KPSS A Grubu ezberbozan serisi KPSS Ders Notları özetlenmiş içerik pra k bilgiler kri k notlar ilgi çekici görseller
Komisyon ÖĞRENCİNİN DERS DEFTERİ MALİYE ISBN 978-605-241-112-4 Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ'ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 2. Baskı: 2018, Ankara Yayın-Proje Yönetmeni: Merve Toruk Dizgi-Grafik Tasarım: Kezban Yanık Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Sonçağ Yayıncılık Matbaacılık Reklam San Tic. Ltd. Şti. İstanbul Cad. İstanbul Çarşısı 48/48 İskitler - Ankara (0312 341 36 67) (0535 292 34 31) Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 25931 İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: 0312 430 67 50-430 67 51 Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60 Dağıtım: 0312 434 54 24-434 54 08 Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60 İnternet: www.pegem.net E-ileti: pegem@pegem.net
İÇİNDEKİLER Maliye Maliye Teorisi...1 Kamu Harcamaları...16 Kamu Gelirleri...24 Devlet Bütçesi...42 Devlet Borçlanması...61 Maliye Politikası...72 Türk Vergi Sistemi...82 Vergi Hukuku...108 Kaynakça...123
1 1. BÖLÜM Maliye Teorisi C C C 5018 sayılı KMYKK'ya göre kamu maliyesi; gelirlerin toplanması, harcamaların yapılması, açıkların finansmanı, kamunun varlık ve borçları ile diğer yükümlülüklerinin yönetimini kapsar. Kamu maliyesi içerisinde, kamu kesiminin yapısı ve işleyişinin yanı sıra, kamu kesiminin piyasa ile olan etkileşimi de ele alınmaktadır. Esasında, bütün zamanlarda kabul edilecek genel geçer bir kamu maliyesi tanımı yapmak pek de mümkün değildir. Bunun nedeni; yapılan kamu maliyesi tanımının dönemde hâkim olan iktisadi düşünceye ve bu düşünce tarafından yapılan devlet tanımına bağlı olarak farklılık göstermesidir. Süreç içerisinde devlete yüklenen işlevler farklılaştıkça yapılan kamu maliyesi tanımlarının nasıl farklılaştığını görmek adına, kamu maliyesine ilişkin yaklaşımları ele almakta fayda vardır. 4 4 4 4 4 4 4 Öğrencinin Ders Defteri
2 I. Geleneksel Yaklaşımlar Kurumsal Yaklaşım 9 Devlet faaliyetleri hukuki ve idari açıdan incelenmektedir. Yapısal Yaklaşım 9 Değişim Yaklaşımı 9 Devlet faaliyetleri ekonomik açıdan incelenmekte ve kaynak kullanımında etkinlik, devlet faaliyetlerinin etkinliği ve alternatif maliyetler gibi konular üzerinde durulmaktadır. Vergileri kamu hizmetlerinin bedeli olarak gören bu yaklaşıma göre devlet faaliyetleri, kamu hizmetlerinden elde edilen marjinal sosyal faydanın, vergilerin neden olduğu marjinal sosyal maliyete eşit olduğu noktaya kadar genişleyebilmektedir. Refah Yaklaşımı 9 Kimsenin refahının azaltılmaksızın toplum refahının arttırılması amaçlanmaktadır. Gelir Yaklaşımı 9 Fonksiyonel maliye ile ilgili olup devlet faaliyetlerinin millî geliri artırıcı ya da azaltıcı etkileri incelenmektedir. Not: Geleneksel yaklaşımlar bugün geçerliliğini yitirmiş yaklaşımlar iken, modern yaklaşımlar yakın zamana kadar kabul görmüş ya da hâlâ kabul gören yaklaşımlardır. II. Modern Yaklaşımlar Hukuki Yaklaşım 9 Öncüsü Fransız ekolü olan bu yaklaşım daha çok klasik maliye anlayaşının görüşlerini yansıtmaktadır. Tarihi, hukuki ve kuramsal düzenlemeleri içeren yaklaşım içerisinde kamu tüzel kişilerine anayasa ile yüklenmiş fonksiyonların yerine getirilebilmesi için yapılacak harcamaların nasıl finanse edileceği ve finansmanın doğuracağı mali yükün toplum içinde nasıl paylaştırılacağı üzerinde durulmaktadır. Öğrencinin Ders Defteri
