AYDIN TİCARET BORSASI

AYDIN TİCARET BORSASI AYDIN COMMODITY EXCHANGE TEMMUZ 2015 TÜRKİYE NİN TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELERİ Ata Mahallesi Denizli Bulv. No:18 09010 AYDIN Tel: +90 256 211 50 00 +90 256 211 61 45 Faks:+90 256 211 63 15 www.aydinticaretborsasi.org.tr info@aydinticaretborsasi.org.tr Hazırlayan Cansu KARABULUT Arge- Proje ve Kalite Sorumlusu 1

İÇİNDEKİLER GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA... 3 CARİ AÇIK... 3 TÜKETİCİ FİYAT ENDEKSİ... 5 YURT İÇİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ... 6 İŞGÜCÜ İSTATİSTİKLERİ... 8 DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ... 10 TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ... 12 TARIM ÜRÜNLERİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ... 15 2

GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA, I. ÇEYREK: OCAK - MART, 2015 Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH) değeri sabit fiyatlarla %2,3 arttı Üretim yöntemiyle gayrisafi yurtiçi hasıla tahmininde, 2015 yılının birinci çeyreği bir önceki yılın aynı çeyreğine göre sabit fiyatlarla %2,3 lük artışla 30 milyar 89 milyon TL oldu. Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH) değeri cari fiyatlarla %7,8 arttı Üretim yöntemiyle gayrisafi yurtiçi hasıla tahmininde, 2015 yılının birinci çeyreği bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, cari fiyatlarla %7,8 lik artışla 443 milyar 189 milyon TL oldu. Tarım sektörünü oluşturan faaliyetlerin toplam katma değeri, 2015 yılının birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, sabit fiyatlarla %2,7 lik artışla 1 milyar 390 milyon TL, cari fiyatlarla %17 lik artışla 17 milyar 458 milyon TL oldu. Sanayi sektörünü oluşturan faaliyetlerin toplam katma değeri, 2015 yılının birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, sabit fiyatlarla değişmedi, cari fiyatlarla %3 lük artışla 106 milyar 192 milyon TL oldu. Hizmet sektörünü oluşturan faaliyetlerin toplam katma değeri, 2015 yılının birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, sabit fiyatlarla %4,1 lik artışla 18 milyar 873 milyon TL, cari fiyatlarla %9 luk artışla 268 milyar 473 milyon TL oldu. Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla GSYH bir önceki çeyreğe göre %1,3 arttı Takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla GSYH tahmininde, 2015 yılı birinci çeyreği bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %2,4 lük artış gösterirken, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH değeri bir önceki çeyreğe göre %1,3 oldu. 3

Hanehalklarının nihai tüketim harcamaları sabit fiyatlarla %4,5 arttı Hanehalklarının nihai tüketim harcamaları, 2015 yılının birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, cari fiyatlarla %11,1 lik artışla 316 milyar 311 milyon TL, sabit fiyatlarla %4,5 lik artışla 20 milyar 982 milyon TL oldu. Devletin nihai tüketim harcaması sabit fiyatlarla %2,5 arttı Devletin nihai tüketim harcamaları, 2015 yılının birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, cari fiyatlarla %7,9 luk artışla 66 milyar 891 milyon TL, sabit fiyatlarla %2,5 lik artışla 3 milyar 211 milyon TL oldu. Gayrisafi sabit sermaye oluşumu sabit fiyatlarla değişmedi Gayrisafi sabit sermaye oluşumu, 2015 yılının birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, cari fiyatlarla %4,6 lık artışla 90 milyar 929 milyon TL oldu. Mal ve hizmet ihracatı sabit fiyatlarla %0,3 azaldı Mal ve hizmet ihracatı, 2015 yılının birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, cari fiyatlarla %2,3 lük artışla 117 milyar 695 milyon TL, sabit fiyatlarla %0,3 lük azalışla 7 milyar 858 milyon TL oldu. Mal ve hizmet ithalatı sabit fiyatlarla %4,1 arttı Mal ve hizmet ithalatı, 2015 yılının birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, cari fiyatlarla %1,8 lik artışla 136 milyar 795 milyon TL, sabit fiyatlarla %4,1 lik artışla 8 milyar 703 milyon TL oldu. 4

