262 mali ÇÖZÜM GEL R, KURUMLAR VE KATMA DE ER VERG S AÇISINDAN BA Ifi VE YARDIMLARIN ND R M Bora YARGIÇ Serbest Muhasebeci Mali Müflavir 1. G R fi G elir ve Kurumlar Vergisi mükelleflerince yap lan ba fl ve yard mlarla ilgili düzenlemelere Gelir Vergisi Kanunu nun 89 uncu maddesi ve Kurumlar Vergisi Kanunu nun 14 üncü maddesi ve Katma De er Vergisi Kanunu nun 17 nci maddesinde yer verilmifltir. Ç kar lm fl bulunan 4369, 4842 ve 4962 say l Kanunlarla yap lan de iflikliklerle ba fl ve yard mlar da düzenlemelere gidilmifl, 31.07.2004 Resmi Gazete de yay mlanarak yürürlü e giren 5228 Say l Kanunla konu flekillendirilmifltir. Bu yaz m zda gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerince indirilebilecek ba fl ve yard mlarla ilgili olarak, gerek Gelir Vergisi Kanunu nun 89 uncu maddesi ile Kurumlar Vergisi Kanunu nun 14 üncü maddesinde, gerekse özel kanunlarda yer alan düzenlemelerin esaslar ele al nacakt r. 2. GEL R VERG S KANUNU NA GÖRE BA Ifi VE YARDIMLAR Gelir Vergisi Kanunu nun 89.Maddesinin 2 inci bendinde indirim konusu yap labilecek ba fl ve yard mlara iliflkin düzenlemelere yer verilmifltir. 1 lgili Kanun maddesine göre; 4- Genel ve özel bütçeli kamu idareleri, il özel idareleri, belediyeler, köyler ile kamu yarar na çal flan dernekler ve Bakanlar Kurulu nca vergi muafiyeti ta- 1 5228 Say l Kanun 31.07.2004 Tarih 25539 Say l resmi Gazete de yay mlanm flt r.
mali ÇÖZÜM 263 n nan vak flara y ll k toplam beyan edilecek gelirin % 5 ini (kalk nmada öncelikli yöreler için % 10 unu) aflmamak üzere, makbuz karfl l nda yap lan ba fl ve yard mlar. 5- Genel ve özel bütçeli kamu idarelerine, il özel idarelerine, belediyelere ve köylere ba fllanan okul, sa l k tesisi ve yüz yatak (kalk nmada öncelikli yörelerde elli yatak) kapasitesinden az olmamak üzere ö renci yurdu ile çocuk yuvas, yetifltirme yurdu, huzurevi, bak m ve rehabilitasyon merkezi inflas dolay s yla yap lan harcamalar veya bu tesislerin inflas için bu kurulufllara yap lan her türlü ba fl ve yard mlar ile mevcut tesislerin faaliyetlerini devam ettirebilmeleri için yap lan her türlü nakdî ve aynî ba fl ve yard mlar n tamam. 6- Fakirlere yard m amac yla g da bankac l faaliyetinde bulunan dernek ve vak flara Maliye Bakanl nca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde ba fllanan g da, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin maliyet bedelinin tamam. 7- Genel ve özel bütçeli kamu idareleri, il özel idareleri, belediyeler, köyler, kamu yarar na çal flan dernekler, Bakanlar Kurulu nca vergi muafiyeti tan nan vak flar ve bilimsel araflt rma faaliyetinde bulunan kurum ve kurulufllar taraf ndan yap lan ya da Kültür ve Turizm Bakanl nca desteklenen veya desteklenmesi uygun görülen harcamalar ile bu amaçla yap lan her türlü ba fl ve yard mlar n % 100 ü (Bakanlar Kurulu, bölgeler ve faaliyet türleri itibariyle bu oran yar s na kadar indirmeye veya kanuni oran na kadar ç karmaya yetkilidir). Ba fl ve yard m n nakden yap lmamas halinde, ba fllanan veya yard - m n konusunu teflkil eden mal veya hakk n varsa mukayyet de eri, yoksa Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre Takdir Komisyonunca tespit edilecek de eri esas al n r. 3. KURUMLAR VERG S KANUNU NA GÖRE BA Ifi VE YARDIMLAR Kurumlar Vergisi Kanunu Mükerrer 14.maddesinde belirtilen ba fl ve yard mlar n 31.07.2004 tarih ve 25539 say l Resmî Gazete'de yay mlanan 5228 say l Kanunun 32 nci maddesiyle eklenen ve yay m tarihinden geçerli olmak üzere yürürlü- e giren flekli flöyledir; a. Genel ve özel bütçeli kamu idarelerine, il özel idarelerine, belediyelere ve köylere, Bakanlar Kurulu nca vergi muafiyeti tan nan vak flara, kamu menfaatlerine yararl say lan derneklere ve bilimsel araflt rma ve gelifltirme faaliyetlerinde bulunan kurum ve kurulufllara makbuz karfl l nda yap - lan ba fl ve yard mlar n toplam n n o y la ait kurum kazanc n n % 5 ine kadar olan k sm.
