Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı Görsel Materyalleri Tasarlama Süreci Görsel Tasarımın Unsurları: Yazılı Unsurlar Yrd. Doç. Dr. Levent DURDU Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü Eğitim Fakültesi Kocaeli Üniversitesi Dr. Süleyman Sadi SEFEROĞLU nun sunumlarından alıntılanmıştır.
Görsel Materyalleri Tasarlama Süreci Görsel Tasarımın Unsurları Görsel Unsurlar Yazılı Unsurlar Destekleyici Unsurlar -2-
Yazılı Unsurlar Harf Stili Stil Sayısı (çeşitliliği) BÜYÜK HARF Renk Kolay okunabilir En fazla dört Zorunlu durumlarda Zemin rengiyle zıt Harf Boyutu (Punto) Yaşın gereklerine uygun Harflerin Arasındaki B o ş l u k l a r Satırların Arasındaki Boşluklar Harflerin yapısına göre Okumayı kolaylaştırması veya zorlaştırması -3-
Yazılı Unsurlar: Harf Stili Yazıların kolay okunabilmesi için sade bir yazı tipi seçilmelidir. Yazıların kolay okunabilmesi için sade bir yazı tipi seçilmelidir. -4-
Yazılı Unsurlar: Stil Sayısı X Hazırlanan MATERYALDE birkaç değişik türde farklı yazı tipi kullanılmamalıdır. Vurgulanma yapmak gerektiğinde vurgulama işlemi en fazla iki farklı stille gerçekleştirilmeye çalışılmalıdır. Hazırlanan materyalde birkaç değişik türde farklı yazı tipi kullanılmamalıdır. Vurgulama yapmak gerektiğinde vurgulama işlemi en fazla iki farklı stille gerçekleştirilmeye çalışılmalıdır. -5-
Yazılı Unsurlar: Büyük Harf Kullanımı BİR METİNDE YAZILARIN EN İYİ DERECEDE OKUNABİLİR OLMALARINI SAĞLAMAK İÇİN YALNIZCA KÜÇÜK HARF VE ANCAK GEREKTİĞİ YERLERDE VEYA ZORUNLU DURUMLARDA BÜYÜK HARF KULLANMAK GEREKİR. KÜÇÜK BAŞLIKLAR BÜYÜK HARFLERLE YAZILABİLİR ANCAK ÜÇ SÖZCÜKTEN FAZLA OLAN İFADELER VE CÜMLELER KÜÇÜK HARF KURALINA UYGUN YAZILMALIDIR. Bir metinde yazıların en iyi derecede okunabilir olmalarını sağlamak için yalnızca küçük harf ve ancak gerektiği yerlerde veya zorunlu durumlarda büyük harf kullanmak gerekir. Küçük başlıklar büyük harflerle yazılabilir ancak üç sözcükten fazla olan ifadeler ve cümleler küçük harf kuralına uygun yazılmalıdır. -6-
Yazılı Unsurlar: Büyük Harf Kullanımı BÜYÜK HARFLERDE BÜTÜN HARFLERİN BOYUTLARI AYNI OLDUĞU İÇİN GÖZÜN HARFLERİ AYIRTETME GÜCÜ AZALMAKTA VE BU NEDENLE DE OKUMA HIZI DÜŞMEKTEDİR. OYSA KÜÇÜK HARFLERDE HER HARFİN BOYUTU VE ŞEKLİ FARKLI OLDUĞUNDAN GÖZ HARFLERİ DAHA KOLAY SEÇEBİLMEKTE VE OKUMA DA DAHA KOLAY OLMAKTADIR. Büyük harflerde bütün harflerin boyutları aynı olduğu için gözün harfleri ayırtetme gücü azalmakta ve bu nedenle de okuma hızı düşmektedir. Oysa küçük harflerde her harfin boyutu ve şekli farklı olduğundan göz harfleri daha kolay seçebilmekte ve okuma da daha kolay olmaktadır. -7-
-8-
-9-
-10-
-11-
-12-
-13-
Yazılı Unsurlar: Renk Materyallerde uygun renk kullanımı materyali zenginleştirir, hareket etkisi kazandırır. Renk Düzeni ve Rengin Çekiciliği Renkler ayrıca okunurluğu da doğrudan etkilemektedir. Renk ögesinin diğer işlevleri: Benzerlik ve farklılıkları vurgulamak Önemli noktalara veya ayrıntılara dikkat çekmek Duygusal bir etki yaratmak -14-
Arka alan ve Önalan Renk Kullanımı Sarı zemin üstüne Siyah Beyaz zemin üstüne Yeşil, Mavi veya Kırmızı Mavi zemin üstüne Beyaz Beyaz zemin üstüne Siyah Siyah zemin üstüne Sarı En iyi okunabilirlikten en az okunabilirliğe doğru bir sıralamanın yapıldığı bu tabloda Sarı zemin üstüne siyah birinciliği almaktadır. -15-
Arka alan ve Önalan Renk Kullanımı Yazı buraya yazıldı, okunabilir mi? Yazı buraya yazıldı, okunabilir mi? Yazı buraya yazıldı, okunabilir mi? Yazı buraya yazıldı, okunabilir mi? Yazı buraya yazıldı, okunabilir mi? Yazı buraya yazıldı, okunabilir mi? -16-
FATİH Projesi Sunumundan Örnek -17-
Amazon Renk Seçimi -18-