CARİ AÇIK Cari işlemler açığı, bir önceki yılın Mayıs ayına göre 342 milyon ABD doları artarak 3.994 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Bunun sonucunda, on iki aylık cari işlemler açığı 44.687 milyon ABD dolarına yükselmiştir. Ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret açığının bir önceki yılın aynı ayına göre 127 milyon ABD doları azalarak 5.367 milyon ABD dolarına gerilemesine rağmen, hizmetler dengesinden kaynaklanan net gelirlerin 272 milyon ABD doları azalarak 2.138 milyon ABD doları ve birincil gelir açığının 147 milyon ABD doları artarak 814 milyon ABD doları olarak gerçekleşmesi cari işlemler açığının artmasında etkili olmuştur. Parasal olmayan altın kalemi net ithalat olarak, bir önceki yılın Mayıs ayında 621 milyon ABD doları, bu yılın aynı ayında ise 108 milyon ABD doları seviyesinde gerçekleşmiştir. Hizmetler dengesi altında seyahat kaleminden kaynaklanan net gelirler, bir önceki yılın aynı ayına göre 169 milyon ABD doları tutarında azalarak 2.110 milyon ABD dolarına gerilemiştir. Birincil gelir dengesi kalemi altında kâr transferlerini içeren doğrudan yatırım kaleminden kaynaklanan net çıkışlar, bir önceki yılın aynı ayına göre 219 milyon ABD doları artarak 407 milyon ABD doları olmuştur. Doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net girişler (net yükümlülük artışı), bir önceki yılın aynı ayına göre 573 milyon ABD doları artarak 638 milyon ABD doları tutarında gerçekleşmiştir. FİNANS HESABI Portföy yatırımları 2.505 milyon ABD doları tutarında net çıkış kaydetmiştir. Alt kalemler itibarıyla incelendiğinde, yurtdışında yerleşik kişilerin hisse senedi piyasasında 74 milyon ABD doları net alım, devlet iç borçlanma senetleri piyasasında ise 1.473 milyon ABD doları net satım yaptığı görülmektedir. Bunun yanı sıra, yurtdışında ihraç edilen tahvil ve bonolarla ilgili olarak bankalar 17 milyon ABD doları, diğer sektörlerde 52 milyon ABD doları net borçlanma gerçekleştirmiştir. Diğer yatırımlar kaleminden kaynaklanan net girişler (net yükümlülük artışı) 2.021 milyon ABD doları tutarında gerçekleşmiştir. Diğer yatırımlar altında, yurtiçi bankaların yurtdışı muhabirlerindeki efektif ve mevduat varlıkları 3.039 milyon ABD doları net artış, yurtdışı bankaların yurtiçindeki mevduatları ise 228 milyon ABD doları tutarında net azalış kaydetmiştir. Uzun vadeli kredi kullanımlarındaki artışların etkisiyle bankacılık sektörü 1.734 milyon ABD doları, diğer sektörler de 1.173 milyon ABD doları net kredi kullanımı gerçekleştirmiştir. 5

Resmi rezervler Mayıs ayında 2.039 milyon ABD doları azalmıştır. TÜKETİCİ FİYAT ENDEKSİ, Haziran 2015 Tüketici fiyat endeksi (TÜFE) aylık %0,51 düştü TÜFE de (2003=100) 2015 yılı Haziran ayında bir önceki aya göre %0,51 düşüş, bir önceki yılın Aralık ayına göre %4,76, bir önceki yılın aynı ayına göre %7,20 ve on iki aylık ortalamalara göre %8,28 artış gerçekleşti. Aylık en yüksek artış %2,64 ile eğlence ve kültür grubunda oldu Ana harcama grupları itibariyle 2015 yılı Haziran ayında endekste yer alan gruplardan lokanta ve otellerde %1,09, çeşitli mal ve hizmetlerde %0,79, eğitimde %0,70 ve sağlıkta %0,53 artış gerçekleşti. Aylık en fazla düşüş gösteren grup %2,79 ile gıda ve alkolsüz içecekler oldu Ana harcama grupları itibariyle 2015 yılı Haziran ayında endekste yer alan gruplardan giyim ve ayakkabıda %1,32, ev eşyasında %0,09, alkollü içecekler ve tütünde %0,01 ve ulaştırmada %0,01 düşüş gerçekleşti. Yıllık en fazla artış %13,62 ile lokanta ve oteller grubunda gerçekleşti TÜFE de, bir önceki yılın aynı ayına göre eğlence ve kültür (%11,13), çeşitli mal ve hizmetler (%9,89), gıda ve alkolsüz içecekler (%9,28), konut (%8,39) artışın yüksek olduğu diğer ana harcama gruplarıdır. Aylık en az düşüş %0,13 oranı ile 3 bölgede gerçekleşti İstatistiki Bölge Birim Sınıflaması (İBBS) 2. Düzey de bulunan 26 bölge içinde, bir önceki aya göre en az düşüş %0,13 ile TR31 (İzmir), TR71 (Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir) ve TR81 (Zonguldak, Karabük, Bartın), bir önceki yılın Aralık ayına göre en yüksek artış %5,65 ile TR22 (Balıkesir, Çanakkale), bir önceki yılın aynı ayına göre en yüksek artış %8,22 ile TR31 (İzmir) ve on iki aylık ortalamalara göre en yüksek artış %8,93 ile TR31 (İzmir) bölgelerinde oldu. Haziran 2015 te endekste kapsanan 426 maddeden; 71 maddenin ortalama fiyatlarında değişim olmazken, 218 maddenin ortalama fiyatlarında artış, 137 maddenin ortalama fiyatlarında ise düşüş gerçekleşti. 6

