Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. Bilgisayar Destekli Öğretim Materyallerinin Tasarlanması

Transkript

1 Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. Bilgisayar Destekli Öğretim Materyallerinin Tasarlanması Öğretim materyali nedir? Öğretim araç ve materyallerinin tarihçesi Doğru tasarlanmış öğretim materyallerinin özellikleri Bilgisayar destekli öğretim materyali hazırlama araçları nelerdir? Öğretim materyali tasarım ilkeleri Biçimsel tasarım ilkeleri Yerleşimle ilgili tasarım ilkeleri Öğretim materyali hazırlama ilkeleri

2 Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. Bilgisayar Destekli Öğretim Materyallerinin Tasarlanması Eğitim Teknolojisi ve Kuramsal Temeller Öğretim materyali nedir? Öğretim araç ve materyallerinin tarihçesi Doğru tasarlanmış öğretim materyallerinin özellikleri Bilgisayar destekli öğretim materyali hazırlama araçları nelerdir? Öğretim materyali tasarım ilkeleri Biçimsel tasarım ilkeleri Yerleşimle ilgili tasarım ilkeleri Öğretim materyali hazırlama ilkeleri

3 3 Eğitim Teknolojisi Nedir? -3- Eğitim teknolojisinin eğitim süreci içindeki yeri Program Geliştirme: Eğitimin planlanması, yürütülmesi ve değerlendirilmesi işlemleri dir Çilenti (1984). Program Geliştirmede aşamalar: Eğitimin planlanması, Eğitimin yürütülmesi Değerlendirme DAHA İYİ Eğitim teknolojisinin başlangıcı: Bunu nasıl öğretirim? Program geliştirme süreciyle bağlantısı: eğitimin yürütülmesi aşaması, yani bireylerin özel amaçlara (hedeflere) ulaşmalarının sağlandığı aşama. Eğitim teknolojisi, öğrencileri, eğitim programlarında belirlenmiş olan özel amaçlara ulaştırma süreciyle uğraşan bilim dalı dır.

4 4 Eğitim Teknolojisi Nedir? -4- Eğitim teknolojisi, öğretme-öğrenme süreçlerinin yapısallaştırılması, yani öğretme-öğrenme süreçlerinin tasarlanması, uygulanması, değerlendirilmesi ve geliştirilmesi işi dir (Alkan, 1998). Programı oluşturan bütün ögeler birbirleriyle organik bir ilişki içindedirler. Bu nedenle eğitim teknolojisi programın bütünüyle ilgilidir ve programın bütününü kapsar. Eğitim teknolojisi, öğrenme ile ilgili sorunların analizi ve çözümünde insanları, yöntemleri, düşünceleri, araç-gereçleri ve organizasyonu içeren karmaşık ve tümleşik bir süreç dir (Ergin, 1998).

5 Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 5 Eğitim Teknolojisi nedir? Eğitim Teknolojisi, daha etkili bir öğretme-öğrenme sağlamak amacıyla insanın öğrenmesi ve iletişimle ilgili araştırmalara dayalı olarak, insan gücü ve araç-gereç ortamları kaynaklarının tümünden yararlanarak öğretme-öğrenme süreçlerinin sistematik olarak planlanması, uygulanması, değerlendirilmesi ve geliştirilmesidir(büyükkaragöz ve Çivici, 1997)

6 Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 6 Öğretim Teknolojisi (Kuramsal Tanım) Öğretim Teknolojisi, öğretimin eğitimin bir alt kavramı olduğu anlayışına dayalı olarak, belirli disiplinlerin (fen, matematik, yabancı dil,..vb. gibi) kendilerine özgü yönleri dikkate alınarak düzenlenen öğrenme-öğretme ortamlarının en etkin şekilde öğrenciye sunulması için gösterilen sistematik ve planlı etkinlikler bütünü olarak tanımlanır (Alkan, 1997 s:17).

7 Öğretim Teknolojisi (Uygulamaya yönelik tanım) Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 7 Eğitsel ürüne yönelik bir dizi işlemler sürecidir. Analiz Tasarım Tasarım Geliştirme Geliştirme Kullanım Kullanım Yönetim Yönetim Değerlendirme Değerlendirme yazılı, görsel ve bilgisayar tabanlı teknoloji ve uygulamalar ÜRÜN

8 BDÖ in Kuramsal Temelleri Davranışçı kuramlar Bilişsel kuramlar Oluşturmacı (Yapılandırmacı) Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 8

9 BDÖ in Kuramsal Temelleri Davranışçı kuramlar Öğrenme dış etkilerle (pekiştirme, tekrar) elde edilen bir sonuçtur. Skinner tarafından geliştirilen doğrusal programlı öğretim modeli örneği Bireysel farklılıklar dikkate alınmaz! Farklı uyarıcılarla güdüleme yok! Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 9

10 BDÖ in Kuramsal Temelleri Bilişsel kuramlar Öğrenmede zihinsel süreçler etkindir. Bireyler bilgileri beyninde kodlar, zihinsel şemalarında organize eder ve günceller. Teknolojinin eğitim ortamlarında kullanılması gerektiği düşüncesini destekler. Bilgisayarların eğitimde bilgi sunum aracı olarak kullanılması bu kurama ait görüşlerin bir sonucudur. Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 10