264 mali ÇÖZÜM b. (a) bendinde say lan kamu kurum ve kurulufllar na ba fllanan okul, sa l k tesisi, yüz yatak (kalk nmada öncelikli yörelerde elli yatak) kapasitesinden az olmamak üzere ö renci yurdu ile çocuk yuvas, yetifltirme yurdu, huzurevi ve bak m ve rehabilitasyon merkezi inflas dolay s yla yap lan harcamalar veya bu tesislerin inflas için bu kurulufllara yap lan her türlü ba fl ve yard mlar ile mevcut tesislerin faaliyetlerini devam ettirebilmeleri için yap lan her türlü nakdî ve aynî ba fl ve yard mlar n tamam. c. Genel ve özel bütçeli kamu idareleri ile il özel idareleri ve belediyeler, köyler ve kamu yarar na çal flan dernekler, Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tan nan vak flar ve bilimsel araflt rma faaliyetinde bulunan kurum ve kurulufllar taraf ndan yap lan ya da Kültür ve Turizm Bakanl nca desteklenen veya desteklenmesi uygun görülen, harcamalar ile ba fl ve yard mlar n tamam,.kurum kazanc - n n tespitinde indirim konusu yap labilir. 4. BA Ifi VE YARDIMLARIN MATRAHTAN ND R LMES Ba fl ve yard mlar n matrahtan indirim konusu yap labilmesi için flu flartlar gereklidir; Ba fl ve yard m makbuz karfl l olmal d r. Ba fl ve yard m karfl l ks z olmal d r. Ba fl ve yard m yap labilmesi için kazanc n oluflmas gereklidir. Dönem kazanc oluflmayan firmalarda ba fl ve yard m indirimi yap lamaz. Ba fl ve yard m n ilgili dönem kazanc ndan indirilmesi gereklidir. ndirim konusu yap lamayan ba fl ve ard m tutar ertesi y la devredilemez. Ba fl ve yard m, genel ve özel bütçeli kamu idarelerine, il özel idarelerine, belediyelere ve köylere, Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tan nan vak flar ve bilimsel araflt rma faaliyetinde bulunan kurum ve kurulufllara yap lmal d r. Ba fl ve Yard mlar n ilgili kanunlar çerçevesinde afla daki bafll klar alt nda toplanmas mümkündür; 4.1. Beyan Edilecek Gelirin % 5 i le S n rl ndirilebilecek Ba fl ve Yard mlar Gelir Vergisi Kanunu nun 5228 Say l Kanun ile de iflen maddesine göre; Genel ve özel bütçeli kamu idarelerine, l özel idarelerine, Belediyelere, Köylere, Kamu yarar na çal flan derneklere, Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tan nan vak flara, y ll k toplam beyan edilecek gelirin % 5 ini (kalk nmada öncelikli yöreler için
mali ÇÖZÜM 265 % 10) aflmamak üzere makbuz karfl - l nda yap lan ba fl ve yard mlar y ll k beyanname ile bildirilecek gelirden indirilebilecektir. 4.2. Kazançtan Tamam ndirilebilecek Ba fl ve Yard mlar 5422 say l Kurumlar Vergisi Kanunu na eklenen "Zarar Mahsubu ve Di- er ndirimler " bafll kl mükerrer 14. maddesinin ve (c) bendi ile, genel ve özel bütçeli kamu idarelerine, il özel idarelerine, belediyelere ve köylere ba fllanan okul, sa l k tesisi ve yüz yatak (kalk nmada öncelikli yörelerde elli yatak) kapasitesinden az olmamak üzere ö renci yurdu ile çocuk yuvas, yetifltirme yurdu, huzurevi, bak m ve rehabilitasyon merkezi inflas dolay s yla yap lan harcamalar veya bu tesislerin inflas için bu kurulufllara yap