Tüketici fiyat endeksi (2003=100), Haziran 2015 7

YURT İÇİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ, Haziran 2015 Yurt içi üretici fiyat endeksi aylık %0,25 arttı Yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE), 2015 yılı Haziran ayında bir önceki aya göre %0,25 artış, bir önceki yılın Aralık ayına göre %5,49 artış, bir önceki yılın aynı ayına göre %6,73 artış ve on iki aylık ortalamalara göre %6,74 artış gösterdi. Yurt içi üretici fiyat endeksi değişim oranları (2003=100), 2014-2015 Yurt içi üretici fiyat endeksi (2003=100), 2014-2015 (Bir önceki yılın aynı ayına göre değişim oranları) 8

Sanayinin dört sektörünün bir önceki aya göre değişimleri; madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %1,79 artış, imalat sanayi sektöründe %0,41 artış, elektrik ve gaz sektöründe %1,84 düşüş ve su sektöründe %0,36 artış olarak gerçekleşti. Yurt içi üretici fiyat endeksi ve değişim oranları (2003=100), Haziran 2015 En yüksek aylık artış ham petrol ve doğal gazda gerçekleşti Bir önceki aya göre endekslerin en fazla artış gösterdiği alt sektörler; ham petrol ve doğal gaz (%8,62), kauçuk ve plastik ürünler (%2,46), temel eczacılık ürünleri ve müstahzarları (%1,55) alt sektörleridir. Buna karşılık elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme (%-1,84), giyim eşyası (%-1,74) ve bilgisayarlar ile elektronik ve optik ürünler (%-1,01) bir ay önceye göre endekslerin en fazla gerilediği alt sektörler oldu. Ana sanayi gruplarında en yüksek artış ara malında gerçekleşti Ana sanayi grupları sınıflamasına göre 2015 yılı Haziran ayında en yüksek aylık artış ara mallarında ve en yüksek yıllık artış dayanıksız tüketim mallarında gerçekleşti. Yurt içi üretici fiyat endeksi ana sanayi grupları ve değişim oranları (2003=100), Haziran 2015 9

İŞGÜCÜ İSTATİSTİKLERİ, Nisan 2015 İşsizlik oranı %9,6 seviyesinde gerçekleşti Türkiye genelinde 15 ve daha yukarı yaştakilerde işsiz sayısı 2015 yılı Nisan döneminde geçen yılın aynı dönemine göre 242 bin kişi artarak 2 milyon 821 bin kişi oldu. İşsizlik oranı ise 0,6 puanlık artış ile %9,6 seviyesinde gerçekleşti. Aynı dönemde; tarım dışı işsizlik oranı 0,8 puanlık artış ile %11,6 olarak tahmin edildi. 15-24 yaş grubunu içeren genç işsizlik oranı 1,5 puanlık artış ile %17 olurken,15-64 yaş grubunda bu oran 0,7 puanlık artış ile %9,8 olarak gerçekleşti. İstihdam oranı %46,2 oldu İstihdam edilenlerin sayısı 2015 yılı Nisan döneminde, bir önceki yılın aynı dönemine göre 444 bin kişi artarak 26 milyon 638 bin kişi, istihdam oranı ise 0,1 puanlık artış ile %46,2 oldu. Bu dönemde, tarım sektöründe çalışan sayısı 67 bin kişi azalırken, tarım dışı sektörlerde çalışan sayısı ise 511 bin kişi arttı. İstihdam edilenlerin %20,7 si tarım, %20 si sanayi, %7,2 si inşaat, %52,1 i ise hizmetler sektöründe yer aldı. Önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştırıldığında hizmet sektörünün istihdam edilenler içindeki payı 1,2 puan artarken, tarım sektörünün payı 0,6 puan, sanayi sektörünün payı 0,5, inşaat sektörünün payı 0,1 puan azaldı. İşgücüne katılma oranı %51,1 olarak gerçekleşti İşgücü 2015 yılı Nisan döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre 686 bin kişi artarak 29 milyon 459 bin kişi, işgücüne katılma oranı ise 0,4 puan artarak %51,1 olarak gerçekleşti. Aynı dönemler için yapılan kıyaslamalara göre; erkeklerde işgücüne katılma oranı 0,1 puanlık artış ile %71,2, kadınlarda ise 0,7 puanlık artışla %31,4 olarak gerçekleşti. Mevsim etkilerinden arındırılmamış temel işgücü göstergeleri, Nisan 2014 2015 10

