Danimarka da aile, cinsiyet ve haklar
Giriş Danimarka da aile, cinsiyet ve haklar Kadın-erkek eşitliği dairesi tarafından yayınlanmıştır Danimarka da kadınlar ve erkekler eşittir, ve her iki cinsiyet arasında fark gözetmek yasalara aykırıdır. Yazılar: Gazeteci Birgitte Avnesø, Stickelbergs Bureau Tercüme: İlticacılara Yardım Tercüme Bürosu (Flygtningehælpens Tolkeservice) Grafik/Dizayn: Ida Magdalene, ol.ida@grafisk.dk Basım: PrinfoKolding 1. baskı: 5000, ocak 2006 ISBN: 87-91292-70-0 Broşür ücretsizdir ve aşağıdaki adresten temin edilebilir: Ligestillingsafdelingen Holmens Kanal 22 1060 København K e-mail: lige@lige.dk www.lige.dk internet adresinden de temin edilebilir. Herkes eşit haklara ve yükümlülüklere sahiptir. Herkesin kendi üzerinde, kendi hayatı ve bedeni üzerinde karar alma hakkı, kendi parasını kazanma ve ailesini geçindirme, çocuklarının sorumluluğunu yüklenme, vergi ödeme ve topluma katılma hakkı vardır. Ülkemizde etnik eşitlilik de var, ve bunun anlamı; herkes, kökeni, dini ve ten rengi ne olursa olsun danimarka toplumunda eşit haklara sahiptir. Bu broşür, Danimarka da eşitlik ve haklar hakkında daha fazla bilgi edinmek isteyen sizlere yönelik hazırlanmıştır. Broşürde ayrıca, ekonomi, evlilik, cinsel haklar, boşanma ve çocukların velayeti konularında bilgiler bulunmaktadır. Daha fazla bilgi alabileceğiniz yerler broşürde yeri gelince belirtilmektedir. Broşürün en son sayfasında faydalı internet adresleri, dernekler ve makamlar da belirtilmektedir. 3
Ekonominiz Ekonomik haklarınız var bu, kendi paranız ve sadece sizin kullanma hakkına sahip olduğunuz banka hesabınızın olduğu anlamına geliyor. Herhangi bir bankada kendinize ait bir hesap açabilirsiniz. Bir işinizin olması, sizin kendinizin ve ailenizin geçimini sağlamanızı olanaklı kılar. Bir iş bulmak için sizin aktif olarak çaba göstermeniz gerekiyor. Örneğin gazetede gördüğünüz bir iş ilanına başvurabilirsiniz yada iş ve işçi bulma kurumuna (Arbejdsformidlingen - AF) bu konuda yardım için başvurabilirsiniz. En yakın iş ve işçi bulma kurumunu (AF) www.af.dk. Internet adresinden bulabilirsiniz. Belediyeniz de size bu konuda yardımcı olabilir. Eğer çalışıyorsanız, işvereniniz genelde maaşınızı banka hesabınıza yatırır. İşvereniniz size bir maaş kağıdı vermek zorundadır. Çalışıyorsanız vergi de ödemek zorundasınız. Normalde vergi, otomatik olarak maaşınız size ödenmeden maaşınızdan kesilir. Eğer boşanma, işinizi kaybetme yada benzeri sebeplerle ciddi bir ekonomik sıkıntı içersine girerseniz, belediyenizden yardım alabilirsiniz. Alacağınız yardımın tipi diğer konuların yanısıra Danimarka da ne kadar kaldığınıza da bağlıdır. Evlilik Hem kadınlar hem de erkekler evlenecekleri kişiyi kendileri seçmek hakkına sahiptir. Birilerini zorla evlendirmek cezaya taabidir. pek çok yer bulunmaktadır. Belediyeniz yada Kadın Kriz Merkezlerinin Ülke Organizasyonu (Landsorganisationen af Kvindekrisecenter LOKK) ile temasa geçebilirsiniz. (LOKK). LOKK un Danimarka haricinde yabancı bir kökene sahip gençler için bir rehberlik servisi bulunmaktadır. 