11 BDÖ in Kuramsal Temelleri Oluşturmacı (Yapılandırmacı) kuramlar Öğrenme sürecinde birey aktif olmalıdır. Bilgiyi araştırma, yorumlama, analiz etme etkinlikleri bireyin sorumluluğundadır. Eğitim ortamları etkileşimli olmalıdır görüşünü savunurlar. Bilgisayarların eğitimde sadece sunum aracı olarak değil, öğrenme ortamında etkileşimi sağlayan araçlar olarak da kullanılmasını destekleyen görüştür. Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 11

13 13 Materyal Nedir? -13- Materyallerin, hedeflere ulaşmak için seçilip, belli ilkeler doğrultusunda düzenlenen içeriğin, görsel ya da yazılı formları oldukları söylenebilir. İletmek istediğimiz içeriği ya da mesajı; görsel, işitsel, yazılı ya da dokunsal formlarda taşıyan öğrenme ortamı unsurları olarak tanımlanabilir. Bir slayt, bir tepegöz saydamı, bir film şeridi, bir teyp ya da video kaseti, bir CD gibi.

14 Öğretim Materyallerinin Getirileri -14- Soyut fikirleri somutlaştırırlar. Zamandan ekonomi sağlarlar. İçeriğin tutarlı biçimde sunulmasını olanaklı kılarlar. Bireysel farklılıklara hizmet etmeyi kolaylaştırırlar. Öğretim ortamını zenginleştirirler. BDM çalışmasından örnek Sonuçlar. 14

15 Bu eğitimi sadece dördüncü sınıfın 2. dönemi görmüş olmam. Keşke 1. sınıftan beri bu dersin eğitimini almış olsaydım. [K.5008] Kendimin bu konuda oldukça eksik olduğunu düşünüyorum. Teknolojiyi seviyorum ve öğrenmek istiyorum. Ders anlatımım süresince teknolojiyi kullanmak istiyorum. Bu konuda kendimi geliştireceğim. [K.6017] BDMÖ dersini almadan önce kendimi bu konuda yeterli bulmuyordum hatta özgüven eksikliği de vardı. Fakat şu an bu konuda kendime güveniyorum. [K.6017] Yeterli bir bilgiye sahip olmadığımdan ve öğretmenlerimizde kullanmadığından eksikliklerimiz var. [K.5062] -15- Sadece bu dönem öğrendiğimiz geogebra programının çok faydalı ve etkili olduğunu düşünüyorum. Keşke daha farklı yazılımlarda dönem boyunca öğrenip geliştirme fırsatımız olsaydı. [K.5062]

16 Matematik öğretiminde bilgisayarlar Ders Öncesi Kod Sayısı (Yüzde) Ders Sonrası Kod Sayısı (Yüzde) -16- Öğretim sürecinde kullanılır 0 %0,0 37 %45,1 Her aşamada kullanılır 9 %11,0 7 %8,5 Ders başında kullanılır 6 %7,3 5 %6,1 Ders sonunda kullanılır 8 %9,8 3 %3,7 Gerektiğinde kullanılır 7 %8,5 10 %12,2 Örnek çözerken kullanılır 12 %14,6 12 %14,6 Zor konuları işlemede kullanılır 8 %9,8 1 %1,2

17 Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 17 ÖĞRETİM MATERYALİ Öğretim materyali genel olarak hedefleri gerçekleştirmek amacıyla araçlardan faydalanarak yapılan ders sunum içeriklerini kapsar (Yanpar, 2000). Öğretim araçları, tebeşir ve kağıttan başlayarak günümüzde bilgisayar ve ilişkili teknolojilere kadar basitten karmaşığa çeşitlilik gösterir.

18 Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 18 ÖĞRETİM MATERYALİ Yazı tahtası bir araçtır. Üzerinde tebeşirle ya da tahta kalemiyle bir işlem, resim, grafik ya da yazı oluşturulduğunda öğretim materyali haline gelir. Materyal hazırlama ve kullanma yenilenen öğretim programlarıyla en çok vurgulanan becerilerden birisidir.

19 Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 19 ÖĞRETİM MATERYALİ Öğrenme ortamında kullanılan öğretim materyali, Ne kadar çok duyu organına hitap ederse öğrenme de o kadar kalıcı olur.

20 Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 20 ÖĞRETİM MATERYALİ Yapılan araştırmalar öğrendiklerimizin: Duygularımızla edindiğimiz yaşantılar yoluyla elde ettiğimizi göstermektedir.

21 Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 21 Yapılan Araştırmalar İnsanların: Okuduklarının... % 10 unu İşittiklerinin... % 28 ini Gördüklerinin... % 50 sini Söylediklerinin... % 70 ini Yapıp Söylediklerinin... % 90 ını Öğrendiklerini göstermektedir.

22 Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 22 ÖĞRETİM MATERYALİ Birden çok duyu organına hitap ederek öğrenmeyi ve kalıcılığını sağlamak için; Derslerimizde görsel ve işitsel araçlara daha fazla yer vermeliyiz. Bu zenginliği ancak yeni teknolojileri sınıf ortamında kullanarak yaratabiliriz.