lan her türlü ba fl ve yard mlar ile mevcut tesislerin faaliyetlerini devam ettirebilmeleri için yap lan her türlü nakdî ve aynî ba fl ve yard mlar n tamam n n kurum kazanc - n n tespitinde kazançtan indirilebilmesi öngörülmüfltür. Söz konusu ba fl ve yard mlar n kazançtan tamam n n indirilebilmesi, afla daki kamu idare ve müesseselerine yap lmas durumunda mümkündür.. Genel bütçeye dahil daireler, Katma bütçeli idareler, l özel idareleri, Belediyeler, Köyler, Kapsama dahil olan ba fl ve yard mlar n ; Ba fllanan okul, sa l k tesisi ve yüz yatak (kalk nmada öncelikli yörelerde elli yatak) kapasitesinden az olmamak üzere ö renci yurdu ile çocuk yuvas, yetifltirme yurdu, huzurevi, bak m ve rehabilitasyon merkezi inflas dolay s yla yap lan harcama, Bu tesislerin inflas için bu kurulufllara yap lan her türlü ba fl ve yard m, Mevcut tesislerin faaliyetlerini devam ettirebilmeleri için yap lan her türlü nakdî ve aynî ba fl ve yard m niteli inde olmas gerekmektedir. 4.3. Fakirlere Yard m Amac yla G da Bankac l Kapsam nda Yap lan Ba fl ve Yard mlar Gelir Vergisi Kanunu nun 89.maddesi 6.bendine göre; Fakirlere yard m amac yla g da bankac l faaliyetinde bulunan dernek ve vak flara Maliye Bakanl nca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde ba fllanan g - da, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin maliyet bedelinin ta-
266 mali ÇÖZÜM mam dönem kazanc n n tespitinde gider olarak dikkate al nabilecektir. 2 4.4. Kültür ve Sanat Faaliyetlerine liflkin Ba fl ve Yard mlar Gelir Vergisi Kanunu nun 89/7 maddesine göre; Genel ve özel bütçeli kamu idareleri ile il özel idareleri ve belediyeler, köyler ve kamu yarar na çal flan dernekler, Bakanlar Kurulu nca vergi muafiyeti tan nan vak flar ve bilimsel araflt rma faaliyetinde bulunan kurum ve kurulufllar taraf ndan yap lan ya da Kültür ve Turizm Bakanl nca desteklenen veya desteklenmesi uygun görülen; a. Kültür ve sanat faaliyetlerine iliflkin ticari olmayan ulusal veya uluslararas organizasyonlar n gerçeklefltirilmesine, b. Ülkemizin uygarl k birikiminin kültürü, sanat, tarihi, edebiyat, mimarisi ve somut olmayan kültürel miras ile ilgili veya ülke tan t m na yönelik kitap, katalog, broflür, film, kaset, CD ve DVD gibi manyetik, elektronik ve biliflim teknolojisi yoluyla üretilenler de dahil olmak üzere görsel, iflitsel veya bas l materyallerin haz rlanmas, bunlarla ilgili derleme ve araflt rmalar n yay nlanmas, yurt içinde ve yurt d fl nda da t m ve tan t m n n sa lanmas na, c. Yazma ve nadir eserlerin korunmas ve elektronik ortama aktar lmas ile bu eserlerin Kültür ve Turizm Bakanl koleksiyonuna kazand r lmas na, d. 2863 say l Kültür ve Tabiat Varl klar n Koruma Kanunu kapsam ndaki tafl nmaz kültür varl klar n n bak m, onar m, yaflat lmas, rölöve, restorasyon, restitüsyon projeleri yap lmas ve nakil ifllerine, e. Kurtarma kaz lar, bilimsel kaz çal flmalar ve yüzey araflt rmalar na, f. Yurt d fl ndaki tafl nmaz Türk kültür varl klar n n yerinde korunmas veya