70 27 03 06 numaralı telefonu arayabilr ya da www.lokk.dk. İnternet adresine bakabilirsiniz. Eğer akut bir krizin içersinde iseniz ve acil yardıma ihtiyacınız varsa, 24 saat açık olan 70 20 30 82 numaralı telefondan şiddete uğrayan kadınların Acil hattını arayabilirsiniz. Yabancılar rehberliği, örneğin zoraki evliliklerle ilgili konularda arabuluculuk yardımı sunmaktadır. 86 13 27 63 veya 26 22 36 11 numaralaı telefonları arayabilir ya da www.indvandrerraadgivningen.dk. İnternet adresine bakabilirsiniz. Ayrıca Etnik kökenliler için olan Kadınlar Danışmanlığını 70 20 49 09 numaralı telefondan arayabilir ya da www.kvinderaadgivningen.dk. İnternet adresine bakabilirsiniz. Son olarak Danimarka daki Etnik Kökenli Kadınlar için olan Rehabilitasyon Merkezi (R.E.D) ile de temasa geçebilirsiniz. Bu merkezde kalmak için başvurular 43 77 10 70 numaralı telefona ya da, red@kbhamt.dk. email adresine yapılabilir. Bu merkezde kalmak istiyorsanız, belediyenize de başvurabilirsiniz. R.E.D., 18 ve 25 yaşları arasında, çocuğu olmayan ve Danimarka harcinde bir etnik kökene sahip genç bayanların ikamete debileceği bir yer imkanı sunan bir merkezdir. Burada eğer zoraki bir evlilikten kaçıyorsanız 2 sene kadar ikamet edebilirsiniz. İkamet ücretsizdir. Ancak yemek, içecek, çamaşır yıkama ve kişisel ihtiyaçlarınızı kendiniz ödeyebilmelisiniz. Eğer zorla evlendiriliyorsanız ya da zoraki bir evlilikten çıkmak üzereyseniz, rehberlik, destek ve bir konut bulmak konusunda yardım alabileceğiniz 4 5
Aile Birleştirme Eğer Danimarka da yaşamayan bir yabancı ile evlenirseniz, evlendiğiniz kişi ancak bazı şartlar yerine getirildiği taktirde Danimarkaýa gelebilir. Bunların arasında evliliğinizin gönüllü olması, her ikinizin 24 yaşını doldurmuş olmanız, sizin uygun büyüklükte bir konutunuzun olması ve sizin yurtdışından gelecek olan eşinizi geçindirecek kadar para kazanıyor olmanız sayılabilir. Yardım ı (Mødrehjælpen) arayabilirsiniz. Burası, çocuklu ailelere va hamile bayanlara yardım eden ve rehberlik sunan bir organizasyondur. Annelere Yardımı ın, Kopenhag, Arhus ve Odense de şubeleri ve diğer bazı şehirlerde yerel şubeleri bulunmaktadır. Kopenhag daki Annelere Yardım ı 33 12 11 21 numaralı telefondan arayabilirsiniz yada www.mhj1983.dk. İnternet sayfasına bakabilirsiniz. Aile birleştirme konusunda daha fazla bilgi almak istiyorsanız yabancılar dairesini (Udlændingestyrelsen) 35 36 66 00 numaralaı telefondan arayabilirsiniz. Yabancılar dairesinin internet sayfasına da www.udlst.dk. adresinden bakabilirsiniz. Doğum kontrolü ve hamilelik Bedeniniz üzerinde sadece siz karar verebilirsiniz. Hamile kalmak, çocuğu isteyip istemediğiniz yada hamileliği önlemek için hangi korunma yöntemini kullanmak istediğinize de siz karar verirsiniz. Eğer istiyorsanız, doktorunuz korunma yöntemini seçmeniz konusunda size tavsiyelerde bulunabilir. Hamile kalırsanız ve çocuğu doğurmak istemiyorsanız, kürtaj olma hakkınız var Yani doktor cenini ameliyatla alır. Bu ücretsizdir. Kürtajın hamileliğin 12. hafta- sından önce olması gerekir. Kürtaj olmak istiyorsanız doktorunuzu aramalısınız. Aile planlaması, sizin cinsel haklarınız, doğum kontolü yada başka konularda daha fazla bilgi için doktorunuzla konuşabilirsiniz yada Sex ve Toplum derneğini (foreningen Sex og Samfund) 33 13 91 13 numaralı telefondan arayabilr