23 Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 23 ÖĞRETİM MATERYALİ Basitte olsa öğretim materyallerinin bilgi teknolojileri desteğiyle öğretmen tarafından üretilmesi ve kullanılması onların yaratıcılığa yönlendirilmeleri ve öğrencilerini de yaratıcılığa yönlendirmeleri açısından önemlidir.

24 Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 24 ÖĞRETİM MATERYALİ Sınıf öğretmenleri ve çoğu branş öğretmeni sınıf ortamında teknoloji destekli öğretim materyallerini kullanmak yerine ders kitabı, ünite dergisi ve kara tahtayı kullanmayı tercih etmektedirler. Fakat kendi ürettikleri materyalleri kullanmaları, onların daha etkili öğretim sunmalarını olumlu yönde etkileyecektir.

25 Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 25 Öğrenme Yaşantıları ile Teknoloji Arasındaki İlişkiler Somut Soyut Sözcükler Diyagramlar Kavram Haritalar Resimler Slaytlar Filmler Modeller Nesneler Gerçek Yaşantı

26 Edgar Dale in Katkıları Dale'in Yaşantı Konisi Dale, yaşantılarla kavramların oluşumu arasındaki ilişkilerden yararlanarak, hedef-hedef davranışlara eriştirecek öğretme durumlarının seçiminde, öğretmen ve eğitimcilere yardımcı olmak üzere "yaşantı konisi" adını verdiği çok esnek bir model geliştirmiştir

27 Dale in Konisinin Orijinal Yapısı

28 Basitten Karmaşığa Somuttan Soyuta Çok sayıda duyu organıyla edinilenden Az sayıda duyu organıyla edinilene Başkalarının yardımıyla edinilen Kendi kendine edinilen Sözel sembollerle edinilen yaşantılar Görsel sembollerle edinilen yaşantılar Radyo, plak, şerit, resimlerle edinilen yaşantılar Hareketli resimlerle edinilen yaşantılar Televizyonla edinilen yaşantılar Sergiler yardımıyla edinilen yaşantılar Geziler yoluyla edinilen yaşantılar Gösteriler yoluyla edinilen yaşantılar Dramatizasyonla edinilen yaşantılar Model ve numunelerle edinilen yaşantılar Doğrudan doğruya edinilen maksatlı yaşantılar Göz veya kulakla Gözle Göz veya kulakla Göz ve kulakla Bütün duyu organlarıyla Kendi kendine edinilenden Başkalarının yardımıyla edinilene Dale in Yaşantı Konisi

29 Yaşantı Konisinin İlkeleri -29- Öğrenme işlemine katılan duyu organlarımızın sayısı ne kadar fazla ise o kadar iyi öğrenir ve o kadar geç unuturuz. En iyi öğrendiğimiz şeyler kendi kendimize yaparak öğrendiğimiz şeylerdir. Öğrendiğimiz şeylerin çoğunu gözlerimizin yardımıyla öğrenebiliriz. En iyi öğretim, somuttan soyuta ve basitten karmaşığa doğru giden öğretimdir. 29

30 Yaşantı Konisinin Temel Özellikleri -30- Kavramların oluşumuna temel olan yaşantı türleri sırası göz önünde tutularak bütün duyu organlarıyla edinilebilecek somut yaşantılar koninin tabanına, sayısı gittikçe azalan duyu organlarıyla edinilebilecek daha soyut yaşantılar daha yukarılara yerleştirilmiştir. Bireylerce kendi kendine edinilebilecek, yaparak öğrenme ürünü yaşantılar koninin tabanına, başkaları yardımıyla edinilebilecek yaşantılar ise daha yukarılara konulmuştur. İkisinden biri göz olan iki duyu organı söz konusu olduğunda, diğer koşullar eşitse, gözle edinilen yaşantılar koninin tabanına, karmaşık olanlar ise sırayla daha yukarılara konulmuştur. 30

32 Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 32 Öğretim Araç ve Materyallerinin Tarihi 1920 öncesi tebeşir ve ders kitabı ağırlıklıydı 1920 lerde okul müzeleri (içinde film, resim, fotoğrafların yer aldığı) kuruldu 1930 larda işitsel teknolojiler devrede İlk bilgisayarlar 1940 ta yapılıyor ancak 1960 lı yıllarda bilgisayar destekli öğretim hareketi başlıyor li yıllarda bilgisayarın okullardaki etkisi artıyor ten sonra okullarda bilgisayar teknolojisi yaygınlaşıyor II. Dünya savaşı ile birlikte göz ve ve öğretmenler eğitiliyor. kulağa hitap eden araç ve materyaller geliştirilmiştir.tepegöz ve slayt projektörü bu dönemde kullanılmıştır ve sonrasında multimedya, uzaktan eğitim, web temelli eğitim yaygınlaşıyor (Reiser, 2001) de öğretimsel televizyon geliyor.