Renk Öğesinin Kullanımı Önemli objelere dikkat çekmek için bu objelerde parlak ve açık renkler kullanılmalıdır. (Ancak gözü rahatsız eden veya görülemeyecek derecede açık renkler kullanılmamalıdır.) Etkili renk kombinasyonları kullanılmalıdır. Aynı ekranda farklı iki yerde yanıp sönen veya parlak nesneleri kullanmaktan kaçınılmalıdır. -19-
Renk Öğesinin Kullanımı Önemli noktalara dikkat çekmek için farklı renkler kullanılmalıdır. Bir materyalde kullanılan renk sayısı az olmalıdır. Metinlerde ve resimlerde zemin rengine zıt renkler kullanılmalıdır. Birden çok görsel objede tutarlı zemin rengi kullanılmalıdır (hepsinde renk aynı olmalı). Görsel objelerde kullanılan renkler konusunda tutarlı olunmalıdır. -20-
Arka alan ve Önalan Renk Zıtlıkları Bir görseldeki önemli unsurlar özellikle sözcükler kolayca görülebilmelidir. Bunu sağlamanın en kolay yollarından birisi zemin ile önalanda zıt renkleri kullanmaktır. -21-
Kötü Renk Kullanımı Tamam zıt renkleri kullanmışsın da! -22-
Materyallerde Renk Kullanımı Renk kullanımına ve zemin şekil ilişkisine dikkat edilmelidir. -23-
Geçen Seneden Örnek -24-
Görsel Unsurların Özellikleri: Renk Kullanımı Materyallerde renk, aslına uygunluğu artırmak, vurgulamak, duygusal etki yaratmak için kullanılmalı ve zemin figür ilişkisine dikkat edilmelidir. Bu resmin burada ne işi var? -25-
Renkler ve Kullanımı Renk Grupları Renkler Etkileri Öğretim Amaçlı Kullanım soğuk renkler mavi, yeşil ve eflatun uzaklaşıyormuş gibi bir his fon (zemin) rengi olarak sıcak renkler kırmızı ve turuncu yakınlaşma hissi önemli ipuçları verirken (DUR ve GİRİLMEZ) -26-
Yazılı Unsurlar: Harf Boyutu Bir bülten panosuna asılan bir metnin uzak bir mesafeden okunabilir olması beklenir. Öğrencilere verilecek/dağıtılacak materyallerde farklı yazı tipi büyüklüklerini kullanmak gerekebilir. -27-
Yazılı Unsurlar: Harflerin Arasındaki Boşluklar Harflerin arasındaki boşluklar materyalin okunmasını kolaylaştırabilir veya zorlaştırabilir. H a r f l e r i n y a p ı s ı n a g ö r e (A, I, K H, M, N - C, G, O) b o ş l u k l a r a y a r l a n m a l ı d ı r. -28-
Yazılı Unsurlar: Satırların Arasındaki Boşluklar (1) Tepegöz, saydam bir madde üzerindeki yazı, resim vb. şeyleri büyülterek bir ekrana, duvara, tahtaya veya perdeye yansıtan ders aracıdır. Bir metindeki satırlar birbirlerine çok yakın olduğu zaman metni okumak zor olur. -29-
Satırların Arasındaki Boşluklar (2) Tepegöz, saydam bir madde üzerindeki yazı, resim vb. şeyleri büyülterek bir ekrana, duvara, tahtaya veya perdeye yansıtan ders aracıdır. Bir metindeki satırlar birbirlerinden çok uzak olduklarında metindeki ifadeler birbirlerinden kopukmuş gibi bir izlenim yaratır. -30-
Satırların Arasındaki Boşluklar (3) Tepegöz, saydam bir madde üzerindeki yazı, resim vb. şeyleri büyülterek bir ekrana, duvara, tahtaya veya perdeye yansıtan ders aracıdır. Eğer satırlar arasındaki uzaklık ortalama harf büyüklüğünden 1,5 kat büyük olursa metin rahat bir şekilde okunur. -31-
Şekil Tasarımda Biçimsel Yapı Materyali izleyicinin tanıdık olduğu bir şekle sokmak gerekir. Nesi tanıdık bu resmin? -32-
Denge Tasarımda Biçimsel Yapı-2 Bir sunum ekranındaki ögeler dikey veya yatay eksen veya hem dikey hem de yatay eksenler dikkate alınarak eşit ağırlıkta dağıtıldığında izleyicide denge ve eşitlik duygusu uyandırır. -33-
-34-
Tasarımda Biçimsel Yapı-3 Biçimlendirme Hitap edilen izleyici kitlesinin ve ortamın özellikleri farklı tasarım biçemlerini (yazı tipi, resim türleri gibi) kullanılmasını zorunlu kılar. -35-
Başvuru Kaynakları Heinich, R., Molenda, M., Russell, J. D. ve Smaldino, S. E. (1999). Instructional media and technologies for learning (Sixth Edition). New York: Macmillan Publishing Company. Seferoğlu, S. Sadi (2009). Öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı. Ankara: Pegem A Yayıncılık. -36-
Teşekkürler!!! -37-