yada www.sexogsamfund.dk. İnternet sayfasına bakabilirsiniz. Hamile iseniz yada çocuğunuz varsa ve yardıma ihtiyacınız varsa, Annelere Evlilikte Şiddet Şiddet cezaya taabidir, ve eşini yada çocuklarını dövmek yasaktır. Bu sebeple eğer eşiniz size yada çocuklarınıza şiddet uyguluyorsa yardım alabilirsiniz. Eğer şiddete maruz kalırsanız her zaman için polise başvurabilirsiniz. Kadınlar Kriz Merkezinin Ülke Organizasyonunu (Landsorganisationen af Kvindekrisecentre LOKK) da arayabilirsiniz. 24 saat açık olan 70 20 30 82 numaralı telefonu arayabilir yada www.lokk.dk. İnternet sayfasına bakabilirsiniz. Kadınlar Kriz Merkezinin sekreterliğini de 32 95 90 19 numaralı telefondan arayabilirsiniz. Danimarka da sizin ve çocuklarınızın bir süre için güven içinde ikamet edebileceğiniz bazı Kriz Merkezleri de bulunmaktadır. Kadın Kriz Merkezleri, şiddete yada şiddet tehtitlerine maruz kalmış kadınlara gece-gündüz sunulan bir yardımdır. Bu merkezler, akut kriz yardımı, ve ayrıca polis, doktor, acil servis ve sosyal makamlarla temasa geçmek konusunda size yardım hizmeti sunar. Ya kendiniz bir kriz merkezine başvurabilirsiniz yada belediyeniz, polis yada diğer sosyal makamlar sizi buraya sevk edebilir. Kriz merkezinde kalmak için paranız yoksa, belediyeniz sizin yerinze öder. Kadın Kriz Merkezlerinin Ülke organizasyonu (Landsorganisationen af Kvindekrisecentre) hakkında daha fazla bilgi için www.lokk.dk. İnternet adresine bakın. Burada yabancı kökenli genç kadınlar için gerekli başvuru adresleri de bulunmaktadır. 6 7
Boşanma Boşanmaya hakkınız var, eşiniz istesede istemesede. Anakural olarak eşler 1 yıllık bir seperasyondan sonra boşanma hakkına sahiptir, ama eğer eşler boşanma konusunda aynı fikirde ise 6 aylık bir seperasyon yeterlidir. Ancak bu kurallar eğer evlilikte aldatma ve/veya şiddet varsa geçerli değildir. Bu durumda madur olan eş aynı anda boşanabilir. Boşanma, ikamet ettiğiniz bölgedeki Vilayeté (Statsamt- boşanma, babalık davaları v.s. gibi davaları ele alan devlet kurumu) bir dilekçe göndermekle olur. Vilayet (Statsamt) ve burası ile nasıl temasa geçebileceğiniz hakkında daha fazla bilgiyi www.statsamt.dk. İnternet sayfasında okuyabilirsiniz. Vilayet dilekçenizi alınca siz ve eşiniz bir toplantıya çağırılırsınız. Bu toplantıda eşe nafaka, evin paylaşımı, çocukları görme hakkı ve çocuk nafakası gibi konularda bir anlaşmaya varacaksınız. Boşanmanıza rağmen ortak velayete sahip olmaya devam edebilirsiniz. Çocukların velayetini bir veliden diğerine geçirmeyi de anlaşarak gerçekleştirebilirsiniz. Buna kendiniz karar verirsiniz, ama anlaşma Vilayet (Statsamt) tarafından onaylanmalı. Eğer çocuğun nerede yaşayacağı, ve/veya kimin çocuğun velayetini alacaği konusunda hemfikir değilseniz, Vilayetten (Statsamt) yardım alabilirsiniz. Eğer burada da anlaşamazsanız, bir mahkeme bu konuda karara varır. Hakim, çocuk için en uygun olanı gözönüne alır. Pekçok konuya önem verilir- örneğin kim daha çok çocuğa gerekli ilgi ve bakımı sundu. Çocukla birliktelik Velileri birlikte yaşamasada bir çocuk, heri ki velisi ile de birlikte olma hakkına sahiptir. Boşanma kuralları hakkında daha fazla bilgiyi ya Ailedairesine (Familiestyrelsen) ait 33 