KU KO İL L ANABİLİM EĞİTİM KURUMLARI ÇOC UĞU NG DES ELİŞ TEK İMİ LEYE Nİ NE B TUT EVE YN UML ARI PSİKOLOJİK DANIŞMANLIK VE REHBERLİK BİRİMİ - KASIM 2017
ÇOCUĞUN GELİŞİMİNİ DESTEKLEYEN EBEVEYN TUTUMLARI Bebek dünyaya geldiği ilk ann itibaren anne ya bakıcı konumunki kişi ile sosyal ilişkisini kurar. Kendisine yabancı olan bu dünya, yaşamını sürdürebileceği bilgi ve becerilerini ilk olarak kendisine bakan kişiden öğrenir. gelişiminde, ruhsal ve fiziksel açın sağlıklı bir birey olarak yetişmesinde ebeveyn-çocuk ilişkisi ve bu ilişkinin kalitesi çok önemlidir. Çocukluk dönemindeki etkileşimler ve kazanımlar sonraki yaşantıların temelini oluşturmaktadır. Küçük yaş dönemimde tutarlı ve sıcak aile ilişkilerine sahip olmak, çocuğun ilerleyen yıllar kendine ve çevresine güvenmesine, samimi arkaşlık ilişkileri kurmasına ve sağlıklı çift ilişkileri kurmalarına destek olur. Bu açın, ebeveyn tutum ve vranışları, bebeğin dünyaya gözlerini açtığı ilk ann yetişkin yaşamına kar önemli bir temel oluşturmaktadır. Anne-baba tutumu, anne ve babanın iletişim sırasın, çocuklarına yönelttikleri tutum ve vranışlarının bütünüdür. Çocukların sağlıklı bir gelişim gösterebilmesi için, anne-baba tutumunu belirleyen iki temel husus vardır. Bunlarn ilki, anne-babanın çocuğa gösterdiği destek, sevgi, ilgi, kabul ve yakınlık; ikincisi de anne babanın çocuğa koyduğu kontrol yani çocuğa çizdiği sınırlardır. Bu hususların tamamı, anne-baba tutumları olarak ifade edilir. Anne-babaların çocuk yetiştirme tutumları doğal olarak çocukların kişilik özelliklerine ve vranış örüntülerine yansır. Anne-baba tutumlarını olumsuz anne baba tutumu ve olumlu anne baba tutumu olarak ikiye ayırabiliriz. OLUMLU ANNE BABA TUTUMU Destekleyici, Kabul Edici ve Demokratik Anne Baba Tutumu Bu tür ebeveyn yaklaşımın, anne-baba çocuklarını destekler ama bunun yanın sınırlarını koymayı ihmal etmez. Ebeveyn ile çocuk arasın sözel iletişim kanalları açıktır. a saygı duyan bir yapı vardır. Onun gelişimine has, özgün vranışlar göstereceğini bilir ve bu
gelişim basamaklarını izler, onlara uygun vranır. Her çocuğun kendine has, biricik ve tek olduğunu kabul eder. aile içinde özgür bir şekilde gelişmesine, yeteneklerini en üst düzeyde açığa çıkarmasına ve kendini gerçekleştirmesine izin verir; bunun için çocuğa yardımlar bulunur. barınma, beslenme ve korunma gibigüçlü temel ihtiyaçlarını Bu nedenle kolay kolay değişmez. İç motivasyon kaynakları çocukta çalış-ma alışkanlıkl karşılamanın yanın ona sevgi gösterir. Bu sevgi, gerçekten karşılıksızdır. Sevgi, bir yaptırım gelişmesi kolay olmasına karşın, dış motivasyon kaynakları güçlü çocukta çok yönl aracı olarak kullanılmaz. Çocuğa aile içinde eşit haklar tanınmıştır. Fikirlerini açıkça ifade etmesi ihtiyaç vardır. desteklenir ve bu konu cesaretlendirilir. Eşitlikçi ve demokratik tutum gösteren ebeveyn, Çalışma ile ilgili geçmiş yaşantılar: çocuklarına değer verdiklerini onlara hissettirirler. Çocuklarına bu Çocukşekilde vranan eşler, kendi ların geçmişten çalışma bir başka araların birbirlerine değer veren, birbirlerine saygı ve sevgi gösteren bir tutum içindedirler. etkendir. Özellikle küçük yaşlar, kısaortak sürelitutum ama düzenli Taraflar, çocuklarına karşı olan vranışların içindedirler. Böyle bir ailede çalışmalarla geliştirilmesi gereken çalışma alışkanlığı zamçocuklar, küçük yaştan başlayarak sorumluluk almaya hazır hale getirilirler. Onlara bir iş başarmanın zevki verilir. Böyle sağlıklı oluşturmak aile ortamın, çocuğa, zordur. Alışkanlık gerçekten dekendi uzun başına süre karar vermesi ve bu kararın sorumluluğunu yüklenmesi öğretilmiştir. Çocuğualışkanlığının olduğu gibi kabul eden, onu ister. Özellikle birinci sınıftan itibaren çalışma destekleyip yüreklendiren benlik saygısının tohumlarını geliştirilmesiaile içinüyeleri, çaba harcamak son derece önemlidir. eker. Anne baba konuya: Bunu böyle yapmaman gerektiğini biliyordun. Gel şimdi böyle bir sorunla tekrar karşılaştığın, ile ilgili çatışmacı tavrı: iyi nasıl eleanne-babanın alabileceğini birlikte tartışalım. şeklinde yaklaşır. Anne-babalar, kendi kişilik özellikleri ve önceliklerine göre çocuklarn beklentiler oluştururla anne-babanın öncelik beklen-tilerden biri çocuğunun sıdır. Beklediği düzeyde de OLUMSUZ ANNE BABA TUTUMU mayan çocuğu karşı-sın anne-babalar, kimi zaman üzülmekte, kimi zaman kaygılanmakta, k zaman öfke-lenebilmektedir. Bu süreci akıl oklı değil de duygu oklı yöneten anne-bab Aşırı Koruyucu Anne Baba Tutumu içinden çıkılmaz bir hale gelir. Koruma, normal bir annelik ve babalık vranışıdır. kollama veçalışmaları koruma vranışını sını beklemek doğal.ancak Onlar aslın gerektiğini bilir. Ancak çocuğun kendini gerçekleştireceği faaliyetleri engelleyecek şekilde yaygınlaştırmak, mayalım ki hayatımız doğru olduğunu düşündüğümüz ve bildiğimiz halde aşırı bizim de yapma himayeci olarakyavranmak demektir. aşırı koruması, çocuğa gereğinden fazla yapamadığımız çokanne-babanın şey var. kontrol ve özen gösterilmesi anlamına gelir. Bebekleştirme, aşırı korumacı yaklaşımın tipik özelliğidir. Büyümesine izin verilemeyen bu aşırı koruyucu yaklaşım, çocuğun toplumsal gelişimi engellenmiş olur. Bu, çocuğun kendini tanımasını ve yapabileceklerini fark etmesini engelleyen bir anne baba tutumudur. Bu tutumla yetiştirilen çocuklar bağımlı kişilik vardır. Dış denetim çok fazladır. Çocuk kendi başına karar vermede güçlükler yaşar. Bu tutum çocuğun bireyselleşme çabasını engellemektedir. Devamlı olarak bir yetişkinin koruma ve kollamasını arayan, öz güvenleri zayıf, girişimci olmayan, sorumluluk almaktan çekinen, kendi yapmaları gereken işleri başkalarının yapmasını bekleyen bireyler olabilirler. Otoriter Anne Baba Tutumu Bu tutumu benimseyen aileler, baskıcı bir tutum içerisindedirler. Çocuktan kendilerine itaat etmelerini beklerler. Aile içinde korku hâkimdir ve çocuk korku ile büyür. Bu tutuma sahip olan