34 Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 34 Doğru Tasarlanmış Öğretim Materyallerinin Özellikleri 1. Tasarım ilkeleri dikkate alınarak tasarlanıp geliştirilmiş olmalıdır. Ders programlarını destekleyici biçimde hedef ve kazanımlara uygun seçilmeli. Dersin konusunu oluşturan bütün bilgileri değil, önemli ve özet bilgilerle donatılmalı. 2. Kolay kullanılabilir olmalı. Sadece öğretmenin değil öğrencinin de rahatlıkla kullanabileceği düzeyde basit olmalı. Hazırlanan öğretim materyali kolaylıkla geliştirilebilir ve güncelleştirilebilir olmalı. 3. İletilecek mesajı, tam ve doğru anlaşılacak şekilde ve en az çaba ile iletmelidir.

35 Doğru Tasarlanmış Öğretim Materyallerinin Özellikleri Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E Tasarım ilkeleri dikkate alınarak tasarlanıp geliştirilmiş olmalıdır. Ders programlarını destekleyici biçimde hedef ve kazanımlara uygun seçilmeli. Dersin konusunu oluşturan bütün bilgileri değil, önemli ve özet bilgilerle donatılmalı. 2. Kolay kullanılabilir olmalı. Sadece öğretmenin değil öğrencinin de rahatlıkla kullanabileceği düzeyde basit olmalı. Hazırlanan öğretim materyali kolaylıkla geliştirilebilir ve güncelleştirilebilir olmalı. 3. İletilecek mesajı, tam ve doğru anlaşılacak şekilde ve en az çaba ile iletmelidir.

36 Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E.

37 Doğru Tasarlanmış Öğretim Materyallerinin Özellikleri 4. Materyal içerisinde kullanılan her türlü görsel unsur ve objeler bir iç uyum içinde bulunmalı. Öğretim materyalinde kullanılacak görsel öğeler (resim, grafik, renk vb.) materyalin önemli noktalarını vurgulamak için kullanılmalı, aşırı kullanımında kaçınılmalı 5. Bütünlük içerisinde bulunmalı. Bütünde ne eklenecek ne de çıkarılacak bir şey olmamalı. Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 37

39 Doğru Tasarlanmış Öğretim Materyallerinin Özellikleri 6. Kullanılan yazıların büyüklüğünden şekline kadar, materyal üzerindeki objelerin yerleşiminden kullanılan renklere kadar gerekli en küçük detay bile dikkate alınarak hazırlanmış olmalı. Öğretim materyalinde kullanılan yazılı metinler, görsel-işitsel öğeler, öğrencinin pedagojik özelliklerine uygun olmalı. Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 39

40 Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 40 Doğru Tasarlanmış Öğretim Materyallerinin Özellikleri 7. Öğrenciye alıştırma ve uygulama fırsatı sunmalı. 8. Mümkün olduğunca gerçek hayatı yansıtmalı. 9. Her öğrencinin erişimine ve kullanımına açık olmalı.

42 Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 42 Bilgisayar Destekli Öğretim Materyali Hazırlama Araçları Sunum hazırlama araçları (Görsel ve bilgi sunum materyali hazırlamak için PowerPoint Sunu hazırlama programı AudioCity Ses dosyası hazırlama programı (MEB tavsiyeli) Çalışma Yaprağı Hazırlama araçları (Basılı materyal hazırlamak için) MS Word Hot Potatoes Access Adobe Pdf Writer Yazarlık araçları (Etkileşimli materyal hazırlamak için) Authoware exelearning Captivate Camtasia Studio Flash vb. Web tabanlı materyal hazırlama araçları (Görsel ve etkileşimli materyal hazırlamak için) Html dili ve araçları (frontpage, dreamveawer), Hipermedya sistemi oluşturma araçları hyperstudio,vb. Öğrenme Yönetim Sistemleri (moodle, atutor, webct,..vb.) ve onların içerik sunma araçları Reload (öğrenme nesnesi hazırlama aracı).vb. Başlık Fontu, Metin font büyüklüğü okunabilirlik?

44 Öğretim Materyalleri Tasarım İlkeleri 1- Yapısal/Biçimsel Elemanların Kullanım İlkeleri *Boşluk *Çizgi *Şekil-form,resim,grafik *Desen *Renk 2- Yerleşim Elemanlarının Kullanım İlkeleri *Oran-ölçek *Denge *Bütünlük *Ritim *Vurgu *Ahenk Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E.

45 1- Yapısal Elemanların Kullanım İlkeleri *Boşluk *Çizgi *Şekil-form, resim, grafik *Desen *Renk 2- Yerleşim Elemanlarının Kullanım İlkeleri *Oran-ölçek *Denge *Bütünlük *Ritim *Vurgu *Ahenk Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 45

46 1- Yapısal/Biçimsel Elemanlarının Kullanım İlkeleri Boşluk Boşluk, belirlenmiş bir çerçeve içerisindeki kullanım alanı dışında kalan yerlerdir. Öğretim materyaline genel olarak bakıldığında görülen/hissedilen doluluk veya boşluktur. %41 %20 %25 %14 Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 46

47 Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 47

50 Toplumsal Statü ve Rol Statü: Bireyin toplum içinde işgal ettiği yere denir. Örnek: Anne, avukat, marangoz, vb. Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 50