92 33 02 numaralı telefonundan yada www.familiestyrelsen.dk. İnternet adresinden alabilirsiniz. Çocukların velayeti En iyisi, sizin bu birlikteliğin nasıl işleyeceğini kendinizin belirlemesidir. Yani, çocuk hangi sıklıkla ve ne kadar süre birlikte yaşamadığı veli ile birlikte olacak. Eğer anlaşamazsanız, Vilatet (Statsamt) bu konuda size yardımcı olabilir. Vilayet ler (Statsamt) ve burası ile nasıl temasa geçebileceğiniz konusunda daha fazla bilgiyi www.statsamt.dk. İnternet adresinde okuyabilirsiniz. Bir yada daha fazla çocuğunuz varsa, sorumluluk yüklenmiş oluyorsunuz Çocuğunuzla ne kadar birlikte olabileceğinize ait kesin kurallar yok. Bu, çocuk ve bununla birlikte bazı görevler alırsınız. Bir çocuğun velayetini almak, için neyin en iyisi olduğuna bağlıdır. Özel durumlarda Vilayet (Statsamt) çocuğun geçiminden sorumlu olmak ve çocukla ilgili konularda karar alma birlikteliğin gözetim altında gerçekleşmesine ya da tamamen kaldırılmasına hakkına sahip olmak anlamına gelir. Bu, çocuğun adının ne olacaği, nerede karar verebilir. yaşayacağı, çocuğun hangi okula gideceği olabilir. Çocuğun velayetini almak, çocuk kurumlarında ve okuldaki veli toplantılarına katılma ve çocuğun günlük Boşanmalarla ilgili kurallar, birliktelik ve çocukların velayeti konularında hayatını etkileyen diğer faaliyetlere katılma yükümlülüğünü beraberinde daha dazla bilgiyi www.statsamt.dk veya www.familiestyrelsen.dk. getirir. Eğer evli iseniz otomatik olarak ortak velayete sahipsiniz ve birlikte İnternet sayfalarında okuyabilirsiniz. Ailedairesini de (Familiestyrelsen) çocuğunuz hakkındaki kararları almalısınız. 33 92 33 02 numaralı telefondan arayabilirsiniz. 8 9
Oturum izni Danimarka da oturum izni ilk aşamada zamanla sınırlanmıştır. Ama ailebirleşimi ile gelen bir eş normalde sınırsız oturum izni alabilir, eğer bu eş: son yedi yıldan daha fazla Danimarka da ikamet etmişse, ve bir tanıtım programını bitirmişse, ve özel bir danimarkaca testini kazanmışsa, ve ciddi bir suç nedeni ile iki yıldan fazla hapis cezasına çarptırılmadıysa, ve devlet kurumlarına borcu yoksa. Eğer sınırsız oturum izniniz yoksa ve eşinizden ayrılırsanız, Danimarka da kalma hakkını kaybedebilirsiniz. Ama birlikteliğinizin sone ermesinin sebebi, eşinizin şiddet uygulaması ise Yabancılar Dairesi (Udlændingestyrelsen) oturum iznini muhafaza etmenize karar verebilir. Ancak eşinizin size şiddet uyguladığını ispat etmeniz gerekli örneğin polis raporları yada doktor veya hastanedeki dosylar aracılığı ile. Yabancılar Dairesi (Udlændingestyrelsen) ayrıca Danimarka ya olan bağlılığınıza da bakacaktır, yani ne kadar burada kaldınız, dili ne kadar iyi konuşuyorsunuz, ve geniş bir çevreniz var mı. Eğer şiddet sebebi ile eşinizden ayrılırsanız, ve Danimarka da kalmak istiyorsanız, danimarkaca eğitimine başlamanız, çocuklarınızı çocukbakım kurumlarına göndermeniz ve bir iş bulmanız önemli. Daha fazla bilgiyi Yabancılar Dairesi (Udlændingestyrelsen) 35 36 66 00 numaralı telefondan yada www.udlst.dk. İnternet sayfasından alabilirsiniz. Çocuk parası (børnepenge) Çocuklu ailelere yardım (çocuk parası): Çocuklu ailelere yardım halk arasında çocuk parası olarak geçiyor 18 yaşın altında çocuğu