3 İktisadi Yaklaşım 9 Devlet faaliyetlerinin ekonomi üzerindeki etkilerini inceleyen bu yaklaşım içerisinde kamu ekonomisi - özel ekonomi karşılaştırılması da yapılmaktadır. Kamu faaliyetleri ile ekonomik büyüme, kalkınma, kaynak tahsisinde etkinliği sağlama gibi amaçlara ulaşmayı amaçlayan yaklaşım, günümüzde hâlâ kabul görmektedir. DEVLET FAALİYETLERİNİN TARİHSEL SÜREÇ İÇERİSİNDEKİ DEĞİŞİMİ Merkantilizm 7 16. ve 18. yüzyıllar arasında Avrupa'da geçerli olmuş bir düşünce akımıdır. 7 Colbert, Munn ve Cantillion okulun önemli temsilcileridir. 7 Altın, gümüş gibi değerli madenler zenginlik ölçütü olarak kabul edilmiştir. 7 Devlete korumacı ve müdaheleci roller yüklenmiştir. 7 İhracat teşvik edilirken ithalat kısıtlanmıştır. 7 Vergi bir karşılık olarak görülmüş ve devlet borçlanmasına sıcak bakılmamıştır. Fizyokrasi 18.yüzyılda Fransa'da ortaya çıkmış bir düşünce akımıdır. Quesnay, Dupont ve Turgot okulun önemli temsilcileridir. Doğal düzenin varlığına inanılmış ve devlet müdahelesine karşı çıkılmıştır. Minimal devlet anlayışı hakimdir. Tarım sektörünün, ekonominin lokomotifi olduğu kabul edilmiş ve tarımdan alınacak tek vergi yeterli görülmüştür. Devlet borçlanmasına sıcak bakılmamıştır. Klasik Maliye Yaklaşımı 4 A. Smith'in ünlü eseri "Ulusların Zenginliği" nin yayınlanmasıyla birlikte ortaya çıkmış düşünce akımıdır. 4 Okulun önemli temsilcileri; A. Smith, D. Ricardo,. B. Say, T. Malthus ve. S. Mill'dir. 4 Piyasanın kendiliğinden etkinliği sağlayacağına inanılmış ve devletin piyasaya müdahelesine karşı çıkılmıştır. 4 'andarma Devlet' anlayışı benimsenmiştir. Bu doğrultuda adalet, savunma, diplomasi gibi temel kamusal mal ve hizmetlerin üretimi devlete bırakılmış, bu alanlar dışında yalnızca eğitim, sağlık ve bayındırlık alanlarında kısa dönemde ortaya çıkacak sorunlara, uzun dönemde piyasada kalmamak şartıyla, müdahele edilmesine izin verilmiştir. Öğrencinin Ders Defteri
4 4 Ücret, fiyat ve faizlerin ileriye-geriye tam esnek olduğu savunulmuştur. 4 Tarafsız vergileme anlayışından yana olunmuş ve düşük oranlı, dolaylı vergiler önerilmiştir. 4 Devletin, borçlanma ile ekonomiden çektiği kaynakları verimsiz alanlara aktaracağına inanılmış ve bu nedenle devlet borçlanmasına sıcak bakılmamıştır. 4 Bütçe denkliğinin gerekliliğine vurgu yapılmış, gerekli durumlarda yalnıza sermaye piyasasından borçlanılmasına rıza gösterilmiştir. 4 Say Kanunu'nun (Her arz kendi talebini yaratır) geçerliliğine inanılmıştır. 4 Faizin temel fonksiyonunun yatırım-tasarruf eşitliğini sağlamak olduğu savunulmuştur. Pür D kkat Klasik Maliye Yaklaş Tüketici devlet Not: Klasik (ortodoks, mali gelenekçi, muhafazakar maliyeci) anlayışın etkisini yitirmesine yol açan temel etmen 1929 Ekonomik Buhranı'dır. Öğrencinin Ders Defteri