51 Toplumsal Statü ve Rol Statü: Bireyin toplum içinde işgal ettiği yere denir. Anahtar Statü: Kişinin sahip olduğu statüden en çok önem taşıyan statüye denir. Anahtar statünün gerektirdiği gibi davranmaya Anahtar Rol denir. İki Çeşit Statü vardır: Edinilmiş (doğuştan gelen) Statü Kazanılmış Statü Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 51

52 1- Yapısal/Biçimsel Elemanların Kullanım İlkeleri Çizgi Çizgilerin yatay, dikey veya eğik olarak kullanımı algılama üzerinde etkilidir. Yatay çizgiler sabitlik ve durağanlık etkisi, dikey çizgiler güçlülük etkisi ve eğik çizgiler ise hareket etkisi verir. Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 52

53 Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. Güçlülük etkisi Hareket etkisi Sabitlik ve durağanlık etkisi

54 1- Yapısal/Biçimsel Elemanların Kullanım İlkeleri Zıtlık Öğretim materyalleri üzerinde oluşturulacak kontrast/zıtlık daima dikkati çekecektir. Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 54

55 1- Yapısal/Biçimsel Elemanların Kullanım İlkeleri *Şekil-form / Grafik / Resim Objeleri Şekil, grafik, resim bir yüzey üzerinde oluşturulan iki boyutlu biçimlerdir. Form ise kullanılan biçimlerin birbirine göre yerleşimidir. Desen Desen, üç boyutlu cisim ve materyallerin bir özelliğidir. Dokunma hissini uyararak konuyla ilgili daha yalın bir fikir verir. Desen, önem fikri vermek, ayırmak veya bütünleştirmek için kullanılır. Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 55

56 Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. Doku Renk Şekil-form

59 Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E Yapısal/Biçimsel Elemanların Kullanım İlkeleri Renk Renkler, iyi tasarlanmış bir öğretim materyalinde anahtar rol oynar. Renklerin iyi seçilmesi ve çizgilerle birlikte iyi tasarlanması sonucu en etkili öğretim materyalleri gerçekleştirilir. Uygun renk seçimi, görsel tasarımı geliştirir, etkili kılar ve dikkat uyarır. Uygun renk seçimi ile; Gerçek renkler seçilerek görüntünün gerçekliği arttırılabilir. Eşitlik ve farklılıklar vurgulanabilir. Önemli ve ayrıntı bilgiler vurgulanabilir. İstenilen duygusal etki yaratılabilir.

60 1- Yapısal/Biçimsel Elemanların Kullanım İlkeleri Renkler algılama üzerinde etki yaratırlar. Doğal renkler ile nesneler renklendirildiğinde görüntünün gerçekliğini artırır. Benzerliklerin ve farklılıkların ortaya konuşuna yardımcı olur. Önemli noktalar ve bilgiler üzerinde dikkati toplar. Coşku, durgunluk, tek düzelik, canlılık gibi duyguların algılanmasına yardımcı olur. Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 60

61 Öğretim Materyallerinin Tasarımında Renklerin Kullanımı Renkler, fiziksel özellikleri nedeniyle algılama üzerinde etkilidir. Işık, Prizmadan geçtiğinde uzun ve kısa dalga boyları şeklinde kırılarak farklı renklere ayrılır. En uzun dalga boyu kırmızı, en kısa dalga boyu mor renklidir. Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 61

62 Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 62 Öğretim Materyallerinin Tasarımında Renklerin Kullanımı Renk Çemberi: Renkler arasındaki ilişkiyi ve renklerin özelliklerini daha iyi algılayabilmek için renk çemberinden faydalanabiliriz. Renk çemberinde; Bitişik olan renkler uyumlu renklerdir. Karşı karşıya olan renkler ise bütünleyici renklerdir. Bütünleyici renkler birbirinin etkisini arttırır. Uyumlu renkler birbirinin etkisini azaltır.

63 Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 63 Öğretim Materyallerinin Tasarımında Renklerin Kullanımı Kırmızı renkteki görüntüler daha güçlü uyarıcıdır. En az dikkat çeken mavi renktir. İnsanlar ilk sarı renkteki nesnelere bakma eğilimindedir.

64 Renklerin seçiminde farklı cinsiyet ve yaş grupları etkisi Mavi, yeşil, bordo ve bunların canlı tonlarını Sarı, mavi, pembe gibi Çok parlak renkleri küçük yaş grupları için, daha ileri yaş grupları için de pastel tonları kullanmakta yarar vardır. Her iki yaş grubu için kontrast oluşturulmak istenildiğinde parlak renklerin kullanılması etkili olacaktır. Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 64

65 Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 65 Farklı renkler kullanılarak farklı bölümlerin algılanması kolaylaştırılabilir

66 Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 66 Öğretim Materyalinde Renk Düzeni

67 Öğretim Materyallerinin Tasarımında Renk Seçme İlkeleri Önemli olan nesnelere dikkat çekmek için bu nesnelerde en parlak renkler kullanılmalı. Metinlerde ve resimlerde zemin rengine zıt bir renk kullanılmalı. Birden çok görsel nesnede tutarlı zemin rengi kullanılmalı (hepsinin rengi aynı olmalı). Bir görsel objedeki renk miktarı sınırlı tutulmalı. Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 67