ülkemize ait kültür varl klar n n Türkiye ye getirilmesi çal flmalar na, g. Kültür envanterinin oluflturulmas çal flmalar na, h. 2863 say l Kanun kapsam ndaki tafl n r kültür varl klar ile güzel sanatlar, ça dafl ve geleneksel el sanatlar alanlar ndaki ürün ve eserlerin Kültür ve Turizm Bakanl koleksiyonuna kazand r lmas ve güvenliklerinin sa lanmas na, i. Somut olmayan kültürel miras, güzel sanatlar, sinema, ça dafl ve geleneksel el sanatlar alanlar ndaki üre- 2 Gelir Vergisi Kanunu Madde 89/6
mali ÇÖZÜM 267 tim ve etkinlikler ile bu alanlarda araflt rma, e itim veya uygulama merkezleri, atölye, stüdyo ve film platosu kurulmas, bak m ve onar m, her türlü araç ve teçhizat n n tedariki ile film yap m na, j. Kütüphane, müze, sanat galerisi ve kültür merkezi ile sinema, tiyatro, opera, bale ve konser gibi kültürel ve sanatsal etkinliklerin sergilendi i tesislerin yap m, onar m veya modernizasyon çal flmalar na liflkin harcamalar ile ba fl ve yard mlar n % 100 ü (Bakanlar Kurulu, bölgeler ve faaliyet türleri itibariyle bu oran yar - s na kadar indirmeye veya kanunî oran na kadar ç karmaya yetkilidir.) 3 Beyan edilen kazançtan indirim konusu yap labilecektir. 5. ÖZEL KANUNLARA GÖRE YAPILAN BA Ifi VE YARDIMLAR Gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine gider yazmak suretiyle matrahtan indirebilece i ba fl ve yard mlarla ilgili olarak di er kanunlarda da özel hükümler bulunmaktad r. Bu Kanunlar flunlard r; 222 say l lkö retim ve E itim Kanunu nun 76. maddesi uyar nca nakdi olarak yap lan ba fllar. 278 say l Kanun un 13. maddesi uyar nca Türkiye Bilimsel ve Teknik Araflt rma Kurumu na yap lan nakdi ba fllar. 2547 say l Yüksek Ö retim Kanunu nun 56/6. maddesine göre yap lacak nakdi ba fllar. 2828 say l Kanun uyar nca Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kanunu na, Kanun un 20. maddesi uyar nca yap lan nakdi ba fllar. 2876 say l Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Kanunu nun 101. maddesi uyar nca yap lan nakdi ve ayni ba fllar. 3294 say l Sosyal Yard mlaflma ve Yard mlaflma Teflvik Kanunu ile oluflturulan fona Kanun un 9. maddesi uyar nca yap lan nakdi ve ayni yard mlar. 4122 say l Milli A açland rma ve Erozyon Kontrolü Seferberlik Kanunu nun 12. maddesi uyar nca yap lan nakdi ve ayni ba fl ve yard mlar. 4306 say l Kanun uyar nca sekiz y ll k kesintisiz e itim için yap lan nakdi ba fllar. 7269 say l Umumi Hayata Müessir Afetler Dolay s yla Al nacak Tedbirlerle Yap lacak Yard mlara Dair Kanun un 44. maddesine göre yap lacak nakdi yard mlarla 45. maddesine göre yap lacak nakdi ve ayni yard mlar. 3 Gelir Vergisi Kanunu Madde 89/7
