri Duyusal Analiz Kontrol örneklerinde ( ve - ) yo urt tad tan mlay c kelimesi kefir destek kültürü kullan lan örneklere göre daha yüksek skor alm flt r (P<5) (fiekil 7 ve fiekil 8). Kontrol örneklerinde kefir tad bulunmam fl, inkübasyon s cakl önemli olmaks z n kefir destek kültürü ile üretilen bütün örneklerde kefir tad önemli düzeyde hissedilmifltir. - örne inin duyusal özellikler ve genel de erlendirme aç s ndan örne inden Genel 8,0 Kefir Tadı Ağız Kaplama 6,0 fiekil 7. Kontrol örne inin () duyusal de erlendirmesi

Ö.D. OKUR - E. ARTAN - H. SOYY T - Z. GÜZEL SEYD M 63 daha çok be enildi i tespit edilmifltir. -, ya s z sütten üretilmesine karfl n inulinin tat ve yap ya olumlu özellikler katt duyusal de erlendirme sonucunda bulunmufltur. Örneklerde ekflilik ve tatl l k tan mlay c kelimelerinin ald skorlar incelendi inde ekflili in bask n oldu u örnekler, KYK-25-, K-42-, KYK-25, tatl l n bask n oldu u örnekler -, K-25, K-25-, K-42, KYK-42, KYK-42- olarak tespit edilmifltir (fiekil 7-16). Genel 8,0 Kefir Tadı Ağız Kaplama 6,0 fiekil 8. - örne inin duyusal de erlendirmesi KY Ağız Kaplama Genel 8,0 Kefir Tadı 6,0 fiekil 9. KYK-25 örne inin duyusal de erlendirmesi KY İ Genel 8,0 Ağız Kaplama 6,0 Kefir Tadı fiekil 10. KYK-25- örne inin duyusal de erlendirmesi

64 GIDA YIL: 33 SAYI : 2 MART-N SAN 2008 Ağız Kaplama Genel 6,0 KY 8,0 Kefir Tadı fiekil 11. KYK-42 örne inin duyusal de erlendirmesi KY İ Ağız Kaplama Genel 8,0 6,0 Kefir Tadı fiekil 12. KYK-42- örne inin duyusal de erlendirmesi Yabanc tat en fazla K-42 örne inde tespit edilirken (P<5) di er örneklerde birbirine benzer olarak düflük skorlar tespit edilmifltir (P>5) (fiekil 13). Mayams tat, ve - örneklerinde düflük seviyede, kefir destek kültürü kullan lan ve özellikle 25 C inkübasyon s cakl nda üretilen yo urtlarda (KYK-25-, K-25, KYK-25, K-25- ) birbirine benzer olarak daha yüksek seviyede tespit edilmifltir. Kefir destek kültüründen kaynaklanan mayalar n özellikle optimum geliflme s cakl klar n n 25 C olmas bu ürünlerin mikrobiyal floras n etkilemifl ve duyusal de erlendirmelere yans m flt r. K-42 örne i haricinde 42 C inkübasyon s cakl nda kefir destek kültürü ile üretilen di er örneklerde mayams tat daha düflük seviyede tespit edilmifltir. Kontrol örneklerinde alkol tad beklenildi i gibi düflük skor alm fl, kefir destek kültürü kullan lan di er tüm örneklerde benzer olarak önemsiz düzeyde skorlarda art fl tespit edilmifltir (P>5). Kefirde alkol içeri inin yo urda göre yüksek oldu u bilinmektedir. Kefir destek kültürünün kullan m yla örneklerde alkol tad panelistler taraf ndan skorlara yans t lm flt r. Bu örneklerde alkol tad ve maya tad skorlar n n birbirine çok paralel oldu u gözlemlenmifltir., -, KYK-42-, KYK-42 örneklerinde tipik yo urt kokusu birbirine benzer olarak yüksek tespit edilmifltir. Özellikle inkübasyon s cakl bu tan mlay c kelime için önemli olmufltur. Kefir destek kültürünün yo urt kültürü ile beraber 42 C inkübasyon s cakl nda kullan lmas yla kontrol örneklerine benzerlik sa lanm flt r (fiekil 7, 8, 11, 12).

