ÇÖZÜM ODAKLI KISA SÜRELİ PSİKOLOJİK DANIŞMA (Kuram ve Uygulama) Dr. Bünyamin ATEŞ
ÇÖZÜM ODAKLI KISA SÜRELİ PSİKOLOJİK DANIŞMA (Kuram ve Uygulama) Yazar: Dr. Bünyamin ATEŞ ISBN: 978-605-7523-02-0 Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarına aittir. Copyright Vizetek Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Vizetek Yayıncılık Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi ne aittir. Vizetek izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı, elektronik, mekanik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Sayın Okuyucularımız, bandrolsüz yayınları satın almamanızı diliyoruz. Yayın Koordinatörü: Ferit RESULOĞULLARI Kapak Tasarımı & Mizanpaj: Sadık HANGÜL 1. Baskı: Ankara - Kasım, 2015 2. ve 3. Baskı: Ankara - Şubat-Eylül, 2017 (Genişletilmiş) 4. Baskı: Ankara - Eylül, 2018 Baskı: Ayrıntı Basımevi İvedik Organize Sanayi Bölgesi 28. Cad. 770 Sok. No: 105/A Yenimahalle / ANKARA Tel.: (0312) 394 55 90-91 Yayıncı Sertifika No: 41575 Matbaa Sertifika No: 13987 İletişim: Harbiye Mah. Hürriyet Cad. No: 56/A Dikmen Çankaya/ANKARA Tel.: (0312) 482 00 11 Web: www.vizetek.com.tr E-mail: vizetekyayincilik@gmail.com
Steve de Shazer Insoo Kim Berg (1940-2005) (1934-2007)
İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1 ÇÖZÜM ODAKLI KISA SÜRELİ PSİKOLOJİK DANIŞMA... 10 1.1. Çözüm Odaklı Psikolojik Danışmanın Tarihçesi... 11 1.2. Çözüm Odaklı Kısa Süreli Psikolojik Danışmanın Temel Felsefesi ve Temel Varsayımları... 15 1.3. Temel Kavramlar... 19 1.4. Bütünlük kavramı... 22 1. 5. Çözüm Odaklı Kısa Süreli Psikolojik Danışmanın İlkeleri... 23 BÖLÜM 2 ÇÖZÜM ODAKLI KISA SÜRELİ PSİKOLOJİK DANIŞMA SÜRECİ... 30 2.1. Çözüm Odaklı Kısa Süreli Psikolojik Danışma Sürecini Etkileyen Faktörler...41 2.2. Çözüm Odaklı Kısa Süreli Psikolojik Danışmada Danışan ve Danışman Rolleri...43 2.3. Çözüm Odaklı Kısa Süreli Psikolojik Danışmada Danışman-Danışan İlişkisi... 45 BÖLÜM 3 ÇÖZÜM ODAKLI KISA SÜRELİ PSİKOLOJİK DANIŞMA TEKNİKLERİ... 52 3.1. Oturum Öncesi Değişim Tekniği... 53 3.2. İlk Oturum Görevinin Formüle Edilmesi... 54 3.3. Çözüm Odaklı Amaçlar... 55 3.4. Çözüm Odaklı Dilin Kullanımı... 62 3.5. Mucize Soru... 63 3.6. Derecelendirme Soruları... 67 3.7. İstisnalara Yönelik Sorular/Nadir Durumlara İlişkin Sorular... 69 3.8. Danışanın Diğer Kaynakları... 71 3.9. Başka Ne Soruları... 71 3.10. Kristal Küre Tekniği (Geleceği Okuma Tekniği/İleriye Dönük Sorular)... 71 3.11. Başa Çıkma Soruları... 72 3.12. Kabus (Karabasan) Soru... 73