n ilme çok ış t mız YDIN anne ve babalar, kendisini toplumsal otoritenin temsilcisi durumun görür ve çocuğunun vranışlarını biçimlendirmeye, denetlemeye ve değerlendirmeye çalışırlar. Her türlü kararı, anne babanın kendisi vermektedir. Bu tutumu benimseyen anne babalar gözlenen, sabırlı ve duyarlı olma, çocukları Bu dinleme, onların fikirlerini alma gibi çocuğu kabul edici vranışlar yoktur. Bu alışkanlıkl nedenle kolay kolay değişmez. İç motivasyon kaynakları güçlü çocukta çalış-ma şekilde yetiştirilen çocuklar; kolay boyun karşın, eğen, korkak, otoriteyekaynakları karşı çekingen, gelişmesi kolay olmasına dış motivasyon güçlü kendinden çocukta çok yönl istenileni fazlasıyla yerine getiren, kendilerinden güçsüzlere karşı saldırgan, otoritenin baskısı ihtiyaç vardır. altın kaldığın isyankâr vranan ve kural tanımayan bir kişilik geliştirebilir. Çalışma ile ilgili geçmiş yaşantılar: Çocukların geçmişten çalışma bir başka İzin Verici, Hoşgörülü Anne-Baba Tutumu etkendir. Özellikle küçük yaşlar, kısa süreli ama düzenli çalışmalarla geliştirilmesi gereken çalışma alışkanlığı zambu anne-baba tutumun aşırı hoşgörü ve çocuğa düşkünlük vardır.oluşturmak gerçekten de uzun süre zordur. Alışkanlık Evde patron çocuktur ve her dediği ister. Özellikle birinci sınıftan itibaren çalışma alışkanlığının yapılır. Çocuk,geliştirilmesi ima diğerlerinin için çaba harcamak son derece önemlidir. dikkatini çekmek için uğraşır ve Anne-babanın ile ilgili çatışmacı tavrı: kendisine hizmet edilmesini ister. Bu Anne-babalar, kendi kişilik özellikleri ve önceliklerine göre çocuklarn beklentiler oluştururla tutumla yetişen çocuklar öncelikev beklen-tilerden biri çocuğunun sıdır. Beklediği düzeyde de doyumsuzluk veanne-babanın bir iç boşluk vardır. mayan çocuğu karşı-sın içinde ve dış dünya zayıf bir sosyal anne-babalar, kimi zaman üzülmekte, kimi zaman kaygılanmakta, k zaman öfke-lenebilmektedir. Bu süreci akıl oklı değil de duygu oklı yöneten anne-bab uyum gösterirler. Kuralsızlığa alışan çocuklar, okulki kurallarla içinden çıkılmaz bir hale gelir. karşılaşınca okula ve arkaş çevresine sını beklemek doğal. Onlar aslın çalışmaları gerektiğini bilir. Ancak uyum sağlamakta zorlanabilirler. Sorumsuz, kırılgan, her dediğinin anın olmasınıhalde isteyen, mayalım ki hayatımız doğru olduğunu düşündüğümüz ve bildiğimiz bizim de yapma sabırsız kişiler olabilirler. Sosyal ortama ya yapamadığımız çokgirdiğinde şey var. ve her dediğinin olmadığını gördüğünde de hayal kırıklığına uğrarlar. Bu durum ya kendi içlerine çekilebilir ya agresif olabilirler. Her istediklerini yaptırmayı alışkanlık haline getirdikleri için de zamanla kural tanımaz hale gelirler. Tutarsız Anne-Baba Tutumu Anne-baba tutumları arasın en olumsuz olan tutumdur. Bu tutum anne