Kayıt dışı çalışanların oranı %33,3 olarak gerçekleşti Nisan 2015 döneminde herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna bağlı olmadan çalışanların oranı, bir önceki yılın aynı dönemine göre 1,5 puan azalarak %33,3 olarak gerçekleşti. Mevsim etkilerinden arındırılmış istihdam arttı işsiz sayısı azaldı Mevsim etkilerinden arındırılmış istihdam sayısı bir önceki döneme göre 101 bin kişi artarak 26 milyon 518 bin kişi olarak gerçekleşti. İstihdam oranı ise 0,1 puanlık artış ile %46 oldu. Mevsim etkilerinden arındırılmış işsizlerin sayısında 2015 yılı Nisan döneminde, bir önceki döneme göre 34 bin kişilik azalış gerçekleşti. İşsizlik oranı ise 0,1 puanlık azalış ile %9,9 oldu. Mevsim etkilerinden arındırılmış işgücüne katılma oranı bir önceki döneme göre değişim göstermeyerek %51 olarak gerçekleşti. Ekonomik faaliyete göre istihdam edilenlerde en fazla artış 93 bin kişi ile hizmet sektöründe gerçekleşti. Mevsim etkilerinden arındırılmış temel işgücü göstergeleri, Nisan 2014 2015 AÇIKLAMALAR Bu haber bülteninde Nisan 2015 dönemsel sonuçları; 2015 yılının 10 22. haftalarını içine alan Mart, Nisan ve Mayıs aylarını kapsamaktadır. 11

DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ, Mayıs 2015 İhracat %18,8, ithalat %14,4 azaldı Türkiye İstatistik Kurumu ile Gümrük ve Ticaret Bakanlığı işbirliğiyle oluşturulan geçici dış ticaret verilerine göre; ihracat 2015 yılı Mayıs ayında, 2014 yılının aynı ayına göre %18,8 azalarak 11 milyar 113 milyon dolar, ithalat %14,4 azalarak 17 milyar 866 milyon dolar olarak gerçekleşti. Dış ticaret açığı %6,1 azaldı Mayıs ayında dış ticaret açığı %6,1 azalarak 7 milyar 193 milyon dolardan 6 milyar 753 milyon dolara düştü. İhracatın ithalatı karşılama oranı 2014 Mayıs ayında %65,5 iken, 2015 Mayıs ayında %62,2 ye düştü. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ihracat %13,6 azaldı Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre; 2015 Mayıs ayında bir önceki aya göre ihracat %13,6 azalırken, ithalat aynı kaldı. Takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ise; 2015 yılı Mayıs ayında önceki yılın aynı ayına göre ihracat %16,4, ithalat %11,4 azaldı. Avrupa Birliği ne ihracat %21,3 azaldı Avrupa Birliği nin (AB-28) ihracattaki payı 2014 Mayıs ayında %43,8 iken, 2015 Mayıs ayında %42,5 oldu. AB ye yapılan ihracat, 2014 yılının aynı ayına göre %21,3 azalarak 4 milyar 721 milyon dolar olarak gerçekleşti. En fazla ihracat yapılan ülke Almanya oldu Almanya ya yapılan ihracat 2015 yılı Mayıs ayında 1 milyar 16 milyon dolar olurken, bu ülkeyi sırasıyla İngiltere (689 milyon dolar), Irak (658 milyon dolar) ve İtalya (507 milyon dolar) takip etti. İthalatta ilk sırayı Çin aldı Çin den yapılan ithalat, 2015 yılı Mayıs ayında 1 milyar 935 milyon dolar oldu. Bu ülkeyi sırasıyla Almanya (1 milyar 846 milyon dolar), Rusya (1 milyar 785 milyon dolar) ve ABD (1 milyar 61 milyon dolar) izledi. 12