Ö.D. OKUR - E. ARTAN - H. SOYY T - Z. GÜZEL SEYD M 65 Ağız Kaplama Genel 6,0 Kefir Tadı 5,0 3,0 1,0 fiekil 13. K-42 örne inin duyusal de erlendirmesi İ Ağız Kaplama Genel 8,0 Kefir Tadı 6,0 fiekil 14. K-42- örne inin duyusal de erlendirmesi Yabanc aroma sadece K-42 örne inde di erlerine göre önemli düzeyde yüksek bulunmufltur. KYK-25-, KYK-25, K-25, K-25- örneklerinde kefir aromas kontrol örneklerine göre daha yüksek düzeyde bulunmufltur (P<5) (fiekil 9, 10, 15, 16). Kefir aromas n farkl inkübasyon s cakl klar n n kullan m etkilemifltir. nkübasyon s cakl 42 C kullan lan örneklerde kefir aromas n n nispeten bask land duyusal de erlendirme sonucunda tespit edilmifltir. Tüm örneklerde genel olarak, kefir kokusu de erlendirmeleri de kefir aromas de erlendirmesine benzer olarak tespit edilmifltir. Homojen yap yönünden en be enilen ürün yo urt kültürünün kullan ld inulin ilaveli - örne i olmufltur. Farkl inkübasyon s cakl klar kullan m, kefir destek kültürü kullan larak üretilen yo urtlarda homojen yap y önemli düzeyde etkilemifltir. Özellikle kefir destek kültürü ile 25 C de gerçekleflen fermantasyonla üretilen yo urtlarda homojen yap skorlar düflük olmufltur. Laktik asit bakterileri için optimum inkübasyon s cakl olmad ndan dolay laktik asit üretiminin gecikmesi ile iliflkilendirilmifltir. 42 C inkübasyon s cakl nda üretilen di er kefir destek kültürlü örneklerde kontrol örneklerine benzer homojen yap elde edilmifltir. Örneklerin jelimsi yap skorlar da homojen yap skorlar na paralel olmufltur. A z kaplama aç s ndan, en yüksek skoru - örne i al rken, K-42 örne i ile aras nda önemli derecede fark bulunmufltur (P<5). Özellikle 42 C de fermentasyonu gerçeklefltirilen ve kefir destek kültürü ile üretilen yo urtlarda di er örneklere göre a z kaplama kriteri aç s ndan yüksek skorlar elde edilmifltir (fiekil 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16).

66 GIDA YIL: 33 SAYI : 2 MART-N SAN 2008 Genel 8,0 Kefir Tadı Ağız Kaplama 6,0 fiekil 15. K-25 örne inin duyusal de erlendirmesi Genel 8,0 Kefir Tadı Ağız Kaplama 6,0 fiekil 16. K-25- örne inin duyusal de erlendirmesi Genel de erlendirmede - örne i örne inden daha çok be enilmifltir. KYK-42- örne i kontrol örneklerine benzer düzeyde tespit edilmifltir. Ayr ca, kefir destek kültürü kullan lan tüm ürünlerde yo urt yap s içerisinde az say da orta büyüklükte gözenekler belirlenmifltir. Bunlar destek kefir kültürü kullan m ndan dolay laktik asit fermantasyonunun yan s ra maya aktivitesinden dolay alkol fermantasyonu ile CO 2 oluflumundan kaynaklanm flt r. SONUÇ Kefir destek kültürü ve inulin kullan larak fonksiyonel özellikleri gelifltirilmifl yo urt üretimi yap lm flt r. nulin, duyusal analiz de erlendirmesinde önemli bir faktör olarak yer alm flt r. Prebiyotik özelli ine sahip inulinle üretilen ya s z yo urtlar n tat puanlar n n yüksek olmas da tüketici kabul edilebilirli i aç s ndan önem kazanmaktad r. Kontrol örneklerine göre kefir destek kültürü kullan larak üretilen örneklerde yaklafl k 4 log/ml ünite yüksek düzeyde laktobasil ve yaklafl k 6 log/ml ünitesi maya sa lanm flt r. Laktik asit bakterilerinin probiotik özellikleri bilinmesine karfl n mayalar n probiotik özellikleri ile ilgili çal flmalara artan bir ilgi söz konusudur (4). Bu çal flma, fonksiyonel özellikleri gelifltirilmifl kefir destek kültürü ile üretilen yo urt üretimine fl k tutmas bak m ndan önemlidir. Bu ürünün flekerli ve meyveli olarak üretilmesi de önerilmektedir. Ülkemizde kefir tüketiminin yo urt tüketimine göre çok düflük olmas, alternatif olarak fonksiyonel özellikleri iyilefltirilmifl ya s z yo urt üretimi, toplum beslenmesi aç s ndan da önemli olacakt r. Bu konu ile ilgili daha fazla çal flma yap lmas ve toplumumuzun fonksiyonel g dalar aç s ndan bilgilendirilmesi gerekmektedir.