3.13. Yaz, Oku ve Yak... 73 3.14. Farklı Bir Şeyler Yap!... 74 3.15. Başa Çıktığında, Üstesinden Geldiğinde Ne Yaptığına Dikkat Et! Görevi... 74 3.16. Ara Vermek... 75 3.17. Geri Bildirimde Bulunma (Dönüt Verme)... 75 BÖLÜM 4 ÇÖZÜM ODAKLI KISA SÜRELİ PSİKOLOJİK DANIŞMANIN OKUL DANIŞMANLIĞI ALANINDA UYGULANMASI... 82 BÖLÜM 5 ÇÖZÜM ODAKLI KISA SÜRELİ GRUPLA PSİKOLOJİK DANIŞMA... 88 5.1. Çözüm Odaklı Grupla Psikolojik Danışma Uygulamaları... 95 5.2. Çözüm Odaklı Kısa Süreli Psikolojik Danışma Yaklaşımı ile Problem Odaklı Psikolojik Danışma Yaklaşımının Karşılaştırılması...102 -EK- ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN SOSYAL FOBİ İLE BAŞA ÇIKMALARINA YÖNELİK GELİŞTİRİLEN ÇÖZÜM ODAKLI GRUPLA PSİKOLOJİK DANIŞMA PROGRAMI... 104 GRUP OTURUMLARI I. Oturum... 119 II. Oturum... 123 III. Oturum... 125 IV. Oturum... 127 V. Oturum... 129 VI. Oturum... 131 KAYNAKÇA... 133
ÖNSÖZ Yaşadığımız yüzyılda değişim o kadar hızlı olmaktadır ki yaşamın tüm alanlarında bu değişimi görmek mümkündür. Bu hızlı değişime bağlı olarak bireylerin yaşadıkları sorunlarda da farklılıklar meydana gelmektedir. Bireyler yaşadıkları farklı sorunlarla başa çıkabilme noktasında giderek daha fazla psikolojik yardım ve destek arayışı içine girmektedirler. Ancak psikolojik yardım arayışı içindeki bireylerin yoğun yaşam koşulları düşünüldüğünde uzun süreli yaklaşımlara göre yapılan psikolojik yardımlarının onlar için pekte uygun olmadığı söylenebilir. İşte bu noktada hem psikolojik danışmanlar için hem de danışanlar için uzun süreli, problem odaklı yaklaşımlar yerine daha kısa sürede çözüme ulaştıran bir yaklaşım olarak Çözüm Odaklı Kısa Süreli Psikolojik Danışma ön plana çıkmaktadır. 20. yüzyılın son çeyreğinde geliştirilmiş bir psikolojik danışma yaklaşımı olan çözüm odaklı kısa süreli psikolojik danışma alanda yurtdışında olduğu gibi Türkiye de de güncel ve etkili bir yaklaşım olarak dikkat çekmektedir. Bu danışma yaklaşımı sorunlar, güçsüzlükler, başarısızlıklar yerine çözümlere, güçlü yönlere, kaynaklara, başarılara odaklanmaktadır. Yazarın doktora tezinden yararlanarak hazırlanan bu kitapta, çözüm odaklı kısa süreli psikolojik danışmanın tarihçesi, temel felsefesi, varsayımları, kavramları, ilkeleri, danışma süreci ve süreci etkileyen faktörler hakkında bilgi verilmiştir. Ayrıca bu kitapta çözüm odaklı kısa süreli psikolojik danışmanın teknikleri, okul danışmanlığı alanında uygulanabilirliği, çözüm odaklı kısa süreli grupla ve bireyle psikolojik danışma hakkında ayrıntılı kuramsal bilgiler ve örnek uygulamalar yer almaktadır. Son olarak da kitapta çözüm odaklı kısa süreli psikolojik danışma ile problem odaklı psikolojik danışmaların bir karşılaştırması yapılmıştır. Değişen yaşam koşullarında etkili ve kısa sürede çözüme ulaşılmasını sağlayan çözüm odaklı kısa süreli psikolojik danışma alanında kuramsal ve uygulamalı açıklamaların yer aldığı bu kaynağın alana, alandaki meslektaşlara ve psikolojik danışman adaylarına yararlı olacağı düşünülmektedir. Son olarak; Bu alanda çalışmamda büyük katkıları olan sayın hocam, Prof. Dr. Başaran GENÇDOĞAN a, sabrından, desteğinden dolayı eşime ve kızlarıma sonsuz teşekkürlerimi sunarım. D r. Bü n yamin ATEŞ Erzincan,2018
Kızım Elif İkbal e