olan ailelere ödenir. Çocuk başına yardım verilir. Para, eğer başka birisine ödeme yapılması için başvuruda bulunulmadı ise, otomatik olarak anneye yapılır. Daha fazla bilgiyi www.danmark.dk internet adresinden yada vergi bakanlığının www.skm.dk. İnternet adresinden alabilirsiniz. Çocuk nafakası (børnebidrag): Veliler çocuklarının geçimini sağlamakla yükümlüdürler. Eğer bir veli olarak çocuğunu geçindirme yükümlülüğü yerine getirilmiyorsa, Vilayet (Statsamt) velinin çocuk nafakası ödemesini karara bağlayabilir. Eğer çocuk nafakası ödenmesini karara bağlamak yada miktarını değiştirmek istiyorsanız, Vilayet e (Statsamt) başvurmalısınız. Çocuk nafakası konusunda daha fazla bilgi için aile dairesini (Familiestyrelsen) 33 92 33 02 numaralı telefondan arayabilir yada www.familiestyrelsen.dk. İnternet adresine bakabilirsiniz. Çocuk yardımı (børnetilskud): Çocuk yardımı, çocukların geçimini tek başına yüklenen yada büyük giderleri olan velilere ödenen ekstra bir yardımdır. Değişik şekillerde çocuk yardımı bulunmak-tadır. Çocuk yardımına başvurmak istiyorsanız, belediyenize müraacat etmelisiniz. Daha fazla bilgi için aile dairesini (Familiestyrelsen) 33 92 33 02 numaralı telefon-dan arayabilir yada www.familiestyrelsen.dk. İnternet sayfasına bakabilirsiniz. 10 11
Devlet kurumlarından yardım Kendinizin ve ailenizin geçimini sağlayamıyorsanız ve ayrıca herhangi bir geliriniz yada servetiniz yoksa, parasal yardım (kontanthjælp) alabilirsiniz, eğer bu konudaki diğer şartlara da sahipseniz. Yardım alabilmek için iş, işe hazırlama (aktivering) yada eğitim gibi sunumları kabul etmelisiniz. Faydalı olabilecek diğer adresler Kamu kuruluşları www.inm.dk İlticacılar, Yabancılar ve Entegrasyon Bakanlığı (Ministeriet for Flygtninge, Indvandrere og Integration) Burada ayrıca entegrasyon ve Danimarka da ikamet kurallarını okuyabilirsiniz. 1 temmuz 2002 den sonra Danimarka ya geldiyseniz parasal yardım (kontanthjælp) hakkınız yok. Bunun yerine, eğer kendinizi ve ailenizi geçindiremiyorsanız başlangıç yardımı (starthjælp) alabilirsiniz. Başlangıç yardımı almak için iş, işe hazırlama yada eğitim sunumlarını kabul etmelisiniz. Hem parasal yardım (kontanthjælp) hem de başlangıç yardımı (starthjælp) almak için belediyenize başvurmanız gerekiyor. Burada haklarınız ve görevleriniz hakkında daha fazla bilgi alabilirsiniz. www.udlst.dk Yabancılar Dairesi (Udlændingestyrelsen) Yabancıların Danimarka da oturum imkanları hakkında bilgilendirir. Telefon 35 36 66 00. www.medborger-i-danmark.dk İlticacılar, Yabancılar ve Entegrasyon Bakanlığı tarafından yayınlanan danimarka toplumu hakkında rehber kitap. Kitap 17 değişik dilde okunabilir ve ya bilgisayardan indirilebilir yada www.danmark.dk/netboghandel. İnternet adresinden ısmarlanabilir. Kitap ücreti 20 kr artı posta ücreti. Verginin ödenmesi konusunda sorularınız varsa belediyenizdeki vergi dairesine başvurabilirsiniz. Konut Kirada kalıyorsanız, belediyenizden ekonomik yardım almak için başvurma imkanınız var. Bu örneğin; ev kirasının ödenmesi için kira yardımı (boligsikring) yada evsahibine depoziti ödemek için ödünç para almak şeklinde olabilir. Eğer oturacak yeriniz yoksa, belediye bir ev bulmanız konusunda