Ö.D. OKUR - E. ARTAN - H. SOYY T - Z. GÜZEL SEYD M 67 KAYNAKLAR 1. Anonim. 1983. G da Maddeleri Muayene ve Analiz Metodlar. T. C. Tar m, Orman ve Köyiflleri Bakanl. Koruma ve Kontrol Genel Müdürlü ü. Ankara. 2. Anonim. 1993. Converting chicory not just a cup of coffee. Dairy Foods, Applied Technology, 94 (11): 112. 3. Atamer M., Sezgin E. 1986. Yo urtlarda kuru madde art r m n n p ht n n fiziksel özellikleri üzerine etkisi. G da, 11 (6): 327-331. 4. Fleet G.H. 2007. Yeasts in foods and beverages: impact on product quality and safety. Current Opinion in Biotechnology, 18: 170 175. 5. Goncu A, Alpkent Z. 2005. Sensory and chemical properties of white pickled cheese produced using kefir, yoghurt or a commercial cheese culture as a starter. International Dairy Journal, 15: 771 776. 6. Güzel-Seydim ZB, Seydim AC, Grene AK. 2000. Organic acids and volatile flavor components evolved during refrigerated storage of kefir. J Dairy Sci, 83: 275-277. 7. Güzel-Seydim ZB., Seydim AC, Grene AK, Bodine AB. 2000. Determination of organic acids and volatile flavor substances in Kefir during fermentation. J. Food Comp. Anal., 13 (1): 35-43. 8. Güzel-Seydim ZB, Seydim AC, Grene AK. 2005. Turkish kefir and Kefir Grains: Microbial Enumeration and Electron Microscopic Observation. J Int Dairy Tech, 58 (1): 25-29. 9. Güzel-Seydim Z, Grene AK, Tas T. 2006. Determination of Antimutagenic Properties of Some Fermented Milks Including Changes in the Total Fatty Acid Profiles including CLA. Internatinal Journal of Dairy Technology, 59 (3): 209-215. 10. Irigoyen A, Arana I, Castiella M, Torre P, Ibáñez FC. 2005. Microbiological, physicochemical, and sensory characteristics of kefir during storage. Food Chemistry, 90: 613 620. 11. K l ç S, Uysal H, Kavas G, Kesenkafl H. 1999. Chemical, microbiological and sensory changes in ripening kefirs. Produced from starters and grains, Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi, 36 (1-2-3): 111-118. 12. Kim M and Shin HK. 1998. The water-soluble extract of chicory influences serum and liver lipid concentrations, cecal short-chain fatty acid concentrations and fecal lipid excretion in rats. J. Nutr, 128:1731-36. 13. Lawless HT, Heymann H, 1999. Sensory Evaluation of Food: Principles and Practices. A Chapman and Hall Food Science Book. An Aspen Publication. 14. Mattila-Sandholm T, Myllarinen P, Crittenden R, Mogensen G, Fonden R, Saarela M. 2002. Technological challenges for future probiotic foods, International Dairy Journal, 12: 173-182. 15. McCue P, Shetty K. 2005. Phenolic antioxidant mobilization during yoghurt production from soymilk using Kefir cultures. Process Biochemistry, 40: 1791 1797. 16. Palframan RJ, Gibson GR, Rastall RA. 2002. Effect of ph and dose on the growth of gut bacteria on prebiotic carbohydrates in vitro. Anaerobe, 8 (5): 287 292. 17. Paraskevopoulou A, Athanasiadis I, Blekas G, Koutinas AA, Kanellaki M, Kiosseoglou V. 2003. Influence of polysaccharide addition on stability of a cheese whey kefir-milk mixture. Food Hydrocolloids, 17: 615 620. 18. Rao VA. 2001. The prebiotic properties of oligofructose at low intake levels. Nutr. Res. 21 (6): 843 848. 19. Reddy BS, Hamid R, Rao CV. 1997. Effect of dietary oligofructose and inulin on colonic preneoplastic aberrant crypt foci inhibition. Carcinogen, 18: 1371-1374. 20. Reddy BS. 1999. Possible mechanisms by which pro- and prebiotics influence colon carcinogenesis and tumor growth. J. Nutr, 129: 1478 1482. 21. Roberfroid MB, VanLoo JA, Gibson GR. 1998. Prebiotics and synbiotics: concepts and nutritional properties. Brth. J. Nutr, 128: 11 19. 22. Rodrigues KL, Caputo LRG, Carvalho JCT, Evangelista J, Schneedorf JM. 2005. Antimicrobial and healing activity of kefir and kefiran extract. International Journal of Antimicrobial Agents, 25: 404 408. 23. SAS. 1999. User s guide: Statistics, Version 8 Edition. Cary, NC: SAS Inst., Inc. 24. Schneeman B. 1999. Fiber, Inulin and Oligofructose: Smilarities and Differences. Journal of Nutrition, 129 (7):1424. 25. Witthuhn RC, Schoeman T, Britz TJ. 2005. Characterisation of the microbial population at different stages of Kefir production and Kefir grain mass cultivation. International Dairy Journal, 15: 383 389. 26. Zubillagan M, Weill R, Postaire E, Goldman C, Caro R, Boccio J. 2001. Effect of probiotics and functional foods and their use in different diseases. Nutrition Research, 21: 569 579.