68 Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 68 Öğretim Materyallerinin TasarImInda Yazıların Kullanımı Yazı, öğretim materyallerinin çoğunluğunda kullanılan bir öğretim elemanıdır. (Arial) Diğer öğretim elemanları ile birlikte uyumlu bir şekilde kullanılmalıdır. (Verdana) Diğer öğretim elemanları ile birlikte uyumlu bir şekilde kullanılmalıdır. (Times)

69 Öğretim Materyallerinin Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 69 TasarImInda Yazıların Kullanımı Dekoratif amaçlı süslü yazı yerine düz ve sade biçimde yazılmış yazılar kullanılmalıdır. Küçük harflerle yazılan yazılar daha kolay okunabilir. TAMAMIYLA BÜYÜK HARFLERLE YAZILAN YAZILARIN OKUNMASI ZORDUR.

70 Öğretim Materyallerinin Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 70 TasarImInda Yazıların Kullanımı Eşit olmayan insanlara eşit davranmaktan daha büyük eşitsizlik olamaz. Thomas Jeferson Eşit olmayan insanlara eşit davranmaktan daha büyük eşitsizlik olamaz. Thomas Jeferson EŞİT OLMAYAN İNSANLARA EŞİT DAVRANMAKTAN DAHA BÜYÜK EŞİTSİZLİK OLAMAZ. THOMAS JEFERSON

71 Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 71 Satırlar çok sıkışık olduğunda metnin okunması güçleşir. Satırlar çok seyrek olduğunda metinde kopukluk duygusu verir. Satır aralıkları ortalama harf yüksekliğinin 1½ si kadar olduğunda metin çok okunaklı olur. Satırlar çok sıkışık olduğunda metnin okunması güçleşir. Satırlar çok seyrek olduğunda metinde kopukluk duygusu verir. Satır aralıkları ortalama harf yüksekliğinin 1½ si kadar olduğunda metin çok okunaklı olur. Satırlar çok sıkışık olduğunda metnin okunması güçleşir. Satırlar çok seyrek olduğunda metinde kopukluk duygusu verir.

72 Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 72 Öğretim materyallerinin tasarımında yazı kullanırken Sayfalar ve sayfalardaki yazılar birbiri ile tutarlı olmalıdır. Bir materyalde farklı sayfa düzenleri, yazı tipi ve boyutu kullanmaktan kaçınılmalı. Sayfada; kenar boşlukları, satır aralıkları ile başlıklar ve metin arası boşlukların kullanımı tutarlı olmalı. Metinde paragraflar birbirinden kolaylıkla ayırt edilebilmeli.

73 Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 73 Öğretim materyallerinin tasarımında yazı kullanırken Okuma ve aranan bilgiyi bulmayı kolaylaştırmak için sayfa kenar boşlukları geniş tutulmalıdır. Başlıkların kullanımı önemlidir. Her sayfada ana başlıkları içeren üst bilgiler kullanılması iyi olur.

74 YANLIŞ ÖRNEK Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. DOĞRU ÖRNEK 74

75 Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 75 Öğretim materyallerinin tasarımında yazı kullanırken Yazı büyüklüğü de okunurluk açısından önem taşımaktadır. Genel bir kural olarak 3m lik bir uzaklık için ekran, tahta veya perdedeki harf büyüklüğü 1,3cm olmalıdır. Yazıda vurgulama yaparken; altını çizme tekniği vurgulama için kullanılmamalıdır. Alta çizilen çizgi Yazılı materyalde vurgu yapmak için; kelimelerin okunurluğunu güçleştirir. Yazı boyutunu değiştirme, Yazıyı renklendirme Yazıyı kalın yazma Bir sayfadaki yazıda çok fazla vurgulama yapılmasından kaçınılmalıdır. Okla gösterme Kutu içine alma gibi vurgulama işlemleri kullanılabilir.

76 Öğretim Materyalleri Tasarım İlkeleri 1- Yapısal/Biçimsel Elemanların Kullanım İlkeleri *Boşluk *Çizgi *Şekil-form,resim,grafik *Desen *Renk 2- Yerleşim Elemanlarının Kullanım İlkeleri *Oran-ölçek *Denge *Bütünlük *Ritim *Vurgu *Ahenk Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E.

77 2- Yerleşim Elemanlarının Kullanım İlkeleri Oran-ölçek Bütünlük Denge Sıralama Yakınlık Ahenk Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 77

78 2- Yerleşim Elemanlarının Kullanım İlkeleri Oran-ölçek Objelerin büyüklüğü ile bağlantılıdır. Bir objenin diğer objeler ve bütün ile arasındaki ilişkiye göre objenin büyük, orta, küçük, ağır, hafif olduğu gibi duygular yaratabilir. Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 78

79 Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E Yerleşim Elemanlarının Kullanım İlkeleri Objelerin büyüklüğünün doğru olarak algılanabilmesi için tanıdık başka bir obje ile ölçeklendirilmesi gerekir.