baba, yukarı sayılan anne-baba tutumlarını zaman zaman uygular. Anne-babanın vranışları arasın tutarlılık yoktur. Bu tür yaklaşım çocuk, kendi vranışları konusun emin olamamaktadır ve vranışını anne babasının durumuna göre ayarlamak zorundır. Tutumunu anne babasının keyifli ya öfkeli oluşuna göre ayarlamaktadır. Tutarsız anne-baba tutumuyla yetişen çocuklar nerede ne yapacağını bilemezler. Hangi tepki ile karşılaşacağını bilemedikleri için kaygılıdırlar. Bu
lme ok ş ız DIN durum, kendilerini güvende hissetmelerini engeller. Kendi görüş ve düşüncelerini aktaramazlar. Zamanla çevrelerindeki insanlara güvenmeyen, her şeyden şüphelenen, kararsız bir kişilik yapısı geliştirebilirler. Bu nedenle kolay kolay değişmez. İç motivasyon kaynakları güçlü çocukta çalış-ma alışkanlıkl NELER YAPMALIYIZ? gelişmesi kolay olmasına karşın, dış motivasyon kaynakları güçlü çocukta çok yönl herihtiyaç vranışını vardır.onaylaman onu kabul ettiğinizi hissettirmelisiniz. uza karşı iyi bir dinleyici olmalısınız. uz Çalışma ile empati kurmalısınız.ile ilgili geçmiş yaşantılar: Çocukların geçmişten çalışma bir başka uzun olumlu yanlarını pekiştirmelisiniz. Özellikle küçük yaşlar, kısanet süreli ama düzenli uzaetkendir. karşı koyduğunuz kurallar ve sınırlar olmalı. çalışmalarla geliştirilmesi gereken çalışma alışkanlığı zam Kaliteli zaman geçirmeye ve paylaşım bulunmaya dikkat etmelisiniz. uza önleyici açıklamalar bulunarak gerçekten yaşanılacakdesorunları engellemiş olabilirsiniz. zordur. Alışkanlık oluşturmak uzun süre ister. Özellikle birinci sınıftan itibaren çalışma alışkanlığının Özetle, ebeveynin olumluiçin yaçaba olumsuz vranış ya önemlidir. kabulü, çocukların vranışının ne geliştirilmesi harcamak son derece yönde gelişeceğini etkilemektedir. Ebeveynlerin çocuklarına karşı demokratik tutumu onların Anne-babanın ile ilgili çatışmacı tavrı: kendilerini rahat ifade etmelerine olanak sağlayacaktır. Olumsuz ebeveyn tutum ve Anne-babalar, kendi kişilik özellikleri ve önceliklerine göre durumu çocuklarn vranışlarının çocuğun benlik saygısı, okul başarısı, saldırgan olma ve beklentiler psikolojik oluştururla anne-babanın önceliketkileri beklen-tilerden biri çocuğunun sıdır. Beklediği düzeyde de rahatsızlıklar gibi alanlar olumsuz vardır. mayan çocuğu karşı-sın anne-babalar, kimi zaman üzülmekte, kimi zaman kaygılanmakta, k zaman öfke-lenebilmektedir. Bu süreci akıl oklı değil de duygu oklı yöneten anne-bab 1. Yavuzer, Haluk, (2011), Anne Baba Tutumları, 2. Basım, Timaş Yayınları 2. Yavuzer, Haluk, (2006), Çocukbir Psikolojisi, içinden çıkılmaz hale gelir.29. Basım, Remzi Kitapevi 3. Yörükoğlu, Atalay, (1996), Ruh Sağlığı, 20.doğal. Basım,Onlar Özgür ders Çocuk çalışmasını beklemek Yayınevi aslın çalışmaları gerektiğini bilir. Ancak mayalım ki hayatımız doğru olduğunu düşündüğümüz ve bildiğimiz halde bizim de yapma ya yapamadığımız çok şey var.