da yardımcı olabilir. Konut konusunda sorularınız varsa, belediyeniz ile temasa geçin. www.danmark.dk (kamu kurumlarının kısa tanıtımı) Danimarka daki kamu kuruluşları hakkında hızlı bir tanıtım ve doğru makamlara başvuru yolları ve bunlar hakkında bilgiler içerir. www.lige.dk (Kadın Erkek Eşitliği Şubesi) Kadın Erkek Eşitliği Bakanlığı sekreterliği. Burada kadın ve erkek eşitliği, haklar ve görevler hakkında bilgier bulabilirsiniz. www.ligenaevn.dk (kadın Erkek Eşitliği Kurulu) Cinsiyet farkı nedeni ile şikayetleri ele alır. Telefon 33 92 33 11. Kiracılar Ülke Organizasyonu (Lejernes Landsorganisation - LLO) ülke çapında www.familiestyrelsen.dk Aile- ve tüketici hususları bakanlığı (Ministeriet for kiracıların haklarını gözeten bir organizasyondur. Yardıma ihtiyacınız varsa familie- og forbrugeranliggender) LLO yu 33 86 09 10 numaralı telegondan arayabilir yada www.lejerneslo.dk, internet adresine bakabilirsiniz. 12 13
www.social.dk Sosyal işler bakanlığı (Socialministeriet) Ekonomi, sosyal yardım tarifeleri ve benzeri konularda bilgi verir. www.skat.dk Vergi, Vergi Bakanlığı (Skat, Skatteministeriet) Vergi, vergi tarifeleri, vergi beyanı konularında bilgi verir. Rehberlik ve dernekler v.b. www.finfo.dk İltica, oturum, iş, eğitim, politika ve kültür gibi konularda yabancılara bilgi içerir. www.hotline-raadgivning-for-indvandrere.dk Zoraki evlilikler hakkında internet adresi. www.kvinderaadgivningen.dk Etnik azınlıklar için kadınlar danışmanlığı (Kvinderådgivning for etniske minoriteter) Danışmanlık, İlticacılar, Yabancılar ve Entegrasyon Bakanlığı (Ministeriet for Flygtninge, Indvandrere og Integration) desteklenmektedir ve eğitim, iş, aile durumları, entegrasyon ve diskriminasyon konuları ile ilgili sorularda yardımcı olur. Telefon: 70 20 49 09. www.kvinfo.dk (KVINFO) Ülke çapında bir bilgi-, dökümentasyon- ve kültür merkezi. KVINFO ayrıca etnik kökenli bayanları okul, eğitim ve iş konusunda yardımcı olan ve destekleyen geniş kapsamlı rehberağı bulunmaktadır. www.flygtning.dk Danimarka mülteciler yardımı (Dansk Flygtningehjælp) Danimarka Mülteciler Yardımı (Dansk Flygtningehjælp), mülteci ve yabancılara entegrasyon ve dil öğrenme konularında yardımcı olan ülkenin her yerinde gönüllülerden oluşan bir ağa sahiptir. Danimarka Mülteciler Yardımı ayrıca ilticaya başvuranlara iltica prosedürü, Danimarka yabancılar yasası, ülkeyi terk etme- ve redetme kuralları v.b. hakkında rehberlik de sunar. www.kvinderådgivningen.dk (kadınlar danışmanlığı) www.dannerhuset.dk www.voldmodkvinder.dk (Kadınlara karşı şiddet) www.lokk.dk www.etniskligestilling.dk (etnik eşitlik) www.sexogsamfund.dk (sex ve toplum) www.abortnet.dk (kürtaj) www.etniskligestilling.dk Etnik eşitlik için ve diskriminasyona karşı çalışmalar yapan dernek. www.ms.dk Halklar arası işbirliği (Mellemfolkeligt Samvirke) İnternet adresinde yabancı kökenli genç bayanlar için bir chatrum da bulabilirsiniz. 14 15
Tyrkisk Bu boşür, Danimarka da kadın ve erkek eşitliği ve haklar hakkında daha fazla bilgi isteyen sizlere yönelik hazırlanmıştır. Broşürde diğer konuların yanısıra ekonomi, evlilik, cinsel haklar, boşanma ve çocukların velayeti hakkında bilgiler bulabilirsiniz.