80 2- Yerleşim Elemanlarının Kullanım İlkeleri Bütünlük Bir görseli oluşturan elemanların ve bunların fonksiyonları arasındaki ilişkinin bir bütün olarak görülmesini sağlayan özelliklerdir. Her bir görsel unsur, bir mesaj iletmedeki fonksiyonu göz önüne alınarak görsele yerleştirilmelidir. Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 80

81 -81-

82 Kaynak:

85 2- Yerleşim Elemanlarının Kullanım İlkeleri Denge Denge, görselin göz tarafından algılanan ağırlığı ile ilgilidir. Öğretim materyalleri üzerinde denge, yatay ve dikey eksenin her iki tarafına görseli oluşturan öğelerin eşit olarak dağıtılması ile oluşturulur. Dengenin olmadığı görselde öğeler birbirinin üzerine veya ekranın bir tarafına yığılmış biçimde gözükür. Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 85

86 Üreticiler Üçüncül tüketiciler Ayrıştırıcılar Birincil tüketiciler İkincil tüketiciler Ekosistemde enerji akışı Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E.

88 Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E Yerleşim Elemanlarının Kullanım İlkeleri Sıralama Kompozisyonda göz bir objeden diğerine rahatça kayabilmelidir. Öğretim materyalinde çizgi, şekil, form, grafik, resim ve renk, yazı öğelerinin sıralanma şekli önemlidir. İnsanlar yatay veya dikey hizalanan öğeleri, sıralanmayan öğelerden daha kolay algılar. İnsanlar düzenli bilgileri düzensiz bilgilere göre daha kolay öğrenir ve hatırlarlar.

89 2- Yerleşim Elemanlarının Kullanım İlkeleri Yakınlık Bir görsel materyalde birbirine yakın öğeler birbiriyle ilişkili,uzak öğeler ise ilişkisiz olarak algılanır. Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 89

90 2- Yerleşim Elemanlarının Kullanım İlkeleri Ahenk Ahenk, parçalar bir araya geldiğinde ortaya çıkacak bütünlük duygusudur. Ahenk, bir bütünü oluşturan parçaların birbiri ile olan ilişkisine bağlı olarak ortaya çıkan uyumdur. Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 90

91 Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 91 Orman Ekosistemi Bitkiler Otçul Hayvanlar Ayrıştırıcılar Etçil Hayvanlar

92 Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. Öğretim Materyalleri Hazırlama İlkeleri

93 Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 93 Öğretim Materyalleri Hazırlama İlkeleri 1-Anlamlılık İlkesi: Bir malzeme ne kadar anlamlı ise öğrenilmesi de o kadar kolaydır. 2-Bilinenden Başlama İlkesi: En iyi öğretim somuttan soyuta, basitten karmaşığa ve bilinenden bilinmeyene doğru gidendir. 3-Çok Örnek İlkesi: Bir kavramın genişliğini göstermek için çok sayıda örnekler sunmak gerekir. 4-Görelik İlkesi: Nesnelerin özellikleri birbirlerine göre algılanır. Resim ve şekilleri herkes başka şekilde algılamamalı, birbirinden ayırt edebilmelidir. 5-Seçicilik İlkesi: Öğretim materyalindeki önemli elemanları dikkati en çok çekecek şekilde yerleştirmek gerekir. 7-Fonun Anlamlılığı İlkesi: Görsel yada işitsel olsun, öğretim materyali düzenlerken iletilmek istenen mesaja uygun olarak, figüre anlam katacak fonlara yer verilmesi gereklidir. 8-Kapalılık İlkesi: Şekiller belirgin olmalı, açık ve yarım bırakılmamalı. Özellikle iki boyutlu figürler için şekil tam yapılmalıdır.

94 Öğretim Materyalleri Hazırlama Dr. Levent DURDU - Kocaeli Üni. B.Ö.T.E. 94 İlkeleri Öğretim materyalinde metin en az seviyede tutulmalıdır. Metin arttıkça öğrenme zorlaşır. Anahtar kelimeler içeren, kısa ve öz anlamlı ve tanımlayıcı başlıklarla metinler sunulmalıdır. Öğretim materyalinde sayfa yapısı dengeli ve sıralı yapıda düzenlenmelidir. Görsellik mümkün olan en basit biçimde sunulmalıdır. Fazla ayrıntı veya gerçeğe yakınlık materyalin anlaşılmasını güçleştirir. Materyal, gerçek resimler yerine figürler, karikatürler ve çizimler ile desteklenmelidir. Öğretim materyalindeki görseller mümkün olduğunca metine yakın yerleştirilmelidir. Öğretim materyalinde gereksiz süs, şekil ve aşırı renklendirmeden kaçınılmalıdır. Mümkün olduğunca sade bir materyal hazırlanmalıdır. Kavramsal açıklamalar, metin yerine şekillerle sunulmalıdır.

95 Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı Öğretim Materyallerinin Tasarlanması, Hazırlanması ve Seçimi Yrd. Doç. Dr. Levent DURDU Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü Eğitim Fakültesi Kocaeli Üniversitesi Dr. Süleyman Sadi SEFEROĞLU nun sunumlarından alıntılanmıştır.