Yüksek teknolojili ürünlerin imalat sanayi ihracatı içindeki payı %3,5 oldu Teknoloji yoğunluğuna göre dış ticaret verileri, ISIC Rev.3 sınıflaması içinde yer alan imalat sanayi ürünlerini kapsamaktadır. Mayıs ayında ISIC Rev.3 e göre imalat sanayi ürünlerinin toplam ihracattaki payı %92,8 dir. Yüksek teknoloji ürünlerinin imalat sanayi ürünleri ihracatı içindeki payı %3,5, orta yüksek teknolojili ürünlerin payı ise %31,5 tir. Yüksek teknolojili ürünlerin imalat sanayi ithalatı içindeki payı %15,7 oldu İmalat sanayi ürünlerinin toplam ithalattaki payı %80,4 tür. Yüksek teknolojili ürünlerin 2015 Mayıs ayında imalat sanayi ürünleri ithalatı içindeki payı %15,7, orta yüksek teknolojili ürünlerin payı ise %44,7 dir. 13

TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ, Haziran 2015 Tüketici güven endeksi %3,4 arttı Türkiye İstatistik Kurumu ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası işbirliği ile yürütülen tüketici eğilim anketi sonuçlarından hesaplanan tüketici güven endeksi, Haziran ayında bir önceki aya göre %3,4 oranında arttı; Mayıs ayında 64,29 olan endeks Haziran ayında 66,45 oldu. Hanenin maddi durum beklentisi %2 arttı Hanenin maddi durum beklentisi endeksi bir önceki aya göre %2 oranında arttı. Mayıs ayında 86,18 olan endeks değeri Haziran ayında 87,92 oldu. Bu artış, gelecek 12 aylık dönemde hanenin maddi durumunun daha iyi olacağını bekleyenlerin oranının artmasından kaynaklandı. Genel ekonomik durum beklentisi %4,7 arttı Mayıs ayında 85,50 olan genel ekonomik durum beklentisi endeksi %4,7 oranında artarak, Haziran ayında 89,48 oldu. Bu artış, gelecek 12 aylık dönemde genel ekonomik durumun daha iyi olacağı yönünde beklentisi olan tüketicilerin sayısının bir önceki aya göre arttığını göstermektedir. İşsiz sayısı beklentisi %4,8 arttı İşsiz sayısı beklentisi endeksi bir önceki aya göre %4,8 oranında artarak, Haziran ayında 68,86 değerine yükseldi. Bu artış, gelecek 12 aylık dönemde işsiz sayısında artış bekleyenlerin oranındaki azalmadan kaynaklandı. Tasarruf etme ihtimali %1,3 azaldı Tasarruf etme ihtimali endeksi %1,3 oranında azaldı. Mayıs ayında 19,79 olan endeks, Haziran ayında 19,53 değerine düştü. Bu düşüş, tüketicilerin gelecek 12 aylık dönemde tasarruf etme ihtimallerinin bir önceki aya göre azaldığını göstermektedir. 14

AÇIKLAMALAR Aylık tüketici eğilim anketi ile tüketicilerin kişisel mali durumlarına ve genel ekonomiye ilişkin mevcut dönem değerlendirmeleri ile gelecek dönem beklentileri ölçülmekte ve yakın gelecekte yapılması planlanan harcamalarına ve tasarruflarına ilişkin eğilimleri saptanmaktadır. Anket sonuçlarından hesaplanan tüketici güven endeksi 0-200 aralığında değer alabilmektedir. Tüketici güven endeksinin 100 den büyük olması tüketici güveninde iyimser durumu, 100 den küçük olması tüketici güveninde kötümser durumu göstermektedir. TARIM ÜRÜNLERİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ, Haziran 2015 Tarım ÜFE Haziran ayında %3,39 azaldı Tarım ÜFE, 2015 yılı Haziran ayında bir önceki aya göre %3,39 azalış, bir önceki yılın Aralık ayına göre %10,03, bir önceki yılın aynı ayına göre %10,02 ve on iki aylık ortalamalara göre %11,65 artış gösterdi. Aylık değişim, tarım ve avcılık ürünlerinde %3,29, ormancılık ürünlerinde %5,71 ve balıkçılıkta %4,86 azalış olarak gerçekleşti. En fazla aylık azalış çok yıllık bitkisel ürünler ana grubunda oldu Bir önceki aya göre değişim, tek yıllık bitkisel ürünlerde %4,12 ve çok yıllık bitkisel ürünlerde %6,86 azalış, canlı hayvanlar ve hayvansal ürünler ana grubunda %1,65 artış olarak gerçekleşti. Alt tarım gruplarından sebzeler bir önceki aya göre %10,31 azaldı Alt tarım gruplarından tahıllar, baklagiller ve yağlı tohumlar %1,93 ve yağlı meyveler %0,65 artarken, çeltik %4,80 azalış gösterdi. 15

Tarım ÜFE (2010=100), 2014-2015 (Yıllık değişim) 16