268 mali ÇÖZÜM 6. BA Ifi VE YARDIMLARIN UYGULANACA I KAZANCIN TESP T Ba fl ve Yard mlara iliflkin oran n uygulanaca Kazanca iliflkin olarak; Kurum kazanc n n tespiti s ras nda esas al nacak ba fl ve yard m giderinin, üst s n r n n hesaplanmas nda esas al nacak kurum kazanc, zarar mahsubu dahil giderler düflüldükten, ifltirak kazançlar hariç indirim ve istisnalar düflülmeden önceki tutar ifade etmektedir. 4 7. AYNI OLARAK YAPILAN BA Ifi VE YARDIMLARDA ESAS ALINACAK DE ER Ba fl ve yard m n nakden yap lmamas halinde, ba fllanan veya yard - m n konusunu teflkil eden mal veya hakk n maliyet bedeli veya mukayyet de eri, bu de er yoksa Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre Takdir Komisyonunca tespit edilecek de eri esas al n r. 5 8. BA Ifi VE YARDIMLARDA KATMA DE ER VERG S N N DURUMU Katma De er Vergisi Kanunu nun 17/2 maddesinde Sosyal Amaç Tafl - yan stisnalar belirtilmifltir. lgili Kanun maddesine göre; Üniversite ve yüksekokullar ile 8.6.1965 tarihli ve 625 say l Kanun hükümlerine tâbi özel okullar taraf ndan ilgili dönemdeki kapasitelerinin %10'unu geçmemek üzere verilen bedelsiz e itim ve ö retim hizmetleri, kanunlar n gösterdi i gerek üzerine bedelsiz olarak yap lan mal teslimi ve hizmet ifalar, birinci f krada say - lan kurum ve kurulufllara bedelsiz olarak yap lan her türlü mal teslimi ve hizmet ifalar ile fakirlere yard m amac yla g da bankac l faaliyetinde bulunan dernek ve vak flara Maliye Bakanl nca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde ba fllanan g - da, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin teslimi 6 KDV den istisna edilmifltir. G da bankac l kapsam nda yap lacak ba fllar n g da maddesi niteli inde olmas gerekmektedir. Yap lacak ba fllar flartl olarak (bedelsiz olarak ihtiyaç sahiplerine da t lmak üzere) yap lmal d r. G da maddesi niteli ini tafl mayan veya flartl olarak yap lmayan ba fllar, 4 67 Seri Nolu Kurumlar Vergisi Genel Tebli i 5 Kurumlar Vergisi Kanunu Mükerrer Madde 14/2 6 5281 Say l Kanun un 43/14-a nc maddesi ile eklenen ibare. Yürürlük: 1.1.2005
mali ÇÖZÜM 269 g da bankac l kapsam nda yap lacak ba fl olarak de erlendirilmeyecektir. Gelir Vergisi Kanununun 40 nc maddesine eklenen hüküm çerçevesinde indirim konusu yap lacak ba fllar, ba fla konu mal bedeli Vergi Usul Kanununun 232 nci maddesinde belirtilen fatura düzenleme s n r n n alt nda kalsa dahi mutlaka fatura ile belgelendirilecek ve ayr ca tafl ma için sevk irsaliyesi düzenlenecektir. Ba fllanan mala iliflkin bilgileri eksiksiz olarak içerecek fatura, ba fl yap - lan dernek veya vak f ad na düzenlenecektir. Mal bedeli olarak faturada, ba fla konu mal n maliyet bedeli (yüklenilen katma de er vergisi hariç) yaz l olacakt r. Faturada " htiyaç sahiplerine yard m flart yla ba flland ndan KDV hesaplanmam flt r."ibaresinin yer almas zorunludur. 7 9. SONUÇ Çal flmam zda, Gelir, Kurumlar ve Katma De er Vergisi Kanunlar nda yap lan son düzenlemeler çerçevesinde ba fl ve yard mlar n hangi durumlarda ticari kazanc n tespitinde indirim olarak dikkate al nabilece i vergisel boyutlar yla aç klanm flt r. Gerek Gelir ve Kurumlar Vergisi kapsam nda gerekse Özel Kanunlar kapsam nda yap lan Ba fl ve Yard mlar n indiriminde mükelleflerin yaz m zda belirtmifl oldu umuz düzenlemelere ve s n rlamalara uymalar esast r. 7 251 No lu Gelir Vergisi Kanunu Genel Tebli i