96 Materyal Seçiminde Uygulanacak Ölçütler (Materyallerin Öğretim Değerini Saptama) Seçilen materyal öğretim programıyla uyumlu mu? Materyalin içerdiği mesajlar doğru ve güncel mi? Materyalde açık ve anlaşılır bir dil kullanılmış mı? Materyal öğrenciyi güdüleyici ve ilgiyi sürekli tutacak özelliklere sahip mi? Materyal öğrencinin katılımını sağlayıcı özelliklere sahip mi? Materyal, teknik özellikleri açısından yeterli mi? Materyal, önyargılardan arındırılmış bir yapıda mı? Materyalin kullanımına ilişkin gerekli kullanma kılavuzları ve diğer metinler mevcut mu? -96-

97 Öğretim Materyallerinin Hazırlanmasında ve Seçilmesinde Dikkat Edilecek Noktalar (1) Belli bir eğitim durumunda çok çeşitli araç ve materyal kullanmak yerine en uygun olanı seçmek önem taşımaktadır. Öğretim araç ve materyalinin seçiminde aşağıdaki şu ana başlıklardaki ölçütler göz önünde bulundurulmalıdır. Öğrencinin Özellikleri: Eğitim ortamında kullanılan araçların öğrencinin gelişim düzeyine ve önbilgilerine uygun olması gerekir. Öğretmen Özellikleri: Öğretmen kullanımda kendisini yetersiz hissettiği araçlar yerine kendine güvenerek kullanabileceği ve öğrencileri kolaylıkla yönlendirebileceği materyal ve araçları tercih etmelidir. Konu Alanının Özellikleri: Araç ve materyaller konu alanının özelliklerine göre seçilmelidir. -97-

98 Öğretim Materyallerinin Hazırlanmasında ve Seçilmesinde Dikkat Edilecek Noktalar (2) Öğretim Hedefleri: Kullandığımız araç ve materyalin dersin hedeflerine uygun olması gerekmektedir. Öğrenci Sayısı: Sınıf mevcudunun az olduğu durumlarda hemen hemen tüm öğrenciler, öğretim araç ve materyallerinden yararlanabilirler. Fiziksel Koşullar: Araç ve materyallerin seçiminde sınıftaki fiziksel koşullar da göz önünde bulundurulmalıdır. -98-

99 Öğretim Materyallerinin Seçimi Araç ve materyallerin seçiminde şu sorulara olumlu cevap verilmelidir. Sunduğu kavram veya fikirleri iyi açıklayabiliyor mu? İncelenen konuya anlamlı bir katkıda bulunuyor mu? Öğrencilerin yaş, zekâ ve geçmiş yaşantılarının düzeyine uygun mu? Öğrencileri daha iyi düşünmeye ve eleştirici olmaya yöneltiyor mu? -99-

100 Görsel İşitsel Araçların Nitelikleri Araçlarda şu niteliklerin bulunması gerekmektedir: İşlenecek konuları çeşitli yönlerden açıklayabilmelidir. Öğrencilerin dikkatinin konu üzerine çekilmesinde, ilgilerinin uyanmasında ve yeni bilgilerinin doğmasında etkili olmalıdır. Öğrencileri kendi kendine düşünmeye alıştırmalı ve incelemeye yöneltmelidir. Çeşitli duyuların yardımıyla doğru ve tam öğrenmeyi sağlamalıdır. Araç, gruba uygun olmalıdır. Araç, amaca uygun olmalıdır. (Amaca uygun araç seçilmelidir.) -100-

101 Materyalleri Hazırlama İlkeleri Basit, sade ve anlaşılabilir olmalı Dersin hedef ve davranışlarına uygun olmalı Görsel özellikler materyalin önemli noktalarını vurgulamak amacıyla kullanılmalı Öğrencinin gelişim ve öğrenim özelliklerine uygun olmalı Öğrenciye alıştırma ve uygulama olanağı sağlamalı Öğretmenler kadar öğrencilerin de kullanılabileceği düzeyde basit olmalı Gerektiğinde kolaylıkla geliştirilebilir ve güncelleştirilebilir olmalıdır

102 Karmaşık bir süreci gerektiren bir kavramın öğretilmesi görsel ögelerle basitleştirilebilir ve bu sayede anlaşılması ve hatırlanması kolay olabilir

103 Kaynak:

104 Kaynak:

105 Görsel Tasarımda Amaçlar Bilgi verme ve öğretim amaçlı görselleri tasarlarken, materyalin, mesajın kaynağı (öğretmen) ile alıcı (öğrenen birey) arasındaki iletişimi geliştirme açısından temel olarak 4 ana amaca hizmet etmesi gözetilir: Okunaklılığı garantilemek, Verilmek istenen mesajı yorumlamaya harcanan emeğin miktarını azaltmak, İzleyenlerin etkin katılımını sağlamak, Verilmek istenen mesajın en önemli kısmına odaklanılmasını sağlamak

106 Başvuru Kaynakları Heinich, R., Molenda, M., Russell, J. D. ve Smaldino, S. E. (1999). Instructional media and technologies for learning (Sixth Edition). New York: Macmillan Publishing Company. Seferoğlu, S. Sadi (2009). Öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı. Ankara: Pegem A Yayıncılık

